|
2005
|
|
|
14
|
Herri
indigenek eskubidea dute bere lurrak, lurraldeak eta natur baliabideak kontrolatzeko eta bere bizimodu tradizionalari eusteko. Honen barnean dago bere biziraupenerako baliabideak gozatzeko uneko segurtasunerako eskubidea.
|
|
|
Honen barnean dago bere biziraupenerako baliabideak gozatzeko uneko segurtasunerako eskubidea.
|
Herri
indigenek eskubidea dute bere lurraldearen, lurra, airea, ura, itsasoko izotza, basa bizitza eta beste baliabide batzuk barne suntsipena edo degradazioa ekar dezakeen ekintza edo jokabide mota ororen aurrean babesteko.
|
|
2006
|
|
|
GKEek
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa atzeratzea kritikatu dute
|
|
|
NBEko Batzar Orokorrak
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa onartzeko epea luzatu izanak bertan behera utzi ditu talde indigenen ordezkarien eta giza eskubideen aktibisten kritikak. Testuak munduko 370 milioi indigenek determinazio librerako duten eskubidea aitortzen du, eta komunitate horiek beren lurren baliabide naturalak ustiatzeko baimena eman behar dutela ezartzen du.
|
|
2007
|
|
|
GKEak ohartarazi duenez, enpresak herri indigenekiko harreman politika publiko eta gardena izateko borondaterik ez duenez, haren filialek ez dituzte ezagutzen eta ez dituzte aplikatzen herri horiek aitortuta dituzten eskubideak. “Konpainiak dio
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzen dituela, eta hori bandera bihurtu du, bere txostenetan nazioarteko adierazpenak, ekimenak eta arauak errespetatu eta sustatzeko konpromisoa jasota. Baina errealitatea oso bestelakoa da.
|
|
|
|
Herri
indigenen eskubideak ez errespetatzea leporatu dio Intermón Oxfamek Repsoli
|
|
|
|
Herri
Indigenen Eskubideen Adierazpenak NBEren babesa jaso du bi hamarkada negoziatzen aritu ondoren
|
|
|
Bi hamarkada negoziatzen aritu ondoren,
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa NBEren Batzar Orokorrak onartu du azkenean. Testu honek babesa emango die planeta osoko 5.000 komunitatetan dauden 370 milioi laguni baino gehiagori.
|
|
|
Aldeko 143 botoz, aurkako 4 botoz (Estatu Batuak, Kanada, Australia eta Zeelanda Berria) eta 11 abstentzioz berretsita, dokumentu hau mugarri historikoa da mugimendu indigenarentzat, orain arte erreklamazioetan baztertua. Deklarazioak (46 artikulu)
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzeko gutxieneko estandarrak ezartzen ditu, besteak beste, beren lurren jabetza, beren lurraldeetako baliabide naturalak, tradiziozko ezagutzak gordetzea eta autodeterminazioa. Orain, Peruko enbaxadoreak NBEren aurrean adierazi zuenez, Luis Enrique Chávez Peruko enbaxadoreak dokumentua Batzar Nagusian aurkeztu zuen.
|
|
2008
|
|
|
Nelly Arrobo Fundacion Pueblo Indio del Ecuador eko kide da, hogei urtez
|
herri
indigenen eskubide eta duintasunaren alde lan egin duen taldea. Xede horrekin sortu zuen Leonidas Proaño apezpikuak, eliza katolikoaren korronte nagusiekin bat ez zetozen beste hainbat apaizek ere Latinoamerikako hainbat herritan egin duten moduan.
|
|
|
Correaren egungo gobernuko zenbait ordezkari eta kolaboratzailerekin hitz egin ahal izan dugu, eta ez dute onartzen Ekuadorren baitan dauden nazionalitateak aintzat hartuko dituen estatu nazio anitza. Hala ere, ez dut uste
|
herri
indigenen eskubide kolektiboen arloan urteotan lortutakoa galduko denik. Edonola ere, itxaropen handia dugu Correarekin, eta horrela ulertu dute masiboki bere ideien alde bozkatu duten indigenek ere.
|
|
|
Jokoa ingelesez dago eskuragarri 2004az geroztik, eta suaxilira itzuli da, Afrikako ekialdeko herrialdeetako gazteek ere erabil dezaten. Azkenik, Unicef ek beste gai batzuei buruzko joko interaktiboen atal bat du, hala nola Milurtekoko Garapen Helburuak, ingurumenaren babesa eta
|
herri
indigenen eskubideak, baita hondamendi naturalak murrizteko joko bat ere, “hondamendietarako garaia! ”, NBEk 9 eta 14 urte bitarteko gazteentzat diseinatua. Joko honetan, parte hartzaile bakoitzak aurrekontu bat du ospitaleak edo etxebizitzak eraikitzeko.
