|
2009
|
|
|
Ekonomia orokorraren azken urteotako hazkuntza handiak, alabaina, inflazioa handiagoa izateko arriskua ekarri zuen, bereziki Txina eta beste
|
herri
batzuen eskariak itzel haztean. Eta eskari horrek berak zein mundu mailako beroketaren gaineko ardura ekologikoek eragindako energiaren prezioaren gorakadak arrisku hori handitu zuten.
|
|
2010
|
|
|
Ez ziren, baina, Gipuzkoan eraikitako aurreneko dorreak; izan ere, 60ko hamarkadaren hastapenerako emanak baitzituen dorre eraikuntzak bere lehen urratsak. Bidebietakoen aurrekariak, Gipuzkoari dagokionez, kostaldeko
|
herri
bitan aurkitzen dira, Mutrikun eta Zarautzen hain zuzen. Proiektu biak, sinadurak gorabehera, L. Peña Ganchegui eta J.M. Encío Cortazar arkitektoenak dira:
|
|
2012
|
|
|
Mundu mailako energia baliabideen gehiena,% 40, Arabiar penintsulan topa dezakegu, baina energiaren ustiaketak ez du zertan
|
herri
aberastasunaren adierazgarri izan; Nigeria, munduan petrolio gehien duen hamar herrialdeen artean kokatzen baita.
|
|
|
Harresiak desegin ziren zabalkundeak eraikitzeko, eta, bide batez, pilota joko aitzindariak mendetan lortutako oinarrizko kokapenak galdu ziren. Hala ere, XVIII. eta XIX. mendeetako hirigintza eta arkitektura gorde dituzten
|
herri
batzuetan, pilota jokoaren aztarnak aurki daitezke, besteak beste Hondarribian, Guardian, eta Getariako harresiaren zati batean, besteak beste. Urduñakoan, Bilbokoan (Pilota kalea), Zumaian edo beste batzuetan, aldiz, pilota jokoa harresian kokatu zeneko aztarnak izan arren (toponimia, artxibategietan, planoetan?), jokoa kaletik desagertu da.
|
|
|
Analisi hori biztanleengandik jasotako inforrnazioarekin osatu zen, eta horretarako bide ezberdinak jorratu ziren: talde txikietan herritik galdu, gauzak behatu eta hitz egin nahi zuenari entzunez; zuzenean bizilagunengana joz, honi edo hari buruz galdezka; iluntzean beraiekin eseri eta harremanetan jarriz, bakoitzak bere etxe atarira jaitsitako aulkiekin osatutako topaleku inprobisatuetan; edota herriko plaza nagusian,
|
herri
mailako hmonada antolatuz, esparru erlaxatu eta informalagoan harremanak izateko.
|
|
|
Iturriok ezagutu eta erabili zituzten adineko bizilagunen laguntzarekin,
|
herri
iturrien zerrenda gauzatu zen eta bi mailatan markatu ziren:
|
|
|
Karea bere erabilerarako prozesatze gutxi behar duen produktu naturala da gainera, ekologikoa, haren desabantaila bakarra aldizkako mantentze lanak direlarik. Hori dela-eta, hainbat tokitako
|
herri
kulturetan oso ohikoa izan da hormen urteroko kareztatzea.
|
|
|
Iraunkortasunaren alde munduko zenbait lekutan garatzen ari diren denetariko esperientziak bertatik bertara ezagutzeko aukerak ez du parekorik. Emakumeen, gazteen eta hezitzaileen elkarteak,
|
herri
indigenak, nekazariak, sindikatuak, eskualdeetako komiteak, hiri iraunkorrak (green cities), iraunkortasunaren aldeko enpresaburuak eta gauzak egiteko beste modu batean (modu iraunkorrean) sinesten duten hainbat pertsona daude ordezkatuta, iraunkortasuna beren eguneroko bizitzan aplikatzen dutenak.
|
|
|
Herri gehienetan etxe kopurua bikoizten zen HAPOren arabera. Zer logika dauka auzo berrietan etxe eta lursail asko soberan egoteak eta bitartean ondoko Aretxabaleta eta Gardelegi herriak irensteak, ingurua bloke berriez josiz eta
|
herri
nortasuna betiko galduz? (Arkaute herrirako antzeko planak zeuden eta zorionez atzera egiteko garaiz gaude oraindik).
|
|
|
Beraz, ezinbesteko lehen baldintza hondakinen bereizketa jatorrian egitea dela garbi utziz, errefusa kopurua ahalik eta gehien murriztu dezaketen bilketa modu berriak bilatu eta probatzera beharturik gaude. Modu horretan,
|
herri
, hiri edota lurralde bakoitzak, bere ezaugarrien arabera, hobekien egokituko zaion sistema aukeratzeko posibilitatea izan dezan.
|
|
|
Proposatzen den bilketa modua unibertsala da eta, ongi egokitua, edozein
|
herri
edo hiritan ezar daiteke.
|
|
2013
|
|
|
LABURPENA: Gaur egun turismo produktu «berdintsua» saltzen badute ere, turismoak jatorri ezberdina du aztergai ditugun kostaldeko bi
|
herri
hauen kasuan. Patua, ordea, antzekoa.
