|
2000
|
|
|
Hemen berriz sartu gara zaharrak, gazteak, lehenengo mailakoak, bigarrengokoak, gazteak zirelako gehiegi ezagutzen ez zirenak...
|
Herri
osoak parte hartu duen txapelketa bat izan da. 24 talde osatu eta ibili gara eta herri osoan giro bat sortzeko balio izan du.
|
|
|
Herri osoak parte hartu duen txapelketa bat izan da. 24 talde osatu eta ibili gara eta
|
herri
osoan giro bat sortzeko balio izan du.
|
|
|
Eta hori txapelketak ekarri zuen. 59an kantatu genuen Gipuzkoako txapelketa, gero 60an Euskal Herrikoa, eta hortik kutsatu zen
|
herri
osora, eta handik aurrera hasi zen festetara bi bertsolari eraman eta norbait gaia jartzen. Gainera beti sortzen dira gauza berriak:
|
|
|
Batetik egungo instituzioak eta, bestetik, marko berriaren bila bultzagile lana egingo luketenak: herri mailako Udalbiltza, Euskal
|
Herri
osoa hartuko lukeen batzar eratzailea eta, Euskal Herria osatzen duten herrialdeak ordezkatuko lituzkeen herrialdeen ganbara bat.
|
|
|
Hargatik, dantza honi atal bat eskaini diogu. Haritz
|
herrian
oso errotuta dagoen taldea da. Urte osoan zehar hainbat ekitalditan hartzen du parte:
|
|
|
Euskal Herrian Euskarazek, martxa honen bidez, Euskal
|
Herri
osorako legeri berri bat aldarrikatu nahi izan du, gaur egun Frantziako eta Espainiako Estatuetako legeriek ezartzen duten zatiketa gaindituz. Unai Brearen hitzetan,
|
|
|
HORREN inguruan, ezin dugu ahaztu ETA erakundeak publikoki adierazi duela bere praktika armatua alde batera uzteko prest dagoela Euskal Herriko eskubide politikoak gauzatzeko prozesu demokratikoarekiko konpromiso tinkoa baldin bada. Beraz, borroka armatua elkarlanerako arazo gaindiezina bilakatzen zaien sektore horientzat, badago eskaintza zehatzik, askotan aipatutako su eten berri bat baino eraginkorragoa, hots; ETAren borroka armatua baztertzea Euskal
|
Herri
osorako prozesu demokratikoaren truke. Horrek aurkamendu militarra dena konfrontazio demokratikoa bilakatuko luke.
|
|
|
hori omen da demokrazia, hori zuzenbidezko estatuaren legea. Beraz, bai,
|
herri
osoak badaki presoak badirela, baina haien askatasunaren alde garenak ez gara herri osoa, eta ez dakit gehiengoa garenez. Asko bai, eta motibatuak.
|
|
|
hori omen da demokrazia, hori zuzenbidezko estatuaren legea. Beraz, bai, herri osoak badaki presoak badirela, baina haien askatasunaren alde garenak ez gara
|
herri
osoa, eta ez dakit gehiengoa garenez. Asko bai, eta motibatuak.
|
|
|
Udalbiltzaz gain, sei lurraldeen batzar bat ere behar dugu. Hau, hasteko, egun dauden hautetsiekin osa daiteke eta hortik bideratu behar da Euskal
|
Herri
osoa hartuko lukeen marko instituzionala.
|
|
|
Net pozgarria zait berenak iraun dezan nahi dutela ikustea, baina beranduegiko ahalegina deritzat: inork tlingit hizkuntzaz ote dakien galdetutakoan, hiztun bakarra zegoela beldurrez aditu dut (bildutakoen artean ala
|
herri
osoan?), gutxienez, hirurogei bat urteko agurea. Patuak ez dakarkigu hori, ezta?
|
|
|
Eskulan ugari eta merkea eskura izanik mekanizazioak behar zuen inbertsioa ez zen errentagarri. Eskulan merke eta ugaria Bizkaiatik etorriko da hasieran, Euskal
|
Herri
osotik gero eta XIX. mende amaierarako Espainiatik langile ugari hurbilduko da. 40 urtetan Bizkaiko populazioa bikoiztu egiten du inmigrazioak.
|
|
|
Eskiula
|
herri
oso bitxia da. Biarno partean da admistrazioaren aldetik, oso euskalduna da alta.
|
|
|
Herri aldizkariekin egin bezalaxe, azti ibili dira oraingoan ere gisa honetako egitasmoa garatzeko orduan. Hain zuzen, Goitb lehen emaitza izan den arren, Goiena Komunikazio Zerbitzuak Kooperatibak, beste zenbait egitasmo biltzen du bere baitan, hala nola, bailarako egunkaria, irratia eta Internet, berandu baino lehen abiarazi nahi dituztenak Euskal
|
Herri
osora ere hedatzeko xedez.
