|
2000
|
|
|
JOANA Albret Bibliotekonomia Mintegiak sortu berri du
|
euskarazko
posta zerrenda. Imanol Trebiño mintegikideak kudeatuko duen posta zerrendak bibliotekari eta dokumentalista euskaldunak bildu nahi ditu.
|
|
|
EUSKO Jaurlaritzak 45 milioi pezetako dirulaguntza (1,8 milioi libera) erabiliko du
|
euskarazko
prentsa «on line» jar dadin. Kopuru horretatik, 35 milioi pezeta «Euskaldunon Egunkaria»ko on line zerbitzua finantzatzeko izango dira.
|
|
|
Bi argitarapen hauei emandako dirulaguntza, lehenengo pauso bat besterik ez da. 2000 urtean egitasmoa beste aldizkarietara, eta, oro har,
|
euskarazko
prentsa idatzi guztira zabaltzea baita helburua. Prentsa euskalduna sarean jartzea da Euskara Biziberritzeko Planak finkatutako lehentasunetako bat.
|
|
|
a behar zuten hitzen zerrenda. 82an atera zen lege horrekin Pedro Miguel Etxenikeri behin baino gehiagotan entzun diot euskara batua ofizial egin zen; gero hori bat etorri zen eskolan
|
euskarazko
hiztunak lortzeko egin zen ahaleginarekin, ereduena eta abar. Beraz, administrazio zein irakaskuntzan estandarraren aldeko apustua egin zen.
|
|
|
Orain arte `cine vasco euskal zinema' zigiluaren monopolioa izan duten erdal ekoizleek urduritasun nabarmenaz erantzun diote euskaraz mustu eta euskaraz emandako lehen filmek berekin ekarri duten egoera berriari». Egoerak antzekoa izaten jarraitzen du, ez da
|
euskarazko
filmik (film laburrak salbu) egiten.
|
|
|
Orduan, guraso eta irakasleekin irakurtzen dute: lehenengo
|
euskarazko
esaldiak, gero hiztegiko hitzak landu, ahoskera... Normalean, gurasoek eskolen bidez izaten dute horrelako ipuinen berri.
|
|
|
XV XVI. mendeetan euskarak hor aitzinerat jo zuela dirudi, eleaniztasunak ere bai. XV. mendeko eskutitz tekniko batean
|
euskarazko
testuak daude eta igorlea nahiz hartzailea, Iruñeko Matxin de Zalba merkataria eta Martin de San Martin, Korteko goi karguak eta aspaldiko familia aberatsekoak euskaraz aritu ziren bertan. Eleanitzak ziren, baita euskaldun peto petoak ere.
|
|
|
. Estreinaldia martxo aldera egitea espero dute estatu osoan; Euskal Herrikoa baina, bereziki zainduko dute. Horren harira,
|
euskarazko
bertsioa ere izango du, Txemi Arratibel ataundarrak egina.
|
|
|
«Filman ageri diren
|
euskarazko
sekuentziak noski, bere horretan utzi ditugu»
|
|
|
Joane Barolo goitizenez izenpetutako obra da Barolo Boccaccioren «Buztanik gabeko behorra» ipuineko apaiza da. Bestea, Aitor Aranaren «Ipuin lizunak» bilduma da (Kriselu, 1994),
|
euskarazko
ipuin erotikoz osaturiko lehen liburua.
|
|
|
Ezin ahaztu «Zuku Festa»,
|
euskarazko
lehen aldizkari pornografikoa. 1991z geroztik Bixen Gil de Paules ek zuzendurik, 20tik gora zenbaki kaleratu dira dagoeneko.
|
|
|
Azkenik, bada gurean
|
euskarazko
aldizkari erotiko pornografiko homosexuala. Aitor Aranak kudeatu eta EHGAMen laguntza du aldizkari honek.
|
|
|
«Filmen tiradizoa eta bikoizketa zaindua dira
|
euskarazko
zinemaren gorakadaren koska»
|
|
|
Hiruak irakasleak dira eta euskara aberasteko ikastaro batean egin zuten topo. Iñaki Mozos Mujika irakasleak lan bat agindu eta
|
euskarazko
argota gaitzat hartzea erabaki zuten. Bakoitzak bere aldetik bazuen materiala bildua eta hura atondu eta osatuz burutu zuten «Argitaren bideetan» izeneko lana.
|
|
|
NAFARROAKO Hezkuntza Sailak hartutako erabakiaren arabera, hemendik aurrera ereduko ikasleek eta
|
euskarazko
ikasgaia duten A eredukoek, azterketa bat gehiago egin dute selektibitatean. Selektibitateko lehen atalak hiru azterketa izango ditu denentzat:
|
|
|
D eta A ereduen kasuan ordea, laugarren bat gehituko da:
|
euskarazko
iruzkina.
