|
2001
|
|
|
Orduan nik regla de tresbat egin nuen: baserri batean horrenbeste badago, Euskal
|
Herri
guzian zenbat. Lehenengo kartaz hasi nintzen biltzen:
|
|
2003
|
|
|
Onartzen ere dugu, ederresten, holako ikastetxe batean erakaspenak euskaraz litezkela behar eman, Euskal
|
Herri
guziak buruzagi berak ukanez geroz, bai eta mintzai bera. Hizkuntza berdina, buruzagi berak, sineste bertsuak, jaidurak izaitez berdin eta ohidurak, gainera jakitate bakar baten iturria, zer altxagarria, zinez, euskaldun gizadiarentzat!
|
|
|
Euskal Herri osorako Unibertsitatea izan zen Klaudio Harluxetek aukeratu zuen gaia Larraonako sarrera hitzaldirako. Bordeleko Unibertsitateko Kalkulu Zentroaren arduraduna zen Harluxet; eta mezu baikorra, baina epe luzeko lana markatuz, azaldu zuen, «Euskal
|
Herri
guzirako Unibertsitatea behar dugu, nahi dugu eta lortuko dugu»57 Hizlariaren esanetan, Frantzian bertan mendeak behar izan ziren irakaskuntza frantsesez azaltzeko eta, beraz, euskaldunok pazientzia, konfiantza eta kuraia behar genituen; pazientzia eta lan egin. Uztailaren 17an eman zuen hitzaldia, Areto Nagusia jendez lepo zegoela, esan dugun moduan 679 lagun bildu baitzen urte hartan Larraonako geletan.
|
|
2004
|
|
|
4)
|
Herri
guzietako ezkerkoiek (ez bait ditut" ezkertar" deitu nahi) nazio hizkuntzaren kontra jokatu izan dute. Eginkizun horretan" chauvinisme petit bourgeois" besterik ez ikusiz.
|
|
|
Pragako abertzaleek" bai" erantzun zuten. Eta guk Baionan, eta Euskal
|
Herri
guzian," bai" erantzun dugu. Eta ongi da.
|
|
|
" Logika" ren arabera: hau da, berdinzki denok, berdin berdin hizkuntza guzietan eta
|
herri
guzietan. Gizonaren" Logika" beti bat baita, eta hizkuntzak ez baitu mundua ikusteko eran ikuskizunik batere.
|
|
|
Españeraz, frantsesez, txineraz edo hungareraz, nork segurta ditzake horien kideak? Eguraldiari dagozkion fenomenuak nun nahi ezagunak izan arren, ez dira
|
herri
guzietan era hortaraxe zatikatuak: hizkuntza batek, behar bada, ez ditu kaskabarra eta garazuza berezten; ezta beste batek karroa eta izotza.
|
|
|
Zein hizkuntza erabiltzen da kasernetan eta elizetan?
|
Herri
guzietako apaizek, serorek eta frailleek, komentuetan eta ikastetxeetan, zein hizkuntzaz dute?
|
|
|
Irratia eta telebista, prentsa eta zinema, erresumako
|
herri
guzietan, ia ia etxe guzietan, ia ia egunero eta egun guziko orduetan, zein hizkuntza barreiatzen dute?
|
|
|
Europa’ko 1.050 legegizonek, era berean, aurkako txosten bat izkiriatu zuten; baiña hau ere ez zuen kzar’ek irakurri ere egin. Suomi’ko
|
herri
guzia, baturik, bai finlandiar bai suomitar, bai nagusi bai langile, denak bat egiñik, kzar’en kontra jarri ziran.
|
|
2005
|
|
|
Hi hahiz, ni ere ha: horra non den
|
herri
guzia sutan (E 282,). Metafora hariak ere ugari darahiltza, irakurleen huru hihotzak argitzeko irudiak elkarrekin lotzen haititu. Erahilienetarikoak dira ondokoak:
|
|
2007
|
|
|
Itxaro Borda, Aurelia Arkotxa, Eñaut Etxamendi, Mattin Irigoien... asko dira Maiatzen orrietan laginak paratu dituzten sortzaileak, eta haietako askok lehen aleetatik iraun dute lanean. Mugaz bi aldeetako testuak bildu izan dituzte, nolanahi ere, orriotan" Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako idazleen lanak biltzen saiatzen gara, baina Euskal
|
Herri
guzikoak gara, mugaz bi aldetan banatzen da irakurlegoa, eta euskarak ez du mugarik".
|
|
|
Mundua, izakiak, errealidade guzia, «Logika»ren arabera aztertzen dugu(...), hau da, berdinzki denok, berdin berdin hizkuntza guzietan eta
|
herri
guzietan. Gizonaren «Logika» beti bera baita, eta hizkuntzak ez baitu mundua ikusteko eran ikuskizunik batere(...).
|
|
|
Beraz gu Quebecen bezalatsu, guk ere muntainesa eta frantsesa mintzo ditugu, muntainesa delarik gure populuaren hizkuntza. Hemen
|
herriko
guziek, haurrek ere bistan da, gure hizkuntza mintzo dute. Ni Anita naiz eta hau ene lehengusina Natacha.