|
|
|
Egitasmo hau haatik, ezinezkoa izango zen 80ko hamarkadaren hondarrean Arrasate Press aldizkariak bidea ireki izan ez balu, argia ikustean euskarazko herri hedabideen aitzindari bihurtu baitzen. Denbora gutxiren buruan, bailarako gainontzeko herriak beren aldizkariak plazaratzen hasi ziren, loraldia Euskal
|
Herri
osora zabalduz. Hona hemen Debagoiena bailara aldean dauden herri aldizkariak:
|
|
|
Iparraldeari begira. Euskal
|
Herri
osoari bidalitako mezua da" Danok Dantzara Plazara!" leloa. Hala ere, aurten deia Ipar Euskal Herrira ozenago iritsi zedin saiatu dira antolakuntzako kideak.
|
|
|
Ekitaldi hau erakusketa bat izango da, Euskal Herriko lurralde eta eskualde ezberdinetan dantza soltean egiteko dauden era ezberdinak azalduko dituen erakusketa. Euskal
|
Herri
osotik etorriko dira dantza bikote edo taldeak, eta horrez gain, dantza solte munduan garai bat eta estilo bat markatu duten belaunaldi, sendi edota eskolak ere izango dira agerraldian.
|
|
|
batetik, etsaien aurka egiteko armak behar ditugu, baina pistolek ez dute balio. Eta bigarrena, horko esparru naturala Euskal
|
Herri
osoa da. Lizarra ez da porrota izan, ideia bat baizik:
|
|
|
Orduan, lan hau egiterakoan urte asko joan zaizkit bere osaketan, lehenengo hartzaileak edo, nire ikasleak izan dira, beraiekin eztabaidatu baititut zenbait gai. Baina horrekin batera, beti gogoan izan dut Euskal
|
Herri
osoa; halere, nire pentsamendua ezker abertzalean kokatzen dudanez, eta nola nire aburuz ezker abertzaleak pentsamendu anitza izan behar duen, ikerketetan bezala plataformetan ere, bereziki ezker abertzaleari egiten diot eskaintza eta gehienbat bere buruzagiei, irakur dezaten, ea tresna baliagarria zaien eta erabiltzen duten.
|
|
|
Hamasei gazte euskaldun zeuden garai hartan epaiketa militar baten zain Burgosen. Auziak Euskal
|
Herri
osoa astindu zuen eta baita astekaria bera ere.
|
|
|
Batez ere, gaur egun ulertezina edo inoiz ulertuko ez dudana, zera da: feudalismo garaian, gizon batek
|
herri
osoaren aurka erabakia, orain, demokrazia garaian, herri guztiaren, edo herritar gehienen, arrazoizko nahiarekin bete ezina. Non daude giza eskubideak?
|
|
|
Gainera, Hego Euskal Herrira mugatuko garenez, emisio esparru desberdinekokanalak aurki daitezke aldi berean lanean: Estatu espainiar osorako ari direnak (TVE1, TVE2, Canal Plus, Antena eta Tele), Euskal
|
Herri
osoa kontuan hartzen dutenak (ETB1 eta ETB2) eta, azkenik, telebista lokalak deiturikoak, beren seinalearen igorpena herri, hiri zein eskualde batera mugatzen dutenak (Tele Donosti, Canal Bizkaia edoTele bezalakoak).
|
|
|
Telebistaren audientzia aztertzerakoan, bi dira nagusitu diren metodoak: inkestenbidez burutzen dena (CIES, EGM...) eta audimetroa (Sofres AM) erabiltzen duena.Gure ikerketarako, eskuraerrazagoa izan delako eta Hego Euskal
|
Herri
osoa bereazterketa esparru modura hartzen duelako, CIESen audientzia ikerketaren emaitzakdira gehien erabili ditugunak11 Hala ere, telebistaren kontsumorako joera zelakoa denazaltzeko, labur labur, Sofres AMren emaitzak ere aipatuko ditugu, EAEko portaerakNafarrorako baliagarriak izan daitezkeelakoan.
|
|
|
GARAk, EUSKALDUNON EGUNKARIAk eta, beste neurri batean, DEIAk, lauprobintzietara zabaltzen dute beren merkatua. Hala ere, Hego Euskal
|
Herri
osoa esparru naturaltzat duten egunkariek ez dute salmenten %14, 4ko ehunekoa gainditzen.
|
|
|
Bere aldegogorarazi behar da, Zuberoa biztanle gutxien duen Euskal Herri osoko herrialdeadela. Mediametrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da, hiru euskalirratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela, etaRadio France Pays Basquek galdeketaren agintzaileak, Ipar Euskal
|
Herri
osora zabaltzen duela entzute eremuaren azalera. Irrati hauen ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira.
|
|
|
Maila: albistegia herrialde jakin bati buruzkoa ala Euskal
|
Herri
osoari buruzkoa den adieraztendu.
|
|
|
2 taulan are nabarmenago bihurtzen dira egunkari abertzale eta ez abertzaleenarteko aldeak. Lehenengoek Euskal
|
Herri
osoari dagozkion gai eta gertaera ugaritratatzen dituzte (esaterako, EUSKALDUNON EGUNKARIAren albisteen %37 mailahorretakoak dira); bigarrenek, ordea, ia ez dute Euskal Herriaren osotasuna islatzenduten albisterik eskaintzen (gehiena, DIARIO VASCOk: % 7).
