|
2000
|
|
|
|
Herri
batzuk talde baten eskuetatik bertzearen eskuetarat erraz pasatzen ziren. Haran batzuetan jendea banaturik bizi zen, hainbat herritan ere bai.
|
|
|
Makina bat txotxongilo talde eta jaialdi dago Euskal Herrian. Zein da orokorki beste
|
herri
batzuekin alderatuz gure egoera?
|
|
|
Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak ikusita (%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran. Urola bailaran dago Euskal Herriko herririk euskaldunena (Azpeitia, %88, 3) eta kostako
|
herri
batzuetan (Zumaia edo Deban kasu) kopuruek zertxobait behera egiten badute ere, eskualdea hizkuntzaren birika dela esan genezake. Bada duela lau urte Jaurlaritzaren Hizkuntz Normalkuntza Proiektua abian jarri eta egun 20 ikastetxetan lantzen da gaia.
|
|
|
Mendi kontuan, internazionalki, euskaldun gisa ezagutzen gaituzte; eta ezgaituzte nahasten espainiarrekin. Urteasko daramatzagu beste
|
herri
batzuetara bidaiatzen; eta bidaia hauetan gure euskal izaeraren alde egiten dugulakontuan harturik, normala da gureidentitatea ezagutzea.
|
|
|
Puntu honetan bildu ditugun haizeek ez dute norabide zehatzik, tokiaren araberakoa baino: izendapen batek leku edo
|
herri
batzuetan norabide bat izan lezake, bainabeste batzuetan beste bat. Herri edo ingurune horretako orografiaren arabera osatzenda izena; batetik, mendi edo tontorrak eta bestetik, haranak izateak ematen dio izena: mendialdetik badator,, goiko haizea?
|
|
|
Hori gertatzen da norteko eta ipar haize izenekin
|
herri
batzuetan: Getarian, adibidez, norteko aize iparraldetik datorrena da eta iparra ipar mendebaldetikdatorrena izendatzeko erabiltzen da.
|
|
|
ene bihotzean dago, ene ariman, eta, ondorez, ene arimako mapetarik batean aurkitu ahal izanen duzu, orri eta plama hauetan barrena, zeren Joanes Etxegoienen lumatik sortu baitzen Urbiain, Urbiainek Joanes Etxegoien sor zezan amoreakatik, benturaz... Eta, Urbiainekin baterat, mapa ofizialetan agertzen ez diren bertze
|
herri
batzuk ere kausituko dituzu: Uraitz, Ubarne, Aitzu ren, Lerain...
|
|
|
Eta oroitzen dut, halaber, neure lehen itsasaldi hura, zeinean Alessandro de Novara kapitainak erran baitzidan, ezen, Suedia, Ternua eta iparreko bertze
|
herri
batzuetako itsasoetan, izotz puskak ediren zitezkeela, katedralik handienak baino handiagoak izan zitezkeenak, eta begietarat puska tipi bat baizik erakusten ez zutenak, zeren ura izotza baino trinkoagoa den, eta zamauntzi eta gerlauntzi bat baino gehiago hondatu eta hondoratu izan zela, ezkutuko zatia ez ikusteagatik eta harekin behaztopa egiteagatik. Eta zer da, bada, gure gorputza, jaun André, igeri doan untzi bat baizik, itxurazko gaiztasunen eta zailtasunen saihesteko gai dena, baina ez azal barnekoen eta hondarrekoen...?
|
|
|
—Papuasiako emakumeek eri hezurra mozten dute, doluz, senarra hiltzen zaienean, eta berdin egiten omen zuten Brasilgo
|
herri
batzuetakoek. Ez galdetu, ordea, zein hatzetakoa, ez baitakit.
|
|
|
MARC formatua hasiera batean ez zegoen prestatuta katalogo eleanitzetan erabiltzeko, baina dakigun bezala,
|
herri
batzuek egokitu dute euren beharretara.
|
|
|
Erronka horri erantzun ahal izateko, antzeko arazoak izan dituzten beste
|
herri
batzuetan erabili diren formatuak kontuan hartu ditugu. Hori dela eta, Kanada eta Belgikako liburutegi nazionalekin harremanetan jarri gara, horren inguruan izan duten jokaera aztertzeko.
|
|
|
Norberaren jainkoak eta beste
|
herri
batzuen jainkoak parekatzea. Modu honetan izenek esanahi bera dutela sinestarazten da.
