|
2000
|
|
|
Ez, beranduegi etorri zen euskara batua nik euskara batuan egiteko. Nik ikasi nuen apurra
|
herriko
hizkuntzan ikasi nuen. Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai.
|
|
|
Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik
|
herri
hizkuntza dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala. Han eta hemen hori aitortzen didate eta dena ez da zurikeria izango.
|
|
|
Sermoietan egiten zen ahozkoa eta kalekoa sekula ez dira berdinak izan, eta sermoiak oso ondo ulertzeko egiten ziren, e! Inork ez du espero egungo sermoi moderno bat bere
|
herriko
hizkuntzan,
|
|
|
Gutxi dira aragoeraz mintzo direnak, baina ez daude geldi. Eta mendeko azken laurdenean egin duten lana handia izan da, beste
|
herrietako
hizkuntza borroken aldean itzalean egon balitezke ere. Baina atzerabidea handia izan da gaur arte, ondorioz, bere gain hartzeko borroka zaila zen.
|
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak
|
herriaren
hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten herrietan euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
|
Ez du ia inoiz hutsik egin. Pentsaera ezberdineko autoreen artikuluakerrespetu osoz aurkeztearekin batera, Txillardegik bere ideiak ere isuri izan ditu sarrerahorietan, soziolinguistikari nahiz Euskal
|
Herriko
hizkuntz politikari buruzkoak.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Hizkuntz Atlasean haizeen izenei buruzko itaunetan jasotako erantzunekmotibazio desberdinak dituzte: puntu kardinalak, orografia, toponimia...
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Hizkuntz Atlasean (EHHA) 1 lau haize mota itauntzen dira2 Ezagunada haize mota hauek izendatzeko forma desberdinak ditugula euskaldunok. Izendapenhoriek motibazio desberdinak eraginik sortu dira:
|
|
|
Euskal
|
Herriko
Hizkuntz Atlasa (EHHA) Euskaltzaindia ahozko hizkera biltzeko burutzen ari denproiektua da. Inkestak euskararen eremu osoko 145 herritan egin dira.
|
|
|
Euskal Herriaren independentziaren alde al zaude? Euskara, ingelesaren aurretik, Euskal
|
Herriko
hizkuntza ofizialbakarra izatearen alde al zaude. Orain bai, orain politikari buruz hitz egin beharkodute, baina zuzenean eta amarrurik gabe.
|
|
|
LARRAÑAGA, Iñaki; EGIA, Gotzon; AMONARRIZ, Kike Euskal
|
Herriko
hizkuntz normalizazioaren zenbait alderdi. 32 zk. (1984), 5
|
|
|
EGIA, Gotzon; LARRAÑAGA, Iñaki; AMONARRIZ, Kike Euskal
|
Herriko
hizkuntz normalizazioaren zenbait alderdi. 32 zk. (1984), 5
|
|
|
AMONARRIZ, Kike; LARRAÑAGA, Iñaki; EGIA, Gotzon Euskal
|
Herriko
hizkuntz normalizazioaren zenbait alderdi. 32 zk. (1984), 5 Euskararen berreskurapen prozesua helduen munduan. 42/ 43 zk. (1987), 85
|
|
|
LARRAÑAGA, Iñaki; EGIA, Gotzon; AMONARRIZ, Kike Euskal
|
Herriko
hizkuntz normalizazioaren zenbait alderdi. 32 zk. (1984), 5
|
|
2001
|
|
|
Beren
|
herriko
hizkuntza eta kultura baztertzen duen agintariengandik, boterea interes partikular eta arrotzen esanetara darabilenarengandik, deus gutxi espero dezakegu. Okerragoak bizi izan ditugu baina.
|
|
|
Herrian
|
herriko
hizkuntzara egokitzen da eta, horren arabera ere, hamaika aukera eskaintzen ditu.
|
|
|
Bi mota horietako aldagaiak oso garrantzitsuak dira, baita helduen euskalduntze prozesua bere osotasunean ulertu nahi bada ere. Baina, oraingo eredu hori, partziala bada ere, garrantzitsuena bezala kontsidera daiteke Euskal
|
Herriko
hizkuntz ukipenarekin lotzen den edozein gai aztertu eta ulertzeko, lan honetan aztertu nahi den helduen euskalduntze prozesua barne; hori horrela da, eredu horrekondo jasotzen dituelako bi mundu hauek: a) alde batetik, aldagai zabalenak etaobjektiboenak direnak (soziologikoak direnak), horregatik gizabanakoarentzat hainhautazkoak ez direnak, b) alderantziz, gizabanako mailan bakoitzarentzakohautazkoenak (psikosozialak direlako) direnak.
