|
2000
|
|
|
|
Euskararako
Hiztegiak (1986) definizio hau ematen digu ahotsaz: gizakiaren laringean sortuz, ahoko hutsunean moldea hartzen duen boza?.
|
|
|
Bi biok erkagarri badira ere, apustua zeren alde egin behar den horretan argi dago, nire ustez, erdietsi beharrekoa:
|
euskararen
hiztegi zabala eta eguneratua, egungo premiei ihardesteko gai dena, aspaldiko tradizioan errotua eta zimendatua.
|
|
2001
|
|
|
Salbuespenen artean dugu Jon D. Patrick psikologo australiarra. Duela zortzi urte hasi zen euskara ikasten eta orain ingelesa
|
euskara
hiztegi berezia ari da burutzen.
|
|
|
Gaur egun, ongi egiten du euskaraz eta areago, berau aztertzen ari da. Ingelesa
|
euskara
hiztegi berezi bat burutzen ere ari da CD ROM formatuan. Hiztegiak gehien erabiltzen diren ahozko esaldiak jasoko ditu.
|
|
|
Maiz gazte euskaldunak hartzen ditu etxean eta Azkueren hiztegia identifikatzen eta euskarazko lexikoa aztertzen laguntzen diote. Morris ingelesa
|
euskara
hiztegian ere ari da lanean. Hiztegi askorekin egiten du lan oinarrizko hitzak aurkitzeko.
|
|
|
Donostiako EHUrekin kolaboratu du datu base hiztegiaren garapenean, hiztegi elektronikoen federazioaren sorreran, eta euskararen ordenagailu bidezko tratamenduaren ikerketan. CD ROM ean atera nahi du euskara inglesa eta ingelesa
|
euskara
hiztegia eta baita hiru liburutan ere. Halaber, ahozko euskara jasotzen duen bideo bat plazaratuko du, 4.500 euskal esaldi grabatu ditu eginkizun horretarako.
|
|
|
Arraroa zen hitz hura, larrua, larrutaldia, larrua jo, danborrak ahuntz larruz egiten zirela eta makilaz jotzen zirela aintzat hartuz gero. Hiztegien esploradore bihurtu ginen,
|
euskarazko
hiztegirik ez zegoen arren eta erdarazkoetan ere berba berdeen azalpenak minimoak ziren arren. Borobilen eta zuloen obsesioak jota bizi ginen ordurako.
|
|
2002
|
|
|
Horretarako, Irakasle Eskolako ikasle horiekin lanketa berezia egiten da euskarazko klaseetan. Hainzuzen ere, ikastetxeetan haurrek erabiltzen dituzten hainbat euskarazko testuliburueta maisu maistren
|
euskarazko
hiztegi pedagogikoa ezagutarazi eta lantzen dute. Hezkuntza, izenburua daraman 2 gaian.
|
|
2003
|
|
|
– Espezialitate bakoitzeko
|
euskarazko
hiztegi teknikoen prestaketa.
|
|
2005
|
|
|
Bere lanak: Talagog espainol
|
euskara
hiztegia, Arte de la lengua japona (es obra importantissima y casi tan rara como el arte de la lengua japona, Humbolten arabera), Tagalismo elucidado y reducida. Misionestetan ainitzek ikasiak zituzten tokiko bi mintzaira eta kasik denek bat bederen.
|
|
|
liburu oso zaharrak aipatzen dituzte, gaiarekin zer ikusirik ez duten liburuak ere agertzen dira (adib. bidai liburuak), eta abar. Dena den salbuespen bat badago,
|
euskarazko
hiztegiak behintzat ezagutzen dituzte-eta. Baina iberiera eta euskara ahaidetzeko saiakerak euskal hiztegietan bakarrik oinarritzea ez da nahikoa103.
|
|
2008
|
|
|
|
Euskarazko
hiztegietara jotzen badugu, ordea, aditz laguntzailearen informa zioa baliatzearen aldeko joera da bakarrik nabarmentzen dena.
|
|
|
Hegoaldean ez dira Ekialdean baino aratzago, garbiago: duela hogei bat urte gipuzkoar idazle batek zuen
|
euskarazko
hiztegi erotikoa argitaratu, berehala agortu zena. Egilea gurekin zegoen Galizian Galeusca> batean eta behin Lugotik Santiagora, autobusean elkarrekin gindoazela, gizon horrek, isildu gabe, gipuzkoar bertso lizunak kantatu zizkigun eta batzuk oso gogorrak, haien ondoan zuberotarre nek kantikak diruditela.
