|
2002
|
|
|
Arrazoiak dena delakoak izanda ere, dudarik ez dago narratibaren gailentasun literario honek eragin zuzena izan duela XX. mendeko euskal literatur lanen kanonizazio irizpideetan. Hau da, 1960ko hamarkada arteko euskal literatura kanonikoa batez ere poetek zedarritzen bazuten (Lizardi, Lauaxeta, Orixe, Mirande, Aresti...), 1970eko hamarkadatik aurrera kanona eleberrigileek edo ipuingileek zehazten dute nagusiki, alegia, narratibazko lanen autoreek5 a)
|
Euskal
literaturaren kanon berriaz
|
|
|
Genette, G., Figures III, Seuil, 1972) eta bilakaera literarioa parametro hertsiki estetikoetan interpretatzen. Horretarako, hau da,
|
euskal
literatur kanonaren nondik norakoak zehazteko, literaturen historiak, antologiak, ikerketa monografikoak, irakaskuntzaprogramak... eta beste hainbat elementu ikertu genuke lehenik.
|
|
|
Alabaina, gure ikerketa honetan hori guztia aztertzeko lekurik ez dagoenez, eskura dauzkagun zenbait informazio iturriz soilik baliatuko gara narratzaileek gaurko euskal literatur sisteman duten leku hegemonikoa zehazteko. Hauen artean gurean egin diren zenbait inkesta soziologiko erabiliko dugu, garaiko
|
euskal
literaturaren kanona iradoki dezaketen heinean.
|
|
|
Orain artean iruzkindu ditugun iturriez gain, badago beste baliabiderik
|
euskal
literaturaren kanon garaikidean narratzaileek luketen pisua neurtzeko, hala nola, azken urteotan kritikak aztertu, aipatu edo iruzkindu dituen autoreak aztertzea. Bistakoa da poeta gehienen inguruan baino gehiago idatzi izan dela B. Atxaga, R.
|
|
|
egungo euskal literatur sistema eta bertan kritikak duen leku eta presentzia. Bigarren atalerako utzi ditugu eleberrigintzaren igoerak
|
euskal
literaturaren kanonean izan duen eragina eta eleberriari buruzko ikerketetan izandako isla.
|
|
|
Aldiz, 90eko hamarkadatik emaitza literario onenak eleberriaren eskutik etorri dira. Gaur egun,
|
euskal
literaturaren kanona narratzaileek markatzen dute".
|
|
2005
|
|
|
Euskal literaturan diharduten emakume idazleak ez dira oso ezagunak jende gehienarentzat, kalean galdetuko bagenu ez genuke emaitza itxaropentsurik lortuko. Periferian egon dira eta daude, nahiz eta mende aldaketarekin batera
|
euskal
literaturaren kanonaren oinarrietan arrakalak agertzen hasi diren.
|
|
2008
|
|
|
Samotraziako Garaipenaren ordez(" Automobil orrolari bat, metrailaren gainean korritzen duela dirudiena, Samotraziako Garaipena baino ederragoa da"), Bilboko Jesusen Bihotz Santuaren estatuatzarra aipatzen omen da bertan, eta automobilaren ordez makina erreminta eta Portugaleteko Zubi Esekia, bide batez, Lauaxetaren homosexualtasuna areagotu dut, eta, behin horretara jarrita, Luis Cernudarekiko maitasunaldi labur bat egotzi diot?. Dena dela, onena ikasleei fotokopietan banatu diedan"
|
Euskal
Literaturaren kanona" orrirako erreserbatu dut.
|
|
|
|
EUSKAL
LITERATURAREN KANONA
|
|
2013
|
|
|
XX. mendeko euskal literaturaren bilakaera deskribatu duten historialari guztiek adierazi dute
|
euskal
literaturaren kanonean genero poetikoak zentraltasuna galdu duela, eta datari dagokionez ere bat datoz laurogeiko hamarkadaren hasieran kokatzean. Aipuak gehiegi ez luzatzearren, aski izango genuke Iñaki Aldekoaren Euskal Literaturaren Historiairakurtzea, gertakariaren inguruko hausnarketa nondik norakoa den sumatzeko:
|
|
2015
|
|
|
Ezagun denez, hiru horiek ditugu egun
|
euskal
literaturaren kanonaren erdigunean aldeak alde kokatzen diren idazle garrantzitsuenetakoak, garrantzitsuenak ez badira. Pentsa, lehenago esan bezala, Hasier Etxeberriaren bosteko idazle guztiek hartu zuten parte modu batera edo bestera aldizkariotan.
|
|
2019
|
|
|
1953ko ekainaren 25ean A. Arrue abokatu karlistak eman zuen hitzaldia, J. B. Aguirre Asteasukoaz(), agian gipuzkerazko idazle klasiko onenaz.
|
Euskal
literaturaren kanona Espainiara hedatu nahi izan zuen eta P. Axularren dohaina ukatu gabe, gipuzkeraren alde agertu zen estandar literariorako (Arrue 2008: 3). 1018 Euskaltzainburuordea oso eroso zegoen tradizionalista euskaltzaleekin harremanetan eta gutun adeitsuak idatzi zizkion Gipuzkoako buruzagi karlistari:
|
|
2021
|
|
|
Gorago erran bezala, ohargarria da zenbait idazle nagusi bereizi zituela, Axular, Etxeberri sarakoa, Salbat Monho, Laphitz, J. HiriartUrruty, Jean Pierre Arbelbide eta Jean Etxepare, besteak beste. Beraz, bi gerlen artean eta Orixe-ren gisa hasi zen Piarres Lafitte
|
euskal
literaturaren kanona osatzen. Halarik ere, ezberdintasun nagusi bat aurki daiteke 50eko hamarkadan Koldo Mitxelenak egin zuen aukerarekin.
|
|
|
Obra hartan, euskal literatura garaikideaz irakurketa sakona, ausarta eta batzuetan polemikoa aurkezten du. Atxagaren ekarpenaz eta
|
euskal
literaturaren kanonaz idatzi du. Liburu berean, generoaren (gender, sexo) sartzea erabili du Itxaro Borda eta Lourdes Oñederraren obrez irakurketa erakargarri baten egiteko (168).
|
|
|
Itzulpenak ere aipatzen ditu: " Duela 10 urte, niretzat
|
euskal
literaturaren kanona itzulpenetatik zetorren. Paul Auster bat horren eder, era zoragarrian itzulia ekartzea, eta hori bihurtzea euskal literaturaren edo euskal idazleen idazteko kanon izan daitekeen hori izugarria iruditu zitzaidan niri" (IEE1).
|
|
|
NE1 ek zehaztutakoaren arabera, egitasmoak lauzpabost urte besterik ez ditu, eta beraz, aski berria den zerbait da. Hala ere, egindako lana eta
|
euskal
literaturaren kanonaren inguruan diseinatutako proposamena oso garrantzitsua dela uste du IEE1 ek, bere hasierako eszeptizismoa onartzen duen arren. Argudiatzen duenez, curriculumetan eta programazioetan ez bezala, ELKn autore eta obra zerrendaz harago doan proposamena egiten da, eta horrezaz aparte, irizpide pedagokiko literarioak eskaintzen dira hauen lanketarako irakaskuntzan:
|
|
2022
|
|
|
Pedro Páramo, Frankenstein, Europarrak, Ulises, Austerlitz...
|
Euskal
literaturaren kanonean itzulpena aintzat hartzeko asmorik?
|