|
2000
|
|
|
Galdera bat egin nahi nizuke, Josune. Badaude
|
herri
euskaldunak, Berriatua, Ondarroa edo dena delakoa. Irakaskuntza alor inportantea iruditzen zait eta irakaskuntzan ikusten dituzu aldenik alde dabiltzan irakasleak, eta ez dela kontuan hartzen horien euskara zelakoa den.
|
|
|
Berbetan euskara elkartea 1995ean sortu zen Balmasedan,
|
herriko
euskaldunak batzearren. Izan ere, Balmasedan euskaraz bizitzea zaila zen, euskaldunak sakabanaturik zeudelako, eta girotze lana egin beharra zegoela ohartu ziren.
|
|
|
Desberdina baita euskaltegi edo ikastolatik alfabetatuengana heltzea edo
|
herri
euskaldun batean euskaraz irakurtzeko ohitura gutxi duten nagusiagoengana. Herri hizkerarako hurbilpen handiena Eibarko"... eta kitto!" herri aldizkaria dugu seguru aski, eta Gipuzkoa aldean mendebaldeko euskalkiz mintzo direnek ere sarri ekarri ohi dituzte herriko hizkeraz idatzitako artikuluak, areago herriko jendeari egindako elkarrizketetan.
|
|
|
Sara garai hartan hemengo edozein herri bezalakoa zen. Baserritarrak ziren, zeharo
|
herri
euskalduna; pentsa, ni garai hartan Sarako eskolara joan nintzen eta ez nuen frantsesik ikasi! Ikasi nuen" La Marsellesa" baina zer kantatzen nuen ez nekiela.
|
|
|
Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak ikusita (%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran. Urola bailaran dago Euskal Herriko
|
herririk
euskaldunena (Azpeitia, %88, 3) eta kostako herri batzuetan (Zumaia edo Deban kasu) kopuruek zertxobait behera egiten badute ere, eskualdea hizkuntzaren birika dela esan genezake. Bada duela lau urte Jaurlaritzaren Hizkuntz Normalkuntza Proiektua abian jarri eta egun 20 ikastetxetan lantzen da gaia.
|
|
|
Eta jatorrizko bereizkuntza hau, Europaren naturalezak emana ez ote? Hau da, gure
|
herriaren
euskaldun izaera berezia eta jatorra, gaur egungo politika taldeak asmatu baino lehenagokoa da.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez,
|
herri
euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Bestalde, oroi 1698 urtean Calahorrako Apezpikuaren agiria, non agindua ematen zuen bere babespeko Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa parteko
|
herri
euskaldunetan dotrinak eta predikuak euskaraz emateko.
|
|
|
Gotzainak erabileraren irizpide horri eutsi zion arren, beste puntu jakin bateaneman zuen amore, ordura arteko tradizioarekin hautsiz:
|
herri
euskaldun elebakarretanere, norentzat ez dakigula, esandakoaren laburpen motz bat egitea ezarri zuen(... unbrevisimo resumen...). Baina, gaztelania hutsa erabil zitekeenetan, ez zen euskarazkolaburpenik eskatuko.
|
|
|
Horrela, ba, espainolista petoa etafrankozale porrokatua genuen Lauzurika Gotzaina, baina baita zinezko euskaldunmintzatzailea ere. Hau da, nonahi ere euskaraz mintzatzen saiatu izan zena, Durangon, noski, baina baita bisitatu izan zituen hainbat
|
herri
euskaldunetan ere, kalean edoelizan, euskaldunik aurkitzen zuen lekuetan. Euskararena, barrutik zerion zerbait zuen, berezko komunikazio tresna naturala.
|
|
|
Gobernuaren agindua harturik eta Gotzainaren arauak jasota, badirudi noraezeanaurkitu zirela herri eta hirietako elizgizonak (eta Egia Atotxako fraideak); baina esandaiteke, hilabeteen harian, beren gain zuten ardura pastoralari (nahitaez komunikazioerosoa eskatzen zuen zeregin horri) aurre eginez,
|
herri
euskaldunak euskaldun izanzirela elizetan ere, baina elebidunetan zailago gertatu zela lehengo euskal maila bereraitzultzea, nahiz eta euskarari ere lekuren bat (edo gehiago) berriro eman zitzaion.Horretan ez zuten gutxi lagunduko aldekoagoak ziren inguru soziolinguistikoek, elizgizon euskaltzaleek eta eliz erakundeen irekitasun hobeak.