|
|
|
Arnas aparatuaren arazoetatik hasi eta parasitoek eragindakoetara iritsi arte 16 atal ditu orotara bilduma honek. Erremedioak euskaraz zein gazteleraz daude emanak eta amaieran
|
euskarazko
landare izenak eta hauen gaztelerazko baliokideak jasotzen dituen aurkibide hiztegi bat erantsi dute. Ikerleak datuak nondik jaso dituen ere zehazten da, zein herritako zein etxe edo baserritan, zeini eta noiz galdetu zaion adieraziz.
|
|
|
(Estatu mailan ere berak gorpuztuko du). Bestalde,
|
euskarazko
bertsioan Jose Ramon Soroiz izango dugu tronpetajolea. Interesgarria izan liteke beraz, bi bertsioak ikustea, bien antzezteko erak ezberdinak izango baitira.
|
|
|
Euskal Herrira berandu iritsi ziren anai hauen istorioak. Aurten
|
euskarazko
edizio berria egin du Genaro Gomezek.
|
|
|
Euskararen alde burututako lanen artean: duela 35 bat urte idatzitako
|
euskarazko
artikuluak eta 80ko hamarkadaren erdialdean EITB Nafarroara irits zedin eginiko ahaleginak. Izan ere, kanpaina baten ondoren bildu zen diruarekin erosi zen errepikagailua bai Euskal Telebista eta baita Euskadi Irratia ere Nafarroara heltzeko.
|
|
|
30 urte hauetan Seaskak publikotasuna eskatu du Hezkunde Nazionalari buruz. Iduritzen zaio Seaskari
|
euskarazko
irakaskuntzan zerbitzu publiko bat eskaintzen duela eta zor zaizkiola araberako baliabideak, eta beraz, eskakizun hori biziki azkarra da Seaskaren historian. Orain horretan gara, urratsak egin izan dira, bistan dena azkeneko urteetan, lehen hitzarmenak, gero konbenioak eta azkenik elkarte kontratua, eskola gisa onartzen gaituena baina izaera pribatu baten pean.
|
|
|
Zubi Zaharra Ikastolak hogeita zortzi urte daramatza Enkartazioetan. Euskara makal zegoen 1972an, guraso batzuek
|
euskarazko
irakaskuntza herrian martxan jartzeko beharra sumatu zutenean. Dena den, indarrak batu eta Zubi Zaharra Ikastola abiarazi zuten.
|
|
|
" Manolito lau begi"
|
euskarazko
bertsioa urte hasieran estreinatu ondotik, zer moduzko harrera izaten ari da Estatu mailan?
|
|
|
Duela bi urte egoitza nagusia handitu zuten, baina Haur Hezkuntzako ikasleak beste eraikin batean daude oraindik. Hasieratik
|
euskarazko
kalitatezteko hezkuntza eskaintzearren lan egin dute, eskola ordutik kanpoko jarduerei garrantzi handia emanez. Ildo horretatik," Euskaraz Bizi" ekimena jarri zuten abian, euskara klasetik at ere hitz egin dadin.
|
|
|
Hezkuntza proiektua sendotzeko nahiari jarraiki," Euskaraz Bizi" ekimena dute martxan. Egitasmo horren baitan antzerkigintza, kantagintza, bertsogintza tailerrak dituzte,
|
euskarazko
ikastaroak eskaintzen dizkiete gurasoei, eta barnetegiak antolatzen dituzte, ikasleek etxetik eta herritik kanpoko inguru euskaldunak ezagutu ditzaten. Baina eskolaz kanpoko bestelako jarduerak ere egiten dituzte, futbito, atletismo zein karate taldeak, edo informatika, dantza eta trikitixa ikastaroak dira horren adibide.
|
|
|
Euskal Elkartearen beste jarduera garrantzitsua euskara klaseak dira. Anglo Basque elkartea hasi zen
|
euskarazko
eskolak ematen, baina diru falta zela eta eten egin behar izan zituzten. Duela hiru urte berriz ekin zioten eta egun bi talde dituzte.
|
|
|
EUSKARA Biziberritzeko Plan Nagusian, datozen hamar urteetarako erronka nagusiak aztertzen diren atalean, telebista aipatzen da, besteak beste. Plan horren arabera,
|
euskarazko
herri telebisten garapen markoa lantzeko lan ildo bat martxan jarri behar da, proiektuok bultzatzen ari diren eragile sozialen eta erakunde publikoen artean. Gure hausnarketatan ere lehentasunezko eginkizuntzat hartu dugu herri telebista sortzea, erronka horri ilusioz beterik heldu diogu, eta inguru honetako udalak zein udalez gaindiko erakundeak bidelagun izan gura ditugu ekimen honetan, ezinbestekoa baita herri erakundeak eta gizarte eragileak elkarlanean aritzea herritarrei eskaini gura zaien informazio zerbitzu hau abian jartzeko.