|
|
|
Lanaren Nazioarteko Erakundeak egin zituen lehen urratsak; langile indigenei buruzko ikerketak egin zituzten. Eskubideen nazioarteko aitorpen formala iaz egin zuen Nazio Batuen Erakundeak,
|
Herri
Indigenen Eskubideen Aitorpena onartzearekin batera.
|
|
|
9 NBEko Giza Eskubideen Batzordeko aditu taldeak ezarri zituen hiru ezaugarri horiek, estaturik gabeko nazioek eta talde etnikoek aitortzeko eskaera egiteko legitimitatea definitzerakoan. Horri esker, EGKn eta NBEko Biltzarrean onartu zen
|
herri
indigenen Eskubideen Gutuna.
|
|
2009
|
|
|
Mugimenduon urte luzeetako borrokari esker, Peruko gobernuak 1993an sinatu zuen Munduko Lan Erakundearen konbenioaren 169 atala eta duela bi urte Nazio Batuen Erakundearen
|
Herri
Indigenen Eskubideen Aldarrikapena, zeinak behartzen baituen estatu peruarra indigenen lurralde eskubideak zaintzera.
|
|
|
www.survival international.org:
|
herri
indigenen eskubide eta kulturei buruzkoorria.
|
|
|
Survivalek produktu solidarioen katalogo berria egin du. Atikuluen salmentak
|
herri
indigenen eskubideen aldeko kanpainak finantzatzeko balioko du. Proposamen horien artean, nabarmentzekoak dira kamiseta eredu batzuk edizio mugatukoak, zilarrez bustitako landare orriekin egindako bitxiak, Nigerren malda tuaregak eta kolonaurreko tradizioko besokoak, Kolonbiako indigena zenutek eginak.
|
|
|
|
Herri
Indigenen Eskubideetarako NBEko ordezkariaren ustez, egun indarrean dagoen eredu ekonomikoak biziki kaltetzen die indigenen interesei eta pobreen artean pobreenak izaten jarraitzen dute.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeak
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa onartu eta bi urtera ez da funtsezko aldaketarik sumatu. James Anayak (California, AEB, 1958) testuan adostutakoa gauzatzeko dauden oztopoak izan ditu hizpide Deustuko Unibertsitatean.
|
|
|
James Anayak (California, AEB, 1958) testuan adostutakoa gauzatzeko dauden oztopoak izan ditu hizpide Deustuko Unibertsitatean. NBEk deklarazioa onartu eta urtebetera, iazko maiatzean, izendatu zuten Anaya
|
Herri
Indigenen Eskubideetarako NBEko ordezkari. Arizonako Unibertsitateko Nazioarteko Zuzenbide eta Giza Eskubideetako irakasle izandakoaren ustez, herri indigenen egoera tamalgarria da; baina, hala ere, itxaropentsu da testuan zehaztutako esparru politiko berriak egoera hobetzen lagun dezakeelako.
|
|
|
NBEk bi hamarkada behar izan zituen
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa onartzeko. Zer dela eta?
|
|
|
Nolanahi ere, herri indigenen aldeko jarrera aldatu dela antzematen da mundu mailan. Estatuen atzerri politikak aitortu behar du
|
herri
indigenek eskubide jakin batzuk dituztela. Barne politikan, berriz, deklarazioak eragina izan du estatuek garatu behar dituzten politika publikoetan.
|
|
|
Oseas Barbaran da, duela bi urtez geroztik, Peruko Nazionalitate Amazoniarren Konfederazioko presidentea (Conap); Aidesep ekin batera, konfederazio horrexek galdegin ditu Peruko Amazonian bizi diren
|
herri
indigenen eskubideak. Conapen asmoa da Alan Garciaren gobernuarekin elkarrizketa bide guztiak amaitzea, berriro gerta ez dadin Baguako dramarik:
|
|
|
Barbaran eta Daysi Zapata Aidesepeko egungo buruzagia Genevan (Suitza) izan ziren, abuztuaren 10etik 14ra; Nazio Batuek han antolatua zuten
|
Herri
Indigenen Eskubideetako Adituen Mekanismoa, eta han parte hartzera eta beren argudioak azaltzera joan ziren.
|
|
|
Ez horixe. Ez dakigu nondik eta nora sortzen eta zabaltzen diren halako informazio eraldatuak, eta horiexek bakarrik dakarzkiote gero dakarzkioten ondorioak
|
herri
indigenen eskubideen alde jarduteari. Alan Garciarentzat bakarrik dira mesedegarri halako akusazioak, Peruko herri indigenen kontrako argudio gehiago ematen baitizkiote, eta, batez ere, ahantzarazi egiten baitizkigute Baguan hildako gure kideak.