|
|
|
4 Frazerrek hurrengoa dio: " Haurrek hain gogoko duten imajinazioaren printzipio berberak eraman ditu beste
|
herri
batzuk jaiotzaren antzezpena norbait seme edo alabatzat hartzeko bide gisa erabiltzera, are hildakotzat jotzen dena berpizteko prozedura gisa ere. (...) Horregatik, Diodorok dioskunez, Zeusek bere emazte jeloskor Hera konbentzitu zuenean Herkules semetzat har zezan, jainkosa oheratu egin zen eta, heroi handia bere bularraren kontra estutuz, bere jantzien azpitik bultzatu eta lurrera erortzen utzi omen zuen, hartaz benetan erditu izan balitz bezala; historialari horretxek eransten du behiala barbaroek gauza bera egiten zutela umeak seme alabatzat hartzeko.
|
|
|
Asiarrak isilak dira oso. Ez dute beste kultura eta
|
herri
batzuetakoek adinako espanturik eta zalapartarik sortzen. Ezta hurrik eman ere.
|
|
2001
|
|
|
Yolanda Barcina Iruñeko alkateak berriki (urriaren 30ean) egin dio itsusikeria Legebiltzarrari, Kultura eta Hezkuntza Batzordeak Gazteluko Plazako lur azpiko aparkalekuko eraikuntza lanei buruz berri eman zezan eskatu eta alkateak eskaerari muzin egitean. Ez da bakarra izan, dena den, azken boladan Tutera, Lizarra, Tafalla eta beste
|
herri
batzuetako UPNko alkateek jarrera berbera erakutsi dutelako Legebiltzarretik egin zaizkien agerpen eskaeren aurrean.
|
|
|
Etapa amaierako
|
herri
batzuetan kiroldegiak jartzen dira udan, eta baita zelaiak ere, hurrenez hurren koltxoi eta kanpin dendekin.
|
|
|
Ohi zenez, bertako administrazioa lehensemeari edo ospe handiko noble bati ematen zitzaion. Hala ere, kasu honetazaparte24, erresumako gainerako lurrak distritu edo barrutietan banaturik zeuden.Barruti bakoitzean
|
herri
batzuk sar zitezkeen askotan, edo beste zenbaitetan, haranedo eskualde oso bat. Badirudi barrutien tamaina ezaugarri geografiko edo populaketa sistemaren arabera aldatzen zela.
|
|
|
Petrolio konpainiak gaur egun duen presentzia handitu nahi du: Valentziako Erkidegoan, Andaluzian eta Madrilgo mendilerroko
|
herri
batzuetan dago, Galizia, Murtzia, Aragoi eta Madrileraino, ontzi fabrikatzaile berri batekin akordio bat lortu ondoren. Akordio horri esker, Cepsak 150.000 botila ontziratu ahal izango ditu hilean, egungo potentziaren bikoitza.
|
|
|
Beste
|
herri
batzuetan ere ibili nintzen: Bonbain, New Delhin, Varanasin...
|
|
|
11 NATOren hedapena sustatu dute, Polonia, Hungaria eta Txekiar Errepublika onartuz eta beste
|
herri
batzuk arbuiatuz.
|
|
2002
|
|
|
Porto Alegre orobat hainbat kultura eta herri zapalduren topagunea izan da eta haien eztabaidetan, euskaldunek parte hartze garrantzitsua izan dute. Bakerako proposamenen foroaren eta globalizazioaren kontrako autodeterminazioaren foroaren barruan, euskaldunek, beste
|
herri
batzuen proposamenak entzuteaz gain, beraienak azaltzeko aukera izan zuten. Horrela, euskaldunek Palestinako intifadako, Quebec-eko herriko, Chiapasko (Mexiko), Venezuelako eta beste lurralde batzuetako indigenen ordezkariekin batera egoteko aukera izan zuten.
|
|
|
Gabonetan eta udan, hiru aste igarotzen dituzte elkarrekin. Nazioartetik etorritako irakasleen aholkuak entzun eta, azken astean, Hego Euskal Herriko lau hiriburutan eta
|
herri
batzuetan kontzertuak eskaintzen dituzte. Espainia aldera ere osteraren bat egina dute, Ciudad Realera, hain zuzen.
|
|
|
«Jalgi hadi dantzara plazara» izena du, eta Euskal Dantzarien Biltzarrak antolatutakoa da. Jaialdi hau lehenengo aldiz Bergaran egingo da hilaren 11n, baina bi urtean behin Euskal Herriko beste
|
herri
batzuetara iritsiko da: " Lehenengo ekitaldia Bergaran egingo da Moises Azpiazu Dantza Txapelketaren 25 urtemuga betetzen delako, eta urteurren hori izugarri aproposa delako zer edo zer handi eta esanguratsua egiteko", dio Joxe Juan Ugalde Gipuzkoako Dantzarien Biltzarreko kideak eta antolakuntzako kideak.