|
|
|
1) motibazioak honelabanatzen dira: a) motibazio afektibo ideologikoak, horiek nagusiak izanik (halanahi dudalako, maitatzen dudalako, gure
|
herriko
hizkuntza delako); b) motibaziokomunikatzaileak (euskaldunekin hobeto komunikatzeko, ez naiz eroso sentitzen) eta c) pragmatikoak (lanean exijitu, lana aurkitu, asignatura gainditzeko). Nafarroan eta Iparraldean euskaltegietan matrikulatutakoak gutxiago izan arren, motibazio afektibo ideologikoetan beste guztiak baino askoz ere beroago azaltzendira.
|
|
|
Beste kontua da zer bide har dezaketen politikan bigarren gizaldiko etorkinek. Euskal
|
Herriko
hizkuntzaz jabetzen ez diren bitartean, objektiboki don Karlosek ziokeenez, ez da bereizkuntzarik, euskarari dagokionez, han hemen jaiorikako erdaldun hutsen artean.
|
|
|
Nire iritzikoak direnentzat ere, ordea, barkakizun da hau guztia. Eta nola ez, besteak beste, Lekuona jaunak,
|
herri
hizkuntza zale porrokatuak," besteari" halako mesedea egin dionean?
|
|
|
Eta, axulartarrek behintzat gehiago begira behar luketena, lege horiek ez dira literatur hizkuntzarenak:
|
herri
hizkuntzarenak dira huts hutsik. Literatur hizkuntzan zein den hitz eta orazioen lekua, banan banako estatistikak bakarrik erakuts lezake.
|
|
|
Aldez aurretik esan genezake, ordea, beldurrik gabe, estatistika horrek agertuko lituzkeen legeak ez direla Altube  jaunarenak izango. Ez al digute erakutsi gauza bat dela
|
herri
hizkuntza eta bestea, oso bestea gero, kultur hizkuntza. Azkue zenaren hitzak datoz gogora, beste batzuentzat esan bazituen ere:
|
|
|
Ez dirudi, bada, eredu makurra gogoan badugu, eta ez da betaurrekorik behar hori ikusteko, bere
|
herriko
hizkuntza, alemana, guztiz maite zuela. Eta, guztiarekin ere, ia idatzi zuen guztia" erdaraz" idatzi zuen:
|
|
|
Hala ere, kalbinismoaren hedadura, eginahal huts bihurtua13, hizkuntzaren aldekoa izan zen, erantzun katolikoa bulkatu zuelako besterik ez  balitz ere. Orduantxe hasi ziren gure elizgizonak
|
herri
hizkuntzazko katekesiaz arduratzen; edota, hobeki esan, haien interesa eta kezka, 1600etik aurrera, anartean ametsetakoak ziren gailurretaraino heldu zen. Hizkuntzaren historiarako balio handiko agiriez gainera, hitz neurtu askoren artean, hitz lauzko eredua zor diegu literaturan, gaur bertan ere argiemaile bortitza.
|
|
|
Liburuan datozen entseguetako bat32, betidaniko zentsurak inausia, hizkuntzaren halabeharrari zegokion hertsiki: ezinbestez hizkuntza arrotzean emandako irakaskuntzak galgarri gertatu
|
herri
hizkuntzarentzat. Askotan aipatu da, eta ez da oraingoz ahaztuko, Espainiako irakaskuntza ofizialak izan duen eta duen egiteko kaltegarria.
|
|
|
Amarengandik askoz gehiago. Hark herri jakinduria eta
|
herri
hizkuntza asko estimatzen zituen. Nola?
|
|
|
Kataluniako edo Euskal
|
Herriko
hizkuntz politikenau rrean liberalizazioa proposatzen dutenen artean, askatasun horri mugak jartzen dizkion bat bakarra aurkitu dut, Jesus Royo. Royok zera dio:
|
|
2002
|
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du!» eta «Euskal Herritar orok du euskaraz jakiteko eskubidea» lelopean, Euskal Herrian Euskarazek hezkuntza sistema propioa aldarrikatzeko kanpaina abiatu du. EHEko arduradunen arabera, indarrean dauden hezkuntza sistemek ez dute bermatzen ikasleek euren
|
herriko
hizkuntza jakiteko duten eskubidea. Elkarteak derrigorrezko hezkuntzari buruzko ikerketa egin du eta honako ondoriora iritsi da:
|
|
|
Nafarroako datuen interpretazioaz aritu zaigu Rosa Ramos, Nafarroako gune eskaldunetan emaitza hobeagoak espero zituela aitortuz. Nahiak nahi, errealitatea hor dagoela gogorarazi dio Xabier Aizpuruak, datu, ikerketa eta interpretazio askoren jabetzatik, Euskal
|
Herriko
hizkuntz errealitatea gutxik moduan ezagutzen duela erakutsiz. Iñaki Martinez de Luna EHUko irakaslea baikor agertu da datuen aurrean, baina hizkuntz gutxitu guztiek duten desagertzeko arriskua garbi utziz; horrexegatik, bere ustez, tentsio puntua mantentzea ezinbestekoa da.