|
|
|
Gaur, ezkontza urtebetetze berezi bat ospatzen dugu,
|
herri
guzia han izanen da eta zuek ere gomit zarete. Hiruetan hogeita hamabi urte Philomène Benjamin eta Dominique St Onge ezkondu zirela!
|
|
|
— Bai, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak
|
herri
guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak dion ere, egunetik harat, paristar arkeologo batzuek ikusterat jiteko xedea dutela.
|
|
|
Kalapiten erroa" Lastagaren jeloskeria Maddiri buruz" omen zen, herriko eiherazainaren lekukotasunaren arabera" bere senharrak erasiak egiten zizkion egunez egun sekulan ez zuelarik harrapatu hutsean". Eta holako egitateak oro idatziak direnez auziko paperretan, irakurtzen ahal da orrialdearen azpian nork eta nun baieztatzen zuen hauek edo harek errana, izenpedurarik ez bada agertzen ere, zeren eta denbora hetan, horren egiten zakienik gutti baitzen
|
herri
guzian.
|
|
|
Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez
|
herri
guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela. " Ez zinakien Lastaga harrapatua izan zela hilotz?" galde zion jujeak eta" ez, uste ginuen ez zela sekulan berriz agertuko" errantzun zuen Olatek.
|
|
|
Holako gertaeraren ondotik, herra zen azaldu
|
herri
guzian, Lastaga ez bazen ere hanbat maitatua eta estimatua auzo gune hetan," bakean bizi zagon jende trixte baten hiltzea eta manera hortan usteltzera uztea putzura botata ez da egiten den gauza bat" erran zuen Kaskail deitutako Sorobelen bizi zen orgile batek" gainera kanpotik etorritako soldado baten gandik, emazte ezleial tzar baten fagoretan truk balin bazen ere".... Eta ez da harritzekoa hanbat lekukotasun agertzen bada auziko txostenean, dudarik gabe mihiak zalu libratu zitezkela holako gertakariaren komentatzeko, bakoitzak bere gorroto eta jeloskeriak azalduz.
|
|
|
Gaitzitua, goardia joan dun apezari erasia zonbaiten egiterat hea zertako zeinuak jo zituen, nork galdegin zeion holako egitaterik! Apeza aldiz, samur, Joanesen atzemaiterat, nolaz afera ttipi batentzat
|
herri
guzia airean ezarri zuen, seila zahar usteldu batek ez zuela hainbeste ixtorio merexi. Oldarturik, hunek berriz Piarresi bi paso eman dizkion, bestaldian hobeki kasu eginen zuela nor zertaz akusatu gabe!
|
|
2008
|
|
|
oso antzinako garaietatik Nafarroa euskaldun guzien estatua izan bada ere, 1200 urtetik aurrera lurrak galduz joan da, inguruko erresumek ebatsita. Horregatik, batzuk gaurko Nafarroatik at egon arren, euskaldun guziok politikoki nafarrak gara, eta nafar guziok kulturalki euskaldunak gara; eta Nafarroa Osoa (Euskal
|
Herri
guzia hartzen duena, alegia) da euskal kulturako eskualde guziei dagokien egitura politikoa. Ondorioz, euskaldunok (euskaldun zintzook, erran nahi baita) ez dugu estatu berri bat eraiki behar, aspaldian lapurtu digutena berreskuratu baizik.
|
|
|
Laburki: Euskal Herri osoan,
|
herri
guzietan harpidedunak (izanen) dituela. Euskal Herri osoko beharrak aipatuko dituela:
|
|
|
herri bakoitzeko berriak eta aferak kontatuko, bai eta infor mazio eta aholkuak emanen bakoitzaren interes, eskubide eta eginbideak ja kinarazteko. Errepublikaren sostengatzaile fermua izanen dela eta Gober namenduari ezagutaraziko dizkiola Mauleko arrondizamenduko eta Euskal
|
Herri
guziko beharrak. Baina alderdiari itsutuki atxiki gabe, aitzitik Errepublikaren egonkortasuna, ordena eta bakea nahi dutenei dei egiten die lagundu dezaten:
|
|
|
–zoaste aitzina, zuekin gare?, eta alderdi guzietarik adichkidek igortzen gaituzte abonamenduak. Prezioa bakarka pagatzen ahal ez dutenak yuntatzen dire elgarren ganat jurnal hori errezebitzea gatic, eta segurtatzen ahal dugu orai Réveil> Basque> errezebitua izanen dela eskual
|
herri
guzietan.
|
|
|
...zko politika pratikatzen duelarik eta fermoki sinhesten oraiko legeak salbatu behar gaituztela desordre, erreboluzione eta gerla zibiletik, Réveil> Basque, zoina fondatua baita Murde BERDOLY, contseilu yeneraleko menbroaren proteksione handiaren azpian, jurnal hori izanen da Errepublikaren sustengatzaile fer moa eta Gobernamenduari ezagutaraziko dituena Mauleko arrrondizamenduko eta Eskual
|
herri
guziko beharrak.
|
|
|
Egia esateko, xehetasun biografiko oso gutxi dakartza, eta batez ere auzapezaren heriotza supituak piztutako harridura eta saminean zentratua da? «etxe guziak doluminetan ziren»?, eta bai hiletaren kontakizunean ere? «Mundua han zen, ahokian.