|
|
|
(43) a? Ingelesa/
|
euskara
hiztegia b bodega/ petaka aldaketa
|
|
|
Beste batzuk, aldiz, fenomeno meteorologikoen arlo zehatz bat gidari zutela, ahalik eta berba gehien biltzen ahalegindu dira. Beste zenbaitek, berriz,
|
euskara
hiztegiak egitean nahitaez sartu dituzte horretariko hitzak. Eta egileren batek, hizkuntzalaria izan ez arren, mitologia gaia jorratzean, halabeharrez etnometeorologiarekin egin du topo.
|
|
|
Larramendiren hiztegia agertu (1745) eta berrogei urte geroago, Aizpitarte lexi kografo euskaldunak
|
euskararen
hiztegia osatzeko argibideak azaldu zituen Euskal Herriko Adiskideen Elkartearen barruan(). Bazuen hark euskal zuzenbi dea jasotzeko asmoa eta gogoa, hiztegi berrian ez baitzituen zokoratzeko honako hauek:
|
|
|
Mikel Zalbidek, 1991an, Hiztegigintzako III. Jardunaldietan irakurri zuen lan mamitsuan Euskaltzaindiak lexiko berrikuntzaren alorrean nolako jardupidea izan duen aipatzean zioena ekarri nahi dut hona. Gaztelania
|
euskara
hiztegia egiten urtealdi luzexka emana zuen Euskaltzaindiak, gerra aurrean, Azkueren zuzendaritzapean. Eta berriro lanari heldua zioten, gerra amaitu ondoren.
|
|
|
Hala ere, egungo egoera diglosiko negargarriaren isla fidel ere badira. Egungo gaztelania
|
euskara
hiztegiei azaletik so eginez gero, ikusten dugu kaleko hizkeraren baliokideak ez direla behar bezala agertzen horietan. Elhuyarren hiztegian, esaterako, gaztelaniazko chaquetero> hitzari" kameleoi" jarri diote ordaintzat.
|
|
|
Goiko auziari gagozkiola, auzia are larriagoa gerta daiteke gaztaleniazko edo frantsesezko ez diren euskal hiztegi elebidunetan; adibidez, ingeles
|
euskara
hiztegietan, edo alemaniera euskarazkoetan. Demagun, esate baterako, euskaldun batek" vel vet" hitza ikusten duela testu batean.
|
|
|
Azkenik, Gaztelania
|
euskarazko
hiztegien sarrera antolabidea ez da nazioarteko mailara iristen. Adibidez, Collins> (edo Oxford) Spanish English> hiztegiaren sarrera eta Elhuyarrena edo 3000> egiarena, > berdin da elkarren ondoan jartzen baditugu, haien sarrerak alderatzean, garbi dago Collins en agertzen direnak askoz hobe to daudela antolatuta, eta askoz informazio gehiago dutela, aipatutako bi euskal hiztegietakoek baino.
|
|
|
Gaztelania euskarazko edo frantses euskarazko hiztegigintzari dagokionez, bete beharreko hutsunea izugarria da. Jakina, gauza bera esan genezake frantses
|
euskarazko
hiztegiei buruz.
|
|
|
Zentzu honetan, Morris> Student> Plus> hiztegiak bide berriak ireki ditu euskal hiztegigintza elebidunean. Hala ere, Morris Student Plus, ingeles
|
euskarazko
hiztegirik handiena bada ere, euskarak dituen premiei begira, ez da, ez, nahikoa. Horregatik, une honetan, berritzen eta handitzen ari naiz.
|
|
|
Orain arte, gaztelania euskarazko, frantses euskarazko edo ingeles
|
euskarazko
hiztegi elebidunak erabili ditugu bakarrik ahotan. Agertu dira, bai, beste hiztegi txiki batzuk ere, non beste hizkuntza batzuekin loturik agertzen baita euskara:
|
|
|
Eta zergatik gelditu behar dugu hor? On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko
|
euskara
hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera euskara hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera euskara hiztegi handi bana ateratzea.
|
|
|
Eta zergatik gelditu behar dugu hor? On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko euskara hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera
|
euskara
hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera euskara hiztegi handi bana ateratzea.