|
|
|
Adibidez, Laudion, Amurrion eta Errioxa aldeko
|
herri
batzuetan hartu genituen udal mailako erabakiak ez ziren egokiak izan. Horren adibidea da, herri askotan Europako hauteskundeetan botoak irabazi genituela, Udaletxetan eta Batzar Nagusietan, berriz, galdu genituenean.
|
|
|
Errusiako inperioan sartuta, 1917ko iraultzak Mendialdeko Errepublika Autonomoan sartu zituen eta 1936an Txetxenia Ingushetia errepublika eman zien Stalinek. Baina honen kolektibizazio planen kontra altxatu ziren txetxeniarrak, eta alemanekin kolaboratu omen zuten aitzakiatan egia esan, naziak ez ziren sekula Txetxeniaraino iritsi Siberiara deportatu zuen Stalinek herri osoa 1944ko otsailean, beste
|
herri
batzuekin batera. 130.000 txetxeniar eta ingushetiar hil omen ziren bidaian zehar.
|
|
|
Gure eskubide batzuk Konstituzio honen aurrekoak dira. Eskubide hauen bidez, beste
|
herri
batzuekiko harremanak guk geuk ezartzea planteatzen da. Edonola ere, Ibarretxeren planak harreman hauek estatu anitzaren testuinguruan ezartzeko asmoa agertzen du.
|
|
|
Par principe. Erri kanta hoiek beste
|
erri
batzuetakoak bai, edapenerako maneagarri ez direla uste dut".
|
|
|
Hemendik urrun, beste
|
herri
batzuetan be, elizgiroa herri hizkuntzaren aldekoa izan ei da. Gure artean Eliza katolikoak berak baiño be, abade batzuk eta fraile batzuk arduratu izan dira, beren beregi, euskerearen onean eta mesedean lan egiteko.
|
|
|
JAYAK. Gabon jayak dirala ta ainbat uritar ikusi doguz gure artian. Batzu batzuk juan be egin dira beste
|
erri
batzutara jayok igaroteko asmoz.
|
|
|
Biarritzeko populazioaren hazkunde handia sektorehorren indarraren erakusgarri egokia da. Jada XX. mendean, turismoa kostaldekobeste
|
herri
batzuetara hedatu zen, eta Frantziako leku askotako jendea, eta neurritxikiagoan Europako beste herrialde batzuetako jendea ere, erakarri zuen.
|
|
|
Irudi horiek HegoEuskal Herriko zerbitzuek prezio korronteetan neurtutako produktuan eta enpleguanduten ehunekoa agertzen dute, hurrenez hurren. Hasierako urtean, 1977an, tertziarizazio maila apala zela erakusten dute bi irudiek, zeren, beste
|
herri
batzuetan erditik gorako ehunekoa erakutsi arren, euskal ekonomian zerbitzuen presentzia erlatiboa %40 ingurura baino ez baitzen iristen. Hasierako igoera mugatuaren ostean, geldiune labur bat gertatu zen laurogeiko hamarkadaren hasieran. Nafarroan hamarkada horren erdialdean gauzatu zen geldiunea?.
|
|
|
Herrialde bakoitzeko biztanle guztiak ez zetozen bat Conversak sinatzekogaraian, eta baziren hitzarmen horien aurka zeudenak ere. 1653an sinatuko zenConversa lortzeko gestioak egiten ari zirela, 1644ko Hernaniko Biltzar Nagusietan
|
herri
batzuetako ordezkariak hitzarmenaren aurka azaldu ziren. Gainera, ezezagun batek Gortera txosten edo memorial bat igorri zuen Conversaren aurka, eta ondorioz, Diputazioak ikerketa bat hasi zuen ezezagun horren nortasuna jakinnahian42 Conversa sinatu eta urte gutxitara, 1657an Hondarribia izan zen Probintziari hitzarmenaren aurkako kexa gogorrak igorri zizkiona.
|
|
|
Bizkaiko beste
|
herri
batzuek udal irratiak bultzatu zituzten 1990eko hamarkadan; besteak beste, Gatika eta Laukiz herrietan emisora bana kokatu zen. Bidean geratu zen, aldiz, Mungiako egitasmoa, nahiz eta Mungia Irratia izeneko emisoraren emanaldiak inoiz gertatu ziren.
