|
2017
|
|
|
" Enaratxo, maitea" esan zion Printzeak," benetan ederra da kontatzen didazuna, baina nahiago dut gizon emakumeek sufritzen dutena ezagutzea. Egintzazu hegaz
|
herri
gainetik eta kontaidazu ikusten duzuna".
|
|
|
Zure helmugara eramango zaituen trenaren zain. Herri hartara zoaz, zure oroitzapenak besterik gordetzen ez dituen
|
herri
hartara. Sortu zinen tokira.
|
|
|
inork ez zekien zehazki nongoa zen; inongoa baldin bazen. Hartaz zekiten bakarra, oso urrutiko
|
herri
batekoa zela, eta duela hogeita hamar urte, Moërgellera ailegatu baino lehenago, gaileta fabrika batean egin zuela lan. Besterik ez.
|
|
|
Begirada hark zerbait esan nahi zuen, zerbait garrantzitsua. Hamabost urte zeramatzaten Maialenek eta bere amak
|
herri
hartan eta inoiz ez zion Maialenek horrelako begiradarik zuzendu. Begirada hura berezia zen, hain berezia azken bi orduetan Balben geldiarazi zuela.
|
|
|
Hurrengo egunean ordea aurreko egunetako eguraldia errepikatu zen; gaueko hamarrak arte hodeiak, hotza eta elurra, eta horrela jarraitu zuen hurrengo egunetan ere. Hirurogei zentimetroko elur geruza zegoen
|
herri
guztian zehar eta eguzkia irten arte ezinezkoa zen egoera hari aurre egitea. Aste bete igaro zenean zurrumurru bat zabaldu zen herritarren artean:
|
|
|
Besteak hirira joan ziren herria abandonatuz. Maialen berez ez zen herrikoa, hamabost urte lehenago joan zen bere amarekin
|
herri
hartara. Eskatutako ardoa ateratzean, Puskasek, kontu handiz hartu eta mahai baten eseri zen lagunak noiz etorriko zain.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz
|
herri
eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Txapelketako finaleko biharamunean komunikabide guztiek hitz egiten dute txapelketari buruz, baita komunikabide erdaldunek ere. Eta
|
herri
honetan daukagun panorama sozio linguistikoa ikusita, erdaldun askok eta askok, euskarazko munduaren berri izateko modu bakarrenetako da. Eta gainera euskarazko munduaren berri inbidia emateko modu batean, modu erakargarri, indartsu, pozgarri, eta baikor batean.
|
|
|
Nik uste dut baita ere ikusi behar dela
|
herri
berezi batean gaudela. Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela.
|
|
|
Bertsolaria nere ustez, historian zehar izan da inprobisatzen duen pertsona bat, bertsolaria da betiere publiko baten aurrean bere ideiak eta pentsamenduak adierazten dituen pertsona bat. Nik uste funtzio diferenteak izan dituela historian zehar, beti izan du funtzio ludiko bat, hitzarekin jolas egiteak plazerra sortzen digu, bai ari gerenoi eta bai entzuten digutenoi, baina badu ere funtzio informatibo bat, garai batean askoz ere handiagoa, garai batean bertsolariak informazio gehixeago mugituko zuen
|
herri
xeheak baino, gaur egun herri xeheak bertsolariak aina informazio mugitzen du. Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere.
|
|
|
Bertsolaria nere ustez, historian zehar izan da inprobisatzen duen pertsona bat, bertsolaria da betiere publiko baten aurrean bere ideiak eta pentsamenduak adierazten dituen pertsona bat. Nik uste funtzio diferenteak izan dituela historian zehar, beti izan du funtzio ludiko bat, hitzarekin jolas egiteak plazerra sortzen digu, bai ari gerenoi eta bai entzuten digutenoi, baina badu ere funtzio informatibo bat, garai batean askoz ere handiagoa, garai batean bertsolariak informazio gehixeago mugituko zuen herri xeheak baino, gaur egun
|
herri
xeheak bertsolariak aina informazio mugitzen du. Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere.
|
|
|
Uste dut behar dugula pixka bat hori ere, denok gizaki bezala, baina euskaldunok ere bai, mirestea, hau da, eredugarriak diren sortzaileak hor daudela, eta hizkuntzaren gaitasuna eta artearen gaitasuna gorenera edo behintzat gu baino gorago eraman dezaketen pertsonak badaudela ikustea, behar du
|
herri
batek. Eta nik uste bertsolariek hori sinbolizatzen dutela.
