|
2000
|
|
|
Orai badirudi Euskara ahalke dela, arrotz dela, ez dela jendartean ausart, entregu, bitore eta ez trebe; zeren, are bere herrikoen artean ez baitakite batzuek nola skriba eta ez nola irakur. Baldin egin balitz
|
euskaraz
hainbat liburu nola egin baita latinez, frantsesez edo bertze erdaraz eta hizkuntzaz, haiek bezain aberats eta konplitu izanen zen Euskara ere; eta baldin hala ez bada, euskaldunek berek dute falta eta ez Euskarak.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat hain ohikoa bihurtu egin den errealitate bat, iraultza gisako bat bezala da, euskal herritar ugariren ustean eta ikusmenean euskal izaeraren gotorleku gisa hartuta den Zuberoan. Ustetik izaterat alde handia dago eta
|
euskararen alde
hainbat urtez borrokatu izan beharrak —eta borrokatzen jarraitu beharrak— erakusten du mentalitateen bilakaera oso luzea dela.
|
|
2002
|
|
|
Zintzo Mintzo Euskaltzaleen Elkarteko lehendakariordea da, eta lehenik eta behin elkartearen beraren sorrerari buruz berba egin diezagun eskatu diogu. Iturriozek azaldu digunez, 80ko hamarkada amaieran eta 90eko hasieran
|
euskararen inguruko
hainbat mugimendu sortu zen Deba bailaran, eta horiek eredu bezala hartuz eman zituen Zintzo Mintzok lehen urratsak, 1994an, Joxe Mari Etxanizen gidaritzapean. " Aurrez bazeuden beste elkarte batzuk, EHE eta EKB esaterako, baina gehienek euskararen apologia egiten zuten; errebindikatiboak ziren.
|
|
|
Liburua gramatika liburu bat den arren, hitzaurrean Euskal Herriari eta
|
euskarari buruzko
hainbat argibide eskaintzen ditu, hala nola: gastronomia, musika eta dantza, kirolak, euskal kulturaren ikuspegi batzuk, literatura, politika, Jaurlaritzari buruzko informazioa, ekonomia eta abar.
|
|
|
Segi genezake, adibidez,
|
euskaraz
hainbat erabileretan existitzen diren eredusintaktiko bikoitzak eredu hartuta, esan nahi baita eredu sintaktiko prepositiboaeta eredu sintaktiko pospositiboa, hala nola, baizik (eta)..., prepositiboa eta"... baizik?
|
|
2003
|
|
|
" Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita latinez, franzesez, edo bertze erdaraz eta hizkuntzaz, hek bezain [hareek baizen] aberats eta konplitu izanen zen [izango zan] euskara ere, eta baldin hala ez bada, euskaldunak berek dute falta eta ez euskarak." (Gero, hitzaurrea, Juan Flors, 55 or.). Cfr. LM, 16 or.
|
|
|
Hola XVI. mendearen erdialdetik Elizak ebangelizazio eta katekizazio kanpaina sendoak bultzatu zituen, ordena erlijiosoen laguntzaz nekazari munduko txokorik baztertuetaraino iritsi zirenak. Eta herritar asko euskaldun elebakarrak zirenez, haiek hezteko euskarara jo zen,
|
euskarazko
hainbat dotrina eta katixima idatziz (gehiago Iparraldean Hegoaldean baino). Elizak, erakunde gisa, euskara interes instrumental soilez erabili zuen bada.
|
|
|
Añibarrok bezala, libre zituen uneak Bizkaiko euskararen aditz jokoak eta fonetika aztertzen ematen zituen, eta gogoz garatu zuen horrela bere bokazio filologikoa. Ikerketa horien ondorioz,
|
euskararen inguruko
hainbat lan egin zituen, guztiak ere bera hil ondoren argitaratu zirenak; era berean, alegia liburu bat ere idatzi zuen. Honela goraipatu zuen Euskaltzaindiak bere lana 1918an:
|
|
|
Duela urte pila galdu zen hemen euskara; horregatik, euskararen presentziaren historia berri xamarra da. Euskal hiztunak bakar batzuk besterik ez dira, gehienek bihotzean daramate
|
euskara
hainbat nafartarrek bezala, eta euskal sena mantentzea zaila da beraientzat.
|
|
|
2. Bai, egokiak iruditzen zaizkit, noski. Euskaltzaleak saiatu dira
|
euskararen alde
hainbat ekintza aurrera eramaten, baina euskalgintzak jaso behar izan duen eraso zaparrada kontuan hartuta, argi dago ez direla nahikoak izan. Euskaltzaleen aldetik planteatu diren aterabideak, oro har, betikoak izan dira:
|
|
2004
|
|
|
Gazterik ikasi zuen euskara, geroagoko euskaldun berrien eredu bilakatu zela. Hizkuntzaren ikerkuntzan nabarmendu zen arnas handiko lanak idatzi zituela, euskara bera defendatu eta bultzatu zuten zenbait elkarteren sorreran egon zen,
|
euskararen inguruko
hainbat eztabaidetan parte hartu zuen, baita eredu literarioaren zein batasunaren hika mika garrantzitsuetan ere, eta gutxi bazen ere, asmo literarioko zenbait lan utzi zizkigun.