|
|
|
|
Herri
euskaldunetan ikusi genuen lehenzinema hura (Aramaio)
|
|
|
Zinemarena horietako bat izan zen Euskal Herri zabalean, baina batik bat, nolaez,
|
herri
euskaldunetan. Eta horrela, gizarteak irrikatzen zuen mundu berri, desberdineta liluragarri batera iristeko bidea zirudiena, produkzioa eta banaketa bideratzenzituztenen planteamenduetara bortizki makurrarazten zuen tresna baino ez zen.
|
|
|
Arabako
|
herri
euskaldun bakarrean, Aramaion alegia, zinemak 1956tik 1968rabitartean izan zuen harrera, eragina eta ondorioak ezin garbikiago mintzo dira kulturezpataren beste ahoaz.
|
|
|
Jakina, mendebaleko Europa zinema amerikarraren, kolonizazio? jasangaitzagatik kexuka bazegoen ere, Aramaiokoa bezalako
|
herri
euskaldun batean, kolonizazio, bikoiztu hori ez zen arazo gisa bizitzen. Ez behintzat era dramatikoan; antifrankista etahorrexegatik astindua izan ondoren, herria etsipen natural batez bizi beharreanaurkitzen zen eta zinema ere zerbait on ekar zezakeen kontsumo produktu bat bezala, ikuskizun gisa onartzen zen.
|
|
|
Ez da alferrik izango, Larramendik 1760 urtearen inguruan eginikoproposamena: Euskal
|
Herri
euskalduna, lurraldetasuna (zazpiak bat), independenteaeta demokratikoa. Galdutako lurraldeek atxikimendua egingo badigute, euskaltasunaberreskuratu dute.
|
|
|
Aurton, hiru urterik behin bezala, euskal herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako
|
herri
euskaldunetan zeudela konturatu baitziren. Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan
|
herririk
euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
2001
|
|
|
Gernika, Durango, Markina eta Lekeitio herriek mapan sortzen duten erronboaren bihotzean, Bizkairik eta Euskal
|
Herririk
euskaldunenean, Lea ibaiaren urek bizitza sortzen jarraitzen dute. Jaiotzen den Oiz mendiko magaletik Kantauri itsasoraino, iparrerako bidean igarotzen dituen nekazal kutsuko herrien nortasun komuna eraikitzen jarraitzen du.
|
|
|
Lau taldeek gutxieneko baldintzak jarri dizkiete plan horiei: lehen arreta zerbitzuei lehentasuna ematea, langileen adostasuna erdiestea eta
|
herri
euskaldunenetan premiazko neurriak hartzea esaterako.
|
|
|
Pezeta, Hego Euskal
|
Herriko
euskaldunok erabiltzera beharturik egon garen Espainiako diru nazionala, behin betiko desagertuko da 2002ko martxoaren 1etik aurrera, hau da, Europako diru batasunean esku hartzen duten herrialdeetan euroa soilik erabiltzeko jarri den egunetik aurrera.
|
|
2002
|
|
|
Irundarrak zituen gurasoak, Joxe Lopetegi etxe hartan bertan sortua eta Antonia Olaizola, baserritarra. Santiago karrika baserrialdea zen, zazpi mila hiritar zituen Irun hartan;
|
herri
euskalduna zen 1875eko Irun. Honela dio Joxan Elosegik: «Lopetegi bertsolari politikoa izan zen, ekintzaile errepublikanoa izateaz gainera bertsolaria ere bazelako:
|
|
|
Orain arte erran guziari segida emateko, goian aipatu xede horiek betetzeko bideak ditugu. Ezbairik ez dut Euskal Herriko hainbat
|
herri
euskaldunetako hiztunek aho bihotzetan darabilten mintzaira berekin atxiki behar dutela eta, ahalkerik gabe, kalitatezko euskara hori bertze batzuekin, egunero egunero erabili eta hobetu edo ikasi nahi dutenei eskaini. Dena dela, kontuan izan dute beren herri eta eskualdetik atera, eta gainerako euskaldunekin elkar konprenitzeko euskara batua ere dutela.
|
|
|
Esan bezala, Bizkaia Irratiak bultzatu duen Irratibide SA delakoak lau maiztasun lortu zituen dial bizkaitarrean. Emisora hori da programazio osoa bizkaieraz emititzen duen irrati komertzial bakarra, eta oso harrera ona du Bizkaiko nekazarien zonaldeetan eta kostaldeko
|
herri
euskaldunetan.
|
|
|
Beste aldetik, jazarpen politikotik ihes eginez, Hego Euskal
|
Herriko
euskaldun asko heldu ziren Ipar Euskal Herrira 1960 hamarkadetan. Errefuxiatu horien inguruan sostengu taldeak eratzeaz gain, mugimendu euskaltzalea indartzen hasi zen iparreko herrialdeetan.