|
|
|
On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko euskara hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera euskara hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera
|
euskara
hiztegi handi bana ateratzea. Jakina,
|
|
|
Izan ere, euskaldunak ez dira Euskaltzaindiak lexiko batua finkatu zain egon lexiko baturantz abiatzeko ahaleginak egiteko, ezta euskara eremu berrietan erabiltzeko ere. Hiztegiok, lexikografikoek(
|
euskara
hiztegiek eta hiztegi elebidunek) zein terminologikoek, asmo nagusi bat izan dute: euskara lexikoaren alorreko tresnez hornitzea (baturanzko grafiak, hitz berriak, adiera berriak, termino berriak, ondare lexikaleko hitz galduxeak berreskuratzea eta abar proposatuz).
|
|
|
Hain zuzen ere, euskarazko definizioez osatutako
|
euskara
hiztegiak argitaratu izana da euskal lexikografiaren azken urteotako lorpen handienetakoa: hizkuntz hiztegiak, sinonimo hiztegiak, hiztegi entziklopedikoak, hiztegi teknikoak...
|
|
|
Euskarazko unibertsoa euskarazko esanahiez osatzen da lehenik eta, horiekin batera, elkarkide, gainerako hizkuntzetako ordainak egoten dira, kulturaren osagarri eta adierazgarri. Hala ere,
|
euskara
hiztegiak elebidunak baino gutxiago era biltzen dira oraindik ere (salmentek hori erakusten dute, behintzat).
|
|
|
/ frantsesa
|
euskara
hiztegian oker ulergarri berbera ageri da: cigale: > ttirritta, kilker, txitxar.
|
|
|
Bereziki sabindarrek ez onartzeko kezka susma daiteke. Horragatik, Azkuek ez baitzuen hiztegia gauza eruditu eta zientifiko huts gisa planteatzen, baizik proiekzio sozial bokazioduna, korporazio baten babespean egin nahi izan zuen erdara
|
euskara
hiztegia, hiztegi nabarmen normatiboa izango zena.
|
|
|
Edozein kasutan, badirudi laster iritziz aldatu zela, 1916 urtearen hasieran gaztelania
|
euskara
hiztegia atalka hasi baitzen argitaratzen Bilbon, «A Avezar» artekoa plazaratuz62 Ez zion segidarik eman. Arrazoi esplizitua ez dut aurkitu, baina pentsa liteke urte berean atalka barik kolpera argitaratu zen Bera eta Lopez Mendizabalen hiztegiak zapuztu ziola hein handiz proiektua.
|
|
|
Izan ere, Tolosan argitaratutako hiztegi horrek gaztelania euskara/ euskara gaztelania sarrera eskaintzen zuen eta osorik eros zitekeen (ez atalka). Hortaz, erdara
|
euskara
hiztegi bat nahi zuenarentzat produktu interesgarriagoa zen Bera eta Lopez Mendizabalena. Azkuek bere bizitzako disgustu handienetakoa hartu zuen Tolosako hiztegi horrekin.
|
|
|
Izan ere, hura osatzeko, Azkueren Tours-eko hiztegiaz baliatu ziren, neologismoak erantsiz eta guztia tomo sintetiko eta praktikoago batean bilduz. Era horretara Azkuek 1916 urtean hasitako gaztelania
|
euskara
hiztegia jokoz kanpo utzi ez ezik Tourseko euskara gaztelania frantses hiztegi berari konkurrentzia egin zioten. Konkurrentzia desleiala Azkueren aburuz, bere hamabost urteko lan neketsuaz profitatu baitziren.
|
|
|
Azkenean, 1919an Euskaltzaindia sortu zelarik, haren esku jarri nahi izan zuen Azkuek bere erdara
|
euskara
hiztegi eskuizkribua. Izan ere Euskaltzaindiaren sortarauen artean «Diccionario General» bat sortzeko asmoa azaltzen zen64 Izen horrekin baina, bazirudien hiztegi proiektua aldatu egiten zela.
|
|
|
Bitartean Akademiako hiztegi batzordean. Orixe?, Azkue eta Olabide edota Eguzkitza elkartzen ziren. 1928 urtean, adibidez, hilabete birik behin biltzen aritu ziren «por espacio de unos diez dias, trabajando ocho horas diarias»76 Hiztegi proiektua lehentasunezkoa zen baina Euskaltzaindiak, diktadura garai hartan, diru sarrera murriztuak zituenez ohiko batzar kopurua gutxitzea erabaki zuen, dietetan aurrezturikoa hiztegi batzordean inbertitu ahal izateko77 Gaztelania
|
euskara
hiztegia izan zen, bada, 1926tik 1936 arte
|
|
|
Hau da, II. Errepublika garaian, eskoletan euskarari tokia egingo zitzaion itxaropen testuinguruan, hiztegia aukera horri erantzuteko eran osa zedila proposatzen zuen Azkuek. Komentario horretan argi ikusten da gaztelania
|
euskara
hiztegia ez zekusala obra eruditu gisa, garaiko errealitatetik deskonektatuta. Aitzitik uneko beharrei eta abaguneei begira osatu gura zuen.