|
|
|
Idazkera hieroglifikoaren aztarna asko aurkitu dira Egipton, nahiz eta beste
|
herri
batzuetan ere ezaguna izan den idazteko modu hori. Egiptoko lehenek lauzpabost mila urte dauzkate; berrienek, ostera, hamasei bat mende.
|
|
|
Likidoaren lubakiak, haize gogorragatik, geltokitik gertuko etxebizitzetaraino iritsi ziren, baita Cuena eta Bercedo inguruko herrietara ere. Larrialdi zerbitzuek eta udal agintariek, ondoren, Mataporquerako 200 auzotarrak, osasun zentroan eta ikastetxean ostatu hartu zutenak, eta inguruko 300 herrietatik, istripua gertatu zen lekutik urrunagoko beste
|
herri
batzuetara joan ziren. Juan José Fernández Kantabriako Babes Zibileko arduradunak azaldu zuen Terquisa enpresako teknikariek egoera kontrolatu zutela, eta Terquisa akrilonitriloaren jabea zela.
|
|
|
Azterlan horrek Kontsumoaren Institutu Nazionalaren (INC) laguntza izan du, eta Espainiako 88 hiritan banatutako 100 laginetan jaso ditu uraren emaitzak. Hiri horietako batzuk inguruko beste
|
herri
batzuekin batera hornitzen dira. OCUko teknikariek hauteman dituzten arazo nagusiak dira aztertutako iturriko uraren 100 laginetatik 27tan trihalometanoak daudela.
|
|
|
Baina elizen barruan gustura egoten omen da. Sarritan, beste
|
herri
batzuetara joaten garenean, bertako elizak ikustera alde egiten du. Edo kanposantuak.
|
|
|
Ibarben familia askok zeukaten ez bakarrik aberatsek, baita behargin jatorrikoek ere, sarritan udaldia kostaldeko herriren batean igarotzeko ohitura. Gainera Ibarbeko jendeak elkarrekin ibiltzeko joera handia eduki, eta
|
herri
batzuetan benetako koloniak osatzen zituen. Eta hala, baziren bi koadrila zuten lagunak, bata Ibarben eta bestea kostaldean, biak ala biak gazte ibarbearrez osatuak.
|
|
|
Hizkuntzaren egoera ez normalizatua duten beste
|
herri
batzuetan ere gisa horretako neurriak hartu dituzteunibertsitatea osatzeko eta horien eragin eta garrantzia nabariak dira. Gugandik hurbil katalanen jarraibidea dugu eta Unibertsitate katalanaren bidez etorri zaizkien fruituak ukaezinak dira.
|
|
|
Arabiarrek, Mahomaren predikua baino lehenago ere, berezko hizkuntza eta kultura zuen talde etnikoa osatzen zuten. Islamaren hedapenak ahalbidetu zuen beren hizkuntza bestelako jatorriko
|
herri
batzuek ere har zezaten, batik bat Afrika Iparraldean. Gaur egun, oraindik, musulman orok eduki behar ditu arabiera nozio batzuk, otoitz egiteko hizkuntza baita.
|
|
2003
|
|
|
Iragan urtetan preso sozialek iskanbilak izan ditugu «Euskal Presoak Euskal Herrira» aldarrikapenarekin, guk preso guztiak sartu nahi izan ditugulako errebindikazio horretan, «politikoak» deitzen direnak eta gu «sozialak» deituak.
|
Herri
batzuetan kosta egin zaigu «sozialak» deituak errebindikazio honetan sartzea. Baiezkoan bezala gelditu ginen, baina azkenean «politikoak» deitu kolektibokoak dira nagusitzen direnak, «sozialak» ahaztuta gaude.
|
|
|
Kultura omen da gure altxorrik preziatuenetakoa, beste
|
herri
batzuengandik ezberdintzen gaituena. Baina kalera ateratzean, nahiz eta Bilbon izan, ala Madrilen, ala Parisen, sarritan ez dago jakiterik non zauden.
|
|
|
Hala gertatzen da Kurl, EusM, Akats obretan. Azkenengo euskarazko elaberrian, ostera, GabAt delakoan, Gernika aipatzen digu Mariño protagonistaren jaioterritzat, eta bere izenez aipatzen ditu albo
|
herri
batzuk ere, Forua eta Ajangiz. Oskillaso, Gernikan, Saraspe auzokoa zen, eta handik hurbil dago Lurgorri auzoa.