|
|
|
JAIO barik dagoen Anboto telebistan eskualdeko informazioa landu gura dugu, herri bakoitzaren nortasuna eta hurreko albisteak islatzeko asmoa daukagu, euskara hutsean, gure hizkuntzari esparru berriak eta modernoak irabaztea komeni zaiolako, biziko bada. ETBren osagarri izan gura dugu, nazio mailako telebistak eta eskualdekoek bat eginez,
|
euskarazko
audiobisualen sare indartsu eta bizia osa genezakeelako. Integraziorako tresna izatea dugu helburu, euskaldunak eta erdaldunak gure inguruan biltzea, alegia.
|
|
|
Aitor Arana
|
euskarazko
lehen ipuin liburu erotikoaren (Ipuin Lizunak, 1994) egilea dugu. Haur eta gazte literatura idatzi du batez ere; oraingoan, aldiz, nerabe bati buruzko helduentzako liburu batekin datorkigu
|
|
|
Hala, 20 elkartek eta Udaleko 7 departamentuk euren arteko harremanak (ahozkoak eta idatzizkoak) euskaraz izateko konpromisoa hartu dute. Bestalde, Gurean Bai hitzarmena sinatu zuten beste 28 entitateek
|
euskarazko
sarean parte hartzeko aukera izango dute.
|
|
|
" Festaburu" z gain, udako programazioa goitik behera aldatuko da
|
euskarazko
katean. Goenkale telesaila izango da hilaren amaiera arte jarraituko duen bakarra.
|
|
|
Dar Darren ekoizpen guztiak euskaraz estreinatuko dira, gaztelerazko bertsioa gerorako utziz. " Ametsak amaitu dira" obran kasu, Antonio Hernandezek zuzendari laguntzaile euskalduna izango du alboan,
|
euskarazko
bertsioa eratzen lagun diezaion.
|
|
|
Administrazioari dagokionean, Errepublika garaian erakutsi omen zuen soilik Udalak euskararen aldeko jarrera. Horren lekuko, hainbat
|
euskarazko
dokumentu gorde da.
|
|
|
lau haizeetara" dokumental sail ikusgarriak. Udako programazio txepelaren erdian,
|
euskarazko
katean nabarmentzen den saio bakarretakoa asteazken gauetan dago ikusgai, 22: 30etan hasita.
|
|
|
Egitasmo hau haatik, ezinezkoa izango zen 80ko hamarkadaren hondarrean Arrasate Press aldizkariak bidea ireki izan ez balu, argia ikustean
|
euskarazko
herri hedabideen aitzindari bihurtu baitzen. Denbora gutxiren buruan, bailarako gainontzeko herriak beren aldizkariak plazaratzen hasi ziren, loraldia Euskal Herri osora zabalduz.
|
|
|
Tokikotasuna aldarri badu ere, irla bakarti bat izateari muzin egin nahi dio Goienak,
|
euskarazko
beste hedabideekin loturak bultzatu nahian baitabil. ETBrekin kasu, balizko elkarlan baterako prest agertu dira.
|
|
|
Borotrak iritzi publikoaren arabera garatzen du bere ahalegina. Alabaina, ezin da erran hiri honetako
|
euskarazko
seinalizazioa azkar egiten ari denik. Alderantziz, beste hirietan baino motelago ari da alda tzen, eta Jakes Abeberriren egitekoa da.
|
|
|
" Usoa"
|
euskarazko
film laburra zuzendu du Maria Zamakola donostiarrak. Patxi Zubizarretaren izen bereko ipuinean oinarritua, afrikar neska baten bizipenak ditu kontagai.
|
|
|
Antxietakoek antzezlan berriak egiteko irrika zuten eta baita beste taldeekin euren esperientziak elkartrukatzekoa. Euskarazko antzezlanak zabaldu eta antzerkigileen lan berriak eta zaharrak ezagutzera ematea helburu izanik,
|
euskarazko
antzerkiaren gune izan nahi zuen Azpeitiak. Hala, udalaren laguntza jaso zuen eta 1983ko lehen ekitaldi hartan sei talde amateurrek hartu zuten parte.