|
|
2005
|
|
|
Baionan bere egoitza duen Iker zentroaren agerkaria dugu Lapurdum, euskal ikerketen berri emanaz urtean behin argitaratzen den aldizkari sendoa. Bere zortzigarren zenbakian garaturik aurki daitezkeen gai anitzen artean, Bernard Etxepare eta Arnaud Oihenarten maitasun poesiak, urteetan Frantzian zein Belgikan errefuxiatu ziren euskal umeak, Martin Goyhetchek() lapurterara itzuli eta egokitutako La Fontaine eta Florianen alegiei buruzko eskuizkribuak, musulmanak Euskal Herriko lurralde ezberdinetan,
|
euskararen gaineko
hainbat gai, Artzeren poesiaren pentsakizuna, euskal antzerki garaikidea, baladen itzultze eta moldatze moduak eta euskara berpizteko politika Ipar Euskal Herrian aztertzen dituzten lanak daude.
|
|
|
1993,1997), eta (e) ko atzizkien bidez betetzen dugun erlazio eremua; eta, bestetik, gaztelaniaz depreposizioarenbidez adierazten direnak. Alabaina, berehalakonturatuginengaztelaniazdepreposizioarenbidezadierazten direnak, sinkretismoadelaeta,
|
euskaraz
hainbat modudesberdinetaraadierazten direlaetaarazoagukhasieranustegenuenbainokonplexuagobihurtzenzela.
|
|
2008
|
|
|
|
Euskararen aldetik
hainbat saio egin dira, nagusia OpenTrad proiektuaren barruan. Eusko Jaurlaritzak bultzatutako egitasmoak ere bultzatuko du arlo hau.
|
|
|
|
Euskararen aldetik
hainbat saio egin dira, nagusia OpenTrad proiektuaren barruan. Eusko Jaurlaritzak bultzatutako egitasmoak ere bultzatuko du arlo hau.
|
|
|
Hizkuntza guztiek ez dute mundua era berean antolatzen, eta ez dituzte kontzeptuak era berean lexikalizatzen. Espainieraz lexikalizazio bakarra duen elementu batek
|
euskaraz
hainbat lexikalizazio izan ditzake. Adibidez, mi hermana está enferma bi modutara itzul daiteke euskaraz ahizpa gaixo dago edo arreba gaixo dago.
|
|
|
|
Euskara
hainbat esparrutan eta zenbait gaiez jarduteko (oso) gutxi erabilia izan da azken urte hauetara arte. Halaber, ezin ahantz genezake euskaraz dihardugunean, lehenago beste hizkuntza batean edo batzuetan jasotakoa itzultzen edo egokitzen ari garela, zuzenean ez bada zeharka.
|
|
|
jarraitzailea izan oro har, hainbat arlo eztabaidatuz:
|
euskararen inguruko
hainbat ideia aranista (ortografia, neologismoak, izendegia, Euzkadi izena...), independentziaren xedea... Alderdi politika baztertuta, gerta zitekeen Azkueren abertzaletasuna, agerraldi bakanetatik kanpo, maila pribatu eta intimoan geratzea.
|
|
|
Uste izatekoa da Azkuek lehen mailan bere ohiko bizkaiera literarioa irakasten zuela, eta bigarrenean Bustintzak euskara sabindarra (ez dut aurkitu baieztatzeko froga zuzenik, baina logikoa dirudi). Bustintzaren ikasle hoberenek behintzat sabindar euskaraz idazteari ekin zioten, eta Euzkeltzale Bazkuna izeneko plataforma ere sortu zuten 1910 urtean21 Plataforma haren babespen Euzko Deya bezalako astekariak zein sabindar eskolako
|
euskararen aldeko
hainbat liburu argitaratu ziren. Eta plataforma hartatik egin zen gogorren Euskaltzaindiaren eta Azkue beraren kontra.
|
|
|
Izan ere, Azkuek aipatu ez arren, Ana Toledok adierazi duenez, prosa literarioa batez ere lore joko eta gisako festa erromantiko erregionalisten inguruan hasi zen xumeki ernetzen. Hola, Anton Abadiaren lore jokoetan behin edo behin hitz lauzko literatur alegiak saritu ziren, eta Donostiakoetan
|
euskarazko
hainbat legenda labur (normalean EuskalErria aldizkarian argitaratuz). Baina aparteko distira gabe edozein kasutan (lehentasuna olerkiek mantentzen zuten) 180.
|
|
|
Hurrengo urteetan, Izkindeko eredutik aldendu ondoren, Azkuek bizkaiera estandar batean idazteko saioekin segitu zuen, oraingoan herri eta literatur tradizioaren bidetik. Eredu hori bultzatu zuen 1896tik, ortografia proiektu, euskara ikasteko metodo eta bereziki Euskalzale eta Ibaizabal aldizkarien bidez. Aldizkari haietan XVI XIX. mende arteko
|
euskarazko
hainbat testu ere berrargitaratu zituen, hola literatur tradizioa berreskuratzen saiatuz.
|
|
|
Azaldu duenez, euskarazko derrigortasunik ez duen beste irakasle batek ere hartu behar izaten du karga hori». Halako batean, bere gain
|
euskarazko
hainbat talde hartu dituen pertsona horrek erabakiko balu euskarazko klaseak ez ematea, derrigortasunik ez duelako, bizpahiru talde airean geldituko lirateke. Gaixotuko balitz ere, baja betetzeko kontratatuko litzatekeenak ez luke zertan euskalduna izan».
|
|
2009
|
|
|
Euskaltegiko irakasle soldata nahikoa ez zenez, beharrizan berriei aurre egiteko,
|
euskarazko
hainbat hedabiderekin hasi zen kolaboratzen. Bazekien sektore hori ez zela erosoa eta, are gutxiago, aberasteko modukoa.