|
|
|
Euskarazko campus autonomoaren zeru-mugak
|
herri
euskalduna du bere helburuan; euskalduna bizi den erkidegoa ez dadila arazo izan, berdin dadila ikaslea edo irakaslea hegoaldekoa zein iparraldekoa izatea, mendebalekoa nahiz ekialdekoa.
|
|
|
Auzi honetan, bada, hizkuntzak maila batetik gora egitekotan eta aldameneko hizkuntza indartsuen itsasoan itota amaitu nahi ez badu, unibertsitatea funtsezko eta ezinbesteko zutabe eta eremua du,
|
herri
euskaldunaren aldeko hautua egin nahi baldin bada.
|
|
2003
|
|
|
Urtero bezala, HABEk Egonaldiak Familia Euskaldunetan programa abiatu du. Izena ematen dutenek
|
herri
euskaldun bateko familia batean hilabete bat edo bi (uztaila iraila bitartean) pasatzeko aukera izango dute. Familiotan, urtean zehar ikasitakoa praktikan jartzeko parada izango dute euskara ikasleek.
|
|
|
Espainiako Estatuan, hilabete honetan hasi dira Toledoko Ituna berritzeko negoziazioak, hain zuzen ere Hego Euskal
|
Herriko
euskaldunekin zerikusia dutenak. Bileretako gai nagusi bat pentsioen kalkulua da ezbairik gabe.
|
|
|
Horien artean zen Orioko Udala ere. Kostaldeko herri hori oso
|
herri
euskalduna den arren, bazen erabilerarekiko kezka bat. Orioko Udaleko euskara teknikariak, Javier Zabaletak, adierazi digunez," Orion, ordurako, administrazio mailan eta beste zenbait alorretan euskararen erabilera sustatzeko programak martxan jartzen hasita zeuden, eta ikusi genuen merkataritzak garrantzi handia zuela, erakusleiho funtzioa betetzen duelako, baina gaztelaniaz funtzionatzen zuen.
|
|
|
Establezimenduz establezimenduko galdeketak ekainean hasi zituzten eta oraindik ez dute emaitza jakinik esku artean, baina itxaropentsu daude beren mugak zein diren jakinik. Izan ere, Getxo berezia da horri dagokionez, alde handia baitago, adibidez, Algorta eta Areetaren artean; sentsibilitate desberdinak daude eta arduradunek ez dute uste egitasmoak beste
|
herri
euskaldunago batzuetan bezalako emaitzarik izango duenik.
|
|
|
Euskaldunok, oraindik ere, bizirik ditugu esperientzia klasifikatzeko sistema horren arrastoak, Txema Preziadok Kolorea
|
herri
euskaldun batean izeneko tesian(), frogatu zuen bezala. " Oso herri zaharra da gurea »dio», baina oraindik ere elementu horietatik batzuk txertatuak ditugu inkontziente kolektiboan.
|
|
|
Aramaiok horrelako ikerketa bat egiteko baldintzak betetzen zituen:
|
herri
euskalduna, nahiko isolatua egondakoa eta gaztelerak gutxi kutsatua. Bestalde, bertako biztanleria kaletar eta baserritarren artean erdibitua zegoen, demografia aldetik jaisten ari zen, kanpoko jende gehiegirik ez zuen jaso eta horiek kalean bizi ziren gehienbat.
|
|
|
Garrantzia handia ematen zion puntu horri, ez bakarrik dialektologia mailan, ezpada euskararen ikaskuntzan ere bai nahikoa da bere VascH obrako ereduak begiztatzea, zeren hizkuntza naturalaren ezaugarritzat baitzeukan. Ezaguna da, bestalde, Nafarroa aldeko
|
herri
euskaldunetan ere ibili zela inkestak egiten (Barranka aldean, besteak beste), hango euskalki eta azpieuskalkien fonetika eta doinuak ikertzen.
|
|
|
Artea
|
herri
euskalduna zan eta han aro hobea izango zenduan euskerearentzat.
|
|
|
Eta Euskal
|
Herri
euskalduna eta bateratua helburu hartu genuenok beraz, zertan gabiltza?