|
|
|
Liburu horretan, liturgia osoan (hau da, mezatan eta beste sakramentuetan) erabilten diran irakurgai eta salmo kanta guzti guztiak sartu dira. Ez dabe bardin jokatu beste
|
herri
batzuetan: hor dozu gaztelaniazkoa, esaterako.
|
|
|
|
Herri
batzuetan galtza luzea jantzita ibili behar bada, joka dezagun horrela.
|
|
|
Gure sortetxetik ageri den Urtsuia mendiaren haraindian beste euskal
|
herri
batzuk badirela ikasi dugu bada, haur haurretik eta, geroztik, bi aldeetako politikaren gorabeherei jarraikirik, ziur eta fida gaude, urteen buruan, gero eta gehiago garela herritarrok, ohartuak garenok, Euskal Herria badela, gure jende kopuru seinalatu bat jokatzen delakotz nazio bat balitz bezala.
|
|
|
Herrien autodeterminazioari buruzko gaiak, Euskal Herrira etorriz, ingurumenaren egoerarekin eta naturaren defentsarekin du lotura. Joan den mendeko zazpigarren hamarkadatik hona mugimendu ekologista dinamiko bat dago, ekonazionalismo bat sortu duena, beste
|
herri
batzuetan. Europako Ekialdeko herrialdeetan, esaterako, ematen denaren desberdina dena (Barcena, 1994; Barcena, Ibarra, Zubiaga, 1997), eta gaur egun globalizazioaren aurkako mugimenduarekinlotzen duena, autodeterminazio eskubidea eta ingurumenaren defentsa elkartzendituen lotura orijinalaren bidez.
|
|
|
Bidartek. Azken gaiak aretoa bete zuen, Iparraldeko industrializazioaren eta turismoaren inguruan aritu ziren Donibane Lohizuneko alkateari eta beste
|
herri
batzuetako zinegotziei entzuteko lagun asko hurbildu baitziren.
|
|
|
Hala ere, Kantauri itsasoko zenbait eremutan izurdeak arrantzatzeko ohitura dago oraindik, eta hori oso ohikoa da hegaluzea arrantzatzen den bitartean. Murtziako eta Andaluziako kostaldeko
|
herri
batzuetan ere izurdeak harrapatzen dira, ganbararen eta beste espezie batzuen arrantzan erabiltzen diren suduretan amu gisa haragia eta koipea erabiltzeko. Izurdeak ehizatzeko, arrantzaleek delfinera izeneko arpoi berezia erabiltzen dute.
|
|
|
Galdetu nion Matilderi familiakoak ote ziren hildako guztiak. Ezetz esan zidan,
|
herriko
batzuk ere bazeudela. Esan zidan familiaren lagunak zirela batzuk.
|
|
|
Bai, nik badakit errealitatea ez dela gehienetan zuria edo beltza izaten, ez naiz hain tontoa, grisa baizik, bere gama osoan... baina batzuetan, bai, zuria edo beltza izaten da, eta nabarmen, gainera: galdetu, bestela, Irakeko gerra sufritu berri duten irakiarrei; edo Iraken, Turkiaren eta beste
|
herri
batzuen zapalkuntza ikaragarria jasaten duten kurduei; galdetu palestinarrei... edo, hain urrutira jo gabe, Egunkariako aferan torturatuak izan ziren lagunei: esan torturatu bati, polizia torturatzen ari zaion bitartean, errealitatea ez dela zuria ez beltza, eta mila ñabardura aurki daitezkeela zuriaren eta beltzaren artean:
|
|
|
Ez dakit nik bi liburu moten arteko proportzio egokia zein den, oraingo hau ala besteren bat. Badakit jakin beste
|
herri
batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai. Baina gure kulturak eta hizkuntzak dituzten baldintzak kontuan hartuzge ro, ez zait iruditzen kezkatzekoa denik orain agertzenzaigun proportzio hau.
|
|
|
6 Uste horietatik dator, halaber, aldi berean gertatzea probintzia edo lege batzuetan erregelak falta direla erabileran dauden gaietan gauza batzuk zehazteko eta, beste
|
herri
batzuetan, ostera, gai berberak arautzeko lege bereziak izatea. Berezkoa da, hortaz, lehenek azken horien ereduari jarraitzea, batez ere, herri nagusiak badira horiek.
|
|
|
–Bo, hori azken unean, pertsona jakin batzuk akabatzeko erabakia eginda zegoela –eten nion, lehenago esana niona gogoan– Baina ez ahaztu uda hartan milaka faxista hartu genituela preso Bizkaian, tartean
|
herriko
batzuk –gogora Mallonarekin izandako elkarrizketa etorri zitzaidan– eta kartzeletan lekurik ez zegoenez, ba ontzietan atxiloturik eduki beharra egon zen. Bilbo hain gupidagabe bonbardatu izan ez balute –jazoerei justifikazioa eman nahiz esan nion.