|
|
|
Asko jantzi, jende askorekin egon, asko entzun, nik badaukat urte batzutan hori egin izanaren kontzientzia, asko entzun. Bertsolaria herriz
|
herri
dabil, jende asko ezagutzen du, entzun egin behar du, jendeari, egin behar du nolabait esanda tenperatura hartzen egon etengabe, pertsona ezberdinei, jendeari, gizarteko geruza ezberdinei, eta nik uste dut irakurri ere bai, kultura arlotik jantzi egin behar duela, gero zerbait eman ahal izateko.
|
|
|
Nik uste, gaur egungo kultur inperioen eta mundu globalizatuaren egoera honetan euskara nekez txertatzen dela. Eta euskararen desafioa dela beste hizkuntza minorizatu askoren desafioa,
|
herri
indigenen desafioa eta beste paradigma ekologikoago baten desafioa. Hor dago.
|
|
|
Libanoko mendietan galdutako
|
herri
txiki batian bizitu izan zan gazte bat bertsoa improbisatzaile izan nahi zuna. Laguntza eske herri hortan bizi zen maisu zahar jakintsu batengana jun tzan.
|
|
|
Libanoko mendietan galdutako herri txiki batian bizitu izan zan gazte bat bertsoa improbisatzaile izan nahi zuna. Laguntza eske
|
herri
hortan bizi zen maisu zahar jakintsu batengana jun tzan. Maisua, bertso improbisatzaile on bat izan nahiko nuke, zer da egin behar dudana?
|
|
|
Mendiak zeharkatu, mendien ustekaldean, itsas ertzian, herriya. Herritikan gertu zegola, haizeak ekarri zizkion
|
herri
hartatikan lehenengo bertsoak. Eta herria zeharkatzen zijoanian, harrietan, harri pausoetan, idatziak bertsoak.
|
|
|
Eta hori ez da noski gratuitoa eta zorizkoa, hori ondo egindako lan baten ondorioa da. Eta hor Bertsozale Elkarteak hainbeste urtean egin duen bertsoa sustatzeko lan baten ondorio, herriz
|
herri
Euskal Herriko bertso eskoletatik egiten den lanaren ondorio, eta gero komunikabideetan, edo komunikazioan egiten den lanaren ondorio. Baita ere bertsogintzak berak eskaintzen duenagatik.
|
|
|
Esan ohi da poema omerikoetaz, bere funtzioa zen jakintza modu bat transmititzea belaunaldiz belaunaldi. bertso horiek ziren nolabait memoria gordetzeko modu bat, ziren orduko, orduko software ak ziren, ez? orduko, orduko artxiboak eta zentzu horretan, tradizionalki, bertsolariak edo bertsogintzak eta antzeko fenomenoak; koplak eta zera, izan dira
|
herri
bateko gertakizunak, istorioak, e, e, e, moralitateak transmititzeko modu bat eta zentzu horretan izan du paper, paper memoristiko hori, dudarik gabe, bai, bai.
|
|
|
Ondoren Euskal herria, Madril eta Bartzelonako areto komertzialetan estreinatu zen, 16.000 ikusle baino gehiagok ikusi zuten pelikula zine aretoetan. Ondoren, herriz
|
herri
proiekzio ezberdinak egin ziren gehienetan pelikulako protagonisten solasaldiekin. Internet bitartez ere pelikula ikusteko aukera zabaldu da filmin plataforma digitalaren bitartez.
|
|
|
Ainsako garaietan hasi zen poesia idazten: " Homosexual izatea ez zen erraza Ainsa bezalako
|
herri
txiki batean, 60etan; zure baitan bizitzera behartuta zeunden". Testuinguru horretan jaiotzen da poesia," sublimazio baten ondorioz segur aski:
|
|
|
No volem un país normal. Ez dugu
|
herri
normal bat nahi. Prozesu parte hartzailea da, nahi duena esateko eskubidea omen du.
|
|
|
Alemaniagatiko larrimina
|
herri
horrek berak hil zion amagatiko nahigabeaz nahasirik bizi zuen.
|
|
|
Horixe jarriko nuke hiriaren izenari loturik, apropos idazlearen lehen ezaugarritzat; baina berdin esan nezakeen" montubioa"," herriko semea" edota
|
herri
erroekin zuen lotura estua adieraz lezakeen besteren bat.