|
Herri
guzia...»?. Nolanahi, ez dira falta Goienetxeren azken hatsaren gaineko zenbait argibide (Hiriart Urruti, 1971:
|
|
|
Goizean argitu gabe, hatzeman dute ohean hila; ez bertzeak ez eta, menturaz, bera ere ohartu gabe hila; ordu berean hila izan balitz bezen bero. Zer izialdura etxean, auzoetan, hiri eta
|
herri
guzian!
|
|
|
Norbeiti gogoratu zako Goyenetche aiphatuak moldatu liburuska, berriturik, argitaltzea eta Eskual
|
Herri
guzian milaka hedatzea.
|
|
|
Hekien izpirituan sar arazi zoin nesesario den guzientzat elgar aditzea! Deus ez da hobeagorik batasun bat laborarien artean onesteko kompainia hau bezalako bat edo syndicat agricole deitzen diren konfardia hetarik
|
herri
guzietan izaitea bezala.
|
|
|
Lehenik elgar aditzeaz. Joanden urthean mintzatu nitzauzue zombat behar liteken,
|
herri
guzietan, laborarien dretcho zuzenen eta intresen begiratzeko syndicats agricoles deitzen diren konfardia horietarik izan.
|
|
|
Ongi merezitu afari on baten haiduru dagozen artean nahi nezaikezu erran, irakurle ona, ahopetik beharrira, Balitzanen ere, beste
|
herri
guzietan bezala, bizitzaile bezainbat pentsamolde badela eta, zuzen den bezala, bakoitxak berearen agertzeko eskubidea baduela. Berezko bidez doa beraz sentimen berekoen elkarretaratze edo multxokatzea.
|
|
|
Ezin dukezu egin holako lan bat! Zure arreba Maiana eta zure bi ilobak maitatuak dira
|
herri
guzian. Zure aldera zorretan balinbadira ere ordainduko dizkizutela ez da dudarik.
|
|
|
Egun batez, larrua latz latza eta begia ilun Gorrail azeria Otsogris bere kidearen etxera etorri zen.
|
Herri
guzian gosete gorria zela eta, nahitaez garizuma jasaten zuen Gorrailek, eta goiz hartan, usaian baino gehiago sentitzen gosearen errabia. Azeriaren egoera gaitzari oharturik eta alegia anitz arranguratua, Otsogrisek erran zion:
|
|
2009
|
|
|
Hortik iragaitean, ikus daiteke, gure eskualdeetan arraro den gauza, XIX. mendeko" termalismo" edo bainu-etxe baten arrastoak, ur sufredunak baliatu beharrean birika, larru eta zainetako ezbeharrak sendatzen zituena. Egia erran, denbora haietan anitz bizitasun erakusten zuen herriak, hamar bat ostatu, negozio, merkatu eta zenbat holako egitateri esker biztanleria anitzez ugariagoa baitzen, baserritako
|
herri
guzietan bezala, baina modernitate eta progresoari" esker" behera egin du ondoko urteetan zehar.
|
|
2010
|
|
|
Larumbat arratsalde erditan, atabalak eta elizetako ezkilak entzutearekin, eta jandarmak banazka tarrapatan bazter guzietarat hel ahala hel, afichen eman arazterat
|
herri
guzietan, laztura batek hartu ditu oro. Zer da hori?
|
|
|
Bertze bat 1:30ean abiatuta, 1:45ean pasatuko da Elizondotik eta 2:30ean izanen da Donezteben. Azkenak, 4:30ean eta 6:00etan abiatuko dira eta behar den
|
herri
guzietan geldituz Donezteberaino joanen dira.
|
|
|
Lapurdi, eta Senpereko oihana zeharka lezaken linea berririk ez dute nahi. Herritarren ondoan, kaltetuak izanen diren
|
herri
guzietako eta sentsibilitate anitzeko hautetsiek mezu bera errepikatu zuten. Hautetsien multzoan Senpereko Herriko Etxeko ordezkariak agertu ziren, gehiengokoak eta abertzale zerrendakoak.
|
|
|
Ba bena jendia oldartu, ez zitian araiz denak akort gizon zuriak neska pollitenak beretako har zitzan, eta izigarriko arramantzak egin zazkotean, ba gure denboran guk galarrotsak egiten genitian bezalakoak araiz, behin azanzka, mehatxuka, neskari tiraka, neska berriz eskapa eta beregana itzuli, denbora bat eman zitean batzuk besteri larderia finkatu nahiz... ..., eskapatu behartu zitziekan... gauaz abiatu zitian, zaku zonbait berekin, lasterka, landderra landderraren gainean delarik ilunpean basaleku horietan, kabaleen aldetik, otso edo lehoin baina zer nahi marmutza ere, lurrez bezainbat airez, berdin landareak tinki, hauetan batzu haragi jaleak, eta erreka poxak, putzu edo azekia barnak, denak kontra... eta malurraren malurra, neska gaztiaren gibeletik
|
herri
guzia abiatu, ez ziteian bakean uztekotan errak misionest zuria, aise zian Li Wei ek ere Agusti segitu, ez zukekan fida bere jendeen aitzinera itzultzeko... eta hola ibiliak dituk egunak eta egunak, hilabeteak, ba eta azkenean urteak, batian harroken artean, gero desertu hotz batzuetan, ihes eta beti ihes... gose, egarri, eri, ahulduak, etsituak, galduak, heriotzari deika... haurra sortu zen arte...