|
|
|
Ohargarria da halaber, artikulu berean, hiztegiaren fitxa guztiak euskaltzainek berrikusteko Altuberen eskariari Azkuek ezetz erantzutea, batetik horiek errepasatzeko astia jada egon zelako, baina batez ere hala egitekotan hiztegiaren lanak hamar edo hamabost urtez atzeratuko zirelako80 Hau da, gaztelania
|
euskara
hiztegia patxada eta zorroztasun handiagoz egiteko proposamenak zeuden arren, Azkuek, obra honek jada kalitatezko minimoak betetzen zituela uste izanik, gurago zuen xehetasun handiagotan sartu ordez, gizarteari albait lasterren eskaini emaitza. Hiztegiaren helburu soziala erudituaren aurretik jartzen zuen nabarmen.
|
|
|
Baina azken finean proiektu honen aldeko babes instituzional, ekonomiko eta sozial nahikorik ezak eragiten zuen lana hainbeste atzeratzea: ofizialtasunik gabe eta eskari administratiborik gabe,
|
euskarazko
hiztegia ez zen presazko beharrizan gisa sentitzen, eta Akademiaren borondate soilez eta baliabide mugatuekin egiten zuen aurrera, astiro. Autonomia onartu eta elebitasun ofiziala ezarri izan balitz, seguru asko besterik gertatuko zen.
|
|
|
Gerra Zibila hasi aurretxoan Jose Antonio Agirrek adierazi zuenez Estatutuaren ezarpenak Euskaltzandiaren aitortza sendoagoa bultza zezakeen: «quiera Dios que una vez aprobado el texto autonómico podamos elevar al rango merecido a la Academia de la Lengua»85 Izan ere autonomiak euskara erabiliko zuen administrazio eta hezkuntza sistema ekar zezakeen, eta hizkuntzaren erabilera ofizial horrek arauak eta ereduak zituen, gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo bat adibidez. Esan beharrik ez dago bide hau Gerra Zibilak eten zuela.
|
|
|
Une horretan gaztelaniaeuskara ereduko hiztegi bat, erdarak bizitza modernoko kontzeptuak adierazteko zerabiltzan hitzen euskal ordaina agertuko zuenak zentzu gutxi izan zezakeen. Baina Azkuek, urte latz horietan bertan berrekin zion Euskaltzainditik gaztelania
|
euskara
hiztegiari. Hola 1941ean, Euskaltzaindia ireki eta lehen batzarrean bertan aurkitzen da proiektu honen egitasmoa martxan:
|
|
|
«Erdera
|
euskera
iztegi lanetan ekitea Azkue, Irigoyen ta Oleaga, ren ardurapean jarten da»86 Hurrengo batzar guztietan hiztegia aurrera doala aipatzen da, ataza hau izanik, ostera ere, Akademiaren proiektu nagusia erakunde gisa. 1945ean arazo bat azaldu zen:
|
|
|
Ez ziren ados jarri eta «Erabagirik ezta artu». Azkueren iritzia ez zaigu aipatzen, baina pentsa liteke gaztelania
|
euskara
hiztegia segitzearen aldekoa zela, horretaz arduratzen zirenen taldean baitzegoen eta gainera de facto hiztegiarekin segitu baitzuten: hurrengo urtarrileko batzarrean B letra amaituta zegoela adierazi zen, 1948rako C letra eta hurrengo urtean F letraraino aurreratu zuten.
|
|
|
Tamalez inork ez zuen proiektua segitu, eta hainbeste urte, lan eta baliabide gastatuz sortutako hiztegi fitxek denborazgaurkotasuna galdu dute. Hala ere, gaztelania
|
euskara
hiztegi hartan, egunagian interes gutxi izan dezaketen neologismoez gain, milaka euskal hitz herrikoi ere bildu ziren, Tours-eko hiztegian jaso gabekoak, eta segur OrotarikoEuskal Hiztegiak ere bildu gabe dituenak. Akademiako artxiboan gordeta segitzen dute.