|
|
|
Idazle lanari gagozkionez, literatur kritikariek diote gure Gallegos Lararekin hasten dela Ekuadorko literaturan errealismo soziala. Literatur hautuak merezi adinako isla du bere idazkeran eta, ipuinetan barreiatuta, ugariak dira
|
herri
esamolde eta mintzairak, edota herriaren nahiz indigenen lexikoaren lekukoak. Are gehiago:
|
|
|
Hil tzagun judua. Eta Guadual, hola,
|
herri
beinkatua izango uk!
|
|
|
Are gehiago: protagonistok gehienetan gramatika aldetik zuzena ez den
|
herri
hizkeran mintzatuz ageri zaizkigu ia kontakizun guztietan. Are gehiago:
|
|
|
Ezta gutxiago ere! Itzulpen honek, horregatik, haren borondateari jaramon egin eta nolabaiteko irtenbidea eman behar izan dio eta, konturatuko zinenez, hala egiten saiatu naiz
|
herri
hizkeran eman ditudan pasarte ugarietan, herriak berak, zenbaitetan zuzen egon ez arren, darabiltzan esaera esamoldeak erabili ditudanean.
|
|
|
egileak etengabe aipatzen ditu herriak erabiltzen dituen joskera, hitz eta moldeak. Abere landareen izenak izan litezke, edota Guayaquilgo zoko nahiz aretoak, edota Hego Amerikako independentziari loturiko datak eta lekuak, edota
|
herri
xumearen era guztietako erreferentziak. Errazegia zatekeen beren hartan utzi eta besterik gabe ematea.
|
|
|
Errazegia zatekeen beren hartan utzi eta besterik gabe ematea. Baina
|
herri
txiki hartako idazle handi honen eta Euskal Herriko hizkuntzaren nahiz irakurlearen errespetuagatik, zor niela pentsatu nuen batari zein besteei itzulpenarekin batera, hainbat hitzen azalpenak ere ematea. Hori izan da liburuan hainbeste oin ohar aurkitzearen arrazoia.
|
|
|
Arestian aipatu ezaugarriak gorabehera, harrigarria da neurri berean
|
herri
kulturaren ardurak ez zuela gure idazlea txikikeriatan itxita utzi, ezta folklorismo ederzale, bukoliko edo nostalgikora eraman ere. Gallegos Lara erabat hiritarra dugu, buru belarri murgilduta bizi da metropoli bihurtzen ari den Guayaquil hartan; kultur korronte unibertsalaren baitan guayaquildar ageri da deliberatuki bere hautu ideologiko argietatik.
|
|
|
Zerabilen hitz eta hizkeragatik hartzen da gure idazlea bidegiletzat. Taldekideekin batera, ordura arte ikusi gabeko ahalegina egin zuen
|
herri
hizkerara hurreratu eta zuzenean jasotzeko. Literatur balioa eman nahi zion herri hizkerari, berori delako berarentzat hizkuntzaren arnasa; eta hitza letra egin nahi duenak iturri horren jarioari zor diolako bere emaria.
|
|
|
Taldekideekin batera, ordura arte ikusi gabeko ahalegina egin zuen herri hizkerara hurreratu eta zuzenean jasotzeko. Literatur balioa eman nahi zion
|
herri
hizkerari, berori delako berarentzat hizkuntzaren arnasa; eta hitza letra egin nahi duenak iturri horren jarioari zor diolako bere emaria.
|
|
|
distiratsua, berritzailea eta sustatzailea. Aro berria ireki zuen
|
herri
hartako literaturan. Zenbaitek" Ekuadorko narratibaren urrezko aro" deitu dio eta, zalantzarik gabe, Latinoamerikako klasikoen hainbat izenburu ezagun ekarri dizkigu.
|
|
|
Ekuadorko
|
herri
hizkeran, gai batetik iheska edo halako zera gogoko ez duenean, ez ikusiarena egiten dion pertsona adierazteko erabiltzen da.
|
|
|
Fruituak, berriz, gure gerezien antz handia du eta asko erabiltzen da marmeladak eta gozokiak egiteko. Fruituaren kolore beltz distiranta oinarri hartuta,
|
herri
hizkeran" pechiche begi" esaten zaio begi beltz biribilak dituenari.
|
|
|
Ekuadorko Kostaldean montubioek gure bertsolarien arteko puntu moduko elkarrizketa moldeetan abesten dituzten kopla mota bat. Bat batean asmatuak izan badaitezke ere, gehienetan
|
herri
kulturak ahoz aho ikasi eta ekarriak izaten dira. Ia beti maiteminduen edo maitasun zapuztuen edo kidekoen arteko gaiak ukitzen dituzte.