|
|
|
Baina egiazkoa al da saltzen den «kalitatezko» produktua, eta horrek mantentzen duen oreka herrien berezko izaerarekin eta bizimoduarekin? Turismoa modu eta momentu ezberdinetan hasi zen batean eta bestean, eta horrek markatu izan ditu bata eta bestearen
|
herri
izaera eta turismoa bizitzeko modua ere.
|
|
|
Kosta lerroan izate hutsak ez dio arrantzarako gaitasuna ematen leku bati. Berez Zarautz izan bazen garai batean arrantzale
|
herri
txikia, balea arrantzalea izan ere. Portu xumea ere bazuen.
|
|
|
Donostia eta Madril lotu zituen trenbidea inauguratu eta urtebetera (1865) aukeratu zuen Isabel Borboikoak, Alfontso XIII.aren amak, Zarautz bere azaleko arazoentzat onuragarriak izango ziren olatu bainuak hartzeko leku. Erreginaren segizioaren etorrera gertaera harrigarria izan zen Zarautz moduko
|
herri
batentzat, eta berehala erakarri zituen aristokraziako beste familia ospetsu eta entzutetsuak. Aipamen moduan, Alfontso XIII.ak eta Maria Kristinak inauguratu zuten 1916 urtean estatuko laugarren golf zelai antzinakoena Zarautzen.
|
|
|
1957 urtean suma zitekeen hondartzatik gertu herrigune txiki bat, etxe sakabanatu batzuek eratutakoa, barrualdeko betiko herrigunearen alternatiba moduan. Baina 50eko hamarkadako gune txiki hark hurrengo 20 urteetan jasan zuen boom urbanistikoak ordena eta oreka gabeko herrigune dentso bihurtu zuen, turismoaren egarriak irudikatutako
|
herri
berria.
|
|
|
Amaiera adierazgarria du ipuinak, nahi beste lur eskuratzeko aukera duen jaunak, aseezintasunak jota, direnak eta ez direnak galtzen ditu azkenean (Jacobs, 2007). Kostako bi
|
herri
hauek mugaraino eramandakoa, ordea, oso orokortuta dagoen fenomenoa denik ezin uka; itxuraz, halabeharrak jota, balaztatzen ari den fenomenoa.
|
|
|
XIX. mendearen erdian, gaur egun Poblenou izenarekin ezagutzen dugun auzoa Bartzelonako hiri harresituaren mugaz kanpo zegoen, Sant Martí de Provençals
|
herri
burujabean. Herri horrek Bartzelonako hiri eta portuarekin zituen komunikazio onak, ubide oparotasunak (XIX. mendeko lehen eraikin industrialetan ura ezinbestekoa zen lurrun makinak mugitzeko) eta lursailen salneurri merkeak industriaren garapena erraztu zuten.
|
|
|
XIX. mendearen hasieran, Sant Martí de Provençals, tamaina txikiko nekazari
|
herri
bat zen, laborantzako lursail handiak zituena eta jarduera horri lotutako zenbait eraikinez osatua, hala nola errotak edo masiak. Soroak oso emankorrak ziren Besós ibaitik ura ekartzen zuten ubideei esker.
|
|
|
Kokalekuaren esanahia. «Bottom up» bitartezko
|
herri
prozesuen ondorioz herritarrak auzoaren eraketan identifikatzea prozesuaren arrakastaren oinarrizko arrazoia da. Auzoaren irudi marka bat proiektatzea eta zaharraren eta berriaren arteko oreka bilatzea lekuaren identitate modernoa lortzeko bideak dira.
|
|
|
Industriaren berreskurapen aldeak Europako hiri handietan aurkitzen dira, eta, gainera, tradizio artistiko sendoa izan dute, eta hori berrerabiltze kulturala garatzeko oinarria izan da. Beraz, estrategia hau ezin da zuzenean
|
herri
txikietarako baliagarria izan eta are gutxiago arte edo kultura historikoki garrantzitsua izan ez bada. Industriaguneen kokapena oso zentrala izaten da hiriaren bilbetik oso gertu eta ederki konektaturik.
|
|
|
Hau da,
|
herri
antolamendua egiten da hauteskundeen ondorioz udalaren ardura lortzen duen taldeak erabakitako irizpide eta beharren arabera.
|
|
|
Hiri hazkundeari dentsitatea, alturak, kutsadura eta hornidura mugak ezartzeak hiriguneen sormena mugatzeko eta bideratzeko balio dezake. Hau da,
|
herri
hazkundea mugatu eta kontrolatu, herri hazkunde «utopikoak» proposatu eta marraztu ordez.
|
|
|
Hiri hazkundeari dentsitatea, alturak, kutsadura eta hornidura mugak ezartzeak hiriguneen sormena mugatzeko eta bideratzeko balio dezake. Hau da, herri hazkundea mugatu eta kontrolatu,
|
herri
hazkunde «utopikoak» proposatu eta marraztu ordez.
|
|
|
Gaur egun, hainbat urte beranduago, giza bizitza posible ez den hiri horretan, naturak, modu nahiko bortitzean, birkonkista berde bati ekin dio. Beste adibide esanguratsu bat Centralia
|
herri
estatubatuarra da. Ikatzezko faila baten gainean kokaturik, honek su hartu zuen 1968an, eta ordutik, zigarro bat balitz bezala gutxika kontsumitzen doa, lurrazalean hainbat eta hainbat arrakala ireki eta bertatik lurrun toxikoak jariatzen dituen bitartean.