|
|
|
Hala, udalaren laguntza jaso zuen eta 1983ko lehen ekitaldi hartan sei talde amateurrek hartu zuten parte. Topaketak lehiaketa moduan antolatu ziren eta bertan parte hartzeko baldintza,
|
euskarazko
antzezlanak taularatzea izan zen. Zortzi taldek izena eman bazuten ere, seiri soilik egokitu zitzaien topaketetan egoteko aukera.
|
|
|
Euskal Herrian," Zeruko Argia" n kolaboratzaile (1966 Euskara batuaren aldeko artikuluak idatzi zituen 1969an), EAJren" Alderdi" aldizkari ofizial eta klandestinoaren zuzendari (1969)," Deia" egunkariko
|
euskarazko
taldearen erredaktoreburu (1978)," Euskaldunon Egunkaria" ren sortzailetakoa, 1990ean bertako Administrazio Kontseiluko lehendakari egin zuten, eta gaur" Euskaldunon Egunkaria" ko Ohorezko Lehendakari da.
|
|
|
Euskaldun berria da. Txalaparta argitaletxeko
|
euskarazko
edizioen arduradun gisa aritu da sei urtez. 16 urterekin hasi zen militatzen HBn eta egun HBko Mahai Nazionaleko kidea da.
|
|
|
Geroago Informazio Zientzien Lizentziatura egin zuen EHUko Gizarte eta Informazio Zientzien Fakultatean, Leioan. HABE erakundean jardun zuen
|
euskarazko
irakasle gisa eta, halaber, Eusko Jaurlaritzan aritu da teknikari lanetan hamar urtez. 1986tik da LABeko afiliatu, 1992tik zuzendaritzako kide eta 1994tik komunikazio arduraduna.
|
|
|
Asisko Urmenetak eta" Zazpiak Batman" kolektiboak ARGIAren eskutik kaleratu berri duten liburuxka honek
|
euskarazko
lokuzio, esklamazio eta esamoldeak jasotzen ditu, euskaldunok modu libertigarri eta biziaz komunikatzeko dugun beharra asetzeko lagungarri gerta dakigukelakoan. Ez ditu bakarrik gure ama hizkuntzaren altxorra betitik izan direnak jasotzen, ordea, beste berri batzuek ere agertzen dira bertan, egileek asmatuak, inori baimenik eskatu gabe, alegia lotsagabe lotsagabe, hitzaurrean adierazten duten bezala.
|
|
|
\ 1957an Euskaltzain urgazle izendatua,
|
euskarazko
klaseak ematen zituen Gipuzkoako Foru Aldundian, Koldo Mitxelenarekin sarritan topo eginez.
|
|
|
"(...) Nafarroan euskaldunak ez gaituztela maite iduri baitu, euskaldunei bizimodua gero eta zailagoa egin nahi digutela. Ikusi bertzerik ez agintarien adierazpenak, euskararen erabilpena murrizteko proiektuak, euskaldunoi euskaraz bizitzeko eskubideak ukatzea,
|
euskarazko
lanentzako laguntza ttikitzea. (...) Euskararen izena zikindu ere bai, ez dakitenendako bereiztale gertatzen dela erranez.
|
|
|
Erasoa orokortu eta haundiagotu egin da ondoren, egoera politikoa gero eta aldekoagoa izan duten neurrian. Matrikulazioaren azken datuek asaldatu dute zenbait gizarte sektore, batez ere lehen aipatu dudan unibertsitateko hura eta bi alderdi politiko nagusien agintariak; eta, geroztik, haurrak
|
euskarazko
ereduetan ez matrikulatzeko etengabeko kanpaina batean egoten dira batzuk. Nafarroan arlo honetako gutxieneko eskubideak lortzeko, ereduen aukerarena edo ikastetxeen autonomiarena kasu, herrialde zibilizatu batean normala ez den borrokan ibili beharra dago.
|
|
|
Sorbonan ez ezik beste toki batzuetan ere eskolak eman zituen. Frantziako IV. Errepublikan kontseilari izan zen, De Gaulle jeneralaren kontseilari juridikoa ere bai eta, mentalitatez hain zabala zenez, seguruenik, beregandiko ideia izan zen De Gaullek euskaldunoi
|
euskarazko
eskolak eskaintzea ere; baina, zoritxarrez, eskainitakoa betetzera ez zen iritsi. Cassin jauna, bere merezimenduz, Doctor honoris causa izendatu zuten Oxford (1945) eta Magunzian (1963), eta Bake Nobel Saria jaso zuen 1968an.
|
|
|
ONUko Adierazpen agiri haren lehen
|
euskarazko
itzulpena Nikolas Ormaetxea. Orixe, idazle bikainari zor diogu, zeinak argitara eman baitzuen 1949an Alderdi aldizkarian, izenburutzat Giza eskubide guztien Aitorkizuna jarriz.