|
|
|
Txillardegiren hitzetan, «Ito egin nahi gaituzte(?) Baina ez gaituzte itoko. Euskal
|
Herri
euskaldunaren hazia hemen ereiten dute salduen areto dotoreetan. Orain eta beti:
|
|
|
Enfrentamenduaren beste esparruan Euskal Herrian Euskaraz (EHE), 1977 ekintzen itzalpean osatutako elkartea egon zen. Euskal Herrian sortzen ari zen autonomia sistemak ez zituela euskaldunen eskubideak errespetatuko zegoen EHEren oinarrian, eta instituzio publikoen gabeziak salatzera bideratu zuen bere lana, Euskal
|
Herri
euskaldunean euskaraz idatzitako sinboloak behar zirela azpi marratuz. 1979ko azaroaren hasieran plazaratutako erakundearen lehen ekintza Eusko Kontseilu Nagusiaren egoitzan egindako itxialdia izan zen, euskarak jasa ten zuen bazterketa salatzeko.
|
|
|
Ikasturtearen amaieran lan arrazoiak direla eta, familia hori
|
herri
euskaldun batera joan beharrean aurkitzen da, hau da, euskara hutsez bizi den herri batera. Esan beharrik ez dago bertako eskolan ere euskara hutsez ari direla (ereduan), eta A ereduko eskola horrek zer nolako laguntza eman dien teorian gure inguruan ofiziala den euskara ezagutzeko.
|
|
|
A ereduak euskalduntzen ez duela, orain ez etorri esaten kanpotik datozenak eskolaratze egokia izan dezaten hori behar dutela; izan ere, apur bat gehiago kostata ere hobe dute gure herriaren errealitate kulturala ondo islatzen duen eredu batean kokatzea,
|
herri
euskaldun horietan ume horiekin frogatu den legez.
|
|
|
Euskarak ere desobedientzia behar. Iparraldeari loturiko eskakizuna izan arren, Hegoaldeari begira egindakoa ere bada; muga administratiboen gainetik Euskal
|
Herri
euskalduna bat baita.
|
|
|
|
Herri
euskaldunetan era askotako erasoak nozitu behar izan genituen euskara dela-eta. Maisu arrotzek ez zuten nire denboran bertakoek bezain bortizki jokatu.
|
|
|
Euskaltzaletasun apurrik ez zuen hurrengo diputatuak, euskalduna izan arren, eta eskoletatik euskara saihestea zen bere helburua. Karguan zegoen bitartean ez zela bere
|
herri
euskaldun peto petoan ikastolarik sartuko, zioen lagunen artean. Eraso gupidagabea izan zen hura.
|
|
|
• Euskalgintzatik (eta alderdi politiko abertzaleetatik) landu den diskurtso baztertzailearen inguruan hausnartu behar da. Euskararen normalizazioaren eta Euskal Herria proiektu politikoaren aurka daudenek ederki barneratu dute beren diskurtsoetan Euskal
|
Herri
euskaldun elebakarraren mezua, eta mezu faltsuen bidez lortu dute, momentuz nahi bada, kostu politikorik ez izatea. Areago, alderantziz izan dela erranen nuke nik, egoera honi etekin politikoa ateratzen diotela.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen Kontseiluak antolatuta," Gora Euskal
|
Herri
euskalduna. Bai Euskarari" lelopean egin zen, Donostian.
|
|
|
Donostian egiten nuen lan, baina Oiartzunen bizi nintzen. Nik euskara
|
herri
euskaldun batean ikasi nahi nuen eta ez nuen uste Donostia horretarako herri egokia zenik. Ekainean, ikastaroa amaitu eta Ingalaterrara joan nintzen senarra han zegoelako.
|
|
|
Urte oroz, Makearen heineko herri bat desagertzen da. Horrela dugu eraikiko biharko Euskal
|
Herri
Euskalduna. Amets Arzallus gaztea entzun dut behin Euskadi Irratian:
|
|
|
Bilbon euskaldunak nonahi, 2002/6/28 Igor Eguren: ?
|
Herririk
euskaldunenetan ere, gazte euskaldunek erdarara jotzen dute adierazkortasuna indartu nahi dutenean?. Liburuak eta aburuak, Euskaldunon Egunkaria, 2001/3/3 Itsaso Garmendia Agirre:
|
|
|
Gogora dezagun, badaezpada, ostera ere:
|
herri
euskaldun bat sortzeak dakarren euskal eskolaren egitasmoa eragiten duen kontzientzia nazionalaren zirrara eta indarra. Nolako zirrara haizeak jotzen du egungo Euskal Herriko unibertsitate barrutietan?