|
|
|
geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da: lehenentzat politikazko albisteen erdiek baino gehiagokEuskal
|
Herri
osoarekin zerikusia duten gaiak aipatzen dituzte; bigarrenentzat, ordea, mota horretako albisteak politika gaietako %10etik behera dabiltzala kasu gehienetan.
|
|
|
Izan ere, itun hartatikaurrera Euskal Herriko dinamika politikoak inoiz baino gehiago begiratu dio EuskalHerri osoaren batasunari, eta inoiz baino gehiagoko batasuna lortu da lurralde guztietako alderdien eta gizarteko eragileen artean. Honek isla zuzena izan du hedabideetan, eta, bereziki, Lizarra Garaziko itunaren eragileen politika, neurri handi batean, Euskal
|
Herri
osorako politika gisa aurkeztua izan da. Baina ez alderdi eta talde horienpolitika bakarrik:
|
|
|
Hala gertatzen da Hego Euskal Herriko egunkari probintzialekin. Baina harantzago ere badoaz, eta bidaia horretan ez dute islatzen Euskal
|
Herri
osoa, zati bat baizik: aurrekoetan bezala, berriro ere probintziaren eta Euskal Herriaren arteko maila agertzen zaigu hemen.
|
|
|
esan dugun legez, ia egunkari probintzial gisaaritzen da bere eguneroko jardueran. Baina bere ideologia nazionalista nabarmengeratzen da, Euskal
|
Herri
osoarekin zerikusia duten albiste ugari argitaratzenbaititu.
|
|
|
izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik). Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako, Euskal Herri osoan aldi berean (eguraldia, euskararen aldeko kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal
|
Herri
osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira. Honek esplikatzen du, hartara, Iparraldean zein Hegoaldeko herrialdeetan gertatuen eta eragina duten gertaeren arteko aldea.
|
|
|
ez duela esan nahi artikuluak Euskal Herri osoarekinzerikusia duenik, baizik eta gaiak edo gertaerak loturarik ez duela Euskal Herrizkanpoko inongo eremurekin. Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal
|
Herri
osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Lehena, jadanik Lizarra Garaziko itunareneraginari lotuta legoke: Euskal
|
Herri
osorako politikagintza indartuz joan den neurrian, Euskal Autonomia Erkidegorakoa ahuldu egin da. Baina Lizarra Garaziko itunetiksortu den politikagintza hori gehienbat egitasmoen mailan burutzen den neurrian, gauzapenen mailan burutzen direnak oraindik ere daukagun egituraketa juridiko politikoari lotuta daude, eta hori islatzen da, besteak beste, ekonomiari buruzkoalbisteetan.
|
|
|
Grafiko honen arabera, bi egunkari mota bereiz ditzakegu, Hego Euskal Herrian argitaratzen direnen artean. Batzuek izaera nazionala dute, hots Euskal
|
Herri
osora hedatzen dira, eta beren erreferentzia eremu nagusia Euskal Herria da:
|
|
|
DEIA egunkaria bi multzo horien artean kokatzen da. Izan ere, bere printzipioengatik Euskal
|
Herri
osorako egunkaria izan nahi luke, baina bere egiturak Bizkai, Arabaeta Gipuzkoara mugatzen du (Nafarroan eta Iparraldean erredakziorik ez baitu). Bestetik, bere hedadura Bizkaian agortzen da gehienbat (ikus hedadura datuak, 1 atalean), eta argitaratzen dituen artikuluen erreferentzia eremu nagusia Bizkaia da.
|
|
|
c) Hedapenaren arabera: Euskal
|
Herri
osorakoak/ Herrialde bakarbaterakoak.
|
|
|
Iparralderako deskonexiorik egiten ez denez, Iparraldeko lagunek Gipuzkoako albistegia ikusten dute deskonexioen orduan. Era berean, Iparraldearen berri Euskal
|
Herri
osora hedatzen daIparraldearen Orena saioaren bitartez. Hala ere, begi bistakoa da bere herrialdeko izaera, Hegoal dean gertatzen den ezer ez baita aipatzen albistegi horretan.
|
|
|
Albistegietako gaietan Euskal Herria ETBko albistegiek barrutik nola egituratzenduten begiratuta, berriro agertzen zaizkigu egunkarietan antzemandako joera batzuk.Eguraldiari eta trafikoari buruzko berriek (bereziki lehenek) Euskal
|
Herri
oso bat irudikatzen dute (joera hau lehenago ere ikusi dugu egunkari abertzaleetan). Politika gaieiburuzko albisteek, ordea, zatikatu egiten dute Euskal Herria:
|
|
|
Aztertu ditugun albistegien ondorengo eguraldi emanaldietan, Euskal Telebistarenak dira Euskal
|
Herri
oso eta integratuaren aldeko apostu garbia egiten dutenbakarrak. ETBk, euskarazko zein gaztelaniazko meteo emanaldi horietan, Zazpiak bateko profila aireratzen du.
|
|
|
Orain arte egindakoez gain, ordea, ENA taldearen iritziz, euskal nortasuna formalki bermatzen duen dokumentuaren ardura (definizioa, jaulkipena eta zabalpena, besteak beste) eta, ofizialtasuna lortzeko, Euskal
|
Herri
osoa eremutzat duen instituzio batek Euskal Nortasun Agiria bere gain hartzea ezinbestekoa da?. Beste batzuen artean, eskaera honi irtenbide bat eman nahian, 2000ko ekainean. Bai EuskalHerriari?
