2000
|
|
Herri osoak parte hartu duen txapelketa bat izan da. 24 talde osatu eta ibili gara eta
|
herri
osoan giro bat sortzeko balio izan du.
|
|
Eta hori txapelketak ekarri zuen. 59an kantatu genuen Gipuzkoako txapelketa, gero 60an Euskal Herrikoa, eta hortik kutsatu zen
|
herri
osora, eta handik aurrera hasi zen festetara bi bertsolari eraman eta norbait gaia jartzen. Gainera beti sortzen dira gauza berriak:
|
|
Kotxeak beranduago etorri ziren, baina motoak baziren... Baina ordura arteko ohituretan
|
herri
batera bertsotara joan eta iluntzean etxera alde egitea pekatu handia zen! Orduan ere plazan kantatzen zen, baina tabernan eta sagardotegian egiten zuen bertsolariak graziarik gehiena.
|
|
Bai, bi saio, eta izango dira hiru egindakoak ere, niri ere tokatu zait egun batean hiru saio egitea, baina ni ziur nago Uztapidek eta Zepaik eta horiek
|
herri
batera joanda gaur egungo hiru saio eginda baino askoz gehiago kantatzen zutela. Goizean meza nagusiaren ondoren hasi eta arratsaldeko plazako saioarekin jarraitu eta ez ziren saio luzeegiak izango, baina tabernan, afalondorengoa?
|
|
Goizean meza nagusiaren ondoren hasi eta arratsaldeko plazako saioarekin jarraitu eta ez ziren saio luzeegiak izango, baina tabernan, afalondorengoa? Askoz gehiago kantatzen zuten
|
herri
batean, gaur hiru saiotan baino.
|
|
Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik
|
herri
hizkuntza dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala. Han eta hemen hori aitortzen didate eta dena ez da zurikeria izango.
|
|
Penagarria da euskaldun askok Eguberriak kartzelan pasa beharra eta bai kristautasunaren aldetik, bai gizatasunaren aldetik, presoak etxera ekartzea gauza handia izango litzateke Euskal Herriarentzat. Baina hori dena hala izanik ere, esan behar da
|
herri
bezala asko aurreratu dugula. Garai batean ez genituen nortasunak ere gurekin ditugu:
|
|
«espanglish»a, alegia, XX. mendearen hondarrean sortua, ingelesa eta espainiera batzearen ondorioz. Emeki emeki, arrotza egingo zaien
|
herri
zabala bistaraziko zaie eta, aurrera egin ahala, gogora ekarriko dituzte beren oroimenean ahantzita zeuden elementu franko. Halaxe, gizonak gero eta jarrera iheskorragoa erakutsiko duen neurrian, emakumeak bertan atzemango dituen elementuak bereganatuko ditu.
|
|
Europako mintzaira zaharrenetakoa dela diote adituek. Gizaldiz gizaldi iraun dugu euskaldunok,
|
herri
ezberdinen asmo makurrei aurre eginez. Gaur egun ordea, ezin esan arriskutik kanpo gaudenik.
|
|
Kezka hori taularatzearen kariaz, Txalo Ekoizpenak, Itturri Kulturgintza Zerbitzuak eta Hika antzerki taldeak indar eta gogoetak elkarturik, lan hau apailatu dute. Agurtzane Intxaurraga eta Ritxi Lizartzaren ideia batean oinarritua,
|
herri
honen arazo zahar bati buruzko gogoeta eragiteko sortu da.
|
|
Batetik egungo instituzioak eta, bestetik, marko berriaren bila bultzagile lana egingo luketenak:
|
herri
mailako Udalbiltza, Euskal Herri osoa hartuko lukeen batzar eratzailea eta, Euskal Herria osatzen duten herrialdeak ordezkatuko lituzkeen herrialdeen ganbara bat.
|
|
Herri bakoitzak bere kabuz burutzea baino, nahiago izan dute egitasmoa eskualde mailara hedatzea. Gaur egun
|
herri
mailako hiru telebista ari dira lanean eskualde honetan: Telesko (Eskoriatza), Arrasate Telebista eta Atxabalta Telebista (Aretxabaleta).
|
|
Izan ere dantza generikoa da, Europa osoan zabaldua, tokian tokiko berezitasunak dituena: Euskal Herrian baditu berezitasun batzuk, eta
|
herri
bakoitzekoak ere baditu bere ezaugarriak. Hizkeren modukoa da, euskara bat da Euskal Herri osoan, baina herri bakoitzak bere hizkera du.