|
|
|
–Euskaldunen eta euskaltzaleen artean ere arriskutsutzat jotzen den ghettoari buruz zerbait komentatu nahi nuke. Ghettoa edo ghettizazioa aipatzeak ematen du Euskal Herria euskararik gabe ere izan daitekeela edo erdal hizkuntzek Euskal Herrian duten nagusigoa Euskal
|
Herri
euskaldunon izatea bezain bidezkoa dela, eta, beraz, euskaraz ari diren hiztun eta eremuak direla egoera normalizaturik at ala legitimatutako egoeraren kontra, korrontearen aurka, ari direnak?. 437
|
|
|
174 Koldo Zuazo:
|
Herri
euskaldunak izan behar dira hizkuntza politikaren gune, Euskaldunon Egunkaria, 2001/9/18.
|
|
|
Hauteskundeetan sartzea, gizartearen ikuspegi zabalagoa hartu zuen. Bestetik,
|
herri
euskaldunean murgildu eta bizitzen hasi zen, beste euskaldun bat balitz bezala, Bilboko hiriguneko esperientziatik at.
|
|
|
Baina bertako emakumea ezagutu, Nikolasa Atxika Allende eta ezkondu egin zen. Esperientzia horretan, bera euskalduna bihurtzen ari zen aldian,
|
herri
euskaldunean, haren emaztegaia euskalduna Bilboko moldeetako burgeseriaren erdaran hezteko saiatu zen. S. Aranak gizarte modemoan, euskaldun legez bizitzea zein zaila zen bameratu zuen.
|
|
|
Baina, bestalde hau guztiau bizitzako esperientzian oinarriturik, pixkana bere larrutik ikasarazten zion, nolabait jabetu arazteko, euskalduna, bere herrian, bigarren mailako hiritarra bihurturik zegoela, Bilbotar baten idealizaziotik aparte. Eta esperientzia berri honek,
|
herri
euskaldunean murgildurik zegoela, euskaldunagoa bihurtu zuen eta beharbada horrek lagundu zion bereizten euskararen aldeko jarrerak, ez zuela halabeharrez abertzaletasun politikoaren enblema soila izan behar. Euskal gizartean bazuen izan berezko balio euskaldun ugari oraindik bizi zirelako.
|
|
|
Nire lanari begira, aproposa da kokapenez. Gainera, oso
|
herri
euskalduna, sanoa da, itsaso eta guzti! Mendia ere bertan du.
|
|
|
Euskal
|
Herri
euskaldunera iristeko, Euskadi’tik pasa behar da. Hurrengo kapituluan agertuko da karia.
|
|
|
|
Herri
euskalduna izanik, frankismo urte horietan kaleko giroan euskaraz egiten al zenuten?
|
|
2005
|
|
|
Ba ez diot galdetzen, ze galdera tontoa litzateke, ezta? Esan gabe ere badoa, oiloa oiloa den bezala, ni Euskal
|
Herritik
euskalduna naiz, polizia espainolak harrapatu nahi ninduelako. Ez naiz bakarra, ni bezalako asko dabiltza munduan zehar, eta orain dela ehun eta hogeita hamar urte ere ibili ziren, eta orain dela hirurogei urte.
|
|
|
Beraz, bilduma honetako berrogeita bi kontakizun laburrek anekdota, txiste eta arlotadara jotzen dute. Esandako lez, mundu bi elkarlotu guran azaltzen zaizkigu bertan, batetik, Bilboko auzo euskaldunetako baserritar jatorrak (gogora dezagun oraingo
|
Txorierriko
herri euskaldunak sasoi horretan Bilboko auzoak zirela) eta, bestetik, hiriko mundu aldrebesa.
|
|
|
Hori da beharbada iparraldeko historiografiaren konstantea, euskaldunez orokorki ari direla, Euskal Herria bere osotasun geografikoan hartuaz. Badirudi iparraldean bertako ohizko erakundetze politiko eta juridiko pro pioa galdu zenean, intelligentsiaren joera hizkuntza eta herri berezitasunez gogoetak burutzera eta histori arloan
|
herri
euskalduna lantzea bihurtu zela egitasmo berria.
|
|
|
Zazpi probintzietako jendea biltzen gara, norbe re euskalkiz mintzo dela. Huraxe bai egiazko Euskal
|
Herri
euskalduna!
|
|
2006
|
|
|
hamahirutik hamarrek badakigu euskaraz, gidariak ere bai, eta hala ere, zergatik mintzo da gaztelaniaz?» diost alabak. Joxe Miguel Barandiaranek azterturiko harpea gidariarekin soilik bisita daiteke, eta hori erdaraz, nahitaez, Sarako
|
herri
euskaldunean. SNCFk baino adeitasun gehiago du euskaldunon aldera, baina aski ez.
|
|
|
Nafarroako mendialdeko herri bat hautatu nuen kontakizunari kokalekua eman beharrez.