|
|
|
Eskubide zibil eta politikoen aldarrikapeneanoinarriturik, eta nazioarteko dokumentu esanguratsuak lekuko harturik (NBErenaipatutako 15 artikulua kasu). Euskal Herritartasunaren Nazio Agiria? sortzeko, ekimen honek sinadura bilketa erraldoia bultzatu du aurtengo uda partean, nortasun agiri horren kudeaketa eta jaulkipena Euskal
|
Herri
osoaren mailako erakundenazionala den Udalbiltzari dagokiola esanez, eta, euskal herritar gisa agertu nahidugunon errolda osatzea, ere aldarrikatuz.
|
|
|
inkorpora zaitez zu nigana, ni naizelako lehenengoa eta jatorrizkoa, ez??. Orduan, gure planteamenduan, Euskal
|
Herri
osoarentzat egiten da proiektupolitikoa, eta gero atxikimendu prozesua dator, ezin duzulako inor behartu prozesuan parte hartzera, eta ezin da eskubide kolektibo bat bermatu eskubide indibiduala zapalduz; aitzitik, biak lotu behar dira. Beraz, nahiz eta Nafarroako gehiengobatek gure prozesuan parte ez hartzea erabaki, gutxiengoak parte hartzeko eskubidea izango luke.
|
|
|
Beste galdealurraldetasunari dagokio: edo gauzatzen da abertzaletasuna gehiengo den lurraldeetan, edota egiten da, hastapenetik, Euskal
|
Herri
osoaren barruan. Horrez gain, testuinguru orokorra dago.
|
|
|
Orozkoko Untzueta mendiko gazteluan jentilak bizi ziren, eta
|
herri
osoa ikaran eizeukaten, neskak bahitzen zituzten-eta. Behin Olabarri Handiko neska hartu zuten, gaztelura eroan eta han burdinazko ateaz itxita eduki.
|
|
|
irakasle gehienak, kulturagabeak eta ezjakinak; bakar batzuk?, los más instruidos?? oso gauza gutxi irakasteko gai; hori gutxi ez bazen, dago Estatuak ezin ziola bere hezkuntza sistemaren eraikitzeari heldu, baldin eta ez bazion irakasleriaren prestakuntzaren arazoari lehentasunik ematen, horixe baitzen funtsezko baldintza oinarrizko irakaskuntza
|
herri
osoari zabaldu ahal izateko gero. Irtenbidea. Escuelas Normales?
|
|
|
Eta arrazoin zuen, beharbada. Eta hargatik ez zion behar bezala buru egin, maleruski, bere bi olen gainbeherari, zeina baitzegoen loturik, bertzalde, aspalditik zetorrèn eta Euskal
|
Herri
osorat hedatu zèn burdinaren gainbeherarekin... Ordea, noiz eta baitzirudien ezen negozioa galdugordean zegoela eta hondoa jotzerat zihoala, Urbiainerat heldu zen jigant hura, falkoina baino begi zoliagoa zena eta harririk arruntenaren azpian urrezko moneda bat ikusteko gai zena, eta jigant hura gure aita izan zen.
|
|
|
Eta, handik aitzina, amaren babesean erdietsi botereari esker —zeren eta apezak, bere mezekin eta bere kontseiluekin, ama babesten zuen neurrian babesten baitzuen amak, halaber, apeza bertze alorretan—, aita Bartolomek
|
herri
osorat zabaldu nahi izan zituen bere itzala eta bere eragina, eta erdietsi ere zuen, denborarekin, dantzen eragoztea eta debekatzea, aldi batez, baita emaztekiek buru oihal haien eramaitea ere, zeinak, aita Bartolomeren erranetan, beren forma haiekin —harroak eta luze bezain biribilak— ez baitzitezkeen izan haragikeriarako eta lizunkeriarako tentagarriak baizen; eta, nola uste baitzuen ...
|
|
|
" Ederki, seme: ezkontza egunean, lehenik, euskaldunok eskuzabalak garela erakusteko,
|
herri
osoa gonbidatuko duzu. Bigarrenik, euskaldunak jende dotorea direla erakusteko, txapela jantzi beharrean, sonbreirua eramango duzu.
|
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal
|
Herri
osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez.
|
|
|
Norbanako guztiak ukitzen dituzte, horien bizitzaren egitate garrantzitsuetan nahasten dira, noranahi jarraitzen diete haiei: eurok dira, maiz sarri, herriaren moral bakarra eta beti beti horren askatasunaren zatia; azken batean, eurek arintzen diote herritar bakoitzari lege politikoek herriaren zerbitzurako ezarritako zama; berebat, sakon babesten dute herritarra, hala behar duenean, bere izate eta ondasunetan, bera, eta ez beste inor,
|
herri
osoa izango bailitzan. Hortaz, Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa.