|
|
|
Jakina, gure olajaunek bazuten pribilegio franko, beren olak zaintzeko. Izan ere, beren gaineko jauntxo zerga kobratzaileen begiko iturri baitziren, eta baita inguruko
|
herri
guzietako bizia dantzan paratzen zuten merkatari bakar ere. Nola ez ba lagundu!...
|
|
|
Orduko maisuaren emazte Joxepa Erasok dio, berriz, ahizpa propioa duela Isabela, etxean berekin bizi dena, eta hantxe bertan izandu zuela haurra, que pario en casa y campañia de la que depone, eta haurra jaio aurretik ere, galde egin Fraixkuri, eta ukatu egin omen ziola beti: que la criatura no era suia; y sin embargo dispuso el cavildo eclesiatico se enterrase en su sepultura, eta hartatik sortu zela iskanbila guzia elizan, eta gero
|
herri
guzitik zabaldu.
|
|
|
Honetan, batez ere Lesaka, Igantzi, Aranatz eta Berako datuak ikusten Salvador Yanci Prieto jaunak lagundu dit; herri horietako datu sakramental guziak digitalizaturik baitauzka. Eta nolako poza ematen duen, gure politikari antsikabeen lotserako bada ere,
|
herri
guzietan lukeen zerbitzu publikoa, borondate oneko gizon bati esker, herri batzuetan bederen egina dagoela ikusteak.
|
|
|
|
Herri
guzia ernegatu zuen zorkontu hori txoil isildu baino lehen, 1646an hilen zen gure Portolo. Baina ez pentsa holako zentsuen kontuak Bartolome haren garaiko istiluekin bukatu zirenik.
|
|
|
Elkar ulertze giroan Afrikako zenbait erregiotan merkataritzaren eta zibilizazioaren garapenerako baldintzarik egokienak ezarri nahirik, eta Ozeano Atlantikoan itsasoratzen diren Afrikako ibairik garrantzitsuenetan barrena nabigazio librea
|
herri
guziei ziurtatu nahirik; horretaz gain, etorkizunean Afrikako itsasertzetan egindako jabetze berriek eragin litzaketen gaizki ulertu eta tirabirei aurre egin nahirik, eta une berean populazio indigenen ongizate morala eta materiala gehitzeko bideez kezkaturik, erabaki dute". 600
|
|
|
Buruzagi bati irabazi eta haren ordez ehun sortzen ziren. Horrela izan zen 1909tik eta 1927ra arte, harik eta Bab Taza okupatu eta obra akabatzea lortu genuen arte, jendeari armak kenduz, zeren biztanle bakoitza gerlari bat zen eta, are gehiago, taldeko buruzagia, eta
|
herri
guziak multzo armatu bat osatzen baitzuen". 582
|
|
|
Baina Estatuaren eta Elizaren arteko esposarioa ez zen hautsi. Estatuaren boterea ez zen
|
herri
guzietara iristen, Elizarena bai. Elizak jendearen kontzientzia zaintzen zuen, gainera.
|
|
|
Argi Berria zurrupitan eta denetan isurtzen da belaunaldi guzien gainera,
|
herri
guzien gainera, ukapen guzien gainera.
|
|
2011
|
|
|
Arturo Campion-ek, berak ohi zuen bizitasunez, erraondoko tanbolinteroaren ipuin laburrean adierazitako gertakaria187 askoz zabalagoko prozedura soziolinguistiko eta soziokulturalaren adibide grafikoa baizik ez da. honela azaldu izan du hiriart urrutik, adibidez, XIX. mendebukaeran bere (eta beste hainbaten) begien aurrean gertatzen ari zen mintzalda: " gainez gain, oro hartuz, eskual
|
herri
guzia inguruan begiztatzen dugularik(...) aitorturen dautazue badoala eskuara galtzera tarrapatan. Arronkal (en) eta Izaba (n)(...) nere adiskideak(...) etxe berean ikusi zitue (n) horrela mintzo, adin arau; zaharrak eskualdun, bitartekoak eskualdun español, gazteak (eskuara utziz) español garbi"(" eskuara Frantzian" in Eskualduna 477,).
|
|
|
Honela azaldu izan du HiriartUrrutik, adibidez, XIX. mende bukaeran bere (eta beste hainbaten) begien aurrean gertatzen ari zen mintzalda: " Gainez gain, oro hartuz, Eskual
|
Herri
guzia inguruan begiztatzen dugularik(..) aitorturen dautazue badoala eskuara galtzera tarrapatan.