|
|
|
Ekuadorko gizarte mestizoan, mutil edo neska indiar gazteak deitzeko erabiltzen den
|
herri
hizkerako hitza. Mespretxuzko kutsua du.
|
|
|
Gaur egun Ekuadorko
|
herri
hizkeran oso adiera eta erabilera zabaleko hitza; gehienetan, gutxiespenezko adieran erabiltzen da, hiriko edo mendebaldeko kulturako ohiturak berenganatu dituzten indigena ezikasiak adierazteko, gehienbat. Etnogragiaren ikuspegitik, ordea, Ekuadorko Kostaldean, itsasoaren eta ibai nagusien ertzetan itsasotik bizpahiru km arteko lur tartean bizi den jendaldea adierazten du.
|
|
|
Guayaquildik gertu den Daule
|
herri
inguruan ekoizten zen tabakoz egiten ziren puruei ematen zitzaien deitura. Tabako hau artisautzako teknika bidez lantzen zen eta garai batean aski izen handia lortu zuen, Peru eta Panaman saltzera ere iristeraino.
|
|
|
Inguru hau, gaur, salerosgai merkeen azoka kokatzen den" La Bahía" izenez ezagutzen da. Gallegos Lararen garaian
|
herri
xehe eta pobrea ibili ohi zen edaritegi narras ugariko ingurua zen.
|
|
|
Aski arrakasta eta hedapen handia izan zuen XX. mendearen erdialdera arte. Gaur egun Ekuadorko abesti eta
|
herri
dantza bihurtu da; are gehiago: nazioaren sinbolo eta ikur dela ere esan liteke, musika aldetik.
|
|
|
(Nasua nasua) Ekuadorko
|
herri
hizkeran, koatiari ematen zaion izena. Gehienez ere 50 cm ingurura iritsi litekeen ugaztuna da; buru luzea du eta aho sudurrak, estu eta luzeak.
|
|
|
Ekuadorko nekazarien
|
herri
hizkeran, zekorra, idiskoa. Bide horretatik, zenbait testuingurutan gure" morrosko" esanahiaz ere erabiltzen da.
|
|
|
Ekuadorko
|
herri
kultura gastronomikoan oso estimatua den goxokia. Osagai nagusia kokoaren mamia da, birrinduta.
|
|
|
Azukre kanaberaren panela kontzentratua behin eta berriro astinduz eta luzatuz egiten da nekazaritza kulturako herrietan. Ekuadorren estimu handia dio nekazari giroko
|
herri
xeheak, montubioak, choloak edota indigenak direla.
|
|
|
Jatorria Andeetan duten
|
herri
indiarren antzinako biziera; kultura esanahia ere eman dakioke hitzari. Jatorri bereko sendi zabalean eta taldean lan egin eta guztien jabetzako lurrean bizi diren gizon emakumeek osatutako erkide arteko biziera eramaten dute.
|
|
|
Azkenean kaka pattar hartara itzuli zen, ongi zekien arren, esan ohi zuenez, alkohola dela etsipenean eroritako
|
herri
gosetua gehien pozoi dezakeen gaitza. Miguelek amesgaiztoen olatu itsuen artean ito nahi zuela zirudien bere burua.
|
|
|
Harrizko
|
herri
hau
|
|
|
Tragedien gainean eraikitzen baitira herrien iraganak eta hortik etorkizunak: gure arteko historialari epiko zale saldoari begiratu besterik ez dago, gaztelu eta koroetan gure esentziaren bila uxarka, eta tragediek arima ematen diote
|
herri
horri. Arima penatu eta zauritua, pena eta zauririk gabea ez baita benetako arima.
|
|
|
Harrizko
|
herri
hau. Ez.
|
|
|
Ez dut uste probaz eraikita daukagunik egun bizitza, gehiago ikusten dut etapa eta bidegurutzeek osatua (hitz joko erraza geratu zait eskura bidegurutze hitzarekin, baina ez dut espresuki egingo, nahikoa badauzkagu
|
herri
santu honetan, metaforikoak eta batez ere benetakoak). Funtsean erabakiak hartzea da, bueltarik gabeak batzuk, aldagarriak beste asko.
|
|
|
Txostenen gailurrean azaltzeko, gu, mendiak hankapean hartzen (eta puntan gurutzea jartzen!) famatua den
|
herri
hau. Beti puntaren puntan.
|
|
|
Denok daukagu hanka sartzeko eskubidea, baina zenbat eta gutxiago hobe, norberaren bizitzan hauteskundeak ez direlako errepikatzen. Eta, batez ere,
|
herri
jakituriak kontrakoa esan arren, akatsetatik ez delako ikasten, batik bat konponbiderik ez daukatenean.