|
|
|
Jende asko zen gerraren beldur eta ihesi zebilena, eta bidean aurrera egin ahala handitzen ari zen iheslarien saldoa. Ordiziatik abiatu ginenean familiaren kontua zirudiena,
|
herri
osoen hustea eta ihesbidean pilatzea izan zen Bilbon. Hango egonaldia arrunt luzatu izango zen.
|
|
|
|
Herri
oso bat izan zitekeen, dena hain simetrikoki egina ez balego, hainbeste alanbre eta hesi eta burdina ez balego.
|
|
|
Begira egoten nintzaien danbolinean zelan egiten zuten xigorketa.
|
Herri
osoa eta inguruak gozatzen ziren kafe usainez. Oiangu inguruan nenbilenean ere hartzen nuen usain hura, kafea xigortzen ari ziren seinale.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan ez dugu Euskal
|
Herri
osoari dagokion daturik, joan den hiruhilekoan, batez beste, garestiago gertatzen zen etxebizitza erabilia erostea berria erostea baino. Joera hori 1997 urtearen amaieran sumatzen hasi zen, eta azken urteotan finkatu egin da.
|
|
|
Horregatik, ez da garaia zenbait zerga biltzeko eta beste batzuetan aldaketa txiki batzuk proposatzeko. Garaia da subiranotasun fiskal osoa edukitzeko, Euskal
|
Herri
osorako. Kontuan eduki behar dugu ere Ipar Euskal Herriak ez duela inolako ahalmen fiskalik.
|
|
|
Armando Llanosek ikertu zuen, eta badirudi birpopulazio garaiko nekropoli bat dela, X. XI. mendekoa. Arabiarrak etorri zirenean,
|
herri
osoak ihes egin eta hustu egin zen; baina X. mendean arabiarrak Ebro utzi eta Duerora jo zuten, eta jendea (uste dugu iparraldetik) birpopulatzera etorri zen. Esaten denez Erramel izeneko arabar konte bat jarri zen bertan bizitzen, eta horregatik du izena" Remelluri":
|
|
|
Euskal Herriko Komunisten konpromisoa (Igitaia eta Mailua ponentziaren erakunde egilea) Herri Batasuna indartzearen aldeko lan nekaezina burutzea da eta Lizarra Garaziko Akordioa berregitea,
|
herri
osoaren askatasuna eta bakearen aldeko fronte gisa. Aldi berean auzo, lantegi, eskola eta bulegoetan geure klase erakundea eraikitzen dugularik.
|
|
|
Betiko leloari eusten diote, ETArekiko menpekotasun osoa erakusten dute: " Euskal
|
Herri
osorako burujabetza da bakea" esaten dute. Subiranotasuna eta Lurralde Batasuna bakearen giltzak omen dira, ez euskal gizartearen aniztasunetik abiatutako elkarrizketa eta negoziazioa eta euskal gizartearen borondatearen errespetua, ez.
|
|
|
LAB ere Iparraldera hedatua dago, Senideak eta Gureak elkarteek bat egin dute oraintsu, eta Ipar Euskal Herrian presoei sostengua emateaz arduratzen den Koordinaketa erakundeko heledunek ere, amnistiaren alde eta presoen sostenguan ari diren euskal erakundeek bat egin luketela adierazi berri dute. EHk aurrera daraman Batasuna prozesuaren azken helburua ere hori da, Euskal
|
Herri
osorako ezker abertzaleko erakunde politiko berri bat sortzea. Hegoaldean baino beranduago ekin zioten prozesu horri Iparraldean, baina ABren inguruan egituratzen diren indar desberdinak horretan ari dira gaur egun. EHk, halaber, joan den astean zabaldu du egoitza Baionan.
|
|
|
Herriari, Euskal
|
Herri
osoa ez den baina Euskal Herriaren abangoardia den EAEko populuari, egindako inbertsio erraldoi horren emaitza sinatzea baizik ez zitzaion geratzen. Hori eskatzen zuen logikak, dena erabakia dela, dena manipulagarria dela, dena lotua dagoela dioen logikak.
|
|
|
Sortarazten zaizkien arazo eta kezkak, herri komunikabideekin, beste herri eta eskualdeekin, euskara elkarteekin eztabaidatu eta elkartrukatu nahi dituzte. Horregatik, Badihardugu elkartea Euskal
|
Herri
osoak ezagutu dezan, eta ekimena gizarteratzeko, aurten elkartearen aurkezpena Bilbon egingo dute.
|
|
|
Gertatzen dena zera da, nahiz eta Zestoatik oso hurbil egon, koba bera Debako udalerrian kokatua dagoela (Deba
|
herria
oso urruti egonik), eta bi udalak, bakoitza bere aldetik, pinturak (beti ere kopiak, inoiz ez orijinalak) turistikoki ustiatzeko proiektutan ari dira; ikusiko dugu zer gertatzen den.
|
|
|
Baina, Batasunak eskaintzen duen ikuspegi nazionala eta ezkertiarrak pertsona batzuen militantziari erantzuten dio. Zintzoki eta baikorki, Euskal
|
Herri
osoarentzat lan egin nahi dugu. Zentzu eraikikorra landu nahi dugu Euskal Herriarentzat, eta gaur batzuentzat ez baldin bada mementoa, guk uste dugu.