|
|
2012
|
|
|
Joxe Arregi gogoan nuen batez hegaldatu dira oihuaren oiharzunak zirimolaka elgar jo eginik oihua garrazi eta garrazia orro luze eta artekaren ixilak neurri hautsi batez gela jantzi du begiaren aintzinean nigar gorri bustiak xortaka bederazka bainan ezpainean ez ez ene
|
herriko
guzien izenean ene herrian atzartzen ari dira ez koma baten lo tzar batetarik jeikiak dira ene etxean ni xutik dilingan radioa piztua lukete
|
|
|
Salvador-en haur garbitzen ari dira yankitarren harmek heriotzezko loreak elikopteroen hegalen burrumban hegalez eta begi hutsez haien begiek jadanik hila naute jo ta erre ta elektrika ta dilingan eta lorik gabe ta zikindurik eta herraren ezpatak orro luze itoak leihorik gabeko leize ifernuzkoan zintzur zauritutik garrazi hilak kurrinka ezdeusak irringarriak bainan ezpainean ez ez ene
|
herriko
guzien izenean ez ene herrian lanera doatzi bizia galtzera nagusi batentzat besterik ez dute ikasi lana eta lana indar osagarri gogoen truk dirua dirua biziaren sari akitua denarentzat lo belarra telebixta tierzea futbola rikarra ados ez denarentzat ene zanpatzaileen beldurra beldurra kolpea nundik jinen den beldurra bizia ixurtzen ari baitzait beldurra nola eta noiz utziko nauten zanpatzaile guz...
|
|
|
...n ez ene herrian lanera doatzi bizia galtzera nagusi batentzat besterik ez dute ikasi lana eta lana indar osagarri gogoen truk dirua dirua biziaren sari akitua denarentzat lo belarra telebixta tierzea futbola rikarra ados ez denarentzat ene zanpatzaileen beldurra beldurra kolpea nundik jinen den beldurra bizia ixurtzen ari baitzait beldurra nola eta noiz utziko nauten zanpatzaile guzieri ez ez ene
|
herriko
guzien izenean ez ene herrian eguzkia badukete haizea zuhaitzen adarren perekatzaile edo euria berdin hedoi pizuen izar bustiekin ur xirripak kantari edo gaua behar bada mendi urddinak itsasoan izar hotzak kantari ez hemen bezala ez hemengo gaua auhenaren gaua indarren ezeztatzailea gogoaren erhoarazlea erraiten delarik ez ene herriko guzien izenean ene herrian barda bere buruaz besterik egin du ...
|
|
|
...durra nola eta noiz utziko nauten zanpatzaile guzieri ez ez ene herriko guzien izenean ez ene herrian eguzkia badukete haizea zuhaitzen adarren perekatzaile edo euria berdin hedoi pizuen izar bustiekin ur xirripak kantari edo gaua behar bada mendi urddinak itsasoan izar hotzak kantari ez hemen bezala ez hemengo gaua auhenaren gaua indarren ezeztatzailea gogoaren erhoarazlea erraiten delarik ez ene
|
herriko
guzien izenean ene herrian barda bere buruaz besterik egin du batek tiro bat ahoan bakarrik bizi zen mendian nork hil du nork kezka bidegabea zabaldu dio ene herri mutuak ene herri mespretxatuak ene herri umiliatuak bizia kendu dio buru puskez eta odolez inguraturik barnea urratzen ari zait higitzen naizelarik etzanik argiak itsutzen nau odolak lotu begiak ezin hetsiz itzultzen dira jadanik kaska...
|
|
|
...nork hil du nork kezka bidegabea zabaldu dio ene herri mutuak ene herri mespretxatuak ene herri umiliatuak bizia kendu dio buru puskez eta odolez inguraturik barnea urratzen ari zait higitzen naizelarik etzanik argiak itsutzen nau odolak lotu begiak ezin hetsiz itzultzen dira jadanik kaskak urrun dira orain ez ditut senditzen forma bitxiak dituzte izarrek irri egiten diotet ez dut beldurrik ez ene
|
herriko
guzien izenean ene herrian mendiak jauzika ari dira ibaiak iguzkiarekin jostetan emazte gizon eta haurrak besarka airez ene auzoen artean nabila ez naute ikusten eliz dorretik itsasora punpaka besoetarik tiratzen ditut itsasoa gorritzen da begietan hatsa gelditu da orro eta garrazien oihartzunak zerutik behera jausten dira hegalez.
|
|
|
Vanderoof eko artetxe hau bixkar gunean eraikia da. Ikuspegi pollitean, kasik
|
herri
guzia ikus daiteke hemendik. Oinean iragaiten zaio herri erditik doan Fraser ur handia.
|
|
|
Zohaz ikustera, Herrian berean bizi eta xumeki euskal kultur biziaz eta horren geroaz arduratzen diren euskal alaba eta seme goresgarriak, heian atzetik ausiki egiten duten elkarri? Gure Nafarroako ipar huntan ere, Euskal
|
Herri
guziko beste lur aldetan bezala egina izan zen, aski goizik naski, elez eta hitzez gure mintzairaren ezagutza. Gero, denentzat modu berekoa izan behar lukeen mintzaira horri lur alde bakoitxak egin nahi izan badio bere gisako moldakuntza edo adierazpena, mendi artetako gurutzamendu eskasiatik zetorkeen.
|
|
2013
|
|
|
Hoiek jasan ez dezaketena hauche da: apez soldadoek beren soldado lagunen ganik duten amodioa, eta
|
herri
guzian bildua duten omen ederra.1802
|
|
|
Guardia zibilak euren furgonetekin bazterretik begira, lotsa gabe. Ibarreko
|
herri
guzietako jende arrunta, aitzineko larunbatean Bordatxora joan ziren gazte haiek ongi ezagutzen zituena, eta ziutatetik etorririko esku zuriko mutil bizardunak, neska ile luzeak, antiojodun aunitz; heriotza haiengatik lanik egin gabe protesta egin zuten fabriketako obreroak; eta azaroaren hogeita bitik mugarik gabeko greban zeuden konstrukzioko langileetatik ere franko. Hantxe zeuden gure Fakultateko lagunak, hantxe zegoen Maika dendari begi ederra ere.