|
|
|
Aurretik aipa dezadan, dena den, poztekoa dela AEBetatik datozenen artean tarteka halakorik izatea, Oscar sariak gureak balira bezala jokatzen dugun
|
herri
honetan ere hasi baitugu, guk geuk abiatu, hango presidentea aukera dezaten lasterketa, metroz metro ezagutuko duguna. Adituek azaldu digute Iowako hautesleak gutxi direla eta ez dutela ordezkatzen AEBetako hautesleria eta beraz hango caucus-etako emaitza ez dela esanguratsua, baina hala eta guztiz ere caucus horri ere jarraipen zehatza egin diogu.
|
|
|
Harrizko
|
herri
hau
|
|
|
Atzokoa, irailaren 20a, gure herrian, eta inguruko hainbat herritan, Gipuzkoan. Donostia askatu eta gero, mendebalderantz egin zuten Francoren tropek, Eibar, Ondarroa eta bestera iritsi arte, eta negu osorako egonkortu zen fronte lerrora iritsi bitartean hainbat
|
herri
liberatu zituzten. Hurrengo urtean Bizkaikoak erori ziren; Araba eta Nafarroako gehienak lehendik ziren libre.
|
|
|
Hurrengo urtean Bizkaikoak erori ziren; Araba eta Nafarroako gehienak lehendik ziren libre. Nazionalek gure
|
herri
batzuk etsai gorrien eskuetatik libre utzi zituzteneko egunak dira, orain 80 urte. Festa egun izateari utzi zion aspaldi, nahiz eta Franco hil eta urte askotara nostalgikoren batek oraindik ere botatzen zuen itxaferoren bat gurean.
|
|
|
Euskaldundu al dugu
|
herri
hau. Ez.
|
|
|
Historia ezagutzea beharrezkoa dela. Batez ere, ez esatea bere historia ezagutzen ez duen
|
herri
bat kondenatuta dagoela historia errepikatzera, pitokeria bat iruditzen baitzait hori, sententzia bezala ongi ematen duena baina edukiz hutsala, eta gezurra. Esan baitaiteke, fidagarritasun berberaz, bere etorkizuna bilatzera ez doan herri bat kondenatuta dagoela beti bere historian bizitzera.
|
|
|
Batez ere, ez esatea bere historia ezagutzen ez duen herri bat kondenatuta dagoela historia errepikatzera, pitokeria bat iruditzen baitzait hori, sententzia bezala ongi ematen duena baina edukiz hutsala, eta gezurra. Esan baitaiteke, fidagarritasun berberaz, bere etorkizuna bilatzera ez doan
|
herri
bat kondenatuta dagoela beti bere historian bizitzera.
|
|
|
Atzeak ez du erakutsi behar aurrea nola dantzatu. Dantzatu behar da norberari irteten zaion moduan, unean, tokian, lagunekin, eta ez bakarrik aurreskua (eta dantza gehixeago eta footing gutxiago ere aldarrikatuko nuke gure kaleak milaka
|
herri
zapatillek zapaldu dituzten honetan, baina hori beste artikulu baterako da).
|
|
|
Nahiz eta dirua beste batzuek eraman. Izarren hautsa futbol zelaietako soropiletan eta jatetxe txit glamurosoen baratzeetan izpilikua eta ezkaiaren artean loriagai bihurtzen den
|
herri
honetan. Baina gaur ez dut literatura sariez hitz egin nahi, larriki sarituez baizik.
|
|
|
Erritu bilakatu da. Pentsa genezake ondo erromanizatu gabeko
|
herri
honen adierazpen singular horietarik bat dela, baina ez. Ez da erromanizatu gabea herri hau, askok kontrakoa nahi izanda ere, eta Korrikak ere badu euskararen aldeko beste festa batzuek daukaten errituarena, evento arena.