|
|
|
Treviñoren aurretiko izena Uda omen zen, eta izen hori ibaitik omen zetorkion. Ondorean bere geografiako izen zerrenda dakar eta argi nabari da kasik izen guztiek
|
euskarazko
sustraia dutela.
|
|
|
Eta gainera, herri elkartu bezala, Nafarroako erresuma hartakoak ginela. Ez dago zalantzan jartzerik Pirinio gehienean, hemendik Kataluniaraino, ugari direla
|
euskarazko
sustraiak dituzten toki izenak. Ezpairik gabe esan nezake mendi horietan hainbeste ibili garen euskaldunontzat ez dela horretaz zalantzarik.
|
|
|
Historiara, antzina, Plinio, Tito Livio eta bestek ziotenez, Vasconum bezala agertu ginen; aspaldi hartan Akitaniaren hegoaldean hilarriak eta oroitarriak latinez irartzean azaltzen dira
|
euskarazko
zenbait izen. Adibidez, I, II, III eta IV. mendeetan:
|
|
|
Baina, horiez gainera, Nafarroako Lerga hirian latinez irarritako harrian argi agertzen da Ume sahar, gure hizkuntzaren lekuko. Pirinio mendien bi hegaletan Kataluniaraino agertzen dira
|
euskarazko
toki izenak. Eta Erdi Aroan, lehenik guztiok Nafar erresumaren eskutik joan ginen, latinez ziotenaren arabera Lingua Navarrorum mintzatuz, 1200 urtean Gaztelako Alfonso VIII.a sartu arte.
|
|
|
Gainera, besteak beste, nafarra genuen Bernat Etxepare, 1545 urtean Linguae Vasconum Primitiae (Euskaldunen Hizkuntzaren Hastapenak) zeritzan
|
euskarazko
lehen liburu inprimatuaren egilea. Gogoangarria baita ere Juana Albretekoa Nafarroako erreginaren aginduz Joannes Leizarragak itzulirik argitaratu zen Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria, 1571.
|
|
|
Pedro Agerre Azpilkueta. Axular? ezin ahantzia,
|
euskarazko
idazlerik handienetakoa, 1643an argitaratu zen Gero ren egilea genuen. Garai hartatik etenik gabe aritu izan dira euskal idazleak Nafarroan, eta ezin aipatu gabe utzi gure mendeko Nikolas Ormaetxea. Orixe?, hainbeste idazlanen artean Euskaldunak (1950) poema mardularen egilea.
|
|
|
Gertatuak gertatu, Nafarroako Gobernua entzungor egiten ari da eta orain ez dio baimenik eman nahi Iruñean aspalditik ari den
|
euskarazko
irratiari. Hortik ikus gaur egun nafar agintariek euskara den Lingua Navarrorum i zer opa dioten.
|
|
|
Euskararen Legeak markatutako helburu hori ahalik eta hobekien bete ahal izateko, Gobernuak Irratien FM frekuentzia berrien banaketarako deia egin baino lehen, Kontseiluaren gehiengoak eskatutako ohiz kanpoko bilera batean, Kontseilukoek Nafarroako Lehendakari jaunari eskatu zioten Iruñerrirako deialdi bikoitza egin zezala, gaztelaniazko eta
|
euskarazko
irratiena alegia.
|
|
|
Mendibilek han zioenez, bere hizkuntza euskara izanik, eskolan gazteleraz egitera beharturik zeuden, eta inor lerratzen bazen
|
euskarazko
hitzen bat mintzatzera, nahiz eta bularretik xurgatu zuen. Ama, aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa?
|
|
|
Han eman zen
|
euskarazko
testua Nikolas Ormaetxea. Orixe, zenak itzulia zen.
|
|
|
Berrikiago, Amnesty International erakundeak 1984an, Joaquín Ruiz Giménez en aurkezpenez, Espainiako lau hizkuntzetan argitaratu zuen, eta euskal testua nik neuk moldatu nuen, ha la eskatu zitzaidanez, Orixe eta beste
|
euskarazko
itzulpenen laguntzaz.
|
|
|
Nonbait, ez dute ezer jakin nahi bertako jatorriaz, ez eta oraindik Zigoitian, Aiaran edo Aramaion euskaldun irauten dutenez ere; eta gutxiago Bizkaitik eta Gipuzkoatik bertara joanak diren euskaldun ugariez. Ez eta probintziako toponimiaz eta arabarren
|
euskarazko
deiturez ere. Baina nik neuk ere aitona nuen arabar euskalduna, eta arbasoen jatorriak etsi ezinezkoak ditut.