|
|
|
Goazen denok batera elgarrekin, irabaziko dugula gogoarekin, ez baita salgai lurra Lapurdin, Euskal
|
Herri
guzian ere da berdin.
|
|
2014
|
|
|
Beti ere abstrakzio ariketa bat eginez, eta Euskal
|
Herri
guzia batera harturik, zeren egoerak nahiko desberdinak baitira lurralde bakoitzean, ikusi dugun bezala.
|
|
|
forma asimilatuak Sunbillan, Donezteben eta Donamarianere bildu ditugu. Erran beharra da, halarik ere,
|
herri
guzietan ez dugula erabilerarenmaila bera sumatu: (i) Bortzerrietan aukera nagusiak dira, (ii) Sunbillan ohikoak ditugueta (iii) Doneztebe Donamarian batzuetan soilik agertzen dira.
|
|
|
Egun osoan karrikak alaitzen dantzariak, bertsolariak eta musikariak ariko dira. Baina ekitaldi gehiago ere izanen dira Euskal
|
Herri
guzitik etorritako milaka lagunen bilgune bilakatuko den bestan.
|
|
|
Egun osoan karrikak alaitzen dantzariak, bertsolariak eta musikariak ariko dira. Baina ekitaldi gehiago ere izanen dira Euskal
|
Herri
guzitik etorritako milaka lagunen bilgune bilakatuko den bestan.
|
|
|
Beste arrazoin batzuk aipatu zizkidaan: diglosiaren arriskua, ‘dio’ eta horrelako formen hedaera Euskal
|
Herri
guzian, ‘egin’ bizkaierazko laguntzailearen berritasuna, eta abar. Eztabaida zaila izango dugula esan nioan; eta Baiona’ra agertuko dala agindu zian.
|
|
|
Erraten du keinuz uzten duela estrategia eta egia erranen duela, sinestarazten egiazko Egañak bere azken bertsoa kantatuko duela txapelketa utzi aitzin. Jada aipatu ditu xerak euskara berriari integratua etapoxia, iparraldeko kantatu du, euskal
|
herri
guzientzat ari izana da, oraingoan salako ari izan behar du, zeren Anoetan nola BECeko plazan ari izan behar dira bertsolariak urbi et orbi, sekulan ahantzi gabe nork duen entzuten. Oraingoan urbi falta zaio, plaza egitea han berean, zirimola rekin gaian dago, eta erraten du ez dela fikzioa, bizi izan du gaia egiazki, antzezten du emozioa gertatzen balitzaio bezala hor berean, parabolak sakratuaren eremuan ezartzen du eta txaloak igortzen Felix zenari, hilak konbokatzen ditu, mintzo da diren eta izan eta izanen diren bertsolarien izenean.
|
|
|
Ez zait hain aplikagarria iduritzen horko mezua. Baina funtzionatzen da, funtzionatzen da euskal
|
herri
guzietan. Oinarritzen baita bi trabes biziki hedatuen gainean:
|
|
|
Euskal
|
Herri
guzian beste lekuetan bezala, Garazin gehiago, buhame familia batzuen jatorri tsiganoa froga erraza da. Itxura fisikoan ez dut biziki sinesten.
|
|
|
Iduri du ez dutela pisurik. Euskal
|
herri
guzian dantzari handiaren deskribatzeko erraten da" Urean ere ar litzateke". Badakite dantzari zuberotar guziek errexago dela beltzez dantzatzea horiz baino, defautak kentzen ditu eta mehatzen duela dakite jantzi zaleek.
|
|
|
Ezin kontatuzkoak dira zenbat karrus edo kabalkada muntatuak edo entseatu diren muntatzen lehen bezala orain ere, eta motibazio politiko ezberdinetakoek eginik: dela kabalkada, karrus, Lapurtarren biltzarra, euskal ezteiak edo etxe sartze etab. Eta ondotik ikusiko dugun folklorekeria guzien gainetik dantzaren gustua egon da Euskal
|
Herri
guzian. Kabalkada goizean, bolanten jantzia ematean, turistak hor izan edo ez, orain ere, emozioa, bihotz ximikoa, egiazkoa da.
|
|
|
Bazakitek, bazakitek segurki
|
herri
guzian, presondegitik libratuz geroz, bi urte hautan, ez dukala zangorik sartu elizan. Hiauk ahantz baheza ere, Etxahun gaizoa, plaza Dendarieneko bi andere saindu hek han dituk hire konduen begiratzeko.
|
|
|
(Hau jartzen da. Orduan, auzapezak irakurtzen dio bere mintzaldia.) Betiri Iharour jauna, herriko auzapez bezala, nere kontseiluko gizonekin eta
|
herri
guzia dugula gurekin, heldu natzaizu gure zorionen emaiterat, zure ohoratzeko apailatua izan den besta eder huntan. Onar azu ere gu denen mileskerra:
|
|
|
Onar azu ere gu denen mileskerra: Herriko haur bati egin ohoreak,
|
herri
guzia baitu ohoratzen. Mendez mende, merezi duzun bezala, euskaldunek aipatuko dute zure izena eta zure eginkizuna.