|
|
|
izan zen. Akademian sartu baino askoz lehenagotik,
|
euskarari buruzko
hainbat idazlan argitaratu zituen: Tratado de subfijación, Prefijación y Composición en el idioma Euskaro (1911), Tratado de Sintaxis del idioma Euskaro (1912), El verbo vascongado (1923), Sobre el origen y parentesco del pueblo Euskaro y su idioma (1935) eta Desarrollo de las conjugaciones Euskaras Perifrásticas y Sintéticas, respetuosas y familiares (1943).
|
|
|
Era berean, 2006ko martxoan, «Euskarazko hedabideen topaketa mintegia» antolatu zuten
|
euskarazko
hainbat hedabidek2 Mintegi hartako laburpen txostenean ere, lan baldintzei buruzko kezka agerian geratu zen: «Euskarazko medioetako langileek orokorrean lan baldintza txarrak pairatzen dituzte eta lan prekarietatea begi bistakoa da.
|
|
|
euskara. Euskararen erabilera lehenago ere ez zen oso handia, eta 2004az geroztik desagertu egin dira
|
euskarazko
hainbat izen Iruñeko planoetatik. Rochapea, San Jorge, San Juan... bakarrik ageri dira egun, lehen lagun zituzten Arrotxapea, Sanduzelai eta Donibane gabe.
|
|
|
hizkera, hedabideen ezaguerarik ez izatea, joera ideologikoa, beste zenbaiten artean. Gero eta gehiago dira euskara badakiten eta euren burua abertzaletzat ez duten herritarrak, eta euskarazko hedabideak abertzaletasunari lotuak atzematen dituztenak; eta, abertzaletasunaren mundu soziologikoan ere, ugari dira
|
euskarazko
hainbat hedabiderekin eroso sentitzen ez direnak.
|
|
|
Asimetriak aipatzen ditugunean, hizkuntza bakoitzaren muga funtzionalak zehazteari buruz ari gara. Nagusi izango den erabilera eremuak behar ditu
|
euskarak
hainbat gunetan, nahitaezkoa du hori" iraun eta hazteko", eta hori gogo onez onartu behar dute gaztelania lehen hizkuntza dutenek eta etorkizunean lehen hizkuntza izango dutenek ere. Beste hainbatetan gaztelaniak izango du nagusitasuna, eta horrek ere ez ditu gogo txartu behar euskara lehenetsi nahian dabiltzanak.
|
|
|
Beraz, diskurtso abertzalearen bidetik, identitatearen diskurtsoaren bidetik atxiki ahal zaizkio
|
euskarari
hainbat herritar, eta hori denek, euskal abertzale ez direnek bereziki, normaltasunez onartu behar dute; abertzaleei ezin baitzaie ukatu euskara oinarrizko elementu propiotzat kontsideratu eta aldarrikatzea. Baina ez da hori, identitatearena eta abertzaletasunarena alegia?
|
|
|
Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita latinez, franzesez, edo bertze erdaraz eta hitzkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere, eta baldin hala ezpada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak [letra etzana gurea da].
|
|
|
" Baldin egin balitz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita latinez, franzesez, edo bertze erdaraz eta hitzkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara, eta baldin hala ezpada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak"...
|
|
|
• Eduki (EKE Euskal Kultur Erakundea) (www.eke.org/ eke/ gure_ ekintzak/ kultura_ teknologiak/ eduki_ programa). Uztaritzen kokatua den Euskal Kultur Erakundeak euskararen eta euskal kulturaren garapena laguntzen du Ipar Euskal Herrian, bai diruz, bai teknikoki, pertsonek eta elkarteek eraman egitasmoen bidez. Euskal kulturari eta
|
euskarari buruzko
hainbat ekitaldiren berri aurki dezakezue, Ipar Euskal Herriko 15 euskal kultur elkarteren egitasmo guztien berri daukazue.
|
|
2010
|
|
|
2.2
|
Euskarak
hainbat irudi atributu positiboak ditu eta bilakaera ona aurreikusten zaio
|
|
|
|
Euskara
hainbat arlotan estandarizatu gabeko hizkuntza da. Unibertsitateak bere arloetako hizkuntza hobekuntzan eginkizun garrantzitsua betetzen du; alde batetik hizkuntzaren kodetze eta elaborazio lanetan eta hizkuntzaren arau eta kode egokien gizarteratzean, izan ere urtero milaka ikaslek euskaraz ikasten dute bertan.
|
|
|
Pelikulan zehar eta traman integraturik,
|
euskarazko
hainbat euskal kanta ezagun kantatzen eta dantzatzen dituzte: Lau Teilatu eta Aitormena, klasikoak eta arrakasta handiko beste kanta batzuk:
|
|
|
|
Euskarazko
hainbat ostrakatan agertzen den artikuluari dagokionez, Elexpuruk erabilitako argudioak errepikatu zituen Iglesiasek, alegia Donemiliagako Errejan bazirela toponimo ugari ustez a hori zeramatenak, esaterako Larrea, Hazpurua, Hurigurrenna, Ermua... eta aspaldiko dokumentazioan Ibarra edo Larchederra agertzen zirela. –Beraz, II. edo III. mendean Ibarra bezalako izen paleopiriniarra baldin badago, eta beste aldetik 828 urtean Aranna bezalako izen bat topatzen baldin badugu, erraza da Veleian Sua edo Lur (r) a bezalako idazkunak aurkitzea?.