|
|
|
Urte hauetan martxan jarritako proiektu akademiko nagusia erdara
|
euskara
hiztegia izan zen. Funtsean Azkuek Tours-en hasi eta Brusela Kolonietan ezin amaitu izan zuen lanari segida eman nahi zitzaion.
|
|
|
Hola bada, euskaltzainburuak, ohi bezala, lanean segitu zuen, testuinguruko baldintza negatiboei ahalik eta kasurik gutxien eginez. Akademia baitan Azkuek indar berezia egiten zuen erdara
|
euskara
hiztegiko lanetan. Euskaltzainditik kanpo, Azkue bere laugarren eta azken obra monumentala prestatzen ibili zen garai honetan:
|
|
|
Egoera horretan, akademiko berriak hautatu ziren, Nazario Oleaga() euskaltzale karlistaren izendapena nabarmenduz. Oleagak eta Azkuek, ahal bezala, Euskaltzaindia lanean jarri zuten, bereziki erdara
|
euskara
hiztegian. Kanpora begira, ordea, Euskaltzaindiaren oihartzun soziala hutsaren hurrengoa zen.
|
|
|
Hala ere, Agirresarobek argi utzi du garrantzitsuena parte hartzea dela.
|
Euskararen
hiztegiarekin jokatzea baita guztiaren xede. Gainera, denbora pasak egiteko afizioa dutenek gose hori ase ahal izango dute.
|
|
2009
|
|
|
Bost gai nagusien ardatzean izan ziren azalpenak: I. Euskal ikasketen egungo egoera eta geroa; II. Euskararen fonologia; III.
|
Euskararen
hiztegia; IV. Euskararen morfosintaxia; V. Euskal dialektologia.
|
|
|
OEH amaitu ondoren, Euskaltzaindiak euskara
|
euskara
hiztegia egitea erabaki zuen, Hiztegi Batuko lehen itzulian argitaratutako hitzekin eta formekin, bakoitzaren adieraren azalpenarekin eta adibideekin hornituta. Egitasmoaren izen osoa:
|
|
|
Askotxo dira. Bidean dugu jada Akademiaren Euskara
|
euskara
hiztegia, eta proiektuan Euskararen Hiztegi etimologiko eta historikoa. Baina ni neu bereziki kezkatzen nautenak hutsune sozial praktikoak dira.
|
|
|
Askotxo dira. Bidean dugu jada Akademiaren Euskara euskara hiztegia, eta proiektuan
|
Euskararen
Hiztegi etimologiko eta historikoa. Baina ni neu bereziki kezkatzen nautenak hutsune sozial praktikoak dira.
|
|
|
Animismoa Zuberoan eta Allande Elixagari Ligiarraren historiak lekuko. Bestalde, anatomiaren gaineko hiztegia kaleratu du, baita Latin
|
euskara
hiztegia ere.
|
|
|
Funtsezkoa da
|
euskararentzat
Hiztegi Batua edota Orotariko Euskal Hiztegia egun dauden moduan sarean eskuragarri egotea; Euskaltzaindiak, horrez gain, gizartetik egin zaizkion eskaerei erantzunez, norabide horretan urrats gehiago egiteko borondatea agertu du.
|
|
|
Gure azterketari dagokionez, ezer baino lehen azpimarratu behar dugu autoreek, oro har, ez zutela mailegurik erabili, hau da, termino berriak
|
euskararen
hiztegi ondaretik sortu zituzten. Salbuespena Neurri Sistemetan dago, [13 ZYA] eta [33 ZLI] testuetan; horietan nazioarteko hitzak erabili zituzten ([33 ZLI] testuan, dezimetru, metro... eta, [13 ZYA] testuan, dezimetro, ektometro...
|
|
|
Ehunekoetan markarik gabeak sartu ditugu; horiek
|
euskararen
hiztegitik ateratako hitzak dira eta hemen termino bihurtu dira.
|
|
|
EHUko Euskara Institutuak Interneten hainbat lan interesgarri eskura jarri ditu: Lexikoa atzo eta gaur, Egungo
|
euskararen
hiztegia, Hiztegi batua euskal prosan, Lexikoaren aplikazioa, Ereduzko prosa gaur, Ikasmaterialen sare argitalpenak...