|
|
2010
|
|
|
•
|
Herri
Indigenen Eskubideen Nazio Batuen Adierazpena (2007)
|
|
|
1 Hamahirugarren artikuluan: 1)
|
herri
indigenek eskubidea dute beren kondairak, hizkuntzak, ahozko tradizioak, filosofiak, idatz sistemak eta literaturak indarberritzeko, erabiltzeko, sustatzeko eta belaunaldi berriei transmititzeko; baita euren erkideko, leku eta kideei euren izenak eman eta mantentzeko ere; 2) Estatuek eskubide hori zaintzen dela ziurtatuko dute, eta, hartarako, neurri egokiak hartuko dituzte; era berean estatuek h... Horretarako, behar denean, itzulpeneta interpretazio bitarteko egokiak izango dituzte.
|
|
|
2 Hamalaugarrenean: 1)
|
Herri
indigenek eskubidea dute beren heziketa sistema izateko, horretarako beharrezko erakundeak ezarri eta kontrolatzeko, bere hizkuntzetan irakasteko, eta helburu horrekin sortu dituen metodoak erabiltzeko; 2) bereziki haurrek eskubidea
|
|
2011
|
|
|
23 Aitortzen ditugu
|
herri
indigenen eskubideak euren osotasunean, estatuen burujabetza eta lurralde osotasunaren printzipioekin bat etorriz, eta beraz, azpimarratzen dugu, egoki diren neurri konstituzional, administratibo, legegintzazko eta judizialak hartu behar direla, ezargarri diren nazioarteko instrumentuetatik ondoriozta daitezkeenak barne;
|
|
|
Aholkatzen die estatuei negoziazioak amaitu ditzatela eta ahalik eta lasterren
|
herri
indigenen eskubideei buruzko Nazio Batuen adierazpen proiektuaren testua onar dezatela, adierazpen proiektua gauzatzeko ezarritako Giza Eskubideen Batzordearen lantaldean eztabaidagai izan dena, 1995ko martxoaren 3ko Batzordearen 1995/ 32 ebazpenarekin bat etorriz;
|
|
|
Berriro nabarmentzen dugu herri indigenek euren nortasun propioa askatasunez adierazteko aukera izan dezatela eta euren eskubideak egikaritu ahal izateko ez direla inolako bereizkeria motaren jomuga izan behar; horrek ezinbestean eskatzen du beraien giza eskubide eta oinarrizko askatasunen errespetua. Gaur egun,
|
herri
indigenen eskubideei buruzko adierazpenaren egitasmoaren inguruko negoziazioetan eskubide hauen aintzatespen unibertsala bermatzeko ahalegina egiten ari da, ondorengo eskubideak barne hartuta: nor bere izenetik deitua izatea; herrialde bateko politika, ekonomia, gizarte eta kultura garapenean askatasunez eta berdintasun baldintzetan parte hartzea; berezko antolakuntza moduak, euren bizitza moduak, kultura eta ohiturak mantentzea; berezko hizkuntza gorde eta erabiltzea; bizi diren guneetan berezko ekonomia egitura mantentzea; euren hezkuntza sistema eta programen garapenean parte hartzea; euren lur eta baliabide naturalak kudeatzea, ehiza eta arrantza eskubideak barne; eta berdintasun baldintzetan justiziara jotzeko aukera izatea;
|
|
2012
|
|
|
Kontuan izanik Nazio Batuen Erakundearen 1994ko apirilaren 20ko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren Giza Eskubideen
|
Herri
Indigenen Eskubideei buruzko txostena, zeinean norbanakoen eskubideak eskubide kolektiboen arabera baloratzen baitira;
|
|
|
Kontuan izanik 1995eko irailaren l8an 1.278 bilkuran onetsitako Giza Eskubideen Amerikako Batzordearen Deklarazioaren zirriborroa,
|
Herri
Indigenen Eskubideei buruzkoa;
|
|
|
28.Giza Eskubideen Munduko Konferentziak eskatzen dio Bereizkeriak prebenitzeko eta Gutxiengoak babesteko Azpibatzordearen Herri Indigenei buruzko Lantaldeari, dezala, 11 bileren aldian,
|
herri
indigenen eskubideei buruzko adierazpenaren asmoa.
|
|
|
29.Giza Eskubideen Munduko Konferentziak gomendatzen du Giza Eskubideen Batzordeak azter dezan Herri Indigenei buruzko Lantaldearen mandatua eraberritzeko eta eguneratzeko aukera, behin
|
herri
indigenen eskubideei buruzko adierazpenaren asmoa eta gero.
|
|
|
Aitorpen horrek indigenak asimilatzeko helburuarekin amaitzen du eta kultura errespetatzeko, biziarazteko eta ondorengoei pasatzeko eskubidea ezartzen du. Are gehiago, 169 Itunak onartu egiten ditu talde eskubideak
|
herri
indigenen eskubideen elementu berezi eta berezko gisa (McKayk, 1999: 54).