|
|
|
Jasotako datuen arabera, hau ez da gertatzen Urretxu Zumarragan.
|
Herriko
hizkuntza bilakaerak oraingo norabidean jarrai dezan funtsezkoa izango da datozen urteetan gazteen erabilera ohiturek egungo joerari jarraitzea".
|
|
|
Arestiren meritua: hizkuntza poetikoa
|
herriaren
hizkuntza arruntaz baliaturik eraikitzea" dio Ibon Sarasolak. Saizarbitoriak, ostera, arrazoi mundutarragoak eman zituen Arestiren poesia miresteko:
|
|
|
Hemendik urrun, beste herri batzuetan be, elizgiroa
|
herri
hizkuntzaren aldekoa izan ei da. Gure artean Eliza katolikoak berak baiño be, abade batzuk eta fraile batzuk arduratu izan dira, beren beregi, euskerearen onean eta mesedean lan egiteko.
|
|
|
Dagoenekoerakutsi diogu geure buruari gai garela euskaraz edozertaz aritzeko. Oraingoerronka, beraz, geure
|
herri
hizkuntza nagusitzat euskara jotzen dugunontzako, euskaraz aritzea eta herri aurreratua izatea bilbatzea da. Unibertsitategintzan aridiren euskaldunek hizkuntzez askotarikoak izan dute, herriarekiko dutenzorra euskaraz behar den moduan bete dezaten.
|
|
|
Klase politikoaren erantzukizuna saihestezina da gai honekiko. Bizitzen ari garen egoerari behar duen erantzuna ez ematea akats historikoa litzateke; Euskal
|
Herriko
hizkuntza eta kulturaren bizi indarra eta, ondorioz, biziraupena, daude jokoan. Ez dezagun ahaztu, hala ere, gizarteakematen diola boterea klase politikoari, ez beste inork.
|
|
|
Euskal Unibertsitateari buruz dugun ikuspuntua azaltzeari ekin baino lehen, beharrezkoa da zerbait argitzea, hau da, gure herriaren zatiketa politiko administratiboa hiru errealitate desberdinetan eta Euskal
|
Herriko
hizkuntzatzat euskara hartzeari buruzko borondate politiko ezberdinak.
|
|
2003
|
|
|
Iparraldeko ikastolak, Ipar Kataluniako Bressolak, Bretainiako Diwan ak, Okzitaniako Calandretak... Frantses eskola publikoak eta eskola katoliko pribatuek sarrera eman diete ere
|
herriko
hizkuntza ezberdinei hezkuntza elebiduna eskainiz, zenbait kasutan, edo 1 eta 3 ordu arteko asteroko klaseak (Hegoaldeko" A" ereduaren antzera, ahulago bada ere).
|
|
|
liturgia barrirako lehenengo baimenak eta aldaketak etorri ziranean, zorionez guk bageunkala Bizkaian Kerexetaren liburu hau. Esaterako, meza irakurgaiak ordukoak, ez gaurkoak
|
herriko
hizkuntzan egiteko baimena heldu zanean, Bizkaiko Eleizeak erraztuta eukan bidea: Kerexetaren itzulpena erabilteko baimena emon eban gotzainak eta danok pozik.
|
|
|
Kontzilioaren denporetan etorri zan Erromatik mezearen zati batzuk
|
herri
hizkuntzetara bihurtu eta ospakizunetan erabilteko baimena. Itzulpen lan hori aurrera eroateko, berarizko batzorde bat eratu zan Bizkaiko Eleizan, Lino Akesolo buru zala (lehenengo aldi honetan, euskal eleizbarruti bakotxak bere aldetik jokatu eban, besteakazko hartuemon barik, zoritxarrez).
|
|
|
Jakintza horrek, ostera, arlo asko ditu (folklorea bera be, Etnografiaren zati bat baino ez da): a) Antxinatiko gertaerak, ipuinak, kantak, dantzak. b) Antxinatiko ohitura edo ekanduak. d)
|
Herri
hizkuntza: esakune, errefrau, atsotitz, t.a.