|
|
|
–Norbanako helduon eguneroko bizipen eta harreman gehienak lan munduaren eta aisiaren eremuetan egiten ditugu, gure eguneko denbora tarte ia osoa ematen baitugu horretan (lana eta lantokia, zerbitzuen eskaintza, aisia, bezeroak). Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak baino erabilpen askoz ere handiago dute,
|
euskarak
hainbat esparru erabat arrotz izateraino. Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik, hizkuntza hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra.
|
|
|
Aitatxi, Fermin, euskal letretan Larreko izenez ezagutua. Aita ere, Aingeru,
|
euskararen ingurukoan
hainbat urtez jardundakoa eta hainbat artikulu eta libururen egile, euskaltzain osoa izan zen. 60ko hamarkadaren erdi aldera, Ez Dok Amairu taldeko hasieratiko partaide izan zen.
|
|
|
Arto ogia esnean zatituta, ahia moduan, jaten zen edo xerretan beste jakiekin batera (gurina, gazta, urdaia?). Taloak edo arto opilak zartagin lauetan frijitzen ziren, zeinek
|
euskaraz
hainbat izen dituzten: talo burdina, talopala, pala, talero, matxarro, etab. Kostaldean taloa janari guztiekin jaten zen (haragia, arraina, babak, arrautza?), gaur egun gari ogiarekin egiten den bezala.
|
|
|
jarrera etikoa zen, menperatzaileari bere lekua aitortzea eta indargabeari denon ahaleginaren bitartez indarra ematea zen helburua. Euskal Herriaren kasuan, gainera,
|
euskarak
hainbat balio erantsi bereganatzen zituen: frankismoaren aurkako hizkuntza zen eta demokraziaren aldekoa.
|
|
|
Eta ez diot hau neure burua zuritzeko. Gauza jakina da
|
euskara
hainbat milurteren ostean guregana bizirik iritsi izana benetako miraria dela, mirari hauskorra. Hainbat borroka eta sufrimenduren emaitza da gaurko euskara, hainbat frustrazio, konplexu eta errepresiori aurre eginez hazitako landare zaildua, ederra izatera iritsi gabe halako dotorezia latz bat duena bere anakronikotasunean, bere moztasunean.
|
|
2011
|
|
|
Haren eskuetatik hamaikatxo lan iritsi ziren euskaltzaleen eskuetara, garai ez hain errazetan gainera. Euskararen klasikoak, euskararen kezka, euskararen idazleak,
|
euskararen
hainbat arlo: gramatika, lexikografia, itzulpenak?
|
|
|
ad usum privatum, hau da, seguru aski apaiztegiko ikasleentzat bakarrik. Obraren aitzinsolasean azaltzen da lanaren iturriak zeintzuk diren217, erabilitako lan metodologia, gaiaren aurrekariak218, eta erabilitako
|
euskararen gaineko
hainbat argibide:
|
|
2012
|
|
|
Arestik bere
|
euskarazko
hainbat poema gaztelaniazko itzulpenaz hornitzeko joera ere hizkuntzen eta literaturen arteko elkarreragin hori erakusteko eta are bultzatzeko nahiak azalduko luke. Bere Harri eta Herri (1964) poema liburua, adibidez, edizio elebidun gisa argitaratu zen, Arestik berak egindako gaztelaniazko itzulpenarekin.
|
|
|
Azkenik, azpimarratzekoa da halaber Arestik egindako
|
euskarazko
hainbat itzulpen edizio eleanitzetan argitaratzeko egin zituela. Tomas Meaberen 14 alegia, esate baterako, bere arduraz egindako lau hizkuntzako edizio batean argitaratu zituen Kriselu argitaletxean, gaztelaniazko originala euskarara, galizierara eta katalanera itzulita.
|
|
|
Hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak biltzen ditu JAGON Sailak bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere. Euskaltzaindiaren Jagon Sailak JAGON bildumak
|
euskararen inguruko
hainbat ikerketa eta saiakera hartzen ditu, hizkuntzaren erabilera praktikoa aztertu eta euskara sustatzeko eta babesteko.
|
|
|
Latinaren aurreko hizkuntzak aztertu zituen, bereziki euskara.
|
Euskarari buruz
hainbat lan idatzi zituen, besteak beste: Estado actual de los estudios de filologia euskerica.
|
|
|
Halere, mundu honetan onenen parean egoten saiatu behar duzu etorkizun bat eraikitzeko. Azkenaldian
|
euskarazko
hainbat komiki argitaratu dira. Moda iragankorra al da, ala benetako joera baten hasiera?
|
|
|
Bertan,
|
euskarazko
hainbat egileren liburuak erosteko aukera izango da. Baita Larramendi Bazkunak argitaratutako hainbat liburu ere.Aurreko urteetan bezalaxe, maiatzaren 30ean Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek arratsaldeko 17: 30etan Egape ikastolako pilotalekuan eskainiko duten saiorako sarrerak salgai egongo dira bertan, aurreko urteetan bezalaxe, 6 euroko prezioan.LIBURUAREN IRAKURKETA PUBLIKOASan Juan plazan bertan, goizeko 10:00etatik 12:00etara, liburu baten irakurketa publikoa egingo da.
