|
2011
|
|
|
Eskatzen die estatuei ondorengoa: Konstituzio, administrazio, legegintza eta judizio neurriak ezarri edo aplikatzen jarrai dezatela, betiere eurekin bat etorriz, eta baita beharrezko diren bestelako xedapen guztiak ere,
|
herri
indigenek euren eskubideen egikaritza sustatzeko, babesteko eta bermatzeko, eta, orobat, giza eskubideen eta oinarrizko eskubideen egikaritza bermatzeko, horren oinarria berdintasuna, bereizkeriarik eza eta gizartearen esparru guztietan parte hartze oso eta askea delarik, gehienbat, eurei eragiten dien edo interesatzen zaien gaietan; Kultura eta ondare indigenen ezagutza eta errespetua susta deza...
|
|
|
Errepikatzen dugu gure uste sendoa
|
herri
indigenek euren giza eskubide eta oinarrizko askatasunak erabat egikaritzea ezinbestekoa dela arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak ezabatzeko. Tinko errepikatzen dugu euren eskubide zibil, politiko, ekonomiko, sozial eta kulturalak sustatzeko erabakia hartu dugula, horiek berdintasun baldintzetan erabat gozatu ahal izan ditzaten, bai eta garapen jasangarriaren onurak ere, euren ezaugarri ezberdinak eta euren ekimen propioak erabat errespetatuz;
|
|
|
Berriro nabarmentzen dugu
|
herri
indigenek euren nortasun propioa askatasunez adierazteko aukera izan dezatela eta euren eskubideak egikaritu ahal izateko ez direla inolako bereizkeria motaren jomuga izan behar; horrek ezinbestean eskatzen du beraien giza eskubide eta oinarrizko askatasunen errespetua. Gaur egun, herri indigenen eskubideei buruzko adierazpenaren egitasmoaren inguruko negoziazioetan eskubide hauen aintzatespen unibertsala bermatzeko ahalegina egiten ari da, ondorengo eskubideak barne hartuta:
|
|
|
Aitortzen ditugu era berean, herri indigenek lurrarekin dituzten harreman bereziak, euren existentzia espiritual, fisiko eta kulturalaren euskarri gisa, eta estatuei gomendatzen diegu halakoa bultzatzea, egingarri den heinean, barne legeriarekin bat etorriz, lan egin dezaten
|
herri
indigenek euren lurren eta baliabide naturalaren jabetza mantentzeko aukera izan dezaten;
|
|
2012
|
|
|
Espresuki deia egiten zaio estatuari indigena ez direnek egindako lurralde okupazioak saihesteko eta zigortzeko. Era berean,
|
herri
indigenek euren lurretan dauden baliabideekiko dituzten eskubideak errespetatu behar direla ezartzen du, eta haien erabileran, administrazioan eta kontserbazioan parte hartu behar dutela baietsi egiten da. Nazioarteko hitzarmen garrantzitsu honek defendatu egiten du, bere 15 artikuluan, garapen iraunkorretik eratorriak diren onuretan partaidetza izatea, ekosistemak kudeaketan eta kontserbazioan partaide izatea, eta herri mailan sorturiko industri eta ohiko lanen iraupena.
|
|
|
Aurrean dugun proposamena giza eskubideen errespetuan, unibertsaltasunean, berdintasunean, diskriminazioarik ezean, eskubideen arteko loturan eta banaezintasunean oinarrituta dago (Anaya, 1999). Ordena berri bat ezartzeko ez bada daukaguna hobetzeko indigenen kontribuzioa NBEko goi karguek 2002 urtean egindako GIFIren lehen sesioan emandako sarrera hitzaldietan Mary Robinson eta KofiAnan ek aitortu egin zuten
|
herri
indigenek euren partaidetzaren bitartez nazioarteko erkidegoari hobekuntza ekarri diotela. NBEri bere helburuak erdiesteko egin diezaioketen kontribuzioa ere azpimarratu zuten.