|
Herri
euskaldun euskalduna da, Baztan Bidasoakobazterren batean egon litekeena. Garaia, berriz, 80ko hamarkada, eta giroa ereordukoa:
|
|
|
Euskal
|
herri
euskalduna
|
|
|
Egia esan erredundantzia bat dugu hor, ezta? Euskal
|
herri
euskalduna. Izan al liteke bestela?
|
|
|
euskara, jalgi hadi plazara; bihur dezagun euskara kultura hizkuntza; egin dezagun zinezko literatura bat; sar dezagun euskara bizitza urbanoan; finean, Bernardo Atxagak berriki plazaratu duen bezala, sor dezagun Euskal Hiria. Edo Euskal
|
Herri
euskalduna. Edo biak?
|
|
2007
|
|
|
Agian hortik sortuko dira basamortuetako oasiak. Azken batean, Euskal
|
Herri
euskalduna nahi badugu, halakoa den lekuetako ezaugarriak inportatzen asmatu dugu.
|
|
|
|
Herri
euskaldun exotiko eta bukolikoa, zapla, estali dit hiriburuko bizipenen irudi lausoak. Koadrilako hizketaldietan bi hizkuntzak arin arinean.
|
|
|
Idiazabal
|
herri
euskalduna dela ez du inork dudan jartzen. Soziolinguistika Klusterraren kale erabileraren neurketen emaitzei erreparatuz gero, ordea, ezagutza maila %80koa izan arren, erabilera %69koa da.
|
|
|
Bidez auzo genituen Ihabenen, Erason eta Oskotzen, erdaraz aritzen ziren, askok euskaraz jakin arren. Imotzen, berriz, Goldaratz, Muskiz, Etxaleku eta Zarrantz ziren
|
herri
euskaldunak. Basaburuan ere antzera, zenbaitetan euskaraz aritzen ziren eta bestetan ez.
|
|
|
• Baserrietan edo
|
herri
euskaldunetako familietan egonaldiak ez ziren gauza berria, hizkuntzaren ingurune naturalean eta jatorrizko hiztunekin egun batzuk pasatzea, euskaraz 24 orduz eta bere inguruan txertatuta. Euskara ondo ikasteko baserrira joan behar zelakoa erdi mitoa bihurtuta zegoen ordurako.
|
|
|
Bestalde, neurketa egin zen
|
herrietako
euskaldunen dentsitateari edo ehunekoari erreparatuz gero, udalerria zenbat eta euskaldunagoa izan, orduan eta handiagoa izan zen euskararen kale erabilera. Aldagai horren arabera, alde handia zegoen udalerritik udalerrira.
|
|
|
Soziolinguistikazko Inkesta 2001 Euskararen Jarraipena III ikerketaren arabera. Faktore sozioestrukturalak, hau da, norbera bizi den
|
herriko
euskaldunen dentsitatea edo gune soziolinguistikoaeta norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea dira gehien eragiten dutenak.
|
|
|
Hiru dira euskararen erabileran bereziki eragiten duten faktoreak, Eusko Jaurlaritzak egindako Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta 2001 Euskararen Jarraipena III ikerketaren arabera. Faktore sozioestrukturalak, hau da, norbera bizi den
|
herriko
euskaldunen dentsitatea edo gune soziolinguistikoaeta norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea dira gehien eragiten dutenak. Bestetik, hizkuntza gaitasun erlatiboa, hau da, euskaraz ala erdaraz aritzeko erraztasun handiagoa ala txikiagoa izatea.
|
|
|
(25,4 [1993]_ 24,7 [1997]_ 31 [2001]_ 30,1 [2006]). Mendialdeko
|
herri
euskaldunetan helduen adin taldea izaten da ezagutza mailarik apalena duena eta erdararen aldeko erabilera ohitura eta joerarik nabarmenak dituena.
|
|
|
Biurrun Nafarroako erdialdean dagoen herria da, Iruñeatik Tuterara arteko errepidean.
|
Herri
euskalduna dugu, gainera. Ignazio eta bere menpeko koadrila osoa bertara heldu ziren, Biurruneko errepidean lan batzuk egitera.
|
|
|
Administrazioak bete ez duen papera Elizak bete du lurralde batzuetan euskararen gizarte erabileran, batez ere XVIII eta XIX. mendeetan. Euskararen gizarteratze hori
|
herri
euskaldunetan egin du batez ere, predikuen bidez eta dotrina irakatsiaz. Ekintza hori, eliz ekimenez barik, elizgizonen gogoz eta erabakiz bete da gehiago.