|
|
|
Oro har, baiezta daiteke elebitasuna gora doala EAEn eta, maila apalagoan, Nafarroan, baina behera egiten jarraitzen duela Iparraldean, nahiz eta galera leunduz doan. Edozein kasutan,
|
euskarak
hainbat erronkari aurre egin behar dio:
|
|
2013
|
|
|
Iban Zaldua eta Juan Kruz Lakasta aurreratu zaizkit: Miguel Sanchez Ostiz eta enparauak ahaztu gabe,
|
euskarazko
hainbat etsenplu ekarri dizkigute. Alberto Ladron Arana aipatzen zuen Zalduak, eta Aingeru Epaltza eta Jon Alonso nabarmentzen.
|
|
|
Arabako eta Barrundiako
|
euskararen
hainbat ezaugarri linguistiko:
|
|
2014
|
|
|
Mero amor/ Línea discontinua (Everest) argitaratu zuen 2009an, gaztelaniazko bi poema sorta batzen dituen liburua. Horrez gain, askotariko idazlanak ditu bilduak Línea discontinua blogean (anajaka.blogspot.com), eta horien artean badira
|
euskarazko
hainbat ipuin labur ere.
|
|
|
Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita la tinez, franzesez edo bertze erdaraz eta hizkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere, eta baldin hala ezpada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak.
|
|
|
Udaletxe atarian aurreskua dantzatu zioten euskaltzain berriari herriko bi neskek eta aho gozagarria batekin pozik joan ginen. Gure adixkide eta aldizkari honetako kolaboratzaile den Jabier Kalzakortari zorionak eman jasotako ohoreagatik eta orain arte bezala jarrai dezala ahozko
|
euskararen
hainbat perla eder bildu, landu eta gurekin partekatzen.
|
|
|
|
Euskaraz
hainbat corpus ditugu erabilgarri. Hala ere, corpus gehienen izaeranahiko antzekoa da:
|
|
2015
|
|
|
metodologiako atalean aipatzen genuen bezala, zentsuetan biltzen den informazioa aztertzera mugatu gara eta gure ikergaitik kanpo gelditu da soziolinguistikoki garrantzitsuak diren beste errealitate batzuen azterketa. Are gehiago, berariaz aztertu ez dugun arren, zalantzarik ez dugu azken 30 urteotan, EAEko joera orokorrarekin bat, udalerri euskaldunetan eta arnasguneetan ere igo egingo zela
|
euskarak
hainbat alorretan hartzen duen lekua, erabilera formalarekin lotutakoetan bereziki (Udalekiko harremanean, irakaskuntzan, osasun zerbitzuetan...).
|
|
|
euskararen normalizazioan asko irabazi den arren, galdu ere egin da, hain zuzen, normalizazio eta hizkuntzaren defentsaren diskurtsoan galdu dugu. Eta horrek euskararen aldeko diskurtsoaren berritze, eraldatze beharra inoiz eta premiazkoena bihurtu du, azken urteetan inposizioaren diskurtsoak bizi izandako hedapena kontuan hartuta, baita
|
euskararen aldeko
hainbat sektoretan ere. Ataka honetan inposizioaren diskurtsoa irauli beharra dago, bere lekuan justizia sozialaren diskurtsoa orokortuz gizartean (Agirre in Arbelaitz, 2015); finean elkarbizitza bidezkoa, demokratikoa, orekatua lurraldeko bi hizkuntza ofizialen ezagutzatik datorrela sozializatu beharra daukagu.
|
|
|
Testua Izagirrek idatzia izan zela esan dugu. Alde batetik, artikuluaren hasieran azaltzen diren
|
euskararen inguruko
hainbat ideia gerora Izagirrek defendituko dituenekin aski erkagarriak dira. Euskal literaturaren berezkotasunaren ideia Saizarbitoriarena ere izan zitekeen lasai asko, baina nekez imajina dezakegu Saizarbitoria berezkotasun horretan bertsolaritza sartzen26 Izagirrek, ordea, bertsolaritzarekiko interesa izan du bere ibilbide osoan.
|
|
|
Entzuna dugu, oraintsu, Egin izenez sortzeko den egunkariak,
|
euskarari
hainbat leku emanen diola. Eskari bat eginen nieke egunkari horren arduradunei, hauxe halegia, lehenik egin egin dezatela eta gero zenbat eta zer kalitateko lekua ematen dioten konta diezagutela, zeren eta nik neuk behintzat, fruituetan ezagutzen baitut arbola.?
|
|
|
Lexical functional grammar (LFG) (Abaitua, 1988) gramatikan oinarritutako analizatzaile sintaktikoa garatu zuen. Gerora, IXAikerketa taldean
|
euskarazko
hainbat gramatika eredu garatu dira. PATR II (Gojenola, 2000) eta Euskarako Dependentzia Gramatika Konputazionala (EDGK) (Aranzabe, 2008) ditugu besteak beste.
|
|
|
Normalizazioa deitu diogu bizi estilo eta praktika orotara euskara zabaltzeari. Jakin ondo dakigu mugatua zaigula
|
euskara
hainbat arlotan eta hainbat unetan, ez dugula atzitu nahi genituzkeen zerbitzu, ondare, baliabide, harreman guztiak euskaraz egiterik. Normalizazioarekin amets eta fantasia gehiegi egitea zein kaltegarria izan daitekeen aparte utzita, nik esango nuke normalizazioaren promesa edo proiektuaren lehenengo xedea normala eta normalizatze eredua kolokan jartzea dela.