|
|
|
Eragindako aldaketei jarraituz, banaketa fisiko eta kulturala burutu zen «republicas indias» direlakoen bidez. Hemen kulturen arteko banaketa eta ia erabateko bereizketa fisikoa, politikoa, ekonomikoa eta kulturala burutu zen (Martínez Bringas, 2003). Hori bai
|
herri
indigenentzat euren iraupen fisikoa eta neurri batean euren kulturak babesteko baliozkoa izan zen (Landaburu, 1998).
|
|
|
Babes zonen diseinuan herri indigenen ikuspegia eta erabilerak ukatzeaz gain, naturarekin izandako harremana balioztatzeko orduan Mendebaldeko zientzia eta teknologien erabilera ezinbestekoa izango da (Seini, 2003). Bertan bizi diren
|
herri
indigenei euren lurraldeetan aurkitzen den aniztasuna eta ekosistemak gestionatzeko erak kanpotarrek erabiltzen dituzten tresnak eta kategoriak erabiliz deskribatzea eta birdefinitzea eskatuko zaie Horrela, Mendebaldeko gizonak errekonozitu dezakeen modu batean egin behar dute euren jakinduriaren aurkezpena. Era horretan modernizazioaren moduak inposatu eta neurriz kanpo balioztatu egiten dira.
|
|
|
Brundtland txostenak, (1987)
|
herri
indigenek euren ingurumena mantenduz munduko aniztasun kulturala eta biologikoa sostengatzeko egindako kontribuzioa onartzearekin batera, herri indigenen ekosistemen balioa eta ohiko jakinduriaren garrantzia aitortu zuen. Mendeetan zehar, euren ohiko kulturen balioa ukatuta ikusi ondoren, lehenengo aldiz, bai herri indigenek bai euren kulturei nahiz naturarekiko harremana ulertzeko moduari balioa nola aitortu zaien ikusiko dugu.
|
|
|
Hain konplexu eta arlo anitzekoa izanik, eginbeharreko zehatzak nazio mailan, are gehiago, udal mailan burutu dira (IUCN, 1994). «In situ» egindako kontserbazioaren garrantziak ez die
|
herri
indigenei euren baliabideen gaineko kontrola ekarri. BBKren bidez, ordura arte gizateriaren jabegoa zen munduko biodibertsitatea estatuaren jabegoa soilik izatera pasatuko da.
|
|
|
Printzipio horri jarraituz,
|
herri
indigenek euren ikuspuntua aurkezteko balio handikoak izan ziren zenbait forotan parte hartu zuten hamarkada honetan. NBEren babespean antolaturiko txosten, ikerketa, tailer, konferentzia eta antzekoek aukera ezin hobeak eskaini dizkiete herri indigenei euren ahotsa entzunarazteko eta euren prestakuntza, erakunde sendotasuna zein partaidetza nazioarteko erkidegoan hobetzeko.
|
|
|
Printzipio horri jarraituz, herri indigenek euren ikuspuntua aurkezteko balio handikoak izan ziren zenbait forotan parte hartu zuten hamarkada honetan. NBEren babespean antolaturiko txosten, ikerketa, tailer, konferentzia eta antzekoek aukera ezin hobeak eskaini dizkiete
|
herri
indigenei euren ahotsa entzunarazteko eta euren prestakuntza, erakunde sendotasuna zein partaidetza nazioarteko erkidegoan hobetzeko. Era berean, haiei zuzenduriko ekimenen kopurua herri indigenek irabazitako presentzia eta garrantziaren testigu bihurtu da.