|
|
2004
|
|
|
Estatuko Junta Teknikoak, Bizkaiko hiriburutik gertuko Gasteiz, Iruñea, Logroño, Haro, Lizarra, Murgia, Urduña, Burgos, Aranda Duero eta beste
|
herri
batzuekin batera, Miranda Ebro hautatu zuen inguruan kontzentrazio esparru handi bat instalatzeko eta gerrako presoak hara biltzeko. Alemanen ereduari jarraituz jarri zuten abian, eta, funtzionamendua ikuskatzeko, Paul Winzer Gestapoko eta SSetako kide gailena izendatu zuten, hain zuzen ere, handik urte batzuetara polizia horren Espainiako arduradun nagusia izango zena.
|
|
|
" Herri ondoan dudan etxolara eramango ditut, laster umatzen hasiko dira eta". Hamazazpi urtean dabil artzain Santos," gure aita zena
|
herriko
batzuei ardiak erosi behar genizkiela tematu zelako". Lehenago tailerrean eta garraiolari ere ibilitakoa da, eta bere seme alabek artzain izaterik ez du aditu ere egin nahi:
|
|
|
Atzerriko
|
herri
batzuetan Espainiak kontsulatuetako edo diplomaziako funtzionariorik ez duenez gero, horietan lekapen edo gaikuntza eskaerak egin ahal izango dira, Justizia Ministerioari zuzendutako eta behar bezala kautotutako agiriaren bidez.
|
|
|
Atzerriko
|
herri
batzuetan Espainiak diplomaziako edo kontsulatuko agenterik ez duenez gero, horietan aukera adierazpena egin ahal izango da, beharzenduta; ministerio horrek, berari egin bezala kautotutako agiria Espainiako Kanpo Arazoetako Ministerioari zudako bidalketaren data txostenean jasota, Justizia Ministerioaren bitartez Erregistro eskudunera lekualdatuko du agiria, inskripzioa egiteko.
|
|
|
Gutxi izatea eta gutxitua izatea, ordea, ez dira gauza berbera.
|
Herri
batzuk biztanlez gutxi izatea eta beste batzuk asko, bilakaera naturala izan daiteke. Ez da horrelakorik gertatzen, eta hemen dago koska, herri baten nondik norako historikoan herri horren garapen orokorra gutxitua izan denean.
|
|
|
Euskaldunok geure hizkuntza jatorriaren izaera monolitikoa argi eta garbi frogatzen ez badugu, ez daukagu eskubiderik nonbait beste edozein Estatuk berean egin duena egiteko.120 Boterearen esku luzeak eta ahaltsuak ematen ditu nonbait
|
herri
batzuen eta besteen eskubide agiriak. Euskaldunok ez dugu zoririk izan Estatuaren jabe izateko, eta hortik datozkigu orain gure legitimitate izaera hauskorraren ondorio hauek guztiak.
|
|
|
Sofistika sortu zeneko garaian ezagunak ziren jadanik beste
|
herri
batzuetako kultura ctaohiturak. Herodotok, esate baterako, bere Historiak liburuan ardura handia erakusten duinguruko hcrrien izacrak deskribatzen dituenean?, eta nabarmen gertatzen zaie sofistcigiza kontuetan arau edo lege unibertsalik ez egotca. Gainera. antropoiogia politikoarenarloan sartu gabe, polis berean arauak eta iegeak sasoiz sasoi, botere kudeakcta batctikbcstcra?
|
|
|
Azterketa horren arabera, probintzia horretako biztanleen %53k OMEk ezarritako parametroak betetzen ez dituen semena du. Emaitza deigarriak izan ziren, eta “ondorio horiek Espainiako beste
|
herri
batzuetara estrapola zitezkeen planteatzera behartu zuten”. Horregatik, azken urtean esperientzia bera egin da Bartzelonan eta, gutxienez, emaitza kezkagarriak eman ditu.
|
|
|
Auziak, batzuetan, zuzenean eragiten die herrien sinesteei. Adibide gisa aipatu behar da maiek eta inguruko beste
|
herri
batzuek —elikaduraren oinarria nagusia zen— uste zutela haien ondorengoak arto gizonak eta emakumeak zirela, ideia batetik abiatzen baitziren: lehenengo giza bikotea zereal horrekin moldatu zela, eta ez lokatzarekin, mendebaldeko kristau tradizioak iradokitzen duenez.