|
|
|
Orduko seminarioan hori pausuori emotea ez zan makala. Nahi ta berez, abade baten zeregina zelakoa eta nogazkoa dan jakinik, edonork ulertzekoa izan (artean bildurrik izan ez balitz) abadegeiak, gero joan ziran
|
herrietako
hizkuntzan be jantziak egon beharra. Don Karmelo irakasle lanetan zehatza eta arduratsua zanez, bere lana ez eban mugatuko irakaste hutsera; ondo gertauko zituan ikasleei zehetu beharreko gaiak; handik hemendik zuzenduko zituan horretarako behar ziran liburu eta materialak; irakatsi ahala ikasgaiok idatziz atonduko zituan eta ikasleai polikopia bidez banandu:
|
|
|
Horra zergatik, 1794ko erabakiak gogoratuz eta Napoleonen konkordatuaz baliatuz, III. Errepublikak bere prefetak xaxatu zituen apezak mehatxatzera Flandrian eta Bretainian, ez baldin bazuten beren katiximetan eta predikuetan frantses soila erabiltzen,
|
herri
hizkuntza baztertuz.
|
|
|
Hainbestetaraino non, XX. mendean, Vatikanoko II. Kontzilioak erabakiko duelarik
|
herri
hizkuntzei leku egitea, Trentokoak egin ez zuen bezala, zaila izanen baita asko tokitan erabaki horren betetzea. Eta ez hala latinarengatik, nola kolonialismoaren eraginez, Europako, Ameriketako edo Txinako hizkuntza indartsuei eman ohi zaien lehentasunarengatik elizaren erakunde eta elkarteetan beretan.
|
|
|
Protestantismoa dela-eta ordea, badakigu zer politika abiatu zuen
|
herri
hizkuntzei buruz: gogoratzen zaigu Lutherrek alemanaren alde eta Calvinek frantsesaren alde egin zuten lan bera eginarazi ziola Joana Albretekoak, euskararen alde, Joanes Leizarraga beskoiztarrari, 1571an Testamentu Berria argitaratuz.
|
|
|
Onartu behar da bizkitartean,
|
herri
hizkuntzetako mezak eragotziagatik, Trentoko Biltzarrak herri hizkuntzetako iruzkinak egitea gomendatu zuela, zer hel ere. Eta Jainkoari esker, Baionako, Iruñeko edo Kalagorriko apezpiku zenbaitek, Luku, Etxauz, Oltze euskaldunek, edo Lavieuxville eta Lacroix erdaldunek, gomendio horren arabera, euskara ederrean sustatu eta argitaratu zituzten erlijiozko liburu asko.
|
|
|
Onartu behar da bizkitartean, herri hizkuntzetako mezak eragotziagatik, Trentoko Biltzarrak
|
herri
hizkuntzetako iruzkinak egitea gomendatu zuela, zer hel ere. Eta Jainkoari esker, Baionako, Iruñeko edo Kalagorriko apezpiku zenbaitek, Luku, Etxauz, Oltze euskaldunek, edo Lavieuxville eta Lacroix erdaldunek, gomendio horren arabera, euskara ederrean sustatu eta argitaratu zituzten erlijiozko liburu asko.
|
|
|
Ohartaraziko dugu halere, zenbait historialariren ustez, horrelako historia batek adieraz dezakeela zergatik hain errazki suntsitu zen VIII. mendean Ipar Afrikako eliza osoa: eliza hori ez omen zen batere
|
herriko
hizkuntzan ez kulturan sartua, osoki latinari emana baizik.
|
|
|
Lehen esan dugunaren ildoan, Iztuetak herritar euskaldunei protagonismoa aitortzen zien, eta eskubidedun subjektu gisa beren historia ezagutarazi beharra zekusan. Propioki euskaldunentzako diskurtso historiko berezitu bat sortu barik, Probintziaren bizitza publikora, diskurtso historiko ofizialera inkorporatu nahi zituen herritarrak, baina
|
herri
hizkuntzan egindako narratiba baten bidez. Gainera Gipuzkoako biztanle hauen hizkuntza eta Probintziaren etorkizuna estuki loturik ikusten zituen:
|
|
|
Izan ere, Goihenetxek dioskunez, Ernazimenduan,
|
herri
hizkuntzek, monarkia eta erakunde batzuekin aliaturik egin zuten beren kultur garapena, historia, geografia eta linguistika biltzen zituen prozesu bat hasiz (akademien, unibertsitateen, gramatikarien, eta erakundeen bidez). Hau da, kultura jasoa, tartean historiografia?