|
|
|
Amerikako herri indigenen ordezkariek aukera izan zuten Europako herriei, zuzenean, NBEren mailan zein estatu bakoitzean gertatzen ari ziren prozesuei buruzko informazioa emateko. Bilera hori garrantzi handikoa izan zen egungo arazo eta prozesuei erantzuteko
|
herri
indigenek euren proposamenak kaleratu zituztelako. Jorraturiko gaien artean autodeterminazio eta lurraldetasuna, biodibertsitatea eta jabego intelektuala, hezkuntza eta kultura, espiritualtasuna eta erlijioa, emakumea, nazioarteko hitzarmenak, nazioarteko kooperazioa eta garapena, komunikazioa, osasuna eta ohiko sendakuntza egon ziren.
|
|
|
Lur haiek beharrezkoak ikusten baitziren nazio estatuaren ekonomia garapenerako eta nazio eraikuntzarako. Beraz,
|
herri
indigenek euron independentzia borondatez askatzen ez dutela ikusirik, konkista militarra arerioekin erabiliz eta pazifikaturiko indigenekin hitzarmena eta legea erabiliz burutuko da (Weyler, 1984).
|
|
|
PILen gertatu zen bezala,
|
herri
indigenak euren artean eta GKE zein gobernuordezkariekin biltzeko, negoziatzeko, gai zehatzei heltzeko, egindako lanak eta dituzten kezkak aurkezteko, martxan dauden programak presentatzeko, eta abar egiteko balio die.
|
|
|
21) hemen kokatzen du Laugarren Munduak hasitako instituzionalizazioaren hasiera. Konferentziak
|
herri
indigenak euron kultura, lurraldea eta ekonomia mantentzeko zituzten eskubideak onartu zituen eta euron baliabideak ez zituela inork hartu behar aldarrikatu zuen bere 21 artikuluan (Gupta, 1999). Ekintza planak estatuek hainbat arlotan indigenen eskubideak onartzea eskatzen zuen:
|
|
|
Kulturen arteko hizketaldiaren kokaleku nagusia bihurtu zen. Gobernuak lotsaraziz «shame politics» (Minde, 1995) edota Lantaldearekin lan eginez,
|
herri
indigenek euren eskubideak defendatzeko negoziazio eta nazioarteko lege bidea hautatu egingo dute, NBEri bitarteko eta babesle estatusa emanez.
|
|
|
Biltzar horren emaitza nagusia Barbados I delako aldarrikapena izan zen, bertan herri indigenek bizi zuten egoera kolonialetik askatzeko deialdia egin zen eta salatu egin ziren orduko estatuek, erlijiosoek eta antropologoek izandako erantzukizuna zapalkuntza horretan. Gainera, aldarrikapenak
|
herri
indigenek euren bide propioa egiteko eta autogobernua izateko duten eskubidea ere defendatu zuen. Horretaz gain, Barbados I ek indigenak euren askapen borrokaren protagonistak zirela eta eurei lehentasuna eta ahotsa eman zitzaiela ondorioztatu zuen.
|
|
|
Batetik, «euren aldeko zuri»en eta gizarte zibilaren egitekoak birdefinitu egin zituelako; bestetik, garrantzi handia eman zitzaiolako herri indigenen protagonismo politikoa bultzatzeari eta euren ahotsa entzunarazteko bideak sortzeari. Finean, historikoki eraikitako herri indigenen gabezia konpontzeko beharrezkotzat jo zen
|
herri
indigenek euren boza eta euren diskurtsoa berreskuratzeko laguntza eskaintzea. Neurri handi batean, indigenen irudia, errealitatea eta diskurtsoak transmititzen zituen «borondate oneko zuria»ren protagonismoarekin amaitzea erabaki zen.
|
|
|
Filipinetan Cordillera People Bangla Desh en Chittagon Hill Tracks eko jendea, Malasian Sarawak eko Penan edota Indonesian Dayak en kasuak aipagarriak dira, egoera larrian bizi ziren toki horietako
|
herri
indigenak euren defentsarako erakundeak sortzeaz gain nazioartera jo zuten. Asiako erakunde indigena horiek PILera joko zuten euren errealitatea erakusteko eta nazioarteko erkidegoaren laguntzaren bila.