|
|
|
Horretaz gain, hitzarmenak, NLErentzat zein gainerako guztientzat, garatutako artikuluen bidez herri indigenek planteaturiko auziekin aritzeko arautegi minimo bat ezartzen du. Izan ere, gaurdaino, mundu mailan
|
herri
indigenen eskubideez arduratzen den tresna juridiko boteretsuena dugu. Honexegatik, hain zuzen ere, nazioarteko legedian herri indigenen eskubideak definitzeko orduan erreferentziamarko inportantea dugu.
|
|
|
Izan ere, gaurdaino, mundu mailan herri indigenen eskubideez arduratzen den tresna juridiko boteretsuena dugu. Honexegatik, hain zuzen ere, nazioarteko legedian
|
herri
indigenen eskubideak definitzeko orduan erreferentziamarko inportantea dugu.
|
|
|
Prozesu luze honetan herri indigenek arrazistatzat hartu zuten autodeterminazioa ukatzen zien klausula (IWGIA, 1989: 201) eta hori kontradikzioan zegoela 3.1 eta 35 itun beraren artikuluekin, hauek
|
herri
indigenei eskubide berdintasuna bermatzen dietelarik. Gainera, azpimarratu behar dugu bizia piztu zuten artikuluen artean hortxe ditugu 13 doazenak eta 23; bertan lurralde eta baliabide natural zein kulturalen gaineko eskubideak dituztela hizpide, baita jabego intelektualarekin loturikoak ere.
|
|
|
Aldarrikapenak ondoko ezaugarri interesgarriak ditu: batetik, ekintza paradiplomatikoaren ondorioa izanik
|
herri
indigenen eskubideak babesteko marko unibertsala bihurtuko da; bestetik, herri indigenek beste edozein aktorerekin dituzten negoziazio prozesuetan ezinbesteko erreferentzia bihurtu zaigu. Beste modu batean esanda, HIGEA indigenen eta indigena ez direnen artean XXI. mendean harremanak birbideratzeko eta kudeatzeko marko gisa ulertu behar dugu.
|
|
|
Negoziaziorako malgutasuna eta HIGEAren kontra ziren estatuak isolatzeko eta aldekoak laguntzeko deliberoa hartu zen. Halaber autodeterminazio eskubidea eta
|
herri
indigenen eskubide kolektiboak ezin zirela negoziatu adostu zen. Gainera estatuen proposamenak artikulu zehatzei lotuta eztabaidatu ziren.
|
|
|
Hitzarmen honek aurrekoaren hizkuntza asimilazionista arbuiatu eta kulturen arteko errespetu eta duintasunaren alde egiten du. Ondorioz, NLEk 1989an
|
herri
indigenen eskubideak aitortzen zituen 169 Hitzarmena onartu zuen. Modu horretan NBEren familiako erakunde nagusi batek herri indigenek egindako ekintza paradiplomatikoaren fruituak onartu eta txertatu egin zituen nazioarteko garrantzi handiko itun batean.
|
|
|
Indigenen partaidetza eskasa izan bazen ere, ituna
|
herri
indigenen eskubideak onartzen dituen maila gorena duen ituna izanik, hurrengo hamarkadan gertaturiko hainbat errebindikazio indigenaren protagonista izan da (Anaya, 2006), estatu zein nazioarteko aktoreekin izandako negoziaketetan erreferentzia bihurtu delarik. Latinoamerikako hainbat herritan herri indigenen presioei erantzunez euren aldaketa konstituzionaletan aintzakotzat hartu zuten hitzarmen hau, eta indigenen egoera hobetzeko ahalegin askotan protagonista izan dugu.
|
|
|
Biltzar horietan zein bertan sorturiko goi mailako dokumentuetan herri indigenak presente egon dira. Horretaz gain, 2000n gertaturiko Herri Indigenen Foro Iraunkorraren sorrera eta 2007an
|
Herri
Indigenen Eskubide Unibertsalen Aldarrikapenaren onarpena.
|
|
|
Nazioarteko testuinguru berri honek Laugarren Munduaren mobilizazioa erraztu egin zuen eta posiblea egin Mexikon, Bolivian, Txilen, Ekuadorren edo Guatemalan herri indigenek irabazitako protagonismo politikoa. Testuinguru berri honi eta aurreko hamarkadan herri indigenen aldeko nazioarteko lortutakoari jarraituz eta herri indigenek egindako barne presioari erantzunez, Latinoamerikako estatu batzuek
|
herri
indigenen eskubideekin konstituzio aldaketak egin zituzten, gehienbat eskubide kulturalak sustatu nahian: Nikaragua (1986), Brasil (1988), Ekuador (1994 eta 1998), Nikaragua (1995), Kolonbia (1991), Mexiko (1992 eta 2001), Guatemala (1992), El Salvador (1992), Paraguay (1992), Peru (1993), Bolivia (1994), Argentina (1994), Bolivia (1994), Venezuela (1994) eta Australian (1992).