|
|
|
Eta maketo, koreano eta txurrianoei baino barre gehiago egiten genien casheroei: gure auzo inguruko baserritarrei, baserritar haien seme alabei, inguruko
|
herri
euskaldunagoetatik gure ikastetxera etortzen zirenei. Cashero:
|
|
|
Euskal herrietatik Ameriketarako emigrazioari buruz, Eskualdunan eten egitea proposatu zuten,
|
herri
euskaldunak hustu ez zitezen134 Era berean, hirietako protesta sozialak ez ziren Eskualdunaren gustukoak, komunistek sustatzen zituztelakoan:
|
|
|
Talde nazional bakoitzak bereidentitatearen elementuak eta ezaugarriak ezarri nahi izatea, funtsaren funtsean, nork bere hizkuntza, kultura, historia, lurraldea eta nork bere interpretazioa etadefinizioa ezarri nahi izatea besterik ez da. Besterik ez, nioen, gutxi bailitzan: baina gaur gaurkoz gure esku ez dagoen
|
herri
euskaldunaren boterea eskatzen duherri proiektu horrek.
|
|
|
Ez dago aukerarik, lehenbezala, gizarte bizitza talde bakanduetan eratzeko eta egituratzeko. Esan izan da, eta zuzen esana nire ustez,
|
herri
euskaldunaren biziraupen harrigarria gizartemolde tradizional horri esker gertatu dela. Alegia, estatu espainiarraren eta frantsesaren eragin hilgarria balaztatua eta leundua izan dela herri euskaldunaren bizimodua euskal egitura sozio-ekonomiko eta konpartimentu kultural autonomoenarabera eratua izan den neurrian.
|
|
|
Esan izan da, eta zuzen esana nire ustez, herri euskaldunaren biziraupen harrigarria gizartemolde tradizional horri esker gertatu dela. Alegia, estatu espainiarraren eta frantsesaren eragin hilgarria balaztatua eta leundua izan dela
|
herri
euskaldunaren bizimodua euskal egitura sozio-ekonomiko eta konpartimentu kultural autonomoenarabera eratua izan den neurrian. Horrela, egitura soziolinguistiko diglosiko horriesker, Euskal Herriaren hondakinak, Herri Euskaldunak, nola edo hala iraun ahalizan duela Iparraldean XX. mendeko tsunamiak jo eta errotik larrutu duen arte, etaHegoaldean jazarpen politikoak eta inbasio demografikoak azken arnasetan utziduen arte.
|
|
|
Alegia, estatu espainiarraren eta frantsesaren eragin hilgarria balaztatua eta leundua izan dela herri euskaldunaren bizimodua euskal egitura sozio-ekonomiko eta konpartimentu kultural autonomoenarabera eratua izan den neurrian. Horrela, egitura soziolinguistiko diglosiko horriesker, Euskal Herriaren hondakinak,
|
Herri
Euskaldunak, nola edo hala iraun ahalizan duela Iparraldean XX. mendeko tsunamiak jo eta errotik larrutu duen arte, etaHegoaldean jazarpen politikoak eta inbasio demografikoak azken arnasetan utziduen arte.
|
|
|
Euskarak markatzen du, bertakoaizateak baino gehiago, identifikazio nazionala. Inkesta berean, benetako euskalherritarra euskal
|
herrikoa
euskalduna (vasco, basque, ciudadano vasco, citoyenbasque?) izateko, ehun euskalduneko 73k, 81ek, 79k (EAEn, Nafarroan, Iparraldean, hurrenez hurren) euskara ezinbestekotzat jotzen dute.
|
|
|
kendu euskalduntasunapolitizatzen duen diskurtsoa eta euskara hizkuntz marjinatu eta duintasunik etagizarte proiekziorik gabekoa izango genuke, Modernitatean inolako politizatze edonazionaltze prozesurik izan ez duten hizkuntzetan beste bat, hain zuzen. Kendu, bestetik, gabezi egoera,
|
herri
euskaldunetan dagoen egoera zabaldu Euskal Herriosora, diglosia desagerrarazi gizarte osoan, eta diskurtso hori indarrik gabegeratuko litzaiguke. Nazio norbanakoa beharrean, norbera hutsa geneukake81.
|
|
|
Lurraldetasunaren kontzientziak ez dakitzertarako balio duen, horrelakoetan gure naziotasuna batasun bakar batean hautemateko gai izan ez bagara. Iparraldeko
|
herri
euskaldunaren atarramentua Hegoaldeko abertzale erdaldunen nazio erdalduna baino gutxiago baloratzen dugu garaihits hauetan.