|
|
Euskal Herrian baditu berezitasun batzuk, eta herri bakoitzekoak ere baditu bere ezaugarriak. Hizkeren modukoa da, euskara bat da Euskal Herri osoan, baina
|
herri
bakoitzak bere hizkera du.
|
|
Gai politiko soilak aipatzetik kezka sozialak aipatzera iragan ginen. Kantaldiak pixka bat antzerki moldean ematen hasi ginen, eta
|
herri
tipietan bereziki kantatzea deliberatu genuen. «Aita Seme Laborari» izeneko diskoan herria gaztez hustutzen ari zela, eta gurasoen penak kantatzen genituen.
|
|
Eta egia erran, nik ez diot hark zuela edo guk genuela arrazoi. Bi moldeak ezberdinak dira, eta biak behar eta balio dutela uste dut; biak beharrezkoak dira
|
herri
batean nire gustuz. Kalitatezko gauzak egiteko kantura emana bizi behar da, profesionalizatu.
|
|
Guk taldean hauxe pentsatu dugu beti:
|
herri
batean, nahiz ttipia izan, herriko jendeak ez badu borrokatzen ez dutela besteek eginen. Zentzu honetan, Iparraldean batzuek zabaldu zuten«
|
|
Horiek denak isildu egin dira, eta abertzaleek hartu izan dute haien segida. Iparraldean behintzat, gure
|
herri
honen historiaz eta geroaz proposamen duin bat egin duen proiektu bakarra abertzalea da. Herrialde batean,% 10ak herri proiektu batean sinesten badu, herri horrek bide eginen du.
|
|
Iparraldean behintzat, gure herri honen historiaz eta geroaz proposamen duin bat egin duen proiektu bakarra abertzalea da. Herrialde batean,% 10ak
|
herri
proiektu batean sinesten badu, herri horrek bide eginen du. Eta une honetan egoera horretan garela uste dut.
|
|
Iparraldean behintzat, gure herri honen historiaz eta geroaz proposamen duin bat egin duen proiektu bakarra abertzalea da. Herrialde batean,% 10ak herri proiektu batean sinesten badu,
|
herri
horrek bide eginen du. Eta une honetan egoera horretan garela uste dut.
|
|
Hola izanik ere, hainbeste urtez herriz
|
herri
eta bidez bide kantuz aritu ondoren, Guk desegitea erabaki zenuten. Edo ez al da desegin Guk taldea?
|
|
Ez gara espektakulu eta hedabidetarako jendea izan, ez Baiona edo Donostiako antzoki handi batean kantatzeko arizaleak izan. Gure lekua herrixketan egon da;
|
herri
xehe eta apaletik hurbil. Guk taldearen filosofia herriaren baitan aurkitzen da.
|
|
Ikasleak, irakasleak eta eskoladun jendearengana iritsi zen. Gure nahia, berriz, borroka euskal
|
herri
txikietara eramatea izan zen. Euskaldunak han zeuden, baina ez zuten euskaldun izatearen kontzientzia.
|
|
Oroit nauk, 15 urte nituelarik, nola egoiten nintzen hiri so kantaldi denboran. Hire lepoko zainak hanturik, egin ahala goratik kantatzen huelarik (erran nezakek, batzuetan goregi)
|
herri
honen tripako mina, haundi maundien erresuma errautsi nahi edo, Eustakio Mendizabal hire lagunaren oroitzapenez gozatzen hintzelarik. Berdin Txomin zena eta Mamarru kantaraziz.
|
|
Golfa, hondartza eta surfarengatik dugu ezaguna Zarautz. Baina horren atzean, bizi kalitate eta
|
herri
giro aparta izan ditu betidanik, nahiz eta etengabe hazten ari den. Bertaratzen den edonork, ume, gazte, heldu eta adinekoen artean euskara hitz eta pitz entzungo du, bizitza erabat euskaraz egitea posible dela ikusiz.
|
|
Esperientzia piloto baten baitan gauzatu baitzuten, Cabledis kable bidezko enpresak herrian kablea bota zuenean, hain zuzen. 30 katetik gorako eskaintza ordainpekoa zelarik, amu gisa
|
herri
telebista bat sartzea otu zitzaien. Orduan, Zarauzko udala, Foru Aldundia, eta zenbait enpresa pribaturen ekimenez, ZTB abiarazi zuten.