|
|
|
Aurrera begira, emaitza onak ematen baditu, proiektua beste
|
herri
batzuetan ere bultzatzeko asmoa du Eusko Jaurlaritzak.
|
|
|
Bizi dugun egoera ikusita ez da harritzekoa. Baina obsesio horrekin bizi garen bitartean nekez egingo dugu aurrera, nekez parekatuko gara beste
|
herri
batzuekin. Espedientea betetzeko film luze bakanak egingo dira.
|
|
|
Gai honi buruz hitz egiten dugunean hizkuntza/ hizke ra sexista berbak erabiltzen ditugu hemen, baina beste modu batzuetan hurbildu izan dira gai honetara beste
|
herri
batzuetan. Kanadan adibidez, la feminization linguisti que ri buruz hitz egiten dute eta Italian Hizkuntza eta gene ro identitateari buruz, besteak beste.
|
|
2005
|
|
|
Itxaropenerako ateak zabaltzen ari dira, ordea. Galdutako memoria historikoa berreskuratzeko lagungarria izango da Oiartzungo proiektua eta Errekuperazio Planak beste
|
herri
batzuetarako balio dezake etorkizunean. Lehenengo urratsak emanak daude behintzat.
|
|
|
Eta ezin gara ahaztu inmigrazioarekin. Herri txikietan Guardia Zibilak berak ere katalanez egin beharra zuen eta orain gaztelania erabiltzen hasi dira
|
herri
batzuetan inmigrazioa dela medio. Egoera berri honetan ezin da esan katalana hizkuntza bakarra denik, baina identifikaziorako balio digun hizkuntza katalana dela bai.
|
|
|
Eta" belarra" etxean hazteko libertatea? Gure
|
herri
batzuetan cannabis dastaketa antolatzen dute-eta plazan! Tarteka jakiten duzu ertzainek halakori maria landareak erauzi dizkiotela, eta orduan konturatzen zara hemen ere droga horren erregulazioa urrun dagoela.
|
|
|
Fisikoki ondo daude, testuen aldetik ere nahiko ondo, hizkeraz aparte, irekiak eta kritikoak. Askoz irekiago eta kritikoagoa iruditzen zait euskal prentsa, espainola eta ezagutzen ditudan beste
|
herri
batzuetakoak baino. Hurbilagotik defektuak ikusiko nituzke igoal.
|
|
|
Gauzak holan, eta behingoz benetako atzerritarra sentitzeko, atzerrira joatea erabagi neban. Nire
|
herriko
batzuk, nire familiako batzuk, ez ebezan nire errazoiak ulertu, edo ez eben ulertu gura izan. Niri bardin jat orain.
|
|
|
Bai ongi ulertu duzue, hirurehun euroz goiti! Beste
|
herri
batzuen konduak eskutan ukan baititut, hein berean daude, Iparralde barnealdeari doakionaz bederen. Diru horretan, euskaldunek kanpoko apezei ematen dizkieten mezak, dozena milaka.
|
|
|
Ordizian azoka eta feria asko egiten dira, eta herriak eta artzainek hartzen dute parte. Beste
|
herri
batzuetako erakundeekin ere harremanetan nago. Aholku ematen diet, lagundu egiten diet... Egia esan, sariak garrantzitsua da niretzat.
|
|
|
Emakumeen partaidetzabaztertzeko emandako arrazoien artean historia inportanteenetako bat izan da. Halaber, Alardearen historiaren jatorria guztiz zabalduta eta hedatuta dago Bidasoanzein beste
|
herri
batzuetan. Zentzu horretan, historiaren interpretazio guztiz maltzurra egin da, ideologia jakin batek bere nahiak islatu ditu historiaren berridazketaeginez eta horren bidez babesa eman zaio orainari.
|
|
|
Andaluzian ur faltaren ondorioak nabari dira, batez ere, Cadiz, Granada, Malaga eta Huelva probintzietan; izan ere, udalerri batzuk ura murriztuta dute jada, edo beste
|
herri
batzuetako zisterna kamioiekin hornitzen dira. Cádizko mendilerroan, Villaluenga del Rosario edo Benaocaz bezalako udalerriek ura eraman behar dute El Bosque inguruko zisterna kamioien bidez, eta, udan, hornidura eten etengabeak jasan dituzte.
|
|
|
Horiek guztiek laguntza behar dute, eta gure herriko Udalak ere, beste
|
herri
batzuetan egin bezala, laguntza bidaltzea erabaki du. Nazioarteko herriei eta proiektuei laguntzeko duen diru partidatik %15 bidaliko du, ia 7.900 euro.