|
|
|
Europa eta globalizazioaren karietara hainbat aldaketa eman denez, egoera berria dela-eta, denok bat egiten dugu ideia honekin. Euskal
|
Herri
osoak eran tzukizun bateratu bat hartu behar duela diogu, eta horren kariz sortu da Batasuna.
|
|
|
Nik baietz uste dut. Batasunaren nahia euskaldunon eskubideak Euska
|
Herri
osoan errespetatzea eta onartzea da. Iparraldean ez gara EAEn bezala, EAEn eskubideen onarpen maila bat dago eta hemen beste bat.
|
|
|
Autodeterminazio eskubidea Euskal
|
Herri
osoarentzat, EAErentzat?
|
|
|
Honetara iritsita, zein da abertzaleen ikuspegitik proiektu egokiena azkeneko bi mendeotan estatu horiek izan duten eragina ezabatzeko? EAEren espresio politikoetatik abiapuntu berri bat garatzeko gai baldin bagara, Euskal
|
Herri
osoari kalte ala mesede egingo al dio horrek. EAEtik abiatuak ere, euskal herritar denak errespetatzen baldin baditugu, EAEtik mesede egingo diogu proiektu nagusiari.
|
|
|
Gaur egun Euskal
|
Herri
osoan zehar beste leku askotan bezala mota guztietako frontoiak aurki ditzakegu, beraien kopurua ezezaguna izateraino bezain ugariak. Mendietan, zelaietan, baserrietan, herrietan, hirietan… bakoitzak egitura eta itxura ezberdina erakusten du, baina, salbuespen gutxi batzuekin, denak inguruko osotasunean ezin hobeto integratuak agertzen zaizkigu.
|
|
|
Reggio Emilia herriko Udal haur eskolak bereziak dira; haurra da guztiaren zutabe eta erdigune;
|
herri
osoa dago inplikatua haurren heziketan. Proiektuaren muina haurra da eta elkarrizketa eta presentzia eskatzen dituzte, bereziki, hezitzaile eta familiarena.
|
|
|
Iparraldean bertatik bertara ekoizturiko egunkari bakarra dago: «Sud Ouest». Bertako gizartearentzako informazioa eskaini arren, ez du Euskal
|
Herri
osoaren errealitatea lantzen. Euskal Herriaren ikuspegi osoarekin egiten diren egunkariak, berriz, «Euskaldunon Egunkaria» eta «Gara» Hegoaldean sortuak euskaraz eta gaztelaniaz idatziak dira nagusiki.
|
|
|
Kasu honetan, Gasteizko Legebiltzarra izango da eztabaidagune, eta saio horretan Eusko Alkartasunak, aspaldian egiten ari den moduan, egungo marko juridiko politikoa agortuta dagoela berretsiko du. Agortuta dago, Gernikako Estatutua ez baita gai, hamaika arrazoi ezberdinengatik, egungo erronkei eta errealitateari erantzuna emateko; ez EAEko errealitateari dagokionez, eta are gutxiago Euskal
|
Herri
osoaren kasuan. Eta agortuta dago, funtsean, iruzur egin digutelako.
|
|
|
Eskuartean erabiltzen ohiturik gauden agenda horietako bat, baina berezko ezaugarriak dituena: elektronikoa, publikoa, euskaraz egina, doakoa eta egunerokoa, bilaketa sistema erosoarekin eta Euskal
|
Herri
osora ezezik mundu osora ere zabalduko dena, Interneten egongo baita.
|
|
|
Halere, Otsagiko xarma monumentu bat edo batzuek baino,
|
herri
osoak gordetzen du: pirinioar estiloko harrizko etxeak, hauetako ateburu, balkoi edota hegal landuak, arbel gris beltzezko edo teila gorrizko teilatu maldatsuak, galtzada harrizko karrika aldapatsuak, ibaien gaineko harrizko zubiak, herria bitan banatzen duten ibaietako ur garbiak...
|
|
|
Jakina. Subiranotasuna espainol
|
herri
osoaren baitan baitatza.
|
|
|
OFF Erromatar historialariek ikusi zuten â?, urrun urruneko lurraldeanâ?, sutondoan esandako kondairak belaunaldiz belaunaldi kontatzen diren ohiturak dira. Gainera, gaueko hotza epeldu eta bizirik iraunarazten dituzte
|
herri
oso baten oroitzapenak.
|
|
|
Gaur egun Paadar familia lurretik baino gehiago turismotik bizi bada ere, oso gogoan dute Laponiaren historia: samiak lurralde bakarti hauetan barrena abiatu zirenekoa, hegoaldeko biztanleek iparralderago joatera behartu zituztenekoa, edo Bigarren Mundu Gerrak
|
herri
osoak suntsitu eta laponiar arkitektura zaharra galdu zenekoa.