|
|
«Ateak irekita dauzkagu, bai kazetari, baita Andoainen edo beste edonon ikasten ari diren teknikarientzat ere. Profesionalak trebatzeko harrobia baita ZTB bezalako
|
herri
telebista bat; horra hor gaur egun ETBn ari diren 9 kazetari. Pena bat da, gurekin hasi eta gero, beste batzuek ateratzen dietelako etekina, baina tira»
|
|
Eta hori da disko bitxi honek ekartzen diguna, kanturako eta festarako giroa. Oroitzapen askoren iturri diren
|
herri
musikako abesti mitikoen bilketa egiten du. Eta bide batez, orain gutxi arte, herri askotan, belaunaldiz belaunaldi transmititu den musika instrumentuari omenalditxo bat eskaintzen dio
|
|
Oroitzapen askoren iturri diren herri musikako abesti mitikoen bilketa egiten du. Eta bide batez, orain gutxi arte,
|
herri
askotan, belaunaldiz belaunaldi transmititu den musika instrumentuari omenalditxo bat eskaintzen dio
|
|
Aznarren Gobernuak erakutsitako jarrera ere oso agerikoa izan da. Eta jarrera bien arteko konparazioan,
|
herri
honetara bakea eta politika normalizatua ekartzeko ahaleginean ez da zalantzarik erakunde armatuaren alde. Ondorioa, atentatuak itzuli dira baina horrek ezin du aurreko hilabeteetan markatutako bidea ezkutatu.
|
|
Bai horrek ETAren jarduna eteten lagunduko lukeelako, baina batez ere indar abertzaleek
|
herri
honen etorkizunari kontsentsuzko bideetatik hel diezaioten garaia delako. Bigarren arrazoia da pisuzkoena, baina horrekin, gainera, jarduera armatua alboratzea lortuko balitz, are bultzagarriago.
|
|
Ados nago Koldok esandakoarekin, idatzirako eredua landu da eta ahozkoa gehiegi ez; egia da, eskolara doazen haurrek eredu formala badakite baina ez dira gai gauza bat euskaraz txukun kontatzeko erdarara jo gabe, hogeita hamar bider latigoa gaizki erabiliz... Donostian behintzat hori nabarmena da, ez dakit
|
herri
txikiagoetan horrela den.
|
|
Eskolan berezkoa da eredu formal hori hartzea; kontua da, Josunek esan duen bezala, ume askorentzat eskolako eredua besterik ez dagoela, eredu formal hori besterik ez dutela ezagutzen. Hor ikusi litzateke, eskolan bertan edo eskolatik kanpo antolatzen diren jardueratan euskalkia nola bultzatu; jakina,
|
herri
eta ibar batzuetan erraza da eta Bilbo baten nekezago izango da. Ahalegina egin da begirale eta beste aktore gehiagorekin handik eta hemendik gai hori bultzatzeko.
|
|
Esate baterako, Miren Agur Meabe idazleari entzun diodanez, idatzi behar duenaren arabera, berez bizkaiera ateratzen zaio eta berak berezkotasun hori errespetatu egin behar duela idazterakoan ere. Edo ez dakit zergatik ez diren atera behar ipuinen batzuk bizkaieraz, etxean gurasoek umeei irakurtzeko; edo
|
herri
aldizkarietan zerbait, edo akaso eleberri batean, sormenerako euskalkiak ere garrantzitsuak direlako. Badira leku batzuk batua bakarrik dutena, baina euskalkiei ez nieke kenduko lekurik idatzian, ez gaudelako hor egon daitekeen aberastasuna eta sormena desaprobetxatzeko moduan.
|
|
Ez dut uste. Euskalkia
|
herri
aldizkarietan idaztearen alde egin denean horrela egin da, eta nik ez dut uste hori ondo dagoenik.
|
|
Idatzizkoei buruz ari zarete eta behar bada, gaur egun euskalkietan gehien idazten dutenak
|
herri
aldizkariak dira. Edozein modutan, ez dago araurik, batuan bezala, aipatzen ari zareten berbak nola idatzi behar diren zehazteko.
|
|
Baina bizkaieraz idazten duten
|
herri
aldizkarietan bakoitzak bere modura idazten duela ikusten da.