|
|
|
Eta Kalahorran, Pedro Manso ren190 aginduz, Betolazaren191 Doctrina Christiana burutuko zen 1596an. Kalahorrako beste apezpiku batzuek ere, esaterako, Pedro Gonzalez de Castillo k192, Pedro Lepe k193 eta abarrek,
|
euskarazko
material kateketikoa argitaratzera eragin zuten.
|
|
|
Hauxe da
|
euskarazko
argitalpen kateketikoen egoera; horretan Bartolomek ere
|
|
|
bere ekarpena egingo du
|
euskarazko
apostolutzaren arloan, euskal prosa aberatsa, ezpal eta hari ederrekoa erabiliz, bestalde. Gainera Bartolome, gero ikusiko dugunez, aipaturiko gehienak baino originalagoa da bere lanean, haien lanak, kasurik gehienetan, gaztelaniazko edo frantsesezko lanen itzulpenak edo moldaketak baitira; benetako predikari eta hizlariak, ordea, bere beretik ematen daki eta horrek askoz ere handiagoa eskatzen du?
|
|
|
Sermoihau, ohidenez, Bibliakotestubatekinhastenda (latinezkotestua,
|
euskarazko
itzulpenarekin): Mulieremfortemquis inveniet? (Prov.31, 10).
|
|
|
Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide? izeneko
|
euskarazko
humore tartea dakarkigu astero. Nolanahi ere, utzitako toki hori anekdotikoa da, pentsamoldeen garapenaren lekuko.
|
|
|
Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen dituzte. 1991tik aurrera, irratiak, eguerdian (13: 30tik 14: 15ra), magazin bat eskaintzen du eta ondoren
|
euskarazko
albistegi bat.. Radio sans frontiere? (Mugarik gabeko irratia) irrati saioak kirol eta kultura agendabat aurkezten du gaztelaniaz (Iparraldeko gaurkotasunezko berriak) eta frantsesezDonostiatik (EAEko gaurkotasunezko berriak), euskaraz ere aurkezten dena.
|
|
|
Baina ez zen hala izan eta SIVUk bere laguntzakendu eta Euskal Telebistari, edo zehatzago esanda,. Iparraldearen Orenaren? albistegiko taldeari dirulaguntza emateko asmoa izan zuen, egunero zazpi minutuko
|
euskarazko
bertako saioa bultzatzeko, 1992an sortu eta lau pertsonak bakarrik antolatzendutena29 Diogun France 3 Euskal Herriko eta. Iparraldearen Orena, emanaldikotaldeek harreman onak mantentzen dituztela eta batzuetan irudiak zein informazioatrukatzen dituztela elkarrekin.
|
|
|
Ikus dezakegunez,
|
euskarazko
eta gaztelaniazko kanalen arteko aldea ez damugatzen bertoko produkzioaren presentziara, eta ekoizpen espainolen presentzian ereerrepikatzen da. Euskarazko kanalak igortzen dituen emanaldietatik %4 diraEspainiako ekoizpenak; gaztelaniazko kanalean produkzio espainolaren presentzia laualdiz handiagoa da, ordea.
|
|
|
Kirolari dedikaturiko denboran ematen den ezberdintasunik handiena, ETB1eko egun osokoprogramazioan kirolak berebiziko lekutzarra eskuratzean datza. Horren ondorioz,
|
euskarazko
kanaleankirola ez da albistegietan aparteko tarterik izatera iristen; aldiz, ETB2k kirol programaziorik ez duenez, hainbat minutu dedikatzen dizkio gai honi berri saioetan.
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta euskararekin lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51
|
euskarazko
egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
|
Frantziako kasua alde batera utzi dugu, ikusi dugunez Hegoaldeko prentsak osoarreta gutxi jartzen baitio herrialde horri,
|
euskarazko
egunkariak izan ezik. Frantziarekin zerikusia duten artikuluak argitaratzen direnean, ez da ukitzen Euskal Herriarekinduen lotura.
|
|
|
Hala ere, aireratzen diren programa guztien generoa eta iraupena kontuan hartuta, hauxe da
|
euskarazko
kanalaren eskaintza.