|
|
|
Pentsa genezake ondo erromanizatu gabeko herri honen adierazpen singular horietarik bat dela, baina ez. Ez da erromanizatu gabea
|
herri
hau, askok kontrakoa nahi izanda ere, eta Korrikak ere badu euskararen aldeko beste festa batzuek daukaten errituarena, evento arena. Asteon ikusi dut adibide pollita:
|
|
|
Eurek ere oso ondo zekitenez, agur eta ohore egiten baitiete euren idatzien jomugan daudenek ere. Botereak hori ere badu, dena irensteko ahalmena, eta agintariak maiz ikusten ditugu sortzaileak ohoratzen, haiek
|
herri
bati edo dena delakoari ematen dioten prestigioa goratzen. Ez dira konfunditzen, baina:
|
|
|
(...) Baita: turismoa baldin bada
|
herri
baten industria bakarra, morroien gizarte bat sortzen duzu, serbitzarien gizarte bat, etorkizunean baliokoa izateko beharrezkoa litzatekeen I+ D horretatik guztiz urrun, baina irabaziak esku gutxitara doazela, lan prekarioa sortzen duela, bertokoentzat bizimodua garestitzen dela, ingurogiroa kaltetzen dela, idiosinkrasia galtzen dela eta serbitzarien gizarte bat sortzen dela kenduta, zer du txarr... Ezer ez.
|
|
|
Hiru metro dira eta hesiaren gainetik igarotzea pentsatu baino gehiago kostatu zaio. Gero
|
herri
osoari buelta emanda iritsi da etxera. Ez dago inor.
|
|
|
Jakina da, ordea, andereak ez duela kirola gogoko, FIFA erakundeko Sepp Blaterren inguruko ikerketa batean parte hartu zuenez geroztik. Eguerdiko bazkaria botatzear atera zen aipatuko ez dudan Suitza erditsuko
|
herri
bateko jatetxe panpoxetik. Pilotarekin alabaina ez dago (oraindik) horrelako bihozterrerik...
|
|
|
Ni ere ibili naiz Baztanez Baztan, Orabidean barna, haize hego goiztiarrak inguruko gailurrak balakatzen zituela: ez al da egia, bakantza asteetan,
|
herri
hau zeharkatzean poeta alfer eta nagia bilakatzeko arriskua dagoela. Eta hori, noski, ez da hain ona famarentzat, nahiz eta izakia ez den bakarrik lanerako egina.
|
|
|
Mihi garratzak hiztegia neurrian erabiltzera derrigortzen ditugu, zer gerta ere, Loiolako saindu atrebituak eta ñabardurak ñabardura, Sukarrietako Sabinok menderen mendeetarako formateaturiko
|
herri
honetan: loriatzen gara eleak aukeratzen, perpausak aitzinetik osatzen eta behar denean isiltasun une misteriotsuak zedarritzen.
|
|
|
Islandia, Italia eta Irlanda bezalako herrialdeek garatzen dute idazle zenduen oroitza. Karriketan idazki eta berunezko tailuak begiesten dira, liburutegiak kafetegiak direla eta maizenean, erdi arotik datorkien literatura,
|
herri
aberastasunaren zatitzat daukatela. Yrsa Sigurdardottir, Sjon eta Arnaldur Indridasonek anitzez gehiago egiten dute Islandiaren ospea emendatzeko Reykjavikeko edozein marrazo aferagile hartzituk baino.
|
|
|
Nehork bere baratze kantoian onartzen ez duen zaborraren poesia dela ihardetsiko diot nik. Bat gatoz alabaina zaborrak ekoizteko orduan baina lurperatzeko tokia bilatzen hasten direnean, katiminian maizenean,
|
herri
aukeratuetakoek deus ez dakitela, ez dugu horrelakorik desio, jainko maiteaz oroitzen garela tenore zehatz eta anker horretan. Katastrofe mutua da botere eta ezagupenaren aurarik ez duen herri isil, kasik ahantzi baten bizkarrera edozein zabor sindikatuetako arduradunen erabakiaren ezpata erortzen denean.
|
|
|
Bat gatoz alabaina zaborrak ekoizteko orduan baina lurperatzeko tokia bilatzen hasten direnean, katiminian maizenean, herri aukeratuetakoek deus ez dakitela, ez dugu horrelakorik desio, jainko maiteaz oroitzen garela tenore zehatz eta anker horretan. Katastrofe mutua da botere eta ezagupenaren aurarik ez duen
|
herri
isil, kasik ahantzi baten bizkarrera edozein zabor sindikatuetako arduradunen erabakiaren ezpata erortzen denean. Destinoaren jokoa aitzinetik bilbatua da, indarrez, behatz ttittila mugitzeko betarik ere ez dela!
|
|
|
Jakina. Garai batean
|
herri
txiki batera joatea bururatu zitzaidan. Arrantzan egitera.
|
|
|
Aspaldi aspaldian Behe Nafarroan
|
herri
txiki bat zegoen, eta oraindik badago, Aibar izenekoa. Hango etxeak estilo gotikokoak ziren.