|
|
Halako ekimen txiki ugariren aldekoa naiz eta ez gauza erraldoiena. Horrez gain, eta honetan badut erantzukizuna, alfabetatzea oso inportantea da eta hor, esaterako,
|
herri
aldizkariek ere ez dute ezer egin. Irakurtzen ez dakienak, bere herriko euskara oso hurbil jarrita ere ez du irakurriko, ez dakielako euskaraz irakurtzen.
|
|
Horrek badu eragina. Horrez gain, ez dugu kontuan hartzen,
|
herri
aldizkarien bitartez beste gantxo batzuk dauzkatelako jende asko ari dela alfabetatzen euskara batuan. Beste maila bateko alfabetatzea izango da, baina ari da...
|
|
Eredu hori aplikatu behar dutenek, kazetariek, ez dakitela hori. Beste
|
herri
aldizkari batean honakoa ateratzen zen:
|
|
Euskalkia bera abstrakzio bat da, bada
|
herri
euskara, azken finean herri batetik bestera aldatzen direlako kontrakzioak, entonazioak... eta hori ez euskararen kasuan bakarrik. Hori desagertuko da?
|
|
Euskalkia bera abstrakzio bat da, bada herri euskara, azken finean
|
herri
batetik bestera aldatzen direlako kontrakzioak, entonazioak... eta hori ez euskararen kasuan bakarrik. Hori desagertuko da?
|
|
Ezagutu ditugun euskara hitz egiteko modu horietan akaso zer edo zer galduko da. Baina
|
herri
edo ibar bakoitzean egiten den hori, hori desagertzea oso zaila dela iruditzen zait. Espainolak gutxi gorabehera Cervantesen garaitik du estandarra, eta Zaragoza inguruetara joan eta hango erdara hitz egiteko modua desagertu egin da?
|
|
Galdera bat egin nahi nizuke, Josune. Badaude
|
herri
euskaldunak, Berriatua, Ondarroa edo dena delakoa. Irakaskuntza alor inportantea iruditzen zait eta irakaskuntzan ikusten dituzu aldenik alde dabiltzan irakasleak, eta ez dela kontuan hartzen horien euskara zelakoa den.
|
|
Joxe, «Arrasate Press»en aitzindari zarete
|
herri
aldizkarigintzan. Arrasaten bizkaiera egiten bada ere, zuek batua erabiltzen duzue; idaztean igartzen duzue garapenik batua eta euskalkiaren dialektika horretan, hasieratik gaurdaino?
|
|
«Normaltasunaren esparruaren» barruan ere, zeharo urruti gaude kultura batek behar beharrezkoak dituen gutxieneko jarduera batzuetatik. Lau hari mehek eusten diote gure eguneroko jardunari askotan, eta ez da boutade bat, sarritan bi lagunek aparato burokratiko oso batek baino lan gehiago egin izan dutela erakusten den
|
herri
batean bizi gara.
|
|
Duela gutxi irakurri dugu halaber «Bazka» aldizkarian euskal kulturaz egiten zenuen hausnarketa; euskal kultura ez dela existitzen erdal medioetan, eta Israelgo herriarekin parekatzen zenuen, beti egon behar baitugu gure izaera bilatzen: «Badakigu ia existitzen ez den
|
herri
bati itxura eman nahian gabiltzala. Hemendik eta handik, zatika eta presaka ari gara gure existentziaren frogak biltzen, jantzi dotore bat eman gura diogu gure egunerokotasun ahulari.
|
|
Dena izan da deskubrimendu bat... baina ez dut pentsatu ere egin nahi nolakoa izango zen
|
herri
hau ez balitz abertzaletasuna ezkerreko baloreekin uztartzen ahalegindu zen belaunaldi hura egon. Aresti, Zeruko Argiako «Gazte gara»ko artikuluak, euskalduntzearen konzientziazio kanpainak... garai horretan gure historiak hartzen duen birak egiten gaitu desberdin seguruenik beste herri askorengandik.
|
|
Dena izan da deskubrimendu bat... baina ez dut pentsatu ere egin nahi nolakoa izango zen herri hau ez balitz abertzaletasuna ezkerreko baloreekin uztartzen ahalegindu zen belaunaldi hura egon. Aresti, Zeruko Argiako «Gazte gara»ko artikuluak, euskalduntzearen konzientziazio kanpainak... garai horretan gure historiak hartzen duen birak egiten gaitu desberdin seguruenik beste
|
herri
askorengandik. Ozta ozta libratu garela esan liteke
|
|
1348 baino lehen 250.000 nafar inguru bizi zen, hiru urte ondoren 125.000 eta XVI. mendean zehar berriro igo zen, dena berreskuratu gabe. 1348koa aurretik Nafarroak mila
|
herri
baino gehiago zuen. Herri basamortu pila sortu zen.