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da
|
euskarazko
eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Begien bistan dagoenez, ETB2ren prime time Informazio saioetan eta Fikzioanoinarritzen den bitartean, ETBlen eskaintza oparoagoa da eta ez hain markatuageneroei dagokionez. Alegia, Erreportajeak, eta Haur/ Gazteentzako programak desagertu diren arren,
|
euskarazko
kanalak, Kirolak, Fikzioa, Magazinak, Albistegiak etaMusika konbinatzen ditu modu nahiko orekatuan. ETB2ren joera guztiz bestelakoa da,, lidergoan?
|
|
|
Hala ere, geroago errepikatuko denez, dagoenalde txikia gogoangarria dela uste dugu: izan ere,
|
euskarazko
albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz: euskarazko albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan baino.
|
|
|
izan ere, euskarazko albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz:
|
euskarazko
albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan baino.
|
|
|
batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan baino presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago). Bestetik,
|
euskarazko
albistegietan Euskal Herri osoan eragina dutengertaerei buruzko albisteek agerpen handiagoa dute gaztelaniazkoetan baino, aldenabarmenez gainera.
|
|
|
Hegoaldeko herrialdeek ere beren albistegiadute, baina horrek ez du ekiditen, aztertzen ari garen albistegietan herrialde horietangertatzen direnek agerpen garrantzitsua izatea (Nafarroaren agerpen txikiari, geroxeagoerreparatuko diogu). Bestetik, argudio horrek baliorik izatekotan,
|
euskarazko
kanalerako balioko luke, ez gaztelaniazko kanalerako, azken honetan Iparralderako albistegirikeskaintzen ez dela kontuan izanda. Honi, gainera, lehenago azaldutako zerbait gehitubehar diogu:
|
|
|
Honi, gainera, lehenago azaldutako zerbait gehitubehar diogu:
|
euskarazko
albistegiak, 1999ko udaberrian, gehienbat gaztelaniazkoenitzulpena ziren. Honengatik guztiagatik honako ondorio hau ateratzen dugu:
|
|
|
5556). Horien ondoan ekimen sozialetik abiatutako Euskal Komunikabideen Hedapenerako Elkartea (EKHE), Gara egunkaria argitaratzen duena, edota kulturgintzako besteenpresekin batera87, Egunkaria Sortzen,
|
euskarazko
Euskaldunon Egunkaria kaleratzen duena, daude. Hauen ondoan, prentsa lokala garatu da modu indartsuan, gizarte ekimenetik abiatuta eta euskarari lotuta gehienbat88.
|
|
|
ezagutzen du euskarak erakunde pribatuetan (bankuak, alderdi politikoak, hedabideaketa abar): miraria da ia,
|
euskarazko
informazioa aurkitzea enpresetan, auto kontzesionarioetan eta abarretan; miraria Iparraldeko erakunde administratiboak euskarazentzutea.
|
|
|
Goazen hedabideetara. Elebitasuna aukera pertsonala denez, elebitasunaren gauzapen edo erabilpena gizakiaren aukera pertsonala denez, euskaldun elebidunak berakdu giltza, erraz asko kontsumi baititzake bai
|
euskarazko
produktu mediatikoa baierdara hutsezkoa ere. Gaur gaurkoz, komunikazio enpresek ez dute euskal hiztunarenmerkatu kuota galtzeko arriskurik ikusten, erdaraz ere gustura irakurtzen baitu euskaldunak.
|
|
|
b) Bigarren maila batean gelditzen dira, oso atzeraturik gelditu ere, egunkariekeskainitako
|
euskarazko
informazioen artean, politikari, ekonomiari eta kirolariburuzko albisteak.
|
|
|
f) Lehen orrialdeetan
|
euskarazko
testu gutxi agertzen da. Tratamendu tamalgarria etamingarria du euskarak gure hedabide ez erabat euskaldunetan.
|
|
|
Komunikabide sozialak dira, besteak beste, familian eta eskolan ikasitakohizkuntzaren sozializazio prozesua bideratzen dutenak. Euskal Herrian,
|
euskarazko
etaerdarazkoen artean, desoreka nabarmena ageri da. Izan ere, hedabideak hizkuntzarensozializazioa ziurtatzeko tresna indartsuenak izanik, euskararen kaltetan eta besteerdaren mesedetan ari dira3.
|
|
|
Egunkari nafar honetan, euskarak, batez ere, Kultura eta Iritzia sailetan dusarbidea. Gainerako sailetan askoz gutxiago agertzen dira
|
euskarazko
inputak, batenbatzuk Lokal arloetan.
|
|
|
Mundok euskaraz argitaratzen dituen horiek Espainiarekin dute lotura batez ere.Hain zuzen, Euskal Herriarekin soilik lotura dutenak baino bost aldiz gehiago diraEspainiarekin lotura zuzena duten
|
euskarazko
inputak.
|
|
|
Gutxi darabil egunkari honek euskara bere orrialdeetan. Sud Ouestek atal bateanbiltzen ditu, batez ere,
|
euskarazko
artikuluak: Pirinio Atlantikoak izenekoan.