|
|
2014
|
|
|
Trans hirigintza eta
|
herri
eraikuntza
|
|
|
Itsasadarra hitza da, polita, betea; Antxo kostaldeko
|
herri
bilakatzen duena. Itsasadar estua, mendi muinoak marruskatuz bere bidea egiten duena, bailara sortzen duena.
|
|
|
Fabrika oparoa izan zen, 4.000 edo 5.000 langile izatera iritsi omen. Eskubideak loratzen ari ziren garaia izanik langileentzako bizitokiak sortu behar,
|
herri
bat sortu behar. Hala, bizitokiaz aparte Victorio Luzuriagak hainbat zuzkidura sortu zituen; ez dakit Elizak berak sortuko zituen ekonomatua, jangela, eta abar, baina esan daiteke garai haietan, Antxo fabrika erraldoi bat izanik, Victorio zuela jaun eta jabe guztiahalduna.
|
|
|
Horren harira
|
herri
ekimen berria dugu Antxon, Luzuriaga martxan.
|
|
|
Eskalantegi kalearen azken partea 70eko hamarkadan edo, Molinao auzora iritsi aurretik, non ikus daitezkeen, ezkerretara fundizioa, eta, eskubitara, jada Donostiako udal lurretan, Luzuriagaren bulego administratiboak, egun
|
herri
ekimenak berrerabili nahi dituenak. Parez pare ikus ditzakegu bertan Campsa k izan zituen deposituak.
|
|
|
Antxo
|
herri
bizia da, insomnikoa ia. Herri ekimenak ez du etenik eta hainbat dira etengabeko lanean diharduten kultur ekintzaileak.
|
|
|
Etxeak ahalik eta neurri zehatzenak izango ditu, horrela lurzoru kantitate gutxi okupa dezan. Ideia aurrera eramateko, material batzuk berrerabiliko dira, alegia; harriak, egurrak, beste leku batzuetatik jasotako leihoak, etab. Material batzuek sentimenduzko balioa dute, adibidez harriak
|
herri
hutsetakoak edo gertuko mendietakoak izan daitezke. Lurra eta lastoa material nagusi gisa erabiltzen dira.
|
|
|
Masustegi auzoan barrena zoazela, etxe artean, hango kale estuetatik gora eta behera, ez du inondik inora Bilbon zaudela ematen. Sentsazioa,
|
herri
txiki batean murgilduta egotearena da," hau Bilbo da, gero?", zure baitan pentsatzen duzun bitartean, harriduraz. Eta bat batean, auzoko adineko andre birekin kalean parez pare egiten duzu topo, eta ez gaztelania ez euskara ez den beste hizkuntza batean ari direla sumatzen duzu.
|
|
2015
|
|
|
Erosotasunaren izenean gutxieneko egokitzapenak egiten ziren, norberarentzat behin behineko salmenta postuak ezarriaz. XVIII XIX. mendeetan, saltzaile eta erosle guztiak aterpean egon zitezen behin betiko estaldurak gehitzen hasi ziren, baita
|
herri
merkatu izeneko eraikin publikoak ere.
|
|
|
Espazio publikoa espezializatuta dago plaza bakoitzean duen eskaintzaren arabera. Gainera, bada
|
herri
berean «Mercado de Abastos» (Martin, 1993) izenez ezaguturiko eraikina, nahiz eta gaur egun sortze erabilera alde batera utzi, eta barruko aldea eraberritu ondoren udal haurtzaindegia izan. Agerian geratzen da Tolosak merkataritza alorrean izan duen indarra, modu handi batean bere kokapen estrategikoari esker (Zabala eta Garmendia, 2007).
|
|
|
1 Azken urte hauetan kalearen erabileraren murrizpenak eta araudi zorrotzen ondorioz, dinamika ezberdinak sortu dira Euskal Herriko
|
herri
eta hirietan, esaterako: Kaleak Aske:
|
|
|
Espazio publikoaren oinarrizko bokazio hori galbideratu duten politika publikoak areagotzen joan dira, gure
|
herri
eta hiriak, ekonomia eta turismo lobbyen interesen alde (eta zoritxarrez, politikari batzuen interes partikularren alde) merkantilizatu, pribatizatu eta zelatatuz. Praktika horren erakusle garbia da, adibidez, Bartzelonako Güell Parkean gertatutakoa.
|
|
|
Hala nola longue paume, gioco da palla, juego de pelota a largo, la chaza, bote luzea izenez ezagutu daiteke. Bigarrena patio itxietan edo pribatuetan, trinketetan, tripot edo jeu de paume, jauregietan edo areto itxietan, binaka edo hirunaka jokatutako talde jokoa; populazio eta merkataritza bizigunea zuten
|
herri
handietan, jokoaren inguruan gertatutako herritarren arteko arazoak ekiditeko sortua. Kokapen publikoetan pilotan aritzeak sortzen zituen iskanbila eta arazoak ekiditeko, trinketak, joko eta jolasetarako kokaleku berezi modura sortu ziren (Alcoberro, 2009).
|
|
|
Bide horretan pilota plaza kartografia zaharrean agertzen da, herrietako leku bereizgarri modura. Kartografia (Gomez Piñeiro, 1994) horietan, eliza, udaletxea, arma biltegia, harresia eta, besteak beste, pilota plaza «juego de pelota» izenez azaltzen zaigu,
|
herri
esanguratsuenetan. Eta bigarrena, ezker pareta edo fonton mure a gauche edo frontón espagnol izenez zehazten duena, gure ezker paretako pilotalekuei deitzeko orduan.