|
|
|
Gaurkotz, herriko gizonek, zure fagoretan, hiru delibero hartu ditugu. Lehenik, gaurko elizkizunen ondotik, plazan eginen da besta bat eta, hor berean,
|
herri
guziari eskainiko zaio edatekoa urririk. Bigarrenekorik, zure bizi guzikotz izendatzen zaitugu, errient gure herriko eskolan, ezkila joile eta elizaren begiratzaile.
|
|
|
Bainan makur hori, zenbait urteren buruko xuxenduko dugu: Errege jaunak manua eman baitu frantses eskolak muntatzeko
|
herri
guzietan.
|
|
|
Orain bilakaera martxa honetan uzten badugu aitzinatzen, herri ekoizpen eza normalizatzen da, desertua egiten ari da.
|
Herri
guzietan gazte multxo murritzek atabismoz edo herri kontzientzia arkaikoz zerbait antolatu nahi dute. Udala bizi dadin.
|
|
|
Hitzak izuarazten du laster, uzkurtasunez da erabilia ez ditzan plazara ekar polemika goseak eta politikeroak, enbata edo abertzaleak, eta kabalkada deitzen da orduan zerbaitez jelostu orduko. Tobera izateko, uda behar da orain eta herriko plaza eta
|
herri
guzia, guzia ez da posible, integratuak. Barneko antzerkia ez daiteke tobera.
|
|
|
abantail txar gose, adardun, zozoa.
|
Herri
guzietan diren triste haietarik da. Betetzen den askaren aitzinean jartzen.
|
|
|
Herriak sutan ezartzen dituzte, gero 5/ 6 urtez gehiago ez pentsatzeko. Nago ikusleek ez dutenez antzerkia berek egiten,
|
herri
guzietan diren karikatura horiek jokora proiektatuz, betiko sinoak, betiko argudio berak jalgitzen dituzte hautagaiek eta ez da beste gisan izaten ahal. Herri honetan edo auzoan.
|
|
|
Rol irekiak dira non gurea proiektatzen dugun.
|
Herri
guzietakoak dira, herriko mozkorra, mera bere alde ari, apezaren gelaria. Bakoitzak teoria politiko bat aitzinatzen du, ñabardurak ñabardura, pertsonaiaren egiatasunak, humanitateak galarazten badu ere politika koherentzia.
|
|
|
Baldreskeria guziak onartzen ditugu.
|
Herri
guzia bildua..., zein hunkigarria den! Ez da antzerki handia bistan dena, Avignonen bezala, baina guk segituko dugu sostengatzen.
|
|
|
Herri antzerkia aipatzen dudalarik nik, lerro hauetan atzematen denaz ari naiz, eta uste baino gehiago segur naiz orain, artedrama horrek kontzeptuak eta metaforak, bigarren gradua manipulatzen dituela, jakintza bat garraiatzen arte dramatiko mailan, sortzaileak ukan dituela, pentsatua dela, Alain filosofoak Barques de Groix testu famatuaren bidez azaltzen duen enpirismoz egina izan bada ere,
|
herri
guziaren sostengua, erran nahi baita publiko nahasia eta osatuaren, adin eta sozial klase guzien sostengua ukan baitu menderen mendeetan herritar dadin, horren sistema aditiboaren errotzera uzteko denbora emanez.
|
|
|
Bizi behar da eta bizitzeko arrañamendu ttipiak behar dira, adiskidantzak zor ttipiek josten dituzte.
|
Herri
guzietan daudenak hauek, denek entzunak. Errientak herriko mutilaren emaztea zikotzen du.
|
|
|
Hauek oro ez dira erranak, ateratzen dira pertsonaiak eta jendeak paraleloak egiten.
|
Herri
guziak bere katarsis dagike. Gainera euskaraz izanki, behingoan, ez da difamazio auzirik gure artean.
|
|
|
Ez dezagun ahantz hau guzia plazako Goenkale zela
|
herri
guzietan, oraingoek kasik ez dutela ikusten eta irri egiten halarik ere. Nolaz hori?
|
|
|
Elurra mendiaren jauste bat bezala ikusten baitute neguan. Mendiak setiatzen bagintu bezala eta gainera
|
herri
guzietan bere artzain, ikazkin eta aizkolariak beherera igortzen. Arrantzan ari nintzelarik zaharrek beti erraten zuten hasi behar zela Behorlegiko uretik elurrak uzten zuelako goizago eta, beraz, lasterrago berotzen.
|
|
|
Gehiago dena, hor ditugu ikusi, lehen aldiko euskal kultur espresiobide gehienak eskuz esku elkarren osagarri kabalkada bere jatorrizko lekuan (preseski dantzariak folklorekeriaren desbideratze itsusienak ezabatzen saiatzen ziren garai hartan) eta bertsolariak, herriak mendez mende orratu zien lekuan, eta heien artean Mattin zena nagusi. Besta oso bat, ikusgarri bat, belaunaldiz belaunaldi antolatua, moldatua bere errituekin, pastoralak bezala
|
herri
guzi baten parte hartzea eskatzen zuena. Eta hau izan zen, ene ustez Baigorriarren merezimendu nagusia, transmisio zuzenez, ekarri baitute tobera giza gogoz honaino, eta paper zaharrek, formari dagokionez, ez dituzte baieztatzen baizik.
