|
2003
|
|
|
Hola gaur euskal literaturaren historia aipatzean propioki literatura generoko lanen bilakaerari egin ohi zaio erreferentzia. Eta zentzu berean, arlo ez literarioko
|
euskal
letren historia aztertzeko saio batzuk ere aurki daitezke. Historiografiarekin izan dezakeen gertutasunagatik, erreferentzia interesgarriak izan daitezke euskal prosa zientifikoaren historiaz eta periodizazioaz oraintsu egin diren proposamen batzuk7 Beraz, erreferentzia hauek kontuan izanik, eta gure ikergaira moldatuz, guk ere euskal letren arlo bat aztertuko dugu, euskarazko historiografiarena alegia.
|
|
2005
|
|
|
Etxegaraitarrak (Karmelo eta Bonifazio) ezagun eta sona handikoak izan dira
|
euskal
letretan historia, literatura edota euskara gaietan. Bonifaziok, hala ere, inkesa berezia izan zuen beti, musikazaletasunarekin batera, zuzenbidearekiko, eta, batez ere, euskal foru zaharretatik etorritako hainbat erakunde eta araubideekiko.
|
|
2008
|
|
|
Ikasleen emaitzei dagokionez, aipatu da, katedrak, berez, ez zuela
|
euskal
letren historian nabarmendu zen pertsonarik ekarri. Hala ere, ehundaka erdalduni euskarara lehen gerturapen bat egiteko bidea eskaini zien, eta euskaldun zahar ziren ikasleei beren hizkuntza lantzeko abiapuntu bat eman zien.
|
|
2011
|
|
|
Horrela begiratuta, pentsa genezake lerrook ez dutela ezer apartekorik, salbu eta teknikotzat jo dezakegun gai baten ingurukoak direla, eta, badakigu, horrelakoak oso oso nekez aurkitzen dira
|
euskal
letren historian. Baina, dirudienez, lerro gutxi horietan ostenduta, enkriptatuta esango dugu gaurko talaiatik, lehen begiratuan suma daitekeena baino nahikotxo gehiago adierazi zigun Jean Etxeparek, edo, behintzat, horrelaxe ulertu zuen Piarres Lafitte kalonjeak, eta bai gaitzetsi ere.
|
|
2012
|
|
|
Joxean Artzeren Isturitzetik Tolosan barru poema liburu historikoa kaleratu berri dute Arteola eta Pamielakoek (faksimile edizioan). Liburu hori mugarria da
|
euskal
letren historian, aspaldi zegoen agortua eta, beraz, gazteago diren irakurleen ezagutzatik ezkutatua erabat. 1969an kaleratu zen eta arrakasta itzela lortu segituan (garai hartan, 3.000 aleko tirada izan zuen).
|
|
2013
|
|
|
Euskarara iritsi eta euskaraz ere adierazi dira aldian aldiko pentsamendu eta korronteetatik ernetako idazlanak. Egiaztapen honen aitzinean, norbaitek proposa dezake euskal literatura idatziaren historia egitea baztertzea eta
|
euskal
letren historiarengatik ordezkatzea. Hala, garai historiko desberdinetako letrek azaleratutako pentsamendua jasoko luke historia horrek.
|
|
2014
|
|
|
Horrega tik, bere jaioterriko lapurtar euskalkiaz gainera, bere itzulpenean nafarroa Beherekoaren ezaugarriak ere txertatzen saiatu zen, zuberoakoak ere ahantzi gabe. Hura izan zen, benetan,
|
euskal
letren historian euskalki zehatz batzuen gainetik eredu batu eta zabalagoa moldatzeko lehenbiziko urrats kontzientea. Honela idatzi zuen berak Heuskaldunei> deritzon hitzaurretxoan:
|
|
2021
|
|
|
Ikus dezagun, beraz, etapaz etapa,
|
euskal
letren historiaren hasieratik gertatu den itzulpen jarduera hori nola bihurtu den, beste eremu batzuen garapenaren eta dinamiken ondorioz, gizarte entitatedun barne eremu erlatiboki autonomo berri literaturaren espazio garaikidean.
|
|
|
Horrenbestez, garaian garaiko ezaugarri konbinazioek zehazten dute zer nolakoa den (barne) eremua sasoirik sasoi eta nolakoa izan den halako edo bestelako eraginen araberako bilakabidea.
|
Euskal
letren historian ez da eremu beregaina izan euskal itzulpenarena, ezta literatur itzulpenarena ere, eta beste eremu batzuekiko (erlijiosoa, politikoa...) harremanean deskribatu behar da nahitaez.
|
|
|
Argi genuen itzulpen zerrendez eta katalogoez harago, itzulpengintzaren eraginen eta horiei buruzko gogoeten bilketa eta bilakaeraren interpretazioa egin nahi genuela eta, hala, itzulpena erdigunean paraturik, itzulpena ardatz duten itzulpen ikasketen diziplinatik abiatu beharrari funtsezko iritzi genion. Ezinbestekoa zitzaigun, halaber, kontuan hartzea euskal itzulpengintzaren historia erabat lotuta dagoela
|
euskal
letren historiarekin eta euskararen historiarekin eta estatusarekin, eta horrek bete betean eragiten diola esku artean darabilgun gizarte egiturari; izan ere, elkarri eragiten diote egitura batzuek eta besteek. Hortaz, itzulpenaren eta gizarteko bestelako arlo batzuekiko korrelazioa aintzatesteko moduko ildo teoriko metodologikoa behar genuen, ezinbestez.
|