|
|
|
Modu horretan euren mezuak zabaltzeko, euren erakundeak sendotzeko baliabide politiko, tekniko eta ekonomikoak eskuratzeko eta garapen proiektuak zein beste mota bateko proiektuak bultzatzeko laguntza erdiesteko aukera izan zuten. Lantaldeak ahalbidetu egin zien
|
herri
indigenei euren presentzia sentiaraztean, estatus politikoa handitzea, etxean gertatzen diren tentsio politikoetatik urrun egonik, gobernuekin kontaktu eta negoziazio zuzenean sartzea, eta nazioarteko zuzenbidearekin kontaktu zuzenean egonik eta bere moduetan bustitzea. Gainera, egoera larrian dauden herri indigenei egoera katartikoa eskaini die euren arazoa plazaratzeko eta parada eman antzeko arazoak bizi dituzten herri indigenen elkartasuna modu zuzenean sentiarazteko, euren herrietan bizi zuten isolamendua apurtzen zelarik.
|
|
|
Historikoki
|
herri
indigenek euren izen propioak erabili dituzte euren buruak definitzeko. «Quechua», «Aymara», «Sami», «Inuit», «Lakota», «Dene», «Kuna» jatorrizko izenak dira bakoitza herri bakoitzaren esperientzia historiko, kultural eta politikoaren isla izanik.
|
|
|
TRIPei aurre egiteko saiakera franko burutu dute indigenek. Horren aurka
|
herri
indigenek euren burujabetza ezartzeko eskubidea defendatzen dute; eurek izan dutelako beren jakinduria zaintzeko, zabaltzeko, sustatzeko, berritzeko eta bortxaketak zigortzeko lege sistema propioa (International Alliance of IndigenousTribal Peoples of the Tropical Forest, 1999: 40).
|
|
|
Hemen indigenek batik bat OJri buruzko gaiak landu dituzte onespen instrumentala burutu duen hitzarmen honetan. Mendebaldeko tradizioan jatorria duten ondare kulturala babesteko sistemak nola erabil daitezkeen pentsatu baino gehiago,
|
herri
indigenek euren tradizio eta legeetan oinarrituriko sistema berezko bat garatu nahi dute. Sistema horretan zer babestu, nola, zertarako, eta nola erabili eta konpartitu erabakiko lukete indigenek.
|
|
|
tratatu zaharretan agertzen diren eskubideak berriz indartzea eta berauek ezartzen dituzten betebeharrak betetzea, batik bat, lurrari, ehizari edo arrantzari lotutakoak (Deloria, 1981). Eskubide hauekin batera
|
herri
indigenek euren kulturak iraunarazteko beharrezkoak diren bitartekoak maila ekonomiko, sozial, politiko eta kulturalean izatea eskatzen dute. Funtsean, autodeterminazio eskubidea litzateke euren herriengan eta euren orainaldian zein geroan eragina izan dezakeen edozein prozesutan partaidetza izango dutela, berdinen arteko tratamendua jasoko dutela eta kaltegarri gertatzen den orori ezetz biribila emateko eskubidea dutela onartzea (Taylor, 1989).
|
|
2016
|
|
|
2010etik 2014ra, 35etik 68ra handitu zen tigreen populazioa aipaturiko erreserban. Hain zuzen,
|
herri
indigenek euren bizilekuari eutsi ahal izan dioten Indiako erreserba bakarra da hura. Tigreek bertan izandako hazkuntza ez da beste inon gertatu.
|
|
2023
|
|
|
Munduan zehar ikus dezakegu fenomeno hori, eta Ipar Amerika ez da horretan salbuespena; izan ere, Kanadako hizkuntzak ez daude egoera onean. Hortaz,
|
herri
indigenak euren hizkuntzaren balioaz kontziente dira, eta horiek mantentzen eta biziberritzen ahalegintzen ari dira, lurra, subiranotasuna eta kultura aldarrikatzeko prozesuen barnean (Romaine 2015, 32).
|