|
|
|
Kontatuko dizuedan ipuina 1901eko gabonetan kokatu dut
|
herri
txiki eta pobre batean. Protagonista Martin da eta urte horretako gabonak nola pasatzen dituen kontatuko dizuet.
|
|
|
Duela urte asko, nik aukeratutako hondartzak harri handiak zituen eta jendeari ez zitzaion gustatzen hara joatea. Hondartzaren ondoan bazegoen
|
herri
bat, Basitze izenekoa. Herri txikia zen eta mendi baten hegalean zegoen.
|
|
|
Bazen behin batean
|
herri
bat, urtean zehar milioika atzerritar jasotzen zituela.
|
|
|
Nik, ordea, Euskal Herrian, ospatu nituen bertan igarotako zortzi urteetako Ramadanak, San Francisco auzoan bertan zegoen meskitan, ni bezala, itzultzeko betarik izan ez zuten afrikarrekin bildurik. San Franciscon ezagutu nituen afrikarrak eta meskitan, La Mekara begira, otoitzean bildurik ematen genituen uneak izan ziren, Marrakex-era igorritako gutunekin batera, urte guzti horietan nire
|
herri
eta kulturarekin izan nituen harreman bakarrak.
|
|
|
Herri xeheak gobernu buruaren berri izan nahi zuen, baino nahiko lan bazuen honek, parlamentuko presidentearekin batera kaosean orden pixka bat jartzen. Eta erantzunik jaso ezean,
|
herri
xehearen kezka etorkizunerantz zuzendu zen. Ez zen inor gogoratu parlamentuan kiskaltzen ari ziren parlamentariekin, ez tabernako mikrokliman babesten ziren segurtasuneko langileekin, ez termostatoaren kontrolaren gainean lo hartu zuen Joseba Andoni Etxebarria Etxebarriarekin ere.
|
|
|
Soilik bera eta ni, inoren begiradarik gabe. Baina
|
herri
" puta" honetan ezinezkoa da. Bilbo bezalako hiri batean biziko bagina ez litzateke halakorik izango.
|
|
|
Berriz ere
|
herri
aldera abiatu nintzen. Parke batera heldu nintzen eta ume asko ikusi nituen bertan jolasten.
|
|
|
Ez al dakizu ba, legegile ziztrin horrek, gauza naizela holakorik egiteko, esan dudan moduan, Jupiter tunante naizelako eta eskuan ditudalako mundua mehatxatu eta hondatu ditzaketen oinaztarri kiskalgarriak? Baina gauza bakar batez baino ez dut
|
herri
ezjakin hau gaztigatu nahi, alegia, euririk ez egiteaz Sevillan ez bere barrutian ez eskualde osoan hiru urte luzez, betiere, mehatxu hau egin den egunetik zenbatuta. Zu libre, sano eta zentzuzko, eta ni zoro, gaixo eta kateatua...?
|
|
|
Kalaportutik hurbil,
|
herri
turistikoaren beste aldean, trenbidea zeharkatuta, urte askoan jai herrikoiak antolatu dituzte auzoko gazteek abuztuan: haurrentzako jolasak, herri kirolak, txaranga, bertso saioak, kontzertuak, ehunka lagun elkartzen dituen bazkaria, umorea, kolorea, eta hiru egunez festa lau haizetara.
|
|
|
Kalaportutik hurbil, herri turistikoaren beste aldean, trenbidea zeharkatuta, urte askoan jai herrikoiak antolatu dituzte auzoko gazteek abuztuan: haurrentzako jolasak,
|
herri
kirolak, txaranga, bertso saioak, kontzertuak, ehunka lagun elkartzen dituen bazkaria, umorea, kolorea, eta hiru egunez festa lau haizetara. Aurten, ordea, udalak ez du baimenik eman festa betiko plazan egiteko, azken dozenaka eta dozenaka urteetan egin den lekuan, batez ere gauetan kontzertuen musikak bizilagun batzuk bereziki kaltetzen dituelakoan.
|
|
|
Ez da
|
herri
batean soilik. Han eta hemen, herri ekimenak baldintzatzeko, kontrolpean izateko eta dena erakundeen uztaitik pasatzeko ohitura gero eta zabalagoa da.
|
|
|
Ez da herri batean soilik. Han eta hemen,
|
herri
ekimenak baldintzatzeko, kontrolpean izateko eta dena erakundeen uztaitik pasatzeko ohitura gero eta zabalagoa da. Areagotuz doa gaitza, baina ez da oraingo kontua ere.