|
|
|
XIX. mendearen amaieratik XX. mendera bitartean, batik bat Hegoaldeko
|
herri
gehientsuenetan, kasurik gehienetan herriko erdialdean kokaturik zeuden pilotalekuen berrikuntzak garatu ziren, pilota joko berri honetara egokitzeko. Kasu askotan, pilota jokoa ezarrita zegoen plazak galdu zituen pilota jokoaren aztarnak (botarria, errebote pareta, etab.) eta pilotaleku berria eraiki zen, oraingoan joko berrirako egokituta eta neurriz mugatuagoa, luzeko jokoetara moldatzeko.
|
|
|
Artikuluaren sarreran aipatu den bezala, azken urteetan arlo pribatuak eremu publikoaren beste esparru batzuetan aurre egin duen bezala, espazio publikoarekiko ere handitu egin du bere eragina, eta, tamalez esparru hori ere geldiezina dirudien nolabaiteko pribatizazio prozesu batean sartu da. Berez, egun nolabaiteko kontraesan bitxia suertatu da; alde batetik, zorionez azken urteetan gure
|
herri
eta hiri askotan espazio publikoen tamaina eta kopurua asko handitu bada ere, neurri handi batean azkenean autoaren hedapena geldiarazi delako, eta erabaki horrek ahalbidetu du zenbait kale oinezkoei eskaintzea eta herri eta hirien bilbeetan plazak eta parkeak ere gehiago txertatzea, bestetik erakunde publikoek espazio horiekiko eman duten erantzuna oso antzekoa izan da, hau da, enpresa pribatuei?
|
|
|
Artikuluaren sarreran aipatu den bezala, azken urteetan arlo pribatuak eremu publikoaren beste esparru batzuetan aurre egin duen bezala, espazio publikoarekiko ere handitu egin du bere eragina, eta, tamalez esparru hori ere geldiezina dirudien nolabaiteko pribatizazio prozesu batean sartu da. Berez, egun nolabaiteko kontraesan bitxia suertatu da; alde batetik, zorionez azken urteetan gure herri eta hiri askotan espazio publikoen tamaina eta kopurua asko handitu bada ere, neurri handi batean azkenean autoaren hedapena geldiarazi delako, eta erabaki horrek ahalbidetu du zenbait kale oinezkoei eskaintzea eta
|
herri
eta hirien bilbeetan plazak eta parkeak ere gehiago txertatzea, bestetik erakunde publikoek espazio horiekiko eman duten erantzuna oso antzekoa izan da, hau da, enpresa pribatuei?
|
|
|
Horretarako, eta arkitekturaren ikuspuntutik, espazio horiek pentsatu eta diseinatzeko orduan aniztasuna ezinbestekoa eta nahitaezkoa izango da kontuan hartu diren ikuspegi desberdinetan, eta, ondorioz, arkitekturaz gain beste lanbideetako profesionalen iritzia ere beharrezkoa izango da, elkarlana bultzatuz eta babestuz. Eta helburua izanik ahalik eta espazio publiko egokienak sortzea, gizaki eta gizartearen beharrak eta nahiak aztertu ondoren, orduan ere ezinbestekoa izango da
|
herri
eta hiritarrek proiektuetan parte hartzea, beraien proposamenak kontuan hartuz eta elkarlanetik erabakiak bideratuz, zeren orduan bereziki emankorragoak izango baitira proiektuak. Eta amaitzeko, aipatu behar da azken urteetan zenbait erronka kontuan hartu dituzten eraikuntza batzuk gure artean aurki daitezkeela. Portugaleteko Pormetxeta plaza (Javier Fresneda, Javier San Juan eta Javier Peña), Bilboko Alondegia (Philippe Starck), Bilboko Mariaren Bihotza plaza (5+ 1 Estudioa) edo Galar Zendeako hornidura eraikin berria (Itziar Iriarte eta Pedro Mariñelarena), adibidetako batzuk izanik?
|
|
|
Baina ez da gertatzen paisaiaren antolamenduan beti gailenduko dela gizarte eta kolektibitate mailan dagoen paisaiaren ulermen hori, zailagoa delako pertsona bakoitzak duen esperientzia subjektibo hori barne hartzea? Gainera, gizarte mailan ere hainbat azpimaila daude; adibidez, izan daiteke auzo bateko biztanleek bide baten inguruan duten ulermena bat izatea, baina
|
herri
mailan ez du baliorik bide horrek.
|
|
|
Ekintza konkretuak, argiak, zehatzak eta errazak izango direnak, baina, ikuspen eta oihartzun sozial eta ekonomiko handiena izango dutenak. Behin betiko proposamen batean mugatu baino lehen, ekimen hauek ekintza planaren zikloa ixten duen hausnarketa prozesu bateko
|
herri
kontsultan egin lirateke berriro ere.