|
|
2010
|
|
|
[Eta hori ere erakutsi digu: Latera
|
euskara
hiztegia dio orri sortak azalean]. 2.400 ordu ezarri dut horren egiteko, erran nahi baita, Frantzian, erakasle batek 600 oren ezartzen dizu urtean…
|
|
|
Euskara Frantsesa eta Frantsesa
|
Euskara
hiztegiak.
|
|
|
Horrek esan nahi du 2 128 helbide posible daudela, hau da, 3,40 x 10 38, edo 340 sextilioi. Ez saiatu zenbat den imajinatzen ere, sextilioi hitza oraindik
|
euskarazko
hiztegietan ere ez dago eta. 340 bilioi koatrilioi da, edo 340 milioi milioi milioi milioi milioi milioi.
|
|
|
Horiek hola, ezberdintasun semantikoak badira
|
euskarazko
hiztegia eta frantsesezkoaren artean. Euskaraz« etorkin eta immigrazio» hitzek erabilgarriak dira edozein lekutik etorri direnentzat, atzerritik ala hurbilagotik3 Aldiz frantsesez« immigration, immigrants, immigrés» balio dute bakarrik atzerritarrentzat.
|
|
|
Urte hartan irakurri nituen gauzen artean garrantzitsuena Juan Martin Elexpuruk Bergarako
|
euskararen
hiztegiaz egindako lana izan zen, handitua eta gehiagotua bere doktorego tesia bihurtuko zena. Ez dut uste inon argitaratu zenik, eta pena da, gauza interesgarri asko daudelako bertan (batzuk Ibon Sarasolaren hiztegietan ikusi izan ditut gero).
|
|
|
Ihes egin behar izan zuenetariko bat izan zen. Ingalaterran erbesteraturik zegoela, euskal gramatika bat —Grammaire Cantabrique Basque— zuen egin, hala nola Latina
|
Euskara
hiztegi bat — Dictionarium Latino Cantabrumeta Testamentu zaharreko Genesis liburua itzulikatu.
|
|
2011
|
|
|
Jatorrizkoa eta euskarazkoa hitzez hitz erkatu ditu, euskara ere menderatzen baitu. Hungariera
|
euskara
hiztegia dauka orain esku artean.
|
|
|
Hendaiako Haize Garbia elkartean eskoletako materiala orrazten ari zen, euskara batuaren erronkari erantzunez euskara frantsesa eta frantsesa
|
euskara
hiztegia publikatzear zegoelarik. Marijan Minaberriren pazientzia eta eskuzabaltasuna nabarmentzen da hiztegion orrialde horituetan.
|
|
|
–Bostak Bat? taldeak hiztegi hori erabili eban hainbeste zabaldu zan
|
Euskararako
hiztegia (30.000 ale inguru) eta Europa hiztegia egiterakoan.
|
|
|
25 URTEKO LAN OPAROA:
|
EUSKARARAKO
HIZTEGIA (1986) EUSKAL HIZTEGIA (2011)
|
|
|
Hiru urteko lan luze eta neketsuaren ondoren, pozik eskaini ahal izan genien euskal munduan lanean ari zirenei euskara hutsean definiziozko
|
Euskararako
Hiztegia. Jendeak hasieratik agertu zigun begirunea eta babesa hiztegia erosiz; baita hartutako bidetik jarraitzeko laguntza handia eman ere.
|
|
|
|
Euskararako
Hiztegia 1986an argitaratu ondoren, hainbat urtetan jarraitu genuen definiziozko hiztegi hori osotzen eta txukuntzen. Baita ere, sinonimoen hiztegiak aberasten, hurrengo datu hauetan ikusiko duzuenez:
|
|
|
II.Definiziozko lehen hiztegia:
|
Euskararako
Hiztegia
|
|
|
|
Euskararako
Hiztegia (Adorez 2: 1986):
|
|
|
|
Euskararako
Hiztegia. Oinarrizkoa (Adorez 4:
|
|
|
Kaleratu berri dugun Euskal Hiztegia deitu dugun argitalpen honen bidez, bestalde,
|
Euskararako
Hiztegia definiziozko lehen euskal hiztegi osoaren 25 urtea gogoratu nahi izan dugu. Hasiera batean, gure asmoa Motxilako Hiztegiak duen tamainako hiztegia egitea zen.
|
|
|
Ez genkian noraino eroango ginduzan bide harek, ezta noiz amaituko genduan geure ibilera be.