|
|
|
Nikaragua (1986), Brasil (1988), Ekuador (1994 eta 1998), Nikaragua (1995), Kolonbia (1991), Mexiko (1992 eta 2001), Guatemala (1992), El Salvador (1992), Paraguay (1992), Peru (1993), Bolivia (1994), Argentina (1994), Bolivia (1994), Venezuela (1994) eta Australian (1992). Modu batean zein bestean,
|
herri
indigenen eskubide kulturalak eta zabalera ezberdineko lurraldearen gaineko eskubideak onartu ziren, baina oso gutxitan onartu ziren estatuaren nazioaniztasuna edota lurraldeen gaineko kontrola edo gobernu autonomoak (Gonzalez, 2007).
|
|
|
Gobernuentzat indigenek egindako proposamenetan mandatuaren inguruko eztabaida eta preseskiago gatazka konpontzeko mandatuarekin loturikoak dira puntu gatazkatsuenak (Chakma, 2000). Baita ere,
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzeko estatuetako legediak ikustatzeko asmoa. Guda Hotzaren osteko munduan estatu barneko gatazka etnikoak nagusi zirenean, Laugarren Munduak bultzaturiko eskaera honek gobernuen alarmak piztu zituen.
|
|
|
Estatuek nazioarteko garapen proiektu erraldoiak erabiliz, baso tropikalen konkista, urruneko lurraldeen kolonizazioa nola burutzen duten ikus daiteke, eta
|
herri
indigenen eskubideak eta existentzia bera nola mehatxatu den antzemateko balioko digu. Estatuek eta beste aktore batzuek sustaturiko erasoen aurka herri indigenen erresistentzia modu ezberdinetan burutu da.
|
|
|
milenioko garapen helburuak birdefinituz ikuspegi indigena batetik. Urte horretan, horretaz gain, aztertu egin ziren estatu eta gizarte zibilaren arteko partaidetza, herri indigenak eta ongizate erakusleak, herri indigenak eta emigrazioa, BBKren aditutaldea eta etekinak partitzeko legedia zein
|
herri
indigenen eskubideak.
|
|
|
1492an europarrak Ameriketako kostaldeetara heldu ziren momentutik konkistak sorturiko gehiegikeriek idazle eta pentsalari europarren kezka piztu zuten. Ondoko mendeetan gutxi batzuk izan ziren
|
herri
indigenen eskubideak defendatuko zituztenak eta haien sona eta eragina ez zen, inolaz ere, aurrekoen parera heldu.
|
|
|
27 artikuluak zabaldu egin zituen luzaroan indigenentzat itxita egon diren arlo politikoak eta kulturalak. Bide batez,
|
herri
indigenen eskubideak banaka zein taldeka defendatzeko parada eskaini zien. Errealitate horrek sortu zuen taldeen eta banakoen arteko elkarreragina, zeinak, herri indigenen kasuan, ekintza politikoa eta nortasuna baldintzatuko dituen.
|
|
|
estatuek indigenek euren ahotsez hitz egiteko eta euren esperientziak trukatzeko errepresentatiboa zen nazioarteko erakunde bat erraztu eta lagundu behar zutela. Ordutik hona
|
herri
indigenen eskubideak NBEren giza eskubideen gaineko lanerako ardura bihurtu ziren (ibid.: 22).
|
|
|
Modu horretan lortu egin da herri indigenen esperientzia historikoaren eta gaur egungo egoeraren eta errebindikazioen ezagutza hobea izatea. Ulerpen horrek Lantaldea
|
herri
indigenen eskubideen estandarra egiteko markoa izatea posible egin du. Gertaturiko gertakizun/ garapenen jarraipenak Lantaldearen funtsezko egiteko bat izaten jarraitu du gaur arte.
|
|
|
Onarturiko HIGEAk 46 artikulu ditu, indigenek dituzten erakunde, kultura eta tradizio propioak babesteko eskubidea onartzen du, baita garapen propioa euren behar eta tradizioen arabera bilatzeko askatasuna ere.
|
Herri
indigenen eskubideak babesteko gutxieneko ereduak ezarten ditu, eta bereizkeria eta bazterketa borrokatzeko, eskubide indibidual eta kolektiboez aritzen da. Gainera eskubide kulturalak, nortasuna, hezkuntza, osasuna, lana, hizkuntza eta beste asko lantzen ditu.
|
|
|
Hirugarrenak, hezkuntza sisteman partaide izateko herri indigenek dituzten eragozpenak eta jasotako hezkuntzaren kalitatea aztertu ziren. 2006ko txostenak
|
herri
indigenen eskubideak babesteko emandako konstituzio erreformak izan zituen aztergai.
|
|
|
Hamarkada honetan ere, ekologiak nazioarteko agendan aurrera egin zuen. Garai honetan hasiko dira
|
herri
indigenen eskubideak eta ekologia lotuko dituzten analisiak egiten (Delgado, 1996). Aurreko hamarkadetan garapena gidatu zuen paradigma nagusiaren kritika bizia egingo da, eta herri indigenen rola berraztertu ekologiarekin eta giza eskubideekin loturiko gaiek indarra hartzen zuten heinean.