|
|
|
Ekintzen zehaztasunak esku hartzearen lehentasuna dakar,
|
herri
kontsultaren bitartez berretsi dena ere. Ekintza horien helburua, oso argiak eta ez konplexuak nahitaez, PEParen esparrurako kohesioa hiru ataletan hobetzea izango da:
|
|
|
Gainera, zeintzuk izango diren etorkizuneko belaunaldien beharrizanak erabaki ez ezik, aurreikus ditzakegu ere. Baina egun dakigunez,
|
herri
garatuetan dauzkagun ustezko beharrizanak mundu guztira hedatuko balira, hazkunde maila mundu guztira hedatuko balitz, ez litzateke ziurtatuko datozen belaunaldien bizimodua.
|
|
2016
|
|
|
Testuinguru, soziala eta fisikoa, hauetan markaren identitatearekin erlazionatu nahi den marko esperientzialaren barne agertzen da, eta komunikazioari gehitzen zaion elementu bilakatzen da. Hiriko gainerako espazioetan araudietan eta
|
herri
ordenantzetan ezartzen den eta ohikoa izaten den kontroletik aske geratzen diren egiturak bihurtzen dira.
|
|
|
kultura ez da herriarena, soberania herriarena ez den moduan. Kultura, eta, beraz, soberania edo
|
herri
boterea kapitalarenak dira: kapitalaren kultura dira kultur kapitalak, ez herriarenak.
|
|
|
guztia subjektu Txuri, Burges, Heterosexual, Heldu eta Gizonezkoaren arabera eraikia baitago.Ondorioz, ez dago lekurik askotariko mugikortasuna duten gorputzentzat, beren bizitza produkzio kapitalista (enplegu+ auto bidezko mugikortasuna) eta kontsumo kapitalistatik (dendak, terrazak.??) haratago planteatzen duten herritarrentzat. Hargatik, interesgarria eta iraultzailea iruditzen zaigu «beste gorputz horientzat» eginda dauden
|
herri
, hiri eta etxeetan hausnartzea zein alternatibak planteatzea gazteek, gurpil aulkidunek, zaharrek, bizikletek, lagun taldeek, emakumeek, haurrek, pilotarekin jostatzen direnek, kalean kontsumitu gabe bazkaldu nahi dutenek... ere espazioa izan dezaten bertan.
|
|
|
Haren proposamenari kasu eginez, laster ginen harremanetan umeekin eremu ezberdinetan lan egiten genuen pertsona eta taldeak, batez ere bizkaitarrak, tartean donostiarren bat badago ere. TEO Arkitekturako kideok adibidez, Teo Arkibirak egitasmoa dugu lan ildoetako bat, eta horren bitartez Bizkaiko
|
herri
batzuetako umeekin arkitektura eta sormenaren inguruko gaiak lantzen ditugu era askotako tailerretan. Gizaarte Elkarteak, bere aldetik, artearen alor ezberdinak eta hezkuntza uztartzen dituen jarduerak jorratzen ditu.
|
|
|
Joan den urtean, Basauri, Galdakao, Santutxu (Bilbo) eta Gurutzetako (Barakaldo) taldeetako umeekin jorratu ziren zenbait ekintza haien auzoetako espazio publikoan, eta aurten, Caritasen laguntzaz beste hainbeste egingo da Otxarkoaga (Bilbo), Erandio eta Algortako (Getxo) haurrekin. Aukera paregabea, umeak bere hiri,
|
herri
edo auzoan esku hartu ahal izateko tresnez baliatzeko. Honetaz guztiaz aparte, laster Kraftkoviaren ekimenari esker Jolastour egitasmoa garatzeko aukera izango da Donostiako umeekin, alde zaharreko hainbat txokotan.
|
|
2017
|
|
|
Agertzen diren neo kontzeptu berriak, adibidez Hiri erregio, metropolizazioaren eufemismoak besterik ez dira. Eta metropolizazioak hiri,
|
herri
eta lurralde zatiak batzen ditu etenik gabeko euskarri berriak bailiran. Handitasunak emango dio lurralde zatiari bisibilizazioa mundu globalizatuan.
|
|
|
Hor da Euskal Suburbien erronka, euskal hiri edo
|
herri
izatetik, hots, efektuen paisaia distiratsu eta nostalgiko izatetik, afektu partekatuen paisaia sare bihurtzea alegia.
|
|
|
Gaur egun, hacklab, hackerspace, makerspace edo gure Hirikilabs bezalako hiri laborategiek eta hainbat unibertsitatetan edo modu independentean ezarritako fablab ek mundu mailako
|
herri
fabrika txikien sare informal bat osatu dute. Denek dute amankomunean diseinu parametrikoan oinarritutako tresnen erabilera, eta gehienek merkatuen garai honetan hain ohikoa ez den ezagutza partekatzeko eta materiala berrerabiltzeko pedagogia ere.
|
|
2018
|
|
|
Portuaren jarduerari esker batik bat, hazkunde handia bizi izan zuen hiribilduak. Kontzejuak, herritarrentzako ogia bermatzeko helburuz,
|
herri
lurrak artoa landatzeko baliatzea hartu zuen erabaki.
|
|
|
Eskalaren arabera, jarduera industrial baten balioa ere alda daiteke: aldirietako
|
herri
txiki batean kokatutako XXL kontsolidazio zentro batek seguruenik lanpostu gutxi sortuko ditu, bertako bizilagunei onura gehiegirik ekarri gabe; baina eskualde edo probintzia batentzako balio estrategiko handia izan dezake. Bestalde, eraikin baten azpian txertatutako tailer txikiak apenas du inolako eraginik hiri baten ekonomian, baina auzokideei sekulako zerbitzua eman diezaieke.