|
|
|
Batetik, erabiltzen den euskara apurra, euskarari eta euskal kulturari buruz erabiltzen da, batez ere; eta kasuren batzuetan horretarako bakar bakarrik. Ildohorretatik, egunkariek eskainitako
|
euskarazko
informazioen artean, ezin ahaztu bigarren maila batean gelditzen direla, oso atzeraturik gelditu ere, politikari, ekonomiarieta kirolari buruzko albisteak.
|
|
|
Bestetik,
|
euskarazko
albiste gutxi horietako protagonistak, norbanakoak dira batez ere, beren buruaren ordezkari moduan dihardutenak, eta sarri askotan egunkariarekin egitura loturarik ez dutenak: iritzi emaileak dira edo kolaboratzaileak.
|
|
|
Moduilustratzaile moduan, datu hau: lehen orrialdeetan
|
euskarazko
testu gutxi agertzen da.Oro har, hizkuntzaniztasunak leku txikia egin dio euskarari prentsa idatzian.
|
|
|
Aztertu ditugun albistegien ondorengo eguraldi emanaldietan, Euskal Telebistarenak dira Euskal Herri oso eta integratuaren aldeko apostu garbia egiten dutenbakarrak. ETBk,
|
euskarazko
zein gaztelaniazko meteo emanaldi horietan, Zazpiak bateko profila aireratzen du. Mapa horrek hiru muga marra ditu:
|
|
|
askatasun horretan gal ez gaitezen ondo aukeratu behar dugu zein denguri gehien interesatzen zaigun filosofia egiteko modua. UEUko Filosofia Sailean, adibidez,
|
euskarazko
filosofia praktikoa aukeratu dugu filosofia egiteko modutzat.Horrela, Euskal Herriaren beharrei begira Euskal Herritik egiten den filosofia bilatzen dugu batez ere, zer garen eta zerk inguratzen gaituen, apurka apurka eta guztion artean problematikotasun bihur dezagun.
|
|
|
Antzeko konplexutasuna agertzen da
|
euskarazko
herritartasunaren inguruan.Azterketa luze eta sakonagoa lukeen arren, honen inguruko azaleko zenbait arlo besterik ez ditut ukituko hemen. Azken boladan inoiz baino gehiago erabiltzen den kontzeptua dirudi, batetik euskal herritarra Euskal Herriko biztanleriaizendatzeko zabaldu den esamoldea delako (orain artean gehientsuenetan euskalduna erabili izan da; zenbaitetan, baskoa), eta bestetik politikagintzan agerpen nabarmena egin duelako.
|
|
|
Zer esanik ez, horrez gain, Txillardegiren beste hainbat
|
euskarazko
lan azter ditzakegu, ekimen positibo eta esnatzaileak, guztien begien bistan daudenak. Nork ezdaki arlo askotan bide urratzaile izan dela, hala nola nobelagintzan, gramatika gaietan, fonetikan, euskararen ahoskeraren problematikan, intonazioaren garrantziaren azterketan, linguistika eta matematikaren arteko erlazioan, soziolinguistikan (zenbat informazio ez ote digun eman, herri gutxiengotuen arazo linguistikoez, diglosiaz etaabarrez)...
|
|
|
Bi talde hauetan guztiak jatorriz euskaldunak ziren eta lagunartean zein etxeaneuskaraz baino ez zuten egiten. Oinarrizko heziketa ereduko ikasgeletan jaso zuten.Horrez gain,
|
euskarazko
hedabideak jarraitzeko ohitura handia zutela adierazi ziguten.
|
|
|
Operatzaileen corpusa batez beste 30 formek osatzen dute; maiztasunez euskarazkoak nagusi badira ere, erdal formen kopurua gailentzen da, eta hauetako zenbaitenmaiztasuna benetan da handia (es que, joder, o sea). Beraz, gazte euskaldunen lagunarteko hizkeran
|
euskarazko
formak gutxiago izan arren, maizago erabiltzen ditugu; beraz, polibalentzia handiagoa dute. Erdarazkoak, berriz, maiztasun txikiagoa izanarren, zehaztasun handiagoz erabiltzen ditugu.
|
|
|
Guk hemen forma bakoitzaren erabilera aztertu ez badugu ere, interesgarria litzateke azterketa sakon bat egitea etahainbat alderdi aztertzea:
|
euskarazko
erabilera jatorra gordetzen den, forma bakoitzarierabilera berriak erantsi edo kendu zaizkion, erdarazko mailegu eta kalkoek zein formaordezkatu dituzten...
|
|
|
Horrela, ordena publikoko arazo bilakatu zen euskararen eliz erabilpen mintzatua, predikua. Agindu hori gorabehera, ez zen hori bakarrik izan, zeren beste hainbatlekukotasun eta paperetatik dakigu
|
euskarazko
katekesia eta otoitzak ere debekatu izanzirela.
|