|
|
|
Horrexegatik bilatu egin zuen diskurtso kolonialak sorturiko irudi ezkorretatik askatzea, indiotasuna zerbait positiboa dela ezarriz. Gainera, lortu egin zuen erakustea munduan zeuden gatazka politiko, militar, kultural eta ekologiko asko ezin zirela konpondu
|
herri
indigenen eskubideak aitortu eta indarrean jarri arte. Gainera, Laugarren Mundua agertu egin zen globalizazio harrapariaren aurka ziharduen aktore geopolitiko sendo eta indartsu gisa (Delgado, 1996:
|
|
|
Nazioarteko sistema, gobernatzen dituen sistema normatiboa ezagutzeko eta erabiltzeko balioaz jabetu eta trebeziaz erabili zuten. Erakunde indigenak
|
Herri
Indigenen Eskubideak defendatzeko nazioarteko aldarrikapen baten beharra defendatzen hasiko dira. Aurreko hamarkadako Kirunan erabakitakoari helduz, Martinez Cobos NBEko adituak egindako txostenaren bidetik joz eta giza eskubideekin loturiko beste tresna juridikoei erreferentzia eginez euren eskaerak planteatu zituzten.
|
|
|
Urte horretan ere garrantzi handiko beste gertakizun bat gertatu zen Douglass Sander ek, eta Manuelen aholkulari eta zuzenbide irakasleak, Herri Indigenen Munduko Batzarraren bilera batean nazioarteko konbentzio baten zirriborroa aurkeztu zuenean, hau izan zen
|
herri
indigenen eskubideak zaintzeko nazioarteko estandar baten proposamena egin zen lehenengo aldia (Minde, 2007: 27).
|
|
|
Lehenengoa, Munduko Bankuak Tribal Policy onartu zuen. Dokumentu horretan
|
herri
indigenei eskubide batzuk onartu egiten zaizkie. Era horretan, Bankuaren politika barruan zegoenez maileguak eskatzen zituzten gobernuei presioa egiteko beta aurkitu zuten indigenek.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu 60ko hamarkadako mundu ekonomiak edo lasterketa militarrak beharrezkoak zituzten baliabide estrategikoak lortzeko mundu mailako lasterketa egon zela. Hori delaeta,
|
herri
indigenen eskubideen defentsa gehienbat lurraldearen inguruan, erreserba edo «ayllu» aren inguruan kokatuko da. Lehenengo munduko indigenek kulturaren defentsan eta arrazakeriaren aurkako eskubide zibilen aldeko mugimenduetan inspirazioa aurkituko dute hemen (Minde, 1995).
|
|
|
Hamarkada horretan, «indigenismoa», hau da, indigenak ez diren aktoreen nagusitasuna izango dugu
|
herri
indigenen eskubideen aldeko borrokan nagusi. Esker oneko antropologoak, akademikoak eta kristau elizaren erakundeak dira protagonista.
|
|
|
Horrek «status quo»ekin kritikoak ziren indar asko bildu zituen bere inguruan. Mobilizazioa, bai asimilazioaren eta garapen etnozidaren aurka bai
|
herri
indigenen eskubideen alde izan zen. Ikuspegialdaketa horretan paper handia izan zuten antropologo, abokatu eta mota zein jatorri guztietako profesional kritikoek.
|
|
|
Indigenek lorturiko presentzia eta nazioarteko onarpenari erantzunez, nazioarteko GKE ekologisten artean oso garrantzitsuak diren IUCNk, 1995ean, eta WWFk, 1997an, kontserbazio eta herri indigenei buruzko aitorpenak eta politika jarri zituzten martxan. Ekimen horietan
|
herri
indigenen eskubideekiko errespetua eta euren partaidetza bultzatuko direla onartzen da. Blauert eta Guidi k (1992) gai honi helduz, erabilera eskubideak nahiko ez direla azpimarratzen dute eta hauek hutsean geldituko direla jabego eskubiderik ez badago.
|
|
|
2007 PIL desagertu eta
|
Herri
Indigenen Eskubideen Gaineko Adituen Mekanismoa sortu zen.
|
|
|
1989an onarturiko garrantzi handiko hitzarmen hau
|
herri
indigenen eskubideen mailan erreferentziazko dokumentua dugu. Zalantzarik gabe, une honetan NBEren sistema maila altuena duen herri indigenen aldeko aldarrikapena da.
|
|
|
Hori horrela onartu zen eta 100 estatuburuek baietsi zuten. Hala ere, eztabaida honek herri indigenekin loturiko praktika politikoa eta eztabaida akademikoa baldintzatu ditu harik eta 2007an Nazio Batuetako Batzar Orokorrak
|
Herri
Indigenen Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala onartu duen arte. Izenburuan nabaria den moduan, Laugarren Munduarentzat erreferentzia den dokumentu horrek «Herri Indigenak» dio eta ez «Populazioak» aurreko bertsioek zioten bezala.