|
|
|
a) Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia/ Plan General de Promociondel Uso del Euskara (Eusko Jaurlaritza, 1999); b) Unibertsitaterako, UPV/ EHUkoEuskararen Erabileraren Normalizaziorako II. Plangintza/ II Plan de Normalizacion del Uso del Euskara en la UPV/EHU (UPV/EHU, 1999); c) Unibertsitateaurreko hezkuntzarako, NOLEGA Aurkezpen Txostena (Eusko Jaurlaritza, 1999); d) Udaletarako, Euskararen normalizazioari buruzko Udal Jardunaldiak (Eusko Jaurlaritza, 1991); 2) Bestetik, ekimen sozialetik sortu direnak: a) Euskal
|
Herri
osorako, Euskararen Normalkuntzarako Plan Estrategikoa (Kontseilua, 1999); b) Hego Euskal Herriko eremu batzuetarako: irakaskuntzan (BAT10, 1993), lan munduan (BAT 11, 1993), administrazioan (BAT 17, 1995), unibertsitatean (BAT 25, 1997).
|
|
|
Bi nekazaritza mota dira nagusi Euskal Herrian; atlantikoa edo itsasaldekoa (Ipar Euskal
|
Herri
osoa eta Hego Euskal Herriko Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako iparraldea) eta mediterranearra (Arabako Lautada, Errioxa Arabarra eta Nafarroako erdialdea eta hegoaldea). Lehenengoan baserria izan da unitate ekonomikoa, eta bertan biziraupeneko ekonomia izan da nagusi:
|
|
|
Eroa nintzen. Beti izan naiz eroa
|
herri
osoarentzat. Eta jakina, gauzak ez ziren asko aldatu eroetxean, larriagotu egin ziren nire kalterako.
|
|
|
Geroztik, zimino harrak motorzaleei gogor erasotzen zien.
|
Herri
osoa ikaratua izan zuen ziminoak. Azkenean norbaitek, herriaren isilean, tiroz akabatu zuen.
|
|
|
Sartu da hoteleko nagusia neskatxa zegoen gelan eta ezaguera galduta, lurrean etzanda aurkitu du. Zer gertatu zen laster zabaldu zen
|
herri
osoan. Jendea asaldatu eta polizietxearen aurrean hasi zen oihuka.
|
|
|
|
Herri
oso bat itzultzaile bihurtzeak baditu bere arriskuak, ongi agerikoak gainera. Ez da hizkuntza bere buruaren jabe, besteren mirabe  baizik:
|
|
|
Puntu honetan arlotekeriarik larriena aski hurbil dugu. Halaz guztiz ere euskal liburuak ez dira egin Euskal
|
Herri
osorako (eta hemen Euskal Herri osoak esan nahi du euskaraz egiten ziren eskualdeak), baizik zati edo herrialde baterako. Eta alde batean gauzak goraka zebiltzanean, beste aldean beheraka zebiltzan.
|
|
|
Puntu honetan arlotekeriarik larriena aski hurbil dugu. Halaz guztiz ere euskal liburuak ez dira egin Euskal Herri osorako (eta hemen Euskal
|
Herri
osoak esan nahi du euskaraz egiten ziren eskualdeak), baizik zati edo herrialde baterako. Eta alde batean gauzak goraka zebiltzanean, beste aldean beheraka zebiltzan.
|
|
|
 Noraezekoa izan zen haize aldaketa hori, noraezeko bultzadek eragina.  Gurean, ordea, ez dira berez hazi, normaltasun batean behar zuketenez, Euskal
|
Herri
osoari begira, jendeak âjende arruntak eta ez hain arruntakâ ez baitu hitzik atera, mintzatzea ukatu zaiolako, bai zuzenean eta bai  zehar bidez ere. Madril aldekoen gogo gaiztoa aski ez genuelarik, etxekoek  sortu digute nahikoa traba, eragozpen eta nahaspila.
|
|
|
Gizon batek edo gutxi batzuek, gaurko aurrerapenen bitartez,
|
herri
osoaren gainean eskura dezaketen aginte neurrigabearen beldurra askok sumatu dute. Ez ditu, ordea, inork beharbada Orwellek adina ezagutu arrisku beldur horiek, edo behintzat ez ditu inork horren argiro azaldu.
|
|
|
Duela zenbait urte, Donostiako El Diario Vascok galdera batzuk egin zizkion zenbait pertsonari, ni ere horien artean nintzelarik, euskararen etorkizunaz. Funtsez, ederki jaso du hitz bitan nik erantzun nuenaren muina, baina, ordukoak eta oraingoak elkarrekin erkatuaz, bere buruari, eta bere buruaren bitartez Euskal
|
Herri
osoari, zerbait galdatu nahi lioke Zaloñak: " Eta or dago guztiz arritzen nauen koxka!
|
|
|
Azken mende mugako arazoak ere ez daude aski zuzen kontatuak, ezjakinaren poderioz, noski: " Arana Goirirekin bizkaitar literaturaren garaipena dator, hark fundaturiko alderdi politikoaren eta aldizkarien bitartez Euskal
|
Herri
osotik zabaldu zena. Sasoi hartako jelkide guztiak, nahiz eta gipuzkoarrak izan, bizkaieraren tankeraz idazten saiatzen ziren, hitz asko eta ortografia bera toki guztietatik hedatuz.
|
|
|
Herriaren alde egin behar nituenak eta egin ez ditudanak ikusten ditut, lotsaz nahiz beldurrez, eta, horiek nahikoa ez balira, egin behar ez nituenak eta beldurrez nahiz lotsaz egin ditudanak. Nor naiz, beraz,
|
herri
oso bati kontuak eskatzeko?