|
|
|
Badakigu, ondo jakin, euskaraz egiten duenak beste hainbat hizkuntzatan ere egin dezakeela, eta
|
euskaraz
hainbat eta hainbat esanahi eta zentzu ibilarazi ahal ditugula. Alabaina, euskaraz egitea bereizgarri eta bilgarri zaigu, gu bat eraikitzeko bide ematen digu, potentzia eta agentzia eskuratzeko modua, ezarri botereei potentzia berriez oldartzeko...
|
|
|
58. Praktika ororen esanahia eta zentzua tokian tokikoa bada, noraino da euskaraz egitea anomalia? Artikulazio orokorra alde batera utzita, bistan da
|
euskarak
hainbat inguru egituratzen dituela, haietan egitura lakoa da, ezer esan barik hitz egingo den hizkuntza. Euskararen bizi inguru naturalak dira horiek, berezkoa dute euskara.
|
|
|
Harekin katiximan, pilotan, parropiako kantorean, ala kantaldi, bertsu saio eta ikusgarri antolatzen arizan girenek eta antolatzen ikasi dugunek badakigu zonbat gure herria markatu zuen, herriari dinamismo eta bizitasun berezi bat emanez.
|
Euskararentzat
hainbat atxikia zen gizona euskaltzain oso bilakatu zen 1975 urtean, Gaztetxea trinketean, orduan Euskaltzaindia eta herri guziarekin ospatu zelarik gertakari hori. Gazteriarekin mugaz gaindi ibiltzea maite zuen, Euskal Herriaren ezagutzen, eta horretarako bidaiak autobusez antolatzen zituen, Mendekoste astelehenez.
|
|
2016
|
|
|
Gauza asko egin zituen Koldo Mitxelenak (Errenteria, Gipuzkoa 1915 Donostia, 1987), eta, tartean, zinema kritikari lanetan ibili zen. Zinemazale amorratua izanik,
|
euskaraz
hainbat kritika argitaratu zituen Egan aldizkarian, 1954 eta 1961 urteen artean. Kritika horiek oinarri hartuta, Mitxelenarenak zikloa antolatu du Euskadiko Filmategiak, Tabakaleran; zazpi film klasiko eskainiko dituzte etzi hasi eta ostegunero, otsailaren 14a arte.
|
|
|
Espresuki libururako zuzendu, moldatu eta aberastuta daude kronikak, eta propio sortutako irudi berri batzuk ere egin ditu Maitek. Horrez gainera, On Kixote liburuaren
|
euskarazko
hainbat itzulpenen txatalak, testu labur berri batzuk eta aurrez argitaratu gabeko zaldunaren heriotzari buruzko zazpigarren kronika oso bat ere txertatu ditugu. Baina horraino azalpen teknikoak, lagunek egin didaten galdera nagusia ez baita horri buruzkoa izan, ondorengo hau baizik:
|
|
|
EAEko udal legea da nagusia, EAJren eta EH Bilduren arteko akordioarekin 2016ko apirilean onartua.
|
Euskarari buruzko
hainbat artikulu ditu lege horrek; zenbait adituren iritzian, euskararen legea gainditu egiten du udal legeak. Besteak beste, izan ere, hautsi egin du derrigorrezko elebitasun simetrikoa, udalek modua izango baitute agiriak bi hizkuntza ofizialetako batean egiteko.
|
|
|
Baxok, Erramun. Soziolinguista eta hizkuntzalaria da, eta
|
euskarari buruzko
hainbat ikerketatan parte hartu du. Ohorezko euskaltzaina da.
|
|
|
Sarasua, Asier. CodeSyntax enpresako kidea da, eta Interneten
|
euskarazko
hainbat proiektu sortzen parte hartu du.
|
|
|
Internet ez da euskara txartoen dagoen lekua». Asier Sarasuarena da ikuspegia; CodeSyntax enpresako kidea da, eta Interneten
|
euskarazko
hainbat proiektutan parte hartu du. Ahotsak, Umap...?.
|
|
|
Aldiotan,
|
euskara
hainbat arlotan bizi eta egunero erabiltzen da. Erabilera horien lekukotzak bildu eta bere lanetara ekarri ditu aspalditik Euskaltzaindiak, euskalgintzan ari diren hainbat eragilerekin lan hitzarmenak adostuz.
|
|
|
1909.ean" Piztu ta bizi bedi gure euskaria, orduan zera izango zu, bai euskalduna!"
|
euskararen aldeko
hainbatetan aipatua izan den manifestua agertu zuen, ber aldizkariaren orriotan, Bergarako Bizente Monzon Lardizabalen erantzuna sorrarazi zuena Monzon hori euskal idazle apala genuen, 1910.eko Euskal Esnalea n atera" Iru ipuicho" ren egilea.
|
|
|
...mendik bere hiztegia atera zuenean, Arakistainek gutun bat igorri zion Andoaingoari Iruñean 1746.eko abuztuaren 15ean dataturik, balizko hurrengo argitalpen batean kontuan hartu beharreko zenbait aholkurekin, esate baterako, hitz guztiak zein euskalkitatik hartuak izan ziren esatea edota gaztelania euskara hurrenkera erabili beharrean euskara gaztelania erabiltzea, gaztelaniaz ordezkorik ez duten
|
euskarazko
hainbat esaera kanpoan gera ez zitezen aholku ederra Izaba aldeko baten batentzat, baina berandu iritsitakoa nonbait. Ez ziren bakarrik egin beharrekoak igorri zizkionak, ordea, eta laudoriozko hitzak esan zizkion umil eta apal, zinez eta bihotzez, aurrerantzean josulagunak egoki baldin bazeritzon, elkar lankidetzarako bere burua aurkeztuz:
|
|
2017
|
|
|
EHEren arabera, Zarauzko osasun zentroan
|
euskararen aurkako
hainbat urraketa gertatu dira azken hilabetean. Hori dela eta, idatzi bat kaleratu du
|
|
|
" Zarauzko osasun zentroan
|
euskararen aurkako
hainbat urraketa gertatu dira azken hilabetean. Besteak beste, harrera zerbitzuan lan egiteko euskaraz ez dakiten administrari laguntzaileak hartu dituzte udan lan egiteko, jakinik postu hauek euskara ezagutzaren betebeharra dutela ezarria.