|
|
|
Goyhenetchek Leizarragaren atzean ikusten duen obra kolektibo izaera, ikerketa berriak berretsi dute, non argi ikusten den nafar errege erreginen bultzadaz egin zirela
|
herri
hizkuntzetarako itzulpenak (ikus P. Urquizu 2000: 142, bertan erreferentzia gehiago aurkituko dira)
|
|
|
Aro Berriaren hasieran, inprentaren agerpenarekin eta Ernazimendu giroan
|
herri
hizkuntzak birbaloratzearekin, gauzak aldatzen hasi ziren. Bernard Etxepare Nafarroa Behereko apaizak, 1545 urtean Linguae Vasconum Primitiae. Euskaldunen hizkuntzaren hasikinak?
|
|
|
euskal kultur reibindikapen bideratze egoki baten testigantza bizia dela pentsatuz laguntza osoa eskeintzen diote UEU ri Euskal
|
Herriko
hizkuntza eta kultura, irakaskintza eta ikerkuntzen maila guztietara jasoko duen instituzionalizatze eta normaltzearen ahalegin aberkidean.
|
|
|
Euskararen zabalkundearen inguruan ari ziren elkarteak ditugu; baina, hutsune narbarmenak egon ziren104 Bertan adostutako puntuen arabera,. Etxepare, euskal kultur erakundea, n parte hartzeko oinarrizko puntuak honako hauek ziren: Euskal
|
Herriko
hizkuntza nazionala euskara dela onartzea eta Euskal Herria osotasun moduan hartzea, Bidasoaz bestaldeko lurraldeak barne. Euskarak administrazioan, irakaskuntzan eta komunikabideetan izan beharreko toki garrantzitsua defendatuko zuen Biltzarrak.
|
|
|
Torrealdairen ustez, Korsikan, Okzitanian, Katalunian eta Euskal Herrian antolatzen ziren udako unibertsitateek antzeko zenbait ezaugarri zituzten, nahiz eta askotan ezaugarri horiek asmotan eta manifestuetan azaldu, programetan baino gehiago. Udako Unibertsitateak elite bati zuzendu ordez, herritar orori zuzentzen ziren, jakintzaren hierarkia apurtu nahi baitzuten;
|
herri
hizkuntzan burutzen ziren eta herria bere osotasunean hartzen zen, geografiaren, kulturaren, ekonomiaren, nahiz ikuspegi politiko administratiboaren aldetik; behetik gora eraiki nahi ziren; unibertsitateak salataria eta errebindikatzailea izan behar zuen eta, hortaz, ez zen harritzekoa bere bultzatzaileak abertzale ezkertiarrak izatea. Udako Unibertsitate horiek, azkenik, urte osokoak izan nahi zuten.
|
|
|
hitz handiagoak dira burujabetasuna, lurraldetasuna eta ez dakit zer gehiago.
|
Herririk gabeko
hizkuntzarik ez da, horra latina. Baina latinak hor daude, nork bere herrian garatu duena.
|
|
|
Euskaltzaindiaren kasuan, aitzakia Euskal
|
Herriko
Hizkuntza Atlasa zen. UPNko gobernuak Euskal Herria hitza begi aurrean ezin jasan, eta gainontzeko euskal lurraldeekin izan beharrean Nafarroako ikerketa bakarrik egitea proposatu zion Euskaltzaindiari.
|
|
|
Horretarako, Euskara izeneko aldizkaria atera zuten. Bide berriak urratzea izan zen garrantzi handiko euren merezimendu nagusia,
|
herri
hizkuntzaren zuzi ttipia eskuratu eta hiritar bihurtuz. Historian zehar galdutako prestigioa itzuli nahi zioten euskarari herritarren aurrean.
|
|
|
Egia da nahikoa lan dugula askotan gure ingurune hurbileko egoerak ulertzen eta bertan eragiten saiatzen, baina euskara ez da soilik Arbizuko hizkuntza, Nafarroako mendialdekoa, edo Nafarroakoa. Euskara Euskal
|
Herriko
hizkuntza da eta bere lurralde osoan da hizkuntza minoritario eta minorizatua. Paternalismoak saihestu behar badira ere, nork bere esparrutxoa gestionatze hutsera mugatzea ere ez dut uste bide egokia denik, etaho rretarako joera izan badugu euskalgintzan.
|
|
|
(Niri dagokidanez, gaiak elkarren artean gero eta antzekoagoak izateraino aizuntzearen aurka daudenen artean kokatzen dut neure burua: gaur egun katolizismoa gustatzen ez zaion horrek hura utzi luke eta protestante bihurtu, edo ateo, eta ez hura suntsitu
|
herri
hizkuntzatan esandako mezaren antzeko aldaketa antzuak sartuz.) Eta fisikarekin halaxe da, erlijioarekin edo prostituzioarekin den bezalaxe. Baina ideologia berezi horiek, abilezia berezi horiek, ez dute lekurik norbanakoa gizartean bere eginkizunerako prestatzen duen hezkuntza orokorraren prozesuan.