|
|
|
Hortaz, axaleko aipamen soil bati lotuko natzaio, urte horiek, gehiegikeria gabe ene ustez, hondamendi bezala azaltzeko, zaila delarik gure historian zehar antzekoa aurkitzea, inoiz honelakorik izan bada. Baina,
|
herri
oso bat ezin suntsitu denez, gorputzez eta izpirituz bizirik geldituok han eta hemen sakabanaturik nolabait jarraitu genuen, zeharo errautsia izan zen herri baten barrenean eta kanpoan, Gasteizko seminariotik" Eusko ikaskuntza" raino dena galarazita zegoelarik34, are paperik hutsalena ere.
|
|
|
Plan honek dakarren lanaren handia zaila da neurtzen, baina diogun duela hamar urteko Elkartearen aurrekontua 6 bider handitu dela orain arte, eta aurton eskuartean darabiltzagun perspektibekin, aurrekontu hori hamar bider handiago bihur daitekeela duela 10 urte geneukan hura baino. Adibide bi baino ez jartzeko, eskola programa(" Idazleak ikastetxean") eta solasaldiekin(" Idazleekin solasean") bakarrik gure aurrekontua izugarri handitu da, batetik eta bestetik joan den urtean guztira 430 bat ekitaldi egin baitziren Euskal
|
Herri
osoan zehar.
|
|
|
Xi rrixti Mirrixti taldeak Pantzoa Irigarai antzerkigile etaakto reak idatzitako Lamintegiko laminakestreinatu zuen. Egokia litzateke Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak horrelako muntaiak ere diruz lagunduko balitu, eta Sarearen bidez gutxienez Euskal
|
Herri
osora hedatzeko aukera izan dezaten.
|
|
|
Ildo honetatik, Linguapax eko presidenteak eta Iparraldeko ordezkariek beste mezu positiboa plazaratzen zuten, Euskal
|
Herri
osora hedatu beharrekoa: hizkuntza guztiek duintasun bera dutela eta hizkuntza guztien prestigioa bultzatu beharra.
|
|
|
askotan" patrimonializatu edo" egin dute eta alferrik ahotan hartu, gerobazterturik uzteko.
|
Herri
osoaren ondarea batzuen ondare bilakatu da horrela. Norberak erabiltzeko baino espainolistei aurpegiratzeko gehiago erabili izana da okerrena.
|
|
|
Onartzen ez dena da Euskal Herriko ikusmoldetik idaztea historia. Ez da onartzen mapatan eta deskribapenetan Euskal
|
Herri
osoa aintzat hartzea, zazpi lurraldeak. Hor dago gakoa.
|
|
|
Eta horretan euskalgintzak eremu politikoan jauzi kualitatiboa eman du, eskari zehatzak, neurtuak baina irmoak galdatuz. Euskararen ofizialtasuna
|
herri
osoarentzat da estrategia hori gidatu behar duen helburua. Ados, herria zer den ere ofizialtzeke dagoen gauza da.
|
|
|
Haatik, ezin dezakegu ahantz hainbat euskal herritar oraindik ere erdaldunak direna, eta justiziaz beraz, ezin ditzakegula ezelan ere zapal eta bazter. Era berean, gorago esan dudan legez, ezin utz dezakegu alde batera gure arazoa ez bailitzan, Euskal Herriko hainbat eskualdetako hizkuntza nagusi eta lehena erdara dela. b) Euskararen zabalkundea oso prozesu geldoa izanen dela, eta berrogei urte dugula, behintzat, Euskal
|
Herri
osoa berreuskaldundu baino lehen. c) Euskal Herria ren egitura soziala eta historikoa ikusita, elkarrekin batera joan eta borrokatu arren, bakoitzakbe re erritmoari eutsi behar diola, eta beraz hiru ekintzae remu nagusi desberdindu behar ditugula, gero bakoitzaren barruan egin daitezkeen diferentziez gain: erkidego autonomoa, Nafarroa Garaia eta Iparraldea. d) Euskara industrian eta bizitzan sartzeko ahalegin berezia egin behar dugula:
|
|
|
Errezetarik ez dago seguruenik. Errezeta bakar eta Euskal
|
Herri
osorakorik, behintzat, ez dut uste. Ipar Euskal Herrian seguruenik astinaldiak behar dira ofizialtasunik ezaren haize eskas" demokratikoak" belaunaldi batean euskara ito ez dezan.
|
|
|
Mundu kolonizatua bukaturik ere, globalizazioaren esklabotza berriak inperialismo berria sortu du, jabetza fisikorik eskatu gabe. Balesen erranetan, XIX. mendeko Europako inperioek egiten zutena egiten dute orain konpainia transnazionalek, hau da, natur baliabide eta lan merkeaz baliatzea, baina orain
|
herri
osoa gobernatu beharrik gabe. Modu berean, esklabotza berriak gizakien balio ekonomikoa hartzen du eta mehatxuen bidez menperatzen ditu, baina gizakien jabetza aldarrikatu gabe eta beren biziraupenaren ardurarik gabe.
|