|
|
|
Baldin egin balitz
|
euskaraz
hainbat liburu nola egin baita latinez, frantsesez edo beste erdaraz eta hizkuntzaz, haiek bezain aberatsa eta konplitua izango zen euskara ere, eta baldin hala ez bada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak.
|
|
|
Berrogei urte baino gehiago lan eginda, hori da ezetz esaten gutxien kosta zaidana.Orain ere izango duzu denbora zerekin bete.Afizioak eta asmoak asko dauzkat. Nire afizioa beti euskara izan da, eta, hortaz,
|
euskararen inguruko
hainbat gauza egin nahiko nituzke: etxean dauzkadan esaera zaharrak txukun jarri, dauzkadan liburuak irakurri, musika entzun...
|
|
|
Aparte euskal abizen jatorren paranoia aspaldi ahaztua uste nuela). Begiratzen badugu euskalduna zer den,
|
euskarazko
hainbat hitzen eta esaeraren jatorria zelta, latina, germaniarra, arabiarra da, gaztelaniazkoa eta franko edo kaskoina ahaztu gabe. (Gutako edozeinek herri horiek denak eta besteren batzuk zenbatu behar ditu bere arbasoen zerrendan, hamasei, euskal abizen?
|
|
|
Beste ikuspegi batetik, berriki plazaratu diren lanetan, argiro adierazi da ezinbestekoa gertatuko dela aurrerantzean euskal morfologiak jasan dituen bilakaera bideak kontuan izatea, egungo euskal sistemaren datu sinkronikoak ondo antzemango badira. Ildo horretan aurrera eginez, lan honek aurrerapauso txiki bat egingo du euskararen historia ezagutzeko ahaleginetan, baina gainera egungo
|
euskararen
hainbat aldaera hartuko ditu aztergai, puzzle honetako pieza guztiak bere tokian doi doi kokatzeko. Bereziki, Gorozika herrian egiten den bizkaierazko hizkeraren zehaztapenei erreparatuko diegu, apur bat hobeto ulertu nahi baitugu batuak oinarri dituen euskalkietan ondo zedarriztatzen ez dena eta oro har euskal hizkera guztiak.
|
|
|
2016an onartu zen Udal Legeak hutsune horiek estali zituen eta jauzi kualitatiboa izan ziren
|
euskararentzat
hainbat arrazoirengatik (Urrutia, 2016: 306):
|
|
|
Artikulu honetan, Elizen Arteko Bibliaren itzultzaile taldearen eta Elizbarruti arteko Liturgi Euskaratzaile Taldearen esperientzietatik abiatuta, itzulpenari buruzko gogoeta zabala egiten da, baina, funtsean, Bibliaren itzulpenak eta liturgiarako itzulpenak dituzten ezaugarriak, erlazioak eta berezitasunak argitzeko asmoarekin. Horretarako, gaztelaniazko eta
|
euskarazko
hainbat itzulpenetako adibideak erabiltzen dira.
|
|
|
Egun, Errioxako Unibertsitatean egiten du lan.
|
Euskarari buruzko
hainbat lan argitaratu duen arren (Ik. bibliografia) ez da ezaguna gure artean.
|
|
|
Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egiten baida latinez, franzesez, edo bertze erdaraz eta hizkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere...
|
|
|
" Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita latinez, franzesez, edo bertze erdaraz eta hitzkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere, eta baldin hala ezpada, euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak".
|
|
2018
|
|
|
Bertso munduaz gain,
|
euskarazko
hainbat sare sozial esanguratsutan murgildurik bizi dira eta euskararekiko atxikimendu biziki azkarra dute. Hizkuntza gaitasun oso handikoak dira, eta euskararen erabilera trinkoa eta proaktiboa dute.
|
|
|
Hori da, izatez, Patxi Saez Beloki soziolinguistak eta Euskaltzaindiaren Sustapen batzordekideak proposatzen diguna, bera, zorriak barik, elefantea egoki ikusteko betaurrekoen bila baitabil, han eta hemen galdezka. Galdeketa horretan, Patxi Saez Belokik
|
euskararen inguruko
hainbat aditu, ekintzaile eta euskaltzale bildu ditu bere inguruan eta horietako bakoitzari bere iritzia eskatu, euskararen etorkizuna dela-eta.
|
|
|
Urdiaingo (Nafarroa) aditz sistema hartu zuen, euskalkia bizirik dagoelako, eta inguru horretako euskarak lotura duelako Arabakoarekin. Bestalde, Arabako
|
euskararen
hainbat elementu erabili dituzte: gaz deklinabidea, a letraz bukatzen diren hitzei e eranstea (hormea, zaratea...), egin aditza tartekatzea eta aurreko aditzari tu gehitzea (hartu egizu), i letrarekin bukatzen diren aditzek azken hizkia galtzea (ikus dot, ekar dot...), eta b eta p letrak batzuetan f bihurtzea ifini, ipini ren ordez.