|
|
2004
|
|
|
Eta ez pentsa soilik juduen bitxikeria denik. Kultura orotan, hizkuntza orotan, herrikideak bakarrik,
|
herri
hizkuntzaz egiten zutenak bakarrik ziren hiztun, gizaki. Bertzeak, barbaro, erdaldun, inor ez.
|
|
|
Nekazal mundua hiritik at izan arren, hiritarrek heritarren ezaugarriak gordetzen dituzte oraindik ere.
|
Herrietan
hizkuntzaren jatorria dago, artean, hirian beste hizkuntza mota sortuz joan da. Egun bi kulturak gero eta nahastuago daude hedabideen eta Interneten bidez.
|
|
|
Abizenen ortografia erregularizatzean araubide bera aplikatuko da, horiek Espainiako hizkuntza horren gramatika eta fonetikara egokitzeko. Egitate nabaria ez bada, baliabide egokien bidez egiaztatu da abizena
|
herri
hizkuntza bati dagokiola eta grafia zehatza hizkuntza horretakoa dela.
|
|
|
Hain zuzen ere, askotarikotasunaren izenean bi Estatu hizkuntzen oinperatze sistematikoa legitimatzen du halakoak, eta halakoen artean, abertzaleak erruz. Munduko hizkuntza eta kultura askatasuna eta askotariko herri izaera
|
herri
hizkuntzak babestuz eta garatuz bermatu beharreko estrategia dela uste dugunontzat, zurikeriaren eta trikimailuaren erakusbiderik garbiena baita hizkuntza politika totalitarioa egiten duten Nazio estatuen aurrean amore emate hori.
|
|
|
Nazionalismo ordezkatzaileak jatorrizko
|
herriaren
hizkuntzari legitimitatea erauzi, eta larru gorritan ipintzen du hau jendaurrean. Ezjakin arlote gizagaixoen mintzaira ziztrina, euskaldunaren lotsaizun.
|
|
|
Heriosuhar dabiltza euskaltasunaren aurka Nafarroako agintariak. Ikuskari ahalkegarria, non nahi eta noiznahi, herrian
|
herriko
hizkuntza eta kultura baten aurkako jazarpen hori, mintzaira baten pareko giza sorkaririk ez baitago, beharbada, gizatasunaren historia osoan. Hizkuntzari zor dio gizatasunaren sorkuntza gizakiak, eta Nafarroako agintariak ere gizakumetzat hartzekoak direla pentsatu nahi genuke.
|
|
|
|
Herri
hizkuntzen hiltegiak
|
|
|
–Eta. Nafarroa Euskadi da? esan ondoren. Atxaga ari zaigu hizketan?,, espainola ez da Euskal
|
Herriko
hizkuntza, esaten duenak, berriz, edo kontraesanak maite ditu, edo zer esaten ari den ez daki?. 114
|
|
|
Espainola Euskal
|
Herriko
hizkuntza da. Duda izpirik ez.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
hizkuntzen artean erdara ere badagoela aitortzearekin, euskararen aldera zubian zehar aiseago abiatuko direla uste ote du baten batek. Halakoak ba ote daki hizkuntzen gizarte erakarpenak zerikusi gutxi duela nahikunde hutsetik eta bai beharrezko izatearen lege hotzetik?
|
|
|
Gezurra badirudi ere, Euskal
|
Herriko
hizkuntza gatazkaren ingurumarian nagusi dabilen ideiaren erakusgarri zuzena dugu aurreko pasarte hori. Ez da txoriburu intelektual edo intelektual txoriburu baten hutsalkeria.
|
|
|
–Elebitasun, etnikoa? arriskugarria da
|
herri
hizkuntzentzat. Herri hizkuntza etxean eta auzoan era biltzen da eta denbora berean kanpotikako hizkuntza gizarte harremanetan.
|
|
|
Gauza hauetan plano soziologikoa zorrotz bereizi behar da delako gutxiengo horretatik. Bigarren hizkuntza, Estatu hizkuntza nagusiaren aldetikoa denean, euskara bezalako
|
herri
hizkuntzen egoeran dauden hiztunentzat ez dago kalterik gabeko onurarik: kalte euskaldunaren ama hizkuntzarentzat, fabore hizkuntza gailenduarentzat.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
hizkuntza harremanetan gailendurik dagoen hizkuntza joera zehaztu digu Agotek. Dirudienez, aldez aurretik jaun eta jabe ezarria dagoen legitimitate soziolinguistikoari darion araua izango litzateke espektatiba sozial gisa definitu duen jokaera.