|
|
|
Kontzientzia etnikoaren arabera, ezinezkoa da jadanik
|
herri
euskalduna nazioeta gizarte moderno bat bihurtzea. Ezinezkoa bi zentzutan:
|
|
|
Hala baldin bada, aitor dezagun argi eta garbi: hemen inorkgutxik sinesten du
|
herri
euskaldunaren proiektuan, eta behingoz ken ditzagunmozorroak. Horrela gutxienez jakingo genuke zertan ari garen.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, Euskal Herriko identitate kolektiboaren egungo baldintza soziolinguistikoetan euskara erabiltzea ia ezinezkoa da. Baldintza horietan euskal hiztuna,
|
herri
euskaldunaren ahotsa, ahots arrotza da egungo Euskal Herrian.Eta, besterik uste bada ere, arazoa ez da arazo demolinguistikoa: orain omen garen% 30 biharko balizko% 80 bihurtuta ere, funtsean ez litzateke aldaketa sakonikgertatuko herri honen hizkuntza egoeran.
|
|
|
Hiztunen kopuruak berezez du egitura soziolinguistiko autonomo bat sortzeko berezko ahalmenik. Egiturasoziolinguistikoa da problema, eta problema hori
|
herri
euskaldunaren botere ahalmenarekin dago loturik, ez euskal hiztunen honenbestekoarekin edo horrenbestekoarekin.
|
|
|
Euskararen normalizazio soziala dela-eta, nork du interesik eta motibaziorikherri hau berriz ere
|
herri
euskalduna izateko. Inork baldin badu, noski.
|
|
|
Inork baldin badu, noski. Inor hori, itxura batean,
|
herri
euskaldunak berak izan behar luke: euskaldun garenok, euskaldun izan eta bizi nahi dugunok.
|
|
|
baina helburua argi behar dugu. Argi izan behar dugu, esaterako, euskal
|
herri
euskalduna (alegia, euskaraz bizi den jendartea) nahi izatea eta harenalde borrokatzea guztiz zilegia dela. Bistan da, euskal jendarte horretan ere jendeeleanitza biziko da, erdaraz, erdara askoz, biziko da, baina irudikatu ahal dugueuskaraz bizi den euskal jendarte bat.
|
|
|
|
Herri
euskaldunetan bertara egokitutako batua erabiltzea izan
|
|
|
Bide beretik, ezinbestekotzat jo zuten kideek Udala Udal Euskaldunen Mankomunitatean (UEMA) sartzea," Azpeitia
|
herri
euskalduna izatean eta baldintza soziolingustiko guztiak betetzean".
|
|
|
Ezen, erabateko garrantzia baitu, gaur egun euskararen sustatzen, hazten, garatzen ari garenontzat, ikasleentzat, eta oro har Euskal
|
Herri
euskalduna sendotu dadin dugunontzat, euskaltzale aurrendari horien berri jakitea eta horiek euren garaian —eta ez ziren garai errazak haiek ere euskararen alde agertzeko— eginiko lan oparoaz ohartzea. Ez dezagun pentsa iraganeko kontu interesik gabekoak direla... zeren eta iragana —bere alde on eta txarrekin— egungoaren eta etorkizunaren bide erakusle baita.
|
|
2008
|
|
|
Euskal Herrian ikasteko programak sortzen dira. Boisen belaunaldi honek Ikastola sortzen du, haurrentzako musika eta dantza klaseak, lotura berriak hasten ditu Euskal
|
Herriko
euskaldunekin eta euskal administrazioekin. Boise eta Gernika senidetu egiten dira, Jaialdi euskal festa erraldoia antolatzen dute, eta ugaldu egiten dira itsasoz bi aldeetako euskaldunen arteko harremanak.
|
|
|
" Gazte ginela ezagutu genuen Ipar Euskal
|
Herri
euskaldunagoa", kontatu du Oihartzabalek. " Hala ere, azpiko tokian zegoen euskara.
|
|
|
Asko maite ditut bai euskara eta baita euskal kultura ere. Nire ametsa, beraz, euskara normalizatua egongo den Euskal
|
Herri
euskaldun bat da. Beharbada oso utopikoa izango da, baina polita da.
|
|
|
Udalez gain, beste eragile batzuen arteko elkarlanaz aritu ziren Lekeitioko (Bizkaia) ikastetxeetako ordezkariak AEK euskaltegiko irakaslearekin batera. Lekeitio
|
herri
euskaldunera etorritako ikasle atzerritarren hizkuntza gaitasuna eta integrazio soziala areagotzeko martxan jarri duten programaren berri eman zuten.
|