|
|
|
|
Euskarazko
hainbat esaera zahar antzeztuko ditugu.
|
|
|
Urdiaingo (Nafarroa) aditz sistema hartu zuen, euskalkia bizirik dagoelako, eta inguru horretako euskarak lotura duelako Arabakoarekin. Bestalde, Arabako
|
euskararen
hainbat elementu erabili dituzte: gaz deklinabidea, a letraz bukatzen diren hitzei eeranstea (hormea, zaratea...), egin aditza tartekatzea eta aurreko aditzari tugehitzea (hartu egizu), i letrarekin bukatzen diren aditzek azken hizkia galtzea (ikus dot, ekar dot...), eta b eta p letrak batzuetan f bihurtzea ifini, ipini ren ordez. Beti ez, baina.
|
|
|
Luis Luzianok Etxauzen bertan igarri zuen Bruno berebizikoa zela bere urgazlea izateko, eta hurrengo urtean argitaratuko du san Mateoren ebanjelioaren haren bertsioa Elizondoko euskaraz; hamar ale denetara. Hala eta guztiz, bizpahiru urte geroago jabetuko da bertsio hori" kutsatuta" zegoela, alegia, Urdazubiko
|
euskararen
hainbat kontu itzuri zitzaizkiola Brunori itzulpenera. Horrenbestez, printzearen aburuz bertsio hura bere hartan ez da Elizondoko benetako euskararen lagin errepresentatiboa, eta artezteko erregutu zion Etxenikeri.
|
|
2019
|
|
|
Bitakora kaiera horretan
|
euskararen inguruko
hainbat puntu ukitzen ditu Ibon Sarasolak, eta berak ere egin ditu itzulpenak eta aritu da itzulpengintza alorrean. Banenbilen orduan ere nire ohartxoak hartzen, eta liburu bat osatzeko aukera ikusten hasita nengoela, Sarasolaren lan hura bultzada moduko bat izan zen.
|
|
|
Bestalde, F. Krutwigek, Akademiaren 1949ko azaroko batzarrean, euskaraz idatzitako" Antzundu philologia" (linguistika konparatiboa) izeneko lana irakurri zuen.443 Bertan, euskaltzainburuak eskatutako bidetik,
|
euskara
hainbat hizkuntzekin erkatu zuen, ahaidetasunak aurkitu nahian: indoeuropar, semitiko edota uraliar altaitarrekin.444 Gramatika iruzkin batzuk ere gehitu zituen euskal aditzaz, ohiko eredu greko latinoen eragin ustez nahasgarritik askatu nahian.
|
|
|
Eragile sozialon aurtengo balantzea ikusgarria da. Guztiok ditugu gogoan pentsionistek bideraturiko mobilizazioak, mugimendu feministak plazaraturikoak, langileen borroka eta greba aldi gogorrak, klimaren aldeko ekimenak, gazte mugimenduaren protesta ikusgarriak, preso politikoen aldeko dinamika iraunkorra, elkartasun internazionalista edota
|
euskararen aldeko
hainbat dinamikaren arrakasta uka ezina. Eta horrekin batera, hor daude ere maila lokaleko proiektu suntsitzaileen aurka bideraturiko ehunka ekimen txiki.
|
|
|
— IKTek eragindakoa zehaztea zaila delako.
|
euskarak
hainbat aldaketa jasan du azken hamarkadotan, eta zein aldaketa datozkigu Ikteetatik, zeintzuk globalizaziotik edota zeintzuk gizartearen eraldaketatik?
|
|
|
Etxepareren manifestu literario batekin euskarari aginduz jalgitzeko eta jalgitzeko plazara jaio zen euskal literatura. Ordutik izan da han hemen manifestutzat har daitekeen hainbat testu, esate baterako, Manuel Larramendiren Karta ederra Sebastian Mendibururi idatzia eta manifestu baten traza duena
|
euskararen
hainbat gaitz ezjakintasuna, nork bere txokoko euskarari eustea, erdaren eragina eta beste seinalatuz.
|
|
|
Baldin egin baliz
|
euskaraz
hanbat liburu, nola egin baita latinez, franzeses, edo bertze erdaraz eta hitzkuntzaz, hek bezain aberats eta konplitu izanen zen euskara ere, eta baldin hala ezpada, euskaldunek berèk dute falta eta ez euskarak.
|
|
|
Zer ekarri diote euskararen diakroniaren azterketari
|
euskarak
hainbat hamarkadatan ahaide bila jasandako erkaketa zenbakaitzek. Ezer ez.
|
|
2020
|
|
|
Hainbat erakunde eta eragile sozialek atzera egin dute beren hizkuntza praktiketan, eta euskararekiko urruntzea gertatu da familia eta ingurune erdaldunetako haur eta gazteen artean. Baina eragin positiborik ere izan da, eta horietako bat dugu, adibidez,
|
euskarazko
hainbat hedabidek inoizko kontsumorik handiena izan dutela. Nire ustez, hizkuntzen arteko harremanak eta euskararen erabilera bera ere aldatuko dira honen guztiaren ondorioz.
|
|
|
Aldiz, 2015 urtera arte udalaz kanpoko euskalgintzako eragileekin harremanak Euskararen Elkargunearen baitan eten zirela ekarri du gogora eta horrek
|
euskararen aldeko
hainbat ekimenen gelditzea ekarri zuela adierazi du:
|