|
|
«Altsasu adibidez, Nafarroako
|
herri
gorri bakarra zen eta Marino Aierra nire osaba, hango apaiz gorria»
|
|
«Nire ustez,
|
herri
heldu batek ausardia izan behar du zaurien gainean hatza sartzeko, beti ere sendatu ahal izateko. Dagoeneko 14 urte pasa dira.
|
|
Euskal erotikaren lehortea ez da hain nabaria
|
herri
literaturaren emaitzei erreparatuz gero. Eta heldu zaizkigun kantu, bertso eta esaerek hori erakusten dute bederen.
|
|
Azken 18 hilabete hauetan baino askoz hildako, kale eraso, mehatxu eta istilu gehiago bizi izan ditugu gure
|
herri
sufritu honetan. Baina, espainiar inperioaren harrotasunetik abiatuta, demokraziaren karetaz mozorrotuta dabiltzan hainbat esatari, iritzi emale, kazetari, intelektual eta politikok ez dituzte abertzaletasunaren kontra hain gauza gogorrak esan.
|
|
Gai gara, Eusko Legebiltzarrean Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuak elkarrekin aurrera ateratzeko, berdin Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Aldundietan eta hainbat eta hainbat udaletan. Guzti hau, soilik botoen indarra erabiliaz,
|
herri
ordezkari moduan lana eginez, demokraziaren arauak jarraituz. Eta egoera honi ez diote aurre egin.
|
|
«Koaderno gorria»ko gogoeta bat: «Zer izango litzateke pintadak maitasunezkoak eta ez politikoak egiten dituen
|
herri
batean bizitzea...»
|
|
Nire gizonak esan zuen behin, eta askotan gorde dut hori buruan, gu bonsai bat bezalakoak garela. Behar dugu beste
|
herri
arruntek duten guztia, hori bai, txikia. Hau da:
|
|
Ordutik gaur egunera arte akordio sozial eta politikoari esker ia 700 agente ezberdinen artean plangintza estrategikoa diseinatu dute. Hurrengo jauzia, plangintza estrategiko hori herriz
|
herri
diseinatzea izan daiteke.
|
|
Alabaina, logikoki pentsatuta eta munduko beste gatazka batzuetan gertatutakoa ikusita, ezker abertzalea eta bere zati den ETAren irtenbidea bat izan behar duela dirudi, eta gainerako espektru politikoak ere hori bultzatu luke,
|
herri
honentzat onuragarriena litzatekeelako. Zein ari da irteera batu hori oztopatu nahian?
|
|
Milaka arabarrek hautatu zuten Fernando Buesa, milaka sozialistak,
|
herri
honetako herritarrek. Nola eraiki Euskal Herria horiek guztiak barik?
|
|
Hiztegi orokorrez gain, aurretik eginak zeuden hainbat bilketa lan ere izan dute oinarri eta baita gaiaren inguruko artikulu batzuk ere. A. Perez Bilbaoren «Bermeoko
|
herri
hizkera», Bernardo Estornes Lasaren «Erronkariko uskararen hiztegia», Edurne eta Amaia Alustizaren «Zegamako despektiboak» artikulua, «Aizu! »n Karlox Barrentsorok idatzitako «Euskaraz ere baditugu irainak», Iñaki Martiarturen «Zubererazko irain bilduma» argitaragabea edo Covadonga Garciak berak osatutako eta oraindik kaleratu ez den «Bizkaierazko irain bilduma» dira erabilitako itu...
|
|
Arrazoiak, jakina, tokian tokikoak dira, baina ahultasun eta marginalitate sentimendua orokorra dela esango nuke, eta honela formulatu ohi da:
|
herri
aginteek, tokian tokikoek, ez digute kasurik egiten. Adibide bakarra jarriko dugu:
|
|
Imanol Laspiurren bizitza beste euskaltzale eta euskal herritar askoren ispilu izan da eta
|
herri
honetan izan diren gizon eta emakume askok jasan eta bizi izandakoaren erakusgarri.