|
|
|
Horretarako, jakina, euskal tradizioko neurri eta moduez baliatu da, eta ingeleseko 10 silabako bertso lerroen ordez 15 silabakoak edota 18koak erabili ditu. Lehen neurria, Etxeparek berak gehien erabili zuen bertsokera da, 8/ 7 ataletan banatua, eta harrezkero beste idazle batzuek eta hainbat
|
herri
kantak ere erabili dutena; bigarrena, berriz, 10/ 8 silabatan banatua, zortziko nagusiarena.
|
|
|
Danbateko gogorra izan zen
|
herri
xumearentzat.
|
|
|
Erronkarira sartzeko oso bide erabilia zen: Pirinioetako larreetatik Bidangotze, Leire, Esa, Zangoza, Xabier, Kaseda eta Bardeak zeharkatuz, ez bakarrik abeltzainentzat baizik eta edozein espedizio nafarrarentzat, bestela Tiermas, Sigues eta Salbaterra
|
herri
aragoiarrak zeharkatu behar ziren, eta nahiz eta edozein oinezkorentzat, garai sasi baketsu haietan, aparteko arazorik suposatu ez, egoera erabat aldatzen zen Erriberrin prestatzen ari zen talde militar bati zegokionean.
|
|
|
Noren borda? Nor ezagutzen duzue
|
herri
honetan. Inoiz ez da mandazainik garai hauetan hemendik igaro.
|
|
|
Inbidia berpiztuko al zen beti arrotz bezala ikusia zuten herritarren artean? Ala goseak sortzen zituen urduritasunak eta beharrak bidea lausotu behar ote zioten nekazaritzaz eta abeltzaintzaz bakarrik bizitzen zekien
|
herri
hari?
|
|
|
Salbaterratik Siguesera hiruzpalau kilometro zituzten, eta azken
|
herri
honek nahiz eta ibaitik gertuago eraikia egon, ez zuen normalean soldadu talderik. Olatu zabalen uretan murgildu zen lehen almadiaren muturra, aparrak oholtzan gainera egin eta beraien belaunak bustitzen zituelarik.
|
|
|
Bi kilometro gehiago eta Aragoi ibaiaren uretan sartuko ziren. Hortik aurrera lasai bidaiatzeko aukerak biderkatzen ziren, bai Ezko zein Tiermas
|
herri
aragoiarretatik ikusiz gero, nabatariak zirela pentsatuko baitzuten, eta ez almadiari nafarrak, ordura arte existitu ere, existitu ez zirelako.
|
|
|
Jarraitu zuten Nafarroa eta Aragoiko urak nahasirik zeramatzan ibai hartan almadiak gidatzen eta aurki izan zuten eskuinaldean, mendi muinoan zut, Tiermaseko
|
herri
dotorea, zelataria, bere bidaiaren azken oztopo larria. Urrutiegi altxatzen zen herri gotortua, Aragoi ibaiaren ibilgutik.
|
|
|
Jarraitu zuten Nafarroa eta Aragoiko urak nahasirik zeramatzan ibai hartan almadiak gidatzen eta aurki izan zuten eskuinaldean, mendi muinoan zut, Tiermaseko herri dotorea, zelataria, bere bidaiaren azken oztopo larria. Urrutiegi altxatzen zen
|
herri
gotortua, Aragoi ibaiaren ibilgutik. Honako honetan behintzat, ez zuten astirik izango bertako soldaduek almadiari ausarten bidea oztopatzeko.
|
|
|
Nafarroako muga antzematen hasiak ziren eta sakan sakon batean murgiltzen ari ziren, Esako
|
herri
nafarra mendi kaskoan antzeman zutenean. Altxatu berria zen hautsagatik, patruila bat beraiengana zetorrela pentsarazi zien.
|
|
|
Konponbide latza zuen zergen auzi honek, zeren almadiari nafarrek igarotako Aragoiko ibilbidean ez zegoen ezta
|
herri
bat bera ere ibai ertzean, Sigues herri txikia kenduta. Salbaterra, Ezko eta Tiermas beste zeregin defentsibotarako eraiki zituzten ibaitik urrutiegi inongo zergarik eskatzeko.
|
|
|
Konponbide latza zuen zergen auzi honek, zeren almadiari nafarrek igarotako Aragoiko ibilbidean ez zegoen ezta herri bat bera ere ibai ertzean, Sigues
|
herri
txikia kenduta. Salbaterra, Ezko eta Tiermas beste zeregin defentsibotarako eraiki zituzten ibaitik urrutiegi inongo zergarik eskatzeko.
|