|
|
|
Baina zalantzarik gabe, are inportanteagoa da guretzat 2007an gertatukoa:
|
herri
indigenen eskubideak onartu zituen aldarrikapen unibertsala (hemendik aurrera HIGEA) ontzat eman zuela NBEko Batzar Nagusiak.
|
|
|
Ondarea babestu baina modernotasunak eskaintzen dituen aukerez baliatzeko asko dira OJ eta zientziaren arteko elkarlana has daitekeela diotenak (RAFI1994; Varman 1999; Colfer, 2008), hori bai beti
|
herri
indigenen eskubideei erreparatuz. Bide hori jorratuz, aipa dezagun International Society of Ethnobiology k lana gidatzeko onarturiko Codes of Conduct and Standard of Practice (1997).
|
|
|
Hori horrela da Munduko Merkataritza Erakundeak (MME/ WTO) TRIPS bidez patente sistema globala ezarri nahi duelako. Ondorioz, HIKEren ardatz nagusi bat
|
herri
indigenen eskubide, jakinduria eta baliabideen defentsan zentratu da.
|
|
|
Beraz, hau gertatzeko beharrezkoa da: (1)
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzen dituen negoziazioa burutzea; (2) euren baiezkoa izatea; (3) ordainak nolakoak izango diren ezartzea; (4) informazioa babesteko sistema bat izatea informazioak balio espirituala duenean; (5) talde jabego intelektuala onartzea; (6) egindako ikerketaren kopiak, euren hizkuntzan badaude hobeto, ematea, eta (7) kultura eta ingurumena sendotzeko ahaleginak egitea....
|
|
|
Onarturiko HIGEAk 1994koarekin konparatuta, 3 eta 4 artikuluek 1994ko 3 eta 31.a birformulatuz, autodeterminazioa autogobernuarekin lotzen du. Edonola ere, 46 artikuluan esandakoak ezin direla inolaz ere erabili
|
herri
indigenen eskubideak mugatzeko diosku Tauli Corpuz ek (2007b)
|
|
|
2) iragarri zuen bezala, autodeterminaziosubjektuen artean kategoria berri baten aurrean gaudela, eta, ondorioz, horrek dakartzan aukera berriez jabetu behar garela. Gainera,
|
herri
indigenen eskubideen aldeko aro berri baten eta adostasun oinarrizko baten atarian gaudela esan genezake (Anaya 1996). Adostasun berri honen erakusleen artean aipagarria da 2007ko azaroaren 8an Evo Morales-ek bultzaturiko erabakia, zeinaren arabera Herri Indigenei buruzko Legea izenarekin HIGEA Boliviako barne legea bihurtu baitzen.
|
|
|
Arrazoi hauek guztiak direla medio,
|
herri
indigenen eskubideei emandako tratamendua demokraziaren zabalkundearen zein GI egokiaren erakuslea izango da (Van Dyke, 1985; Urban eta Sherzer; Stavenhaguen, 1999; Tauli Corpuz, 2000; Opllock, 1995; Varese, 1996). Horretaz jabetuta, 2002ko Johannesburgoko Ekintza Planak GIrentzat segurtasuna, bakea, giza eskubideen errespetua, aniztasun kulturala eta garapena gauzatzeko eskubidea funtsezkoak direla onartu du (WSSD, 2002:
|
|
2013
|
|
|
Besteak beste, Indian Act eta natiboen arrantza eremuak aldatuko ditu. Lehen Nazioen Batzarraren arabera, gobernuak konstituzioak babesten dituen indigenen trataera eskubideak urratzen ditu, baita Nazio Batuen Erakundearen
|
Herri
Indigenen Eskubideen Aitorpena ere. Aldaketak herri horien onarpenarekin egin behar direla adierazten da bertan.
|
|
2014
|
|
|
Herri indigenak.
|
Herri
indigenen eskubideen aldeko borrokan, Survivalek arrisku handiagoa duten tribuak babesteko dirua bildu du. Dohaintzak erabiltzen dira:
|
|
2015
|
|
|
Gero eta gehiago dira Latinoamerikan baliabide naturalak ustiatzeko multinazionalak. Enpresa horietako asko espainiarrak dira, eta kalte handiak eragiten dituzte ingurumenean, inguruko biztanleak lekuz aldatzen dira eta
|
herri
indigenen eskubideak urratzen dira. Artikulu honetan Ecole Hidralia enpresaren kasua eta Santa Cruz de Barillasko udalerrian (Guatemala) sortu duen gizarte eta ingurumen gatazka larria deskribatzen dira.