|
|
|
Elkarren arteko distantzia urriak edota ezaugarri orografiko beretsuak izateak bezalako antzekotasunek euren arteko datuen alderaketak egitean ondorio interesgarri eta baliagarriak aurkeztuko dizkigute. Bestalde, ikerketa hau lurralde mailan gutxieneko eragin bat izan dezaketen azpiegiturez arduratuko da,
|
herri
ezberdinak bildu eta elkarrekin lotu dituzten trenbideetako elementu multzoez alegia, eta honekin, aztergai izango diren azpiegituren luzera minimo bat finkatua geratuko da: 11Km tatik gorakoak.
|
|
|
Marxek azaldu zuen lehenik zehatz (Marx, 1867), kapitalismoaren metaketa prozesuak jatorrizko desjabetzea beharrezko duela, eta gaur egun David Harvey hirigileak (Harvey, 2006) edo Silvia Federici feministak (Federici, 2017) garatu dute errealitate hori arlo ezberdinetatik. Horregatik, desjabetzea prozesu historiko bat dela eta gaur egun egunerokoan gure
|
herri
, kale eta bizitzetan gertatzen ari dela konturatzea oso garrantzitsua bihurtu da. Izan ziren komunalen pribatizazioak, gero baserri idealizatu bihurtu ditugunak.
|
|
|
Helburua argi dugu, bizitzeko lurraldeak sortu behar ditugu. Ez Oarsoaldean bakarrik, baizik eta bakoitzak gure
|
herri
eta eskualdeetan, baina argi izan horretarako guztiok parte hartu dugula lan kolektibo horretan. Desjabetzeetatik gatoz, eta desjabetze prozesuek jarraituko dute, baina espazioen borrokan buru belarri sartu behar dugu.
|
|
2019
|
|
|
Ezinbestekoa izango da, besteak beste, herriz
|
herri
lur produktiboen eta baserrien errolda egitea edo erabili gabeko lurrak eta baserriak aktibatzeko planak egitea. Hirigintzan ezagutzen ditugun kontzeptuak egokitu ditugu eta segur aski kontzeptu berriak asmatu ditugu.
|
|
|
Elikadura
|
herri
proiektu desberdin baten erdigunean paratzeko Baztango esperientzia
|
|
|
Azkeneko hamabortz urteetan bailara politikoki eta sozialki baldintzatu duten bi proiektu eztabaidagarri izan dira, oraino gatazka iturri direnak: Erdizeko aire zabaleko meatzea2 eta Aroztegiko urbanizazioa3 Erdiz Baztango
|
herri
bazkaleku handiena da, 500 hektarea inguru ditu eta Aldude Mendi izeneko Babes Bereziko Eremuan dago. Aroztegiko proiektua, berriz, Lekaroz herrian egin nahi dute; 45 hektareako lurzoru urbanizaezina hartzen du eta bertan 228 familia bakarreko bizitegi, luxuzko hotela eta golf belaia egin nahi dute.
|
|
|
Euskal Herriko udalerri zabalena, beraz. Lurraldearen% 85
|
herri
lurra da eta gaur egun 7.800 biztanle ditu.
|
|
|
Proiektu horien aurkako mugimenduak lur horien nekazaritza balioa aldarrikatu izan du hasieratik. Lehenengo kasuan Baztango
|
herri
bazkaleku handiena izanik, urtero uda sasoian 500 behi buru alhatzen dira eta gainerako urtaroetan zaldi behor eta ardiak. Denera 80 nekazarik erabiltzen dute.
|
|
|
Denera 80 nekazarik erabiltzen dute. Bigarren kasuan, Udalez Gaindiko eragina duen Plan bezala izapidetu du Nafarroako Gobernuak eta, horren ondorioz, «Palacio de Arozteguia» sustatzaileak eskatuta
|
herri
lurrak eta lur jabe ttiki batzuen lursailak hartzen dituen banaketa area zehaztu du. Lur horien gehiengoa jabegoan edo alokairuan nekazaritzarako erabili izan da.
|
|
|
Horren barnean lehendabiziko pausoa, bukatu gabeko nekazaritza ereduaren gaineko eztabaida da8 Sektorea bera gainditzen duen eztabaida soziala eta
|
herri
bezala erabakiak hartzea eskatzen duena. «Eutsi Baserriari!
|
|
|
Paladio edo Vitruvioren liburuen antzeko eragina sortzeko helburuarekin, arkitekturak bete beharreko 10 arauak argitaratu zituen Architectural Review aldizkarian. Ez hori bakarrik, arkitektura tradizional eredugarria biltzen zuen
|
herri
txiki bat ere sustatu zuen, Poundbury deiturikoa, Dorset en, askok, Disneyland feudala deitzen dutena.
|
|
|
Bailarako lau
|
herri
horiek administrazio batzarren bitartez funtzionatzen dute. Bakoitzak bere alkatea du eta bertako biztanleek aukeratutako hainbat ordezkari.
|
|
|
Mundu mailan ezaguna da Gernikako bonbardaketa. 1937ko apirilaren 26an faxistek Gernika txikitu zuten, eta ez zuten edozein
|
herri
aukeratu, euskaldunen bakearen ikurra hautatu zuten. Historialarien arabera eraikinen% 85 guztiz erre zituzten, eta gainerako eraikinek kalteak jasan zituzten.