|
|
Era formal batean esan daiteke Hauteskundeak direla Demokraziaren mami nominala, prozesu horren ondorioz erabaki politikoak hartzeko
|
herri
ordezkariak hautatzen baitira. XX. mende honek, aldaketa politiko erraldoia eta aurretigabea ikusi izan du.
|
|
XX. mende honek, aldaketa politiko erraldoia eta aurretigabea ikusi izan du. Hain zuzen ere demokraziarekin lehiatzen ziren beste sistema politikoen desagerpena edo iluntzea, alegia, monarkiak, aristokrazia, kolonialismoa, nazismoa, frankismoa,
|
herri
demokraziak etab. Mende honen hasieran, munduan ziren 55 estatuetatik 25ek zuten hauteskunde prozesurik, eta horietatik inork ez zuen boto eskubide unibertsalik (genero, arraza, erlijio, etab). Gainera, munduan egun diren 192 estatuetatik, mende hasieran, 33 beste estatuetako parte ziren eta 112 estatu kolonialen pean.
|
|
Hauteskunde izateak ez du esan nahi
|
herri
bat demokrazian bizi denik. Demokraziaren irispide formal hau, ondoko hiru irispideekin gutxienez, lagundurik agertu behar da.
|
|
Estatu Batuetan bakarrik ez dira jazotzen horrelako egoerak. Han, El Ejidon,
|
herri
xume batean, etorkinek mingarriena jasan dute gorrotoaren olatuetan murgilduta. Bien bitartean enpresariek, errudun batzuekin batera, politikari xenofoboek tartean, bere ustiaketarekin jarraituko dute edonon, sistema babestuak, berehala jazarpena bultzatzeko beharrezkoa balitz bezala etorkinen odola eta izerdia xurgatu ostean.
|
|
Eztabaida bestelakoa da:
|
herri
honetan une honetan bake bidean eta normalizazioan nola egin aurrera. Elkarrizketa bidea den, eta nola, edo ezker abertzalearen isolamendu politikoetara itzuli.
|
|
Bertako euskara elkarte guztiek eskualde mailako telebista eta astekaria ateratzeko asmoa azaldu dute berriki eta hau bigarrenaren aurrekari moduko bat izan da, bailarako hausteskunde emaitzak jaso dituena. Astekaria gorpuzten denean, bailarako beste
|
herri
aldizkariekin batera banatuko da. Telebista berriak izango duen izena ere jakinarazi dute:
|
|
Rosiren Kioskoan aspaldiko lagunak zirela esan zidaten. Aspaldian donostiartua bada ere,
|
herri
kidea eta lehengusu propioa dut. Gaztetan norbaitzuk" El pajas" deitzen ziotela badakit; bere" pajamentalak" egiteko ohiturari zitzaiola pentsatzen dut.
|
|
DOBERA euskara elkarteak bultzatuta, hilabete gutxiren buruan plazaratuko da" Hernaniko Kronika". Beste hainbat euskara elkartetan bezala,
|
herri
komunikabide bati ekiteko asmoa azaldu zen iazko udazkenean Hernanikoan ere, eta hori denborarekin bi orriko egunkariaren formulan mamitu da. Udalak dirulaguntza ematea erabaki du, eta une hauetan Dobera elkartea" Hernaniko kronika" kazetaritza eta publizitate alorretan landuko duen lan taldea kontratatzeko deialdia prestatzen ari da.
|
|
Bertan parte hartuko dute disko berria aurkeztuko duten musika taldeek. Gainera, hemendik aurrera urtero euskal
|
herri
bat izango da azokako gonbidatua. Pasaiak jaso du gonbite hori lehenengoz aurten.
|
|
Eta ez ziren soilik landareetera mugatzen, suge, zorri, apo eta marraskiloak ere erabili ohi zituzten osasun arazo anitzen konponbide gisara. Juan Garmendia Larrañaga etnografo tolosarrak urte asko darama herriz herriz euskal bizimodu tradizionalaren aztarnen atzetik, eta beste eremuen artean,
|
herri
sendabideen berri ere jaso du kanpo ikerketa lanetan.
|
|
Euskal Herria berez
|
herri
bat izan da? (da?).
|
|
Ez gehiago ezta gutxiago ere. Berak bere azken liburuan(" Guia para orientarse en el laberinto vasco") iradokitzen duenaren arabera, nazionalistek sortu dituzte
|
herri
honek dauzkan ezaugarri nagusiak.