|
Euskararako
Hiztegia argitaratu genduan ezkero, 25 urte igaro dira, eta gu hemen gagoz; bide hau oraindino luzea izan daiteke. Gu, honezkero, ekarpenik onenak eginak garela dirudi, baina arlo honetan oinordekoak izango ditugun esperantza dogu?
|
|
|
Ia ia obra bakoitzak bere historia zuen, hau da, pasadizoz, anekdotaz, kasualitatez, eta beste hainbat gertakariz hornituta zegoen495 Esate baterako, 1977ko Udako Ikastaroetako Ekosistemen ekologia ikastarorako Ekologia materiala, ez zen inprentara eramateko garaiz amaitu, hala ere, Udako Ikastaroetarako prest egon zen. Kontuan izan behar da obra horrek 3 tomo zituela, ordura arte euskaraz landu gabeko gai baten gainean zela,
|
euskarazko
hiztegirik ez zutela496 eta hainbat egilek parte hartu zutela bertan. Garaiz amaitzea zaila zen.
|
|
|
Liburua 1976/ 77 ikasturtean egin zenez, ezin izan zituzten erabili 1977an bertan argitaratutako hiztegiak erabili. Beraz urte honetako materialak
|
euskarazko
hiztegi erreferentzialik gabe egin ziren. Hiztegi modernoaDiccionario general y técnico/ Hiztegi orokor teknikoa oso garrantzitsua izan bazen ere, ez zen 1977ra arte kaleratu eta eredu ortografikoa berehala baztertu zuten hiztegiaren egileek beraiek.
|
|
|
Liburutegia bi bilduma mota nagusitan banatzen zen: alde batetik, produkzio argitaratua, gehienbat hizkuntzari zegozkion argitalpenak,
|
euskarazko
hiztegiak, gramatikak eta abar, baita goi mailako euskarazko zein erdarazko aldizkariak ere282 Eta bestetik, euskaraz aurkeztutako tesinen bilduma283 Lehena Zientzia Fakultatean 1974an Jacinto Iturbek aurkeztu zuen284, eta laster beste batzuk ere horrela aurkeztu ziren.285 Baina orduan bakarrik aipatzen ziren tesinak, oraindik nahiko urrun ikusten zelako doktorego tesiak euskaraz aurkeztu ahal iz... Egia esan, laster etorri zen lehen tesi hori Zientzia Fakultatera Juan Mari Agirregabiriaren eskutik:
|
|
|
Hizkuntzaren batasun prozesua bururaino eramateko, Ibon Sarasola euskaltzain gazteak Euskaltzaindian euskal hiztegi arauemailearen proiektua aurkeztu zuen 1976an. Hiztegi horrek euskarazko ondare lexikala, iraganeko zein egungo
|
euskarazko
hiztegia eta literatur lanetako lexikoa biltzeko asmoa zuen, xede nagusi batekin «kultur hizkuntza bati dagokion hiztegia prestatzea» (Sarasola, 1977: 125).
|
|
|
• Zehazki hiztegia (http://ehu.es/ehg/ zehazki). Ibon Sarasolak zuzendutako gaztelania
|
euskara
hiztegia da eta EHUren eskutik sarean dago jadanik kontsultagarri.
|
|
|
Kamino, P. & Salaberri, P., 2007, Luzaideko
|
Euskararen
Hiztegia, Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia, Mendaur III, Bilbo.
|
|
2012
|
|
|
Adierak eta adibideak aurkeztu da Bilbon, Euskaltzaindiaren egoitzan. Lan hori euskara
|
euskara
hiztegia da eta Euskaltzaindiak, Elkar argitaletxeak eta Elhuyar Fundazioak batera argitaratu dute, elkarlanean. Lanaren oinarria Euskaltzaindiak onartua duen Hiztegi Batua da, lehen itzulian argitaratutako hitzak.
|
|
|
Horrela definitu du Andres Urrutia euskaltzainburuak gaur aurkeztu den lana. Izan ere, Akademiak, euskara
|
euskara
hiztegia lehenez argitaratu du, beste hizkuntzetan ohikoa dena gurean ere plazaratuz, hots, euskararen hitzek dituzten adierak eta adibideak euskararen bidez emanik?.
|
|
|
EUSKARA
|
EUSKARA
HIZTEGIA
|
|
|
Adierak eta adibideak euskararen normalizazioaren eta normatibizazioaren bidean garrantzi handia izango du. Lana euskara
|
euskara
hiztegia da eta Euskaltzaindiak, Elkar argitaletxeak eta Elhuyar Fundazioak batera argitaratu dute, elkarlanean.