|
|
|
Estatu aparaturik eraginkorrenetakoa izan da dudarik gabe eskolaren jarduna. Estatu totalitarioaren nazio hizkuntza eta kultura ofizial bihurtu, eta bere mendeko
|
herri
hizkuntzak eta kulturak ukapenik bortitzenaren amildegira jaurti. Eskola modernoaren sorrera eta hedapena, gisa horretara, herri nortasunen hiltegi bihurtu dira munduan, kulturaren, jakintzaren eta aurrerapenaren izenean.
|
|
|
|
Herri
hizkuntzaren patu gaiztoa ataka galgarritik ateratzeko asmoak ere badu zeresana irakaskuntzaren esparruko hizkuntza politika orokorra finkatzerakoan. Hezkuntza sistema ez baita soil soilik eskola umeak halako edo holako jakite ezaugarrietan trebatzeko kultura erakundea; horretaz gainera, gizarte eta nazio eredu orokor baten proiektua ere bertan ereiten da neurri ohargarri batean, herri baten etorkizuna alde batera edo bestera eraikitzeko.
|
|
|
Zalbideren baieztapenari indar ematen dioten argudioak non nahi idoro ditzakegu. Eskola soilaren hizkuntza eragina eskolako atetik irten bezain agudo ahitzen da Euskal
|
Herriko
hizkuntza giro gehientsuenetan. Ikastetxearen hizkuntza politikarik euskaldunenak ere gaindiezineko langak ditu bere hizkuntza egitasmoa mamitzerakoan.
|
|
|
Batez bestekoan, euskal kulturaren lilurarik inoiz gutxitan sentitu du euskaldun berriak ikasten ari zen hizkuntzaren historiak eta herriak zituzten eskubide eta bereizgarritasunak bere eginez. Oro har, historiarik eta
|
herririk gabeko
hizkuntza izan da euskara euskaltegietako zereginetan, hiru elementu horiek lotzeko dialektika kulturari eta ideologiari zor zaielako. Motibazioaren harra orduan bakarrik barneratzen da, euskaldun izatearen dimentsio beratuan euskararekin dituen harremanak sakonduz.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
hizkuntza historia, gauden gune eta une geopolitikoan egonda, zirriborratu berri dugun makro gertakari historikoaren bidean kokatu behar dugu. Bide nagusi horren bazterrak ezagutu dituen mintzaira izan da gurea, era guztietako aginte jauregi eta eliza erreinuetarik alboratua.
|
|
|
arriskugarria da herri hizkuntzentzat.
|
Herri
hizkuntza etxean eta auzoan era biltzen da eta denbora berean kanpotikako hizkuntza gizarte harremanetan. Bi hizkuntzak borroka gorrian daude eta gehienetan kanpoko hizkuntzak bestea suntsitzen du epe luzean?. 665
|
|
|
|
Herri
hizkuntzen hiltegiak
|
|
|
(109) < < Euskal
|
Herriko
hizkuntza ofiziala ez izateaz gainera, euskerak bestelako problema asko ere zeuzkan bere barruan: dialektotan banaturik egotea, literatur eredu batuaren premia, or tografi araurik eza, hitz berrien arazoa, Frantzia eta Espainiako erakunde politikoen aurrean ha besa lortu beharra etab. Guzti horretarako, XIX mendeko euskaltzaleek ongi zekusatenez, beha rrezkoa zen Euskeraren Akademia sortzea.
|
|
|
Edozein
|
herritan
hizkuntza bakar bat idazten da; hizkuntza bakar bat erabiltzen liburuetan, prentsan, administrazioan, telebistan. Edozein herritan, nik dakidalarik, hizkuntza bakar bat erabiltzen da eskoletan.
|
|
|
bortxaz zapaldutako herri bat hiltzeko eta biltzeko, hizkuntzaz aldaraztea da biderik ziurrena; eta aspaldidanik erabillia. Menperatutako
|
herriaren
hizkuntza, gaiñera, soziologiari gagozkiola, beherago eta ez deusago ohi baita menperatzailleena baiño (horixe idatzi dut arestian), bortxazko aldaera, hizkuntza trukea alegia, herriaren onetan eta zerbitzutan egiten dan mesede baten tankeran aisa azal diteke. " Kolonia aurreraraztekotan... illunpetatik koloniatar gi zajoak begiratzekotan... adimenduak argitzen laguntzekotan"...
|
|
|
Erantzuna emana izan da:
|
herriaren
hizkuntza erresuma hizkuntza bakarra billakaraziz.