|
|
|
Historialarien arabera eraikinen% 85 guztiz erre zituzten, eta gainerako eraikinek kalteak jasan zituzten. Sarraski haren markak ezabatu egin ziren, lurperatu, eta haien gainean
|
herri
berria eraiki zen. Diktadurak iraun zuen 40 urteetan isiltasuna izan zen nagusi.
|
|
|
Gernika bezalako
|
herri
txiki batean memoria kolektiboak eta identitateak sekulako garrantzia daukate. Gernikako bizilagunak ez badira sentitzen herriaren parte, komunitatearen parte, oso zaila da herri horrek bere burua berrasmatzea eta aurrera egiteko aldaketak erdiestea.
|
|
|
Gernika bezalako herri txiki batean memoria kolektiboak eta identitateak sekulako garrantzia daukate. Gernikako bizilagunak ez badira sentitzen herriaren parte, komunitatearen parte, oso zaila da
|
herri
horrek bere burua berrasmatzea eta aurrera egiteko aldaketak erdiestea. Memoria ariketa ezinbestekoa da etorkizunera begiratzeko.
|
|
|
Ikerketak hipotesi bat izan zuen abiapuntu: tokia garai bateko
|
herri
izaeraren lekuko zela eta identitate hori iruditegi kolektiboan indarrez mantentzen dela egungo erabilerak lasai burutzea oztopatuz. Joera aztertzeko bi dimentsio landu ziren:
|
|
|
2003an Itoizko urtegiaren eraikuntzak zazpi
|
herri
eta hiru natura erreserba urperatu zituen. Urpean lurra izeneko film bat egiten ari da Maddi Barber zinemagilea urpean galdutako espazioaren inguruan.
|
|
|
Nafarroako Pirinioetako maldetan Itoizko urtegiak zazpi
|
herri
eta hiru erreserba natural urperatu zituen 2003an. Egun, 592 metroko kotak espazioa bitan banatzen duen lerro horizontala marrazten du urtegiaren paisaian.
|
|
|
Adibide gertu bat aipatzearren, Bizkaiko hainbat ordenantza munizipalek eraikuntza berriko familia bakarreko etxebizitzak baserri tradizionalaren patroi estetikoei jarraitzera behartzen dituzte2 Modu horretan, hormigoizko eta altzairuzko etxeak zurez eta harriz apaintzen dira, estalkiak teila gorriz estaltzen dira eta beirate handiak erabat debekatzen dira. Arkitekturak
|
herri
etxebizitza tradizionalaren klixeari eta zehar esanari dei egiten dio, oroimenera nekazaritza eta abeltzaintza esplotazio txikiez osaturiko paisaia fiktizio bat gogora ekarriz.
|
|
|
Lehen taldean, egileak modu zuzenean erakusten digu bere hiri edo herria, bere arazo eta abantailak. Fikzioak hori guztia biltzen duen
|
herri
edo hiri generikoa sortzeko balio du.
|
|
|
Askotan, aireportu batean, ezin jakin zein herrialdetan gauden, denak baitira berdinak. Hiri edo
|
herri
askotan gauza bera gerta daiteke. Talde honetako egileek fikzioa erabiltzen dute hiri edo herri generikoa sortzeko, garai eta lurralde jakin bateko herri guztiak irudikatzen dituena, eta aldi berean, bat bera ere ez.
|
|
|
Hiri edo herri askotan gauza bera gerta daiteke. Talde honetako egileek fikzioa erabiltzen dute hiri edo
|
herri
generikoa sortzeko, garai eta lurralde jakin bateko herri guztiak irudikatzen dituena, eta aldi berean, bat bera ere ez. Bernardo Atxagaren Obaba dugu adibide argi eta gertukoena, landa eremuko Euskal Herria herri bakar batean bilduz, Asteasu izan zitekeena, baina baita Lesaka ere, Idiazabal, Urdax eta Oñati.
|
|
|
Hiri edo herri askotan gauza bera gerta daiteke. Talde honetako egileek fikzioa erabiltzen dute hiri edo herri generikoa sortzeko, garai eta lurralde jakin bateko
|
herri
guztiak irudikatzen dituena, eta aldi berean, bat bera ere ez. Bernardo Atxagaren Obaba dugu adibide argi eta gertukoena, landa eremuko Euskal Herria herri bakar batean bilduz, Asteasu izan zitekeena, baina baita Lesaka ere, Idiazabal, Urdax eta Oñati.
|
|
|
Talde honetako egileek fikzioa erabiltzen dute hiri edo herri generikoa sortzeko, garai eta lurralde jakin bateko herri guztiak irudikatzen dituena, eta aldi berean, bat bera ere ez. Bernardo Atxagaren Obaba dugu adibide argi eta gertukoena, landa eremuko Euskal Herria
|
herri
bakar batean bilduz, Asteasu izan zitekeena, baina baita Lesaka ere, Idiazabal, Urdax eta Oñati. Era berean, 20ko hamarkadan jada William Faulknerrek eraikia zuen Yoknapatawpha, kotoia jasotzen zuten esklaboez marrazturiko Estatu Batuak islatzen dituena.