|
|
Lehen gerla karlista bukatu zenean, Gasteiz oso
|
herri
txikia zen; goitik, Campillotik, Arabako lautada oso ongi ikusten zen, gaur ez bezala. Jende anitz zegoen ekialdera beha 1839ko azaroaren 30ean, arratsaldeko ordu bietan, Gebarako gaztelua suntsituko zuen eztandaren zai.
|
|
Hori da niretzat 150 urteko jatorrizko botere horren gaurkotzea. PPk eta PSOEk beldur diote
|
herri
honen esanari eta uko egiten diote mahaian esertzeari, jarrera antidemokratikoa azalduz.
|
|
Oraingo aurrekontuak onak dira, eta horrekin iraun daiteke, besterik ez bada prorrogak eginez. Kontuan izan behar da azken 30 urteetan bizi izan ez dugun egoera politikoaren aurrean gaudela, bakea hurbil izan dugula eta bakea lortzeak
|
herri
honetan izugarrizko iraultza suposatzen duela. Orduan, herritarrek ere ulertu behar dute une garrantzitsua bizi dugula eta arazoei denbora eman behar zaiela.
|
|
Horregatik miretsi ditugu batzuk, lotsa eta beldurrik gabe esan beharrekoa adierazten dutelako. Sarritan borroka galduetatik etorri garelako eta adiskideen hitzek galdu dutelako
|
herri
hau, idazle gazte batek aipatu bezala. Idazterako orduan kontatuko dugunean ez ezik generoari ere erreparatzen diogu baina.
|
|
Eurek ez zituzten ipuinak sortzen. Bilketa lan zientifikoa egin zuten,
|
herri
ipuingintza jasoz, bertan zegoelako herriaren arima islaturik. Ipuinak non, noiz eta nola kontatzen ziren agertzen zuten gero oharretan.
|
|
Beraz, ahozko iturriak erabili zituzten gehienbat. Neurri handi batean
|
herri
xehearengana jo zuten, baina baita iturri literarioetara ere. Ondoren, iturri herrikoiaren estiloa jaso eta literarioarena apaldu zuten, estilo bateratua sortuz.
|
|
Egileak dioenez," betidanik anaiak izan diren bi
|
herri
horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte.
|
|
Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez ere
|
herri
, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez.
|
|
Baionatik abiatu zen apirilaren 1ean ibilaldia eta Euskal Herriko hainbat
|
herri
zeharkatu du, Hendaia, Elizondo, Oiartzun, Trebiño eta Leioa, besteak beste, apirilaren 15ean Bilbora iritsi aurretik. Apirilaren 9an ibilaldia eten egin zen Iruñetik pasatzerakoan, Oinarriak ek antolatutako jaialdian parte hartzeko.
|
|
Apirilaren 9an ibilaldia eten egin zen Iruñetik pasatzerakoan, Oinarriak ek antolatutako jaialdian parte hartzeko. Ibilbideko
|
herri
guztietan, hizkuntza eskubideak urratzen diren hainbat eremu salatu dute: posta, administrazioa, komunikabideak, osasungintza, epaitegiak, irakaskuntza eta saltokiak, bereziki.
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez direnez (bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti guztiok, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez direnez, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela
|
herri
honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa. Gainerat berriz, basko izaiteak deus ez dakarkit; aitzitik, eskuararen jakiteak nire bizitza osoa du inarrosi.
|
|
ALEKA, berrehun eta berrogei biztanleko
|
herri
batean ez baitago jende uholderik. Berrogeita hamar lagun batzarturik.
|
|
MENDI eta larreetatik, flora eta faunatik, kulturara. Herriko artistak, musikoa eta pintorea bera, Goyak eta Iparragirrek
|
herri
honekin izan duten lotura behar bezala aldarrikatzekotan, gai horien azterketan sakondu beharra planteatzen du. Badagoela tesi baterako gaia:
|
|
Kultura kontutan sartuta, kezka eta dei bat: ehuneko ia ehun euskalduna izan den
|
herri
honetan, hizkuntza honen erabilera zabartzen ari ote den. Eta horrela, ezarian ezarian, atera ziren hizpideak, jario apal eta ordenatuan, naturalidade osoz.