|
|
|
Meltxor Oiangurenek mende berean Tagalo Latin
|
Euskara
hiztegi bat idatzi zuen; zoritxarrezgaldu egin zen eta, beraz, ez dakigu sarreran ere ekarpen apologetikorik izanen zen.
|
|
|
Ondorioz, astun gertatzen dira liburuak. Horri gehitu behar zaio beste zailtasun bat, alegia,
|
euskarazko
hiztegi teknikoaren eta adierazpide matematikoen ohiturarik eza, gaztelaniaz eta beste hizkuntza hedatuagoetan ez bezala, matematika idazkera etxekotua zutenak. Adibidez, bi polinomioren arteko zatiketa egiteko prozedura honela deskribatzen da:
|
|
|
Elhuyar hiztegia irakurri zuen hitz egokienen bila. Berarentzat hiztegi hori zen
|
euskarazko
hiztegi onena, osoena. Baina horrek ez zuen esan nahi hutsuneak ez zituenik.
|
|
2013
|
|
|
galdetzeko, eztabaidatzeko, adosteko, eta abar, bai? Orain gutxi argitaratu diren Euskaltzaindiko
|
Euskararen
Hiztegia, eta Eusko Jaurlaritzako Soziolinguistika Hiztegia. Euskal Soziolinguistikaren eremuan erabiltzeko liburuak lagungarri izango zaizkigu ere honetan, pentsatzen dut.
|
|
|
Hirugarren lekukotza utzi zigun bidaiaria Nicolao Landuchio izan zen. Hark 6.000 hitzeko
|
euskarazko
hiztegia utzi zigun, euskarazko lehen hiztegia. Hiztegia osatzeko 3 arabarren laguntza izan zuen; bik Arabako mendialdeari lotutako euskara darabilte, erromanizatuagoa; hirugarrenak, berriz, Araba ekialdeko hizkera erabiltzen du.
|
|
|
Euskara Institutua, Egungo
|
Euskararen
Hiztegia. [Sareko argitalpena: http://www.ehu.es/eeh/pdf/EEH-d.pdf].
|
|
|
Sarasola, I., 2005, Zehazki: Gaztelania
|
euskara
hiztegia. Irun:
|
|
|
Ez genkian noraino eroango ginduzan bide harek, ezta noiz amaituko genduen geure ibilera be. ?
|
Euskararen
Hiztegia, argitaratu genduan ezkero, 25 urte igaro dira, eta gu hemen gagoz; bide hau oraindino luzea izan daiteke.
|
|
|
Asmo guzti horiek eta egindako bidearen zertzeladak argiago aditzera emateko, hurrengo lerroetan 30 urteko ibilbidean zutabe nagusi izan diren hiru hiztegi. Sinonimoen hiztegia,
|
Euskararako
Hiztegia eta 3000 hiztegia abiabidetzat hartuta jardungo dut hurrengo lerroetan.
|
|
|
2
|
EUSKARARAKO
HIZTEGIA (1986)
|
|
|
Hiztegi orotan egin ohi den bezala, lehenago eta orain, ikerketa sakon eta neketsuen bidez lortutakoa bildu, galbae didaktikoan iragazi eta erraz jateko opil bero, bigun gisa eskaintzeari gagozkio, batez ere, lan honetan?. (
|
Euskararako
Hiztegia, 1986 Adorez 2, XIII. or.).
|
|
|
Horrela, hiru urteren buruan, lan gogor hori burutzea lortu genuen,
|
EUSKARARAKO
HIZTEGIA ospetsua argitaratuz. Eta ospetsua diot, hala izan zelako.
|
|
|
Horren emaitza ederrak izan ditugu geroago argitaratutako definiziozko beste zenbait hiztegi:
|
Euskararako
Hiztegia. Oinarrizkoa (1990 Adorez 4); Eskola Hiztegia.
|
|
|
Hiztegi honek,
|
Euskararako
Hiztegiaren antzera, izugarrizko arrakasta izan zuen, eta urte horretatik aurrera burutu genuen lanaren euskarri ekonomiko bihurtu zitzaigun. Hainbatean Europa Hiztegiak sortutako porrotetik aurrera egiteko indar berriak emanez.
|
|
|
|
Euskararako
hiztegia
|
|
|
|
Euskararako
Hiztegia. Oinarrizkoa
|