|
|
2005
|
|
|
Orain arte harmailetan egon denak, hizkuntza politikaren porrotaz hitz egingo du; nik, aldiz, hiztunak ez ezik erabilera eremuak ere irabazi ditugula eta, hargatik, aurrera egin dugula ikusten dut oso garbi, baina 80ko hamarkadan zehar zehaztu zen hizkuntza politikak bere onenak eman dituela ere antzematen dut. Abagune berri honetan, Euskal
|
Herrirako
hizkuntza politika bakar bat eratu beharraz, lege geriza komuna erdietsi beharraz arituko denik izango da bazterretan, baina, diskurtso hori ez da errealitatean ardazten, antzua eta erosoa da, demagogia da. Beste lurralde batzuetan zer egin den arakatu ostean, antzeko errezetak proposatuko dira, beharbada.
|
|
|
katalana burgesiaren hizkuntza. Toki askotan
|
herriko
hizkuntza da, herri guztiarena. Egia da zona metropolitanoan, inmigrazio gehien sartu den tokietan, gaztelania hiztunak langile auzoetan kokatu direla.
|
|
|
Nire
|
herrian
hizkuntza bi dagoz. Bi dinot, zenbatu ezkero, bata eta bestea, bi diralako.
|
|
|
Ikasi du ñauka edo lau patetan ibiltzen, zutik egoiten, kurritzen, mintzatzen. Bere
|
herriko
hizkuntza hura bakarrik. Arrotzekin mugatua da, gu bezala:
|
|
|
Hori du bere ezaugarrietako bat: marrazkien izenburuak jartzeko orduan une horretan bizi den
|
herriko
hizkuntza erabiltzen duela. Euskaraz, Tillac ek egina jartzen du, eta badu koadro bat Tillak sinatua.
|
|
|
Zortzi urtetan euskara ikasi ez eta beren burua kalean ikusi dutenean hasi dira kezkatzen egoeraz. Lotsagarria da Euskal
|
Herriko
hizkuntza ez jakitea, berek direlako eragile zuzenak ikasleoi hizkuntza hori irakasterakoan.
|
|
2006
|
|
|
Alderdi guztiek aurkako botoa eman dute (Aralar abstenitu egin da). Ezker Abertzalearen ustez, Euskal
|
Herriko
hizkuntza politika ereduak agortuta daude. EAJk Ezker Abertzaleak egindako diagnostikoa ez zuen ontzat hartu.
|
|
|
Alegia, nola da posible herri honek iraun izana beste guztiak desagertu direnean? Erromatar garaian, bereziki; erromatar uholdea Europan zabaldu ondoren, ordu arteko hizkuntzak desagertu edo erromanizatu ziren, latin inguruko izatera egin zuten, gure
|
herriko
hizkuntza izan ezik. Eta nola azaldu dute hori historialariek?
|
|
|
" Euskal
|
Herriko
hizkuntz egoerari lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna"
|
|
|
Dena den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal
|
Herriko
hizkuntz egoerari lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
Une kolonial eta kolonialondo batean elebitasunerako irixteko baliabide zientifikoak erabakitzea da. Europako hizkuntzen historian pillatutako esperientzia, deskolonizatutako
|
herrien
hizkuntza errealitateei egokitzea da. Hizkuntza baten hiztegia, herri baten garapen ekonomiko, sozial, tekniko eta kulturalari egokitzea da".
|
|
|
zera ofizialak latinez zihoazen idatziak, baina ez zenherriaren hizkuntza. Beste bat zen
|
herriaren
hizkuntza, baina egiptoeraz idazten zuten, ez zekiten da beren hizkuntzaidazten.NICOLASEta hemen, konparazio batera, zer jartzen du. OUT: 01:16:03: 10 TAKE 25 Track 1IN:
|
|
|
240 Beraz, hemen, sugearentzat azala bezala, aldatzen den zerbait kontsideratzen da
|
herriarentzat
hizkuntza (ez arimarik edo).
|
|
|
Euskararen ezinaren aurrean zure sormenak ekoizten duen bakarra geziz eta diagramaz betetako plan estrategiko hotz bat da? Zure
|
herrian
hizkuntza komunitatea ez da behar bezala trinkotzen. Ekimen original eta sortzaileak behar dituzu?
|
|
|
• Harrera
|
herriko
hizkuntza eta kulturaren irakaskuntza.
|
|
|
• Jatorrizko
|
herriko
hizkuntza eta kulturaren irakaskuntza.
|
|
|
• Zein den jatorrizko hizkuntza zehazki mugatzea. Batzuetan etxeko hizkuntzaz ari gara, ama hizkuntzaz, baina bestetan jatorrizko
|
herriaren
hizkuntza ofiziala da onartzen dena, eta ez dira beti bat etortzen. Berberearen eta arabieraren kasua da, baita ere Txinan erabilitako zenbait hizkuntza eta mandarin hizkuntzarena.
|