|
|
2016
|
|
|
Alabaina, tigrea babesteko aitzakiaz, gobernuak kanporatu egiten ditu kasu gehienetan eremu horietan bizi diren herri indigenak. Haatik,
|
herri
indigenen eskubideen alde lan egiten duen Survival International Gobernuz Kanpoko Erakundeak jakinarazi duenez, herri indigenek onura besterik ez diote ekartzen tigreen populazioari. Euren jatorrizko bizilekuari eutsita natur erreserbetan bizitzen jarraitzen duten herri indigenek, zehazkiago esanda.
|
|
|
Halere, ezohiko kasua da, Indiako gobernuak ia beti kanporatzen dituelako natur erreserbetan bizi diren herri indigenak. Survivalen arabera,
|
herri
indigenen eskubideak babesteak on egiten dio bioaniztasunari, indigenen bizi ohiturek natur aniztasuna errespeta tzen dutelako. Erakundeak salatu duenez, indigenak kanporatu izan diren erreserbetan kontrakoa gertatzen da:
|
|
2019
|
|
|
Baina ezin da gauza bera esan, arazo nazionalaz marxismoaren lerro ordodoxoak izandako jokamoldeaz. Kontagaitzak dira marxismoaren izenean egin diren kale, akats eta hanka sartze historikoak arazo nazionalen edota
|
herri
indigenen eskubideen aurrean. Europan eta mundu osoan.
|
|
2021
|
|
|
Interpretazio hori ohikoa bihurtu da estatu inbertitzaile arbitrajeetan. Horren adierazle dira Vivendi vs Argentina29 kasua, zeinean herritarren uraren giza eskubidea ez zen aintzat hartu laudoan edota Bernhard von Pezold vs Zimbabwe30kasua, zeinean
|
herri
indigenen eskubideak auziaren ezarpen eremutik at zeudela baieztatu
|
|
2022
|
|
|
Detonazio horiek, faunaren geroa, bere elikadura, ugaltze organoa eta migrazioak kaltetu lituzke, batez ere baleena, bai eta entzumenean oinarritzen diren itsas animalia gehienenak. " Zuzenean kaltetutakoen ahotsa entzun da eta
|
herri
indigenen eskubide konstituzionalak aitortu dira" adierazi dute, arrantzaleek eta tribuetako buruek, justiziaren erabakia jakin dutelarik.
|
|
|
2000ko hamarkadan hizkuntza eta kultura autoktonoen eskubideetan aurrerapenak izan ziren.
|
Herri
indigenen eskubideei buruzko Nazio Batuen Adierazpena sinatu zuen Kanadak, eta Egiaren eta adiskidetzearen batzordea jarri zuen abian.
|
|
|
Baina Mexikoko Gobernuak dio proiektu horiek interes nazionalekoak direla. Hala balitz, non legoke
|
herri
indigenen eskubideen eta interes nazionalen arteko oreka?
|
|
|
Horregatik dira hain kontraesankorrak bere proposamenak, ez daukalako mugimendu handiak egiteko tarterik. Onartu behar zaio, esaterako, ondo kudeatu duela pandemia, eta politika sozial interesgarriak bultzatu dituela; baina beste alde batetik, egitasmo ekonomiko handiak inposatu ditu, lurralde politikak nahieran aldatu ditu, eta
|
herri
indigenen eskubideak zapaldu ditu.
|
|
|
Azkena, indigenen 22 elkartek egindakoa: Bruselari eskatu diote
|
herri
indigenen eskubideak babesteko neurriak gehitu ditzala deforestazioaren kontrako legean.
|
|
|
Horrez gain, ekoizleei exijitu nahi die beren produktuen ekoizpenean
|
herri
indigenen eskubideak eta giza eskubideak errespetatzea. Araudiak puntu hori jasoko balu, deforestazioari hurbilenetik aurre egiten diotenek, basoetan bizi diren komunitate indigenek, aukera izango lukete beraien eskubideen kontrako erasoak salatzeko EBko erakundeen aurrean.
|
|
2023
|
|
|
" Europar Batasunaren eta Mercosur en arteko akordioak herrialdeen etorkizunerako bidea aldatu behar du eta berdintasuna azkartzen lagundu.
|
Herri
indigenen eskubideen aitortzatik eta baserri lurraldeen laguntzatik hasten da, lur guti edo batere ez duten laborariak barne. Bestalde, ordaindu gabeko ugaltze lanaren jabekuntzan oinarritu eredu ekonomikoak gainditzeaz gain, lan merkatuan emazteen diskriminazioa kontutan hartu da".
|
|
|
Espetxeko zaindariekin izandako liskar baten ondorioz, Jendarmeriak —Txileko espetxeen ardura duen Polizia organoa— ezarritako zigor baten harira hasi zuten greba. Halere,
|
herri
indigenen eskubideen aldeko abokatu Karina Riquelmeren arabera (Wallmapu, 1981), Txileko Gobernuaren eta Jendarmeriaren «ekintza eta erantzunik ezaren ondorio» izan ziren greba horiek.
|