|
|
bata, demokraziaren defizitak izan ditzakeela neurri zuzentzaileak, herritarra lau urtetik behingo botante huts izatetik aterako dutenak. Bestea, elkarrizketa praktikan jar daitekeela
|
herri
mailan, bakoitzak dakien eta interesatzen zaion hartaz iritziak eman eta proposamenak luzatzen dituela.
|
|
Azkenaldian, ordea, beste bide bat urratzeko erabakia hartu du EAJk. Bere azken biltzarreko ebazpenen arabera,
|
herri
hau independentziara eramango lukeen bide subirano batetik nahi du aurrera egin, Konstituzioak eta Estatutuak dituzten aukera guztiak esploratzeari utziz. Estatutuaren markoan gobernatzen ari denak bide horri uzten badio, zailtasunak izango ditu bide berri bat esploratzeko.
|
|
Bestalde, PSE EEko gazteek alderdia PPren itzalpean bide egiteagatik kritikatu zuten bere azken kongresuan. Ondoren, autodeterminazio eskubidearen eta
|
herri
kontsultaren arteko zehazpena egin behar izan zuten. Zehazpen ugari egin behar izan du PSE EEk azkenaldion.
|
|
" Kultura" deitzen diote, badakite" Crongis" bat zer den eta zer bihurtzen den uretan bustitzen bada. Baina gero ez dakizkite beren
|
herri
inguruan dauden mendi eta ibaien izenak. Lehiara eta borrokara bultzatzen dituen gizartea ezin da ona izan.
|
|
Jakin, istorioak gutxi gorabehera badakizkigu, baina nondik datozen, nork eta nola kontatu zituen lehendabizikoz, nork bildu zituen eta zergatik haur gutxik daki. Izan ere, ipuinok alemaniar
|
herri
literaturatik jaso ondoren, idatzi zituzten Grimm anaiek haurrengan gehiegi pentsatu gabe.
|
|
Kasualitatez hasi ziren Jacob eta Wilheim Grimm ipuinak biltzen, alemaniar
|
herri
literaturaren bilduma bat osatu nahi zuen lagun bati mesede egin nahian. Lagunak bere asmoa bertan behera utzi eta Grimm anaiek beraiek argitaratu zuten ipuinen bilduma 1812 eta 1815 bitartean, bi ataletan.
|
|
Lehen bi hauek ordea, ez zuten arrakasta handirik izan eginkizun zientifiko filologiko baten ondorioa baitziren. Alemaniako Erromantizismoaren baitan,
|
herri
ipuingintza eta poemagintza biltzeko xedea zuten. Hesse eta Rhin inguruak frantsesen esku zeuden garai haietan eta gizarteko klase altuek kultura frantsesa zuten gustuko eta hura lantzen zuten, alemaniar kulturaren kalterako.
|
|
Euskarazko itzulpenetan ere nabari dira ñabardura horiek. 1929ko edizioetan" Mirenen alaba"," Durangoko
|
herri
abeslariak" edota" kalistro eta Mari Pepa" bezalako izenburuak ageri dira. Bremengo kale musikariak Durangoko herri abeslariak bihurtu ziren eta erregeak baserrietako jaunak.
|
|
1929ko edizioetan" Mirenen alaba"," Durangoko herri abeslariak" edota" kalistro eta Mari Pepa" bezalako izenburuak ageri dira. Bremengo kale musikariak Durangoko
|
herri
abeslariak bihurtu ziren eta erregeak baserrietako jaunak. Genaro Gomezek, Pamielaren eskutik argitaratutako" Grimm anaien ipuinak" liburuan, jatorrizko lekuak eta esamoldeak mantendu nahi izan ditu.
|
|
Orain nazioarteko ekoiztetxeek moldatutakoak entzuten eta ikusten ditugu. Antzerkian, komikietan, zinean, publizitatean... erabiltzen dira
|
herri
literaturatik datozen istorioak. Wagnerrek esaterako," Beldurra zer den jakitera abiatu zen baten ipuina" baliatuz sortu zuen musika obra bat.
|
|
Era berean, euskal gizartean adierazpen ezberdinak bezain ugariak burutu dira: instituzionalak, politikoak, sindikalak, sozialak... bere baitan
|
herri
honen gehiengoaren iritzia eta borondatea islatzen dituztenak. Baina hala ere, Espainiako eta Frantziako gobernuek trufa eta muzin egin diote behin eta berriz euskal gizartean nagusitu den aldarrikapenari.
|