|
|
|
Alde batetik, irakurleari sortzen dion gertutasunarengatik. Obabako jostundegiaz irakurtzean,
|
herri
bat dena, baina aldi berean Euskal Herriko herri guztiak, erraz ikuskatu dezake irakurleak bere oroitzapeneko jostundegia, eta konturatu orduko Obabako kaleetan ari dela oinez. Beste aldetik, fikzioa sortzean, herriari izena aldatzearekin soilik, errealitatearekiko distantzia ematen du, eta horren arau irmoak hausteko aukera.
|
|
|
Alde batetik, irakurleari sortzen dion gertutasunarengatik. Obabako jostundegiaz irakurtzean, herri bat dena, baina aldi berean Euskal Herriko
|
herri
guztiak, erraz ikuskatu dezake irakurleak bere oroitzapeneko jostundegia, eta konturatu orduko Obabako kaleetan ari dela oinez. Beste aldetik, fikzioa sortzean, herriari izena aldatzearekin soilik, errealitatearekiko distantzia ematen du, eta horren arau irmoak hausteko aukera.
|
|
2020
|
|
|
estatuen boterea merkatu espekulatiboetara transferitu da. Uraren inguruan, zeina bizitzaren ikur unibertsala baita, gabetzearen aurrean
|
herri
defentsarako mugimendua antolatu zen.
|
|
|
Uraren kudeaketaren inguruan
|
herri
ekimena antolatzearren, Xarxak Valentziako Erkidegoko Uraren Behatoki Herritarraren (OCACV) sorrera bultzatu zuen, zeina Valentziako Generalitatearen gobernuak asumitu zuen aurreko legegintzaldian. Esan beharra dago, ezen, Generalitatearen Klima Aldaketaren Valentziako Estrategiaren5 parte izan arren (72 neurria), Behatokia ez dela egitasmo amaitua, eta horregatik ezin aurkez dezakegu hemen emaitzarik.
|
|
|
Jakina da Euskal Herriaren historia urari lotuta dagoela (edozein zibilizazio bezala, uraren presentzia beharrezkoa zen). Baina, gure kasuan, herria kostaldean dagoela eta duen klima aintzat hartuta, ez da gauza bitxia ura
|
herri
gisa gure garapenaren protagonista izatea. Asko idatzi eta ikertu duzu, besteak beste, burdinola, errota eta abarrei buruz.
|
|
|
etxeko olioa saneamendu sarera botatzea, komuneko tanga zaborrontzi gisa erabiltzea, txorrota zabalik dagoela harrikoa egitea, hortzak garbitzea eta abar. Ekintza horiek guztiek zalantzan jartzen dute
|
herri
gisa dugun heldutasuna, gizarte kontzientea garenik edo gure iraganetik ikasbiderik izan dugunik. Uraren arrazoizko kudeaketak, milaka eta milaka urteetan izan dugun ondasun mugatuarenak, lehentasunezkoa izan behar du, bai eta gutako bakoitzaren konpromiso pertsonala ere.
|
|
|
Horregatik, hiri askotan ibaiak estali ziren, hala nola Huerva Zaragozan, edo desbideratu egin ziren, Turia Valentzian bezala. Gaur egun, erronka da hiri ibilguak berreskuratzea, paseatzeko eta
|
herri
eta hiriei nortasuna ematen dieten ibai horiekin elkartzeko espazio pribilegiatu gisa.
|
|
2021
|
|
|
Parisko galeria baterako pieza batzuk sortzen, Huescarako erakusketa bat prestatzen eta Madrilen urte amaieran egingo dudan beste bat sortzen. Baita Galiziarako horma irudi bat sortzen ere, hango
|
herri
txiki bateko emakumeekin eskuz esku asmatua.
|
|
|
Era berean, inguru urbanoen eraikuntza prozesuan zehar, eremu publikoek duten garrantzia alde batera utzi eta askotan araudiak finkatzen duen betebehar bat bezala besterik ez da ulertu. Salbuespenak salbuespen, hiri eta
|
herri
gehienek badituzte nolabaiteko" sare" bat osatzen duten gutxietsitako eta erabili gabeko tokiak.
|
|
|
Aurreantzean, gure metaforak, beharbada, higienistak izango dira berriro. XX. mendearen hasieran obreroek airea eta eguzkia behar zituztela erabaki zenean –eta ez hainbeste osasunaren kalterako izanik ere
|
herri
asmakizun handietarako gai zen hiri kultura, besteak beste masen aisiarako, maitasun librerako, zinemarako edo rock and rollerako gai zena–, normaltzat jo zen lehenengoak ziurtatzen zituzten etxebizitza eta auzoak estandarizatu eta sortzea, baina –ia– bigarrenarekin amaitu zuten.
|
|
|
Hirietako nahiz
|
herri
gizenduen ‘aldirietan’ gertatu ohi den legez, Aldiri aldizkariak arkitekturan eta hirigintzan jarria izan du urteotako muinoa; eta abar... delako horretan, aldiz, hiri bihotzetik harago aurkitu ditugun ‘zabalguneak’: maiz arte plastikoak, diseinua, teknika grafikoak eta infografia, hiri paisaia nonahi, espazio publikoa, kontu filosofikoak, ingurugiro jasangarria edo jasangarritasunik eza, etxebizitza, lurraldea, industria, hezkuntza, kirola, postmodernitatea, generoa, ekonomia, kartografia, gizarteko afera kultural eta antropologikoak, komikia... eta abar, humanitateen begirada zorrotz/ sakonaz erakarriak.
|