|
|
|
Ganderailuz, guneka, San Bladiz edo Santa Agataz, hots aste berean. Euskal
|
Herri
guzian. Santibatekaria buhamea da, eskarniatua, egiazkoak ere izan dira urtatsez pasatzen zirenak, kantu berarekin.
|
|
|
Sarri koplen hitzak ikusiko ditugularik, oso agerian utziko da hau. Gau horietan,
|
herri
guziaren itzulia ez baitzuten gau bakar egiten, herriko gazteak agertzen ziren denak bat eta denak eskale.
|
|
|
Michel Renaud eta Agosti Xaho bozetan aurkezten direlarik ez hasteko. Mendiko
|
herri
guziak, libertimendua zaindu dituztenak ja, gorriak dira, Donibane Garazi ere, Baigorri eta Donazaharre xuri.. Laborariak dira denak hemen?
|
|
|
Azkainerat heldu den buhame komediante arrotz aldra horri buruz solasean ari helduak, sugandila bat atzeman nahian lotu dira ilobasoak. Azkaineko pilota plazan zuloak egin, txapitula ezarri eta
|
herri
guzia inarrosi zuten buhame horiek, beren zinbal, atabal, tronboi eta turuteriekin; herriko haurrak arranguraz, ezin jokatuz pilotan. " Nahi duten guzia eginez hor dabiltza", aitatxi Tomasen epaia.
|
|
|
Baina Jeanette Bordaxurik, Senperen, Eguberriko beila du gogokoen. Gaueko hamaiketan jateari utzi, lasto argiak hartu eta elizarat biltzen da
|
herri
guzia. Noelen kantatzeko eguna da, Oi Eguberri gaua, Atzar gaiten, Oi Bethleem, Dugun alegrantzietan, eta bertze.
|
|
|
Baina Jean Larrek bi letra jaso baititu gaur, Janamari Ugarterenak egin dio poz handiena; etxekoen letra utzi eta andregaiarena irakurri du behin eta berriz, papera ere hormatzen hasi zaion arte. Senperetik, Xantiago Fourcaderi emazteak azaldu dio Terese Etxegoien esperantzetan ezarria dutela, zer eta senarra gerlan galdua den edo ez argitu gabe delarik oraino, eskandalu handi bat
|
herri
guzian. Irisarritik, Manex Donetxi izkiriatu diote aitona Ximun osagarri onean dela, baina aitaren berririk gabe segitzen dutela, eta ea ba ote duen Mizel aitaren berririk batere.
|
|
|
Goizetan kafesnea banuen ogiarekin:
|
herri
guzietan bada ogia goiz guziez, garirik ez delarik egiten han.
|
|
|
Lehenagoko adreiluzko etxeen ondoan, berri bakar batzu ikusi ditut, eta badira oraino lurrezko etxeak. Bainan
|
herri
guzietan nabari den aurrerapena, orotan handiena duda izpirik gabe: ur garbia eta edangarria, etxean berean ez bada, kanpoko grifo edo iturrietan.
|
|
|
Azkenik erranen dut, duela 35 urte, 5 kilometroko baradera egin zutela. Argindarra bada orai
|
herri
guzietan eta argindarrarekin, telebista eta eskuko telefonoa!
|
|
|
250 liburuxka erosi zituen Garaziko Erretor batek idatzi zion Iratzederri: " Nago zertako ez diren bezpera hoik lasterrago sartzen
|
herri
guzietan." 18
|
|
|
Emeki emeki baizik ez ziren sartu beste parropietan, anartean latinez segitzen zutela, bezperak baitziren oraino igande oroz. Nago zertako ez diren bezpera hoik lasterrago sartzen
|
herri
guzietan idatzi zuen Garaziko erretor batek. Betiko tehentaren ohidura?
|
|
|
Lehen aldia apezpiku bat ikusten zutela. Gaitzeko besta izan zen
|
herri
guziarentzat. Atabal berriak egin zituzten!
|
|
|
Iparralde ttikia Hegoaldeko diosesa handiei aintzindu zitzaien. " Geroztik erran daukute ez ginuela Eskual
|
Herri
guziaren batasunari aski kasu eman. 1964eko apirilean, liturgia berria ez zen, dakitanaz, aipatzen ere mendiz bertzaldean.
|
|
|
Olentzero heldu zaigu Hurbiltzen ari zauku aurten ere, azken urtetan bezala, Har’Eman elkarteak eta Herriko Etxeak eskainirik, haurren urte undarreko besta, aurten
|
herri
guziari zabaldua. Iragan 4 urteetan, musika, antzerki, kantu edo azkenik ikusgarri bat zelarik besta horren mamia, aurten herritar guziek Olentzerori eginen diogu ongi etorria, abendoaren 20an, ibiakoitz ilunabarrean, musika, dantza eta kantuz alaiturik.
|
|
|
54 urte zituen. Betikoa dena, holako gertakari lazgarri batek
|
herri
guzia eta ezagun guziak inarrosiak ezartzen ditu. Horra zergatik bere ehorzte egunean gure eliza handian behera eta hiru galeriak mukurru beteak ziren.
|