|
|
|
" Eusko Jaurlaritzako sailburuorde eta Portugaleteko alkatea bertan zirela, uribildu horretako Castaños Jenerala kalea berriro irekitzeko ekitaldi ofiziala egin zuten atzo bertan. Halaber, datorren astean Barakaldon eta beste
|
herri
batzuetan ere instalakuntza berriak inauguratzeko hainbat ekitaldi egiteko asmoa dago", kritikatu du Getxoko Udalak, komunikabideei helarazitako prentsa oharraren bidez. Data berririk ez dute jarri oraindik.
|
|
|
Ni erabat sinetsirik nago gizaldi batzuen buruan zail egingo zaiela sinestea Europako nazio batzuetan
|
herri
batzuek libre izan nahi zutela eta ez zietela uzten. Libertatea gero eta handiago izan behar da eta izango da.
|
|
|
Ez dut alferrik esan lehenago herri zibilizatuenak, Porfiriok egoki baitio:
|
herri
batzuk basatiak eta giza lege gabekoak dira; horiei buruz, ezin giza izaeraz hitz egin. Androniko Rodaskoak:
|
|
|
23 Zuzenbiderik gabeko gizarterik inon ez badago ere, Aristotelesek lapurren adibidearekin erakutsi zuen bezalaxe, agerikoa da giza espezieak edo
|
herri
batzuek euren artean behar duten elkartzeak zuzenbidean duela oinarri: hori aitortu zuen behialakoak, esan zuenean gaizkia ez dela egin behar, ez eta herriaren maiteminez ere.
|
|
|
Adibideek aginte handia dute, garai onenetakoak eta herri hoberenetakoak direnean. Hori dela eta, nahiago izan ditugu greziarrak eta antzinako erromatarrak, beste
|
herri
batzuk baino. Iritziak ere ez dira baztertzeko modukoak, batik bat, euren artean bat datozenean.
|
|
|
Jeneral erromatarrei ageri ageriko iruditu zitzaizkien Kreta, Numidia, Afrika, Asia eta menderatutako beste
|
herri
batzuetan eskuratutako tituluak. Alabaina, horiek guztiak baino askoz ere ospetsuagoa da zurea, horren bidez izendatzen baitzaituzte arerio eta garaile iraunkor, ez herri edo gizaki zehatz baten gainean, ezpada zuzengabekeriaren gainean.
|
|
|
Dublinen ostean, beste hiri eta
|
herri
batzuk etorri dira, panpina errusiarren moduan. Tokirik toki, noiz trenez, noiz autoz, noiz oinez.
|
|
|
Abd ar Rahaman III. kalifa ospetsua Nafarroako lurreetan sartu zen 924 urtean. Azkoien, Tafalla, Zangoza eta beste nafar
|
herri
batzuk suntsitu zituen. Antso Garzes I. Iruñeko erregeak aurre egin zion Abd ar Rahman i Zangozako inguruetan.
|
|
2006
|
|
|
Eta, arestian esan dugunez, bertan jaiotako euskaldunak. Izan ere, Legutianon hainbat dira beste
|
herri
batzuetatik hara joan diren euskaldunak: Otxandiokoak, Arratia aldekoak, Bergarakoak... alkatea bera, adibidez, bergararra da».
|
|
|
Ni guztiz txundituta nago nazioartetik datorkidan babesarekin eta elkartasunarekin. Elkartasun hori baldintzarik gabekoa da batzuen kasuan, nola Kubaren eta hala Venezuelaren kasuan, eta orain Argentina eta beste
|
herri
batzuk ere bildu dira elkartasun baldintza gabe horretara. Horrek arnas handia ematen digu.
|
|
|
Emakumezkoek arruntki soin gainekoak eramaten dituzte eta kolore biziez brodaturiko soinekoez janzten dira.
|
Herri
batzuk, moneta gisa,(?) baliatzen dira; oso barrukaldean aurkitzen direnek, aldiz, produktuen trukea praktikatzen dute, edota zilarrezko xaflak ematen ebakita ordain bezala. Hiltzera zigortuak amildu egiten dituzte, eta parrizidak harrika hiltzen, baina mendi eta iturburuetatik kanpo.
|
|
|
Ahalegin handia egin du udalak alde horretatatik. Beste
|
herri
batzuekin alderatuta, etxebizitzen prezioak nahiko arrazoizkoak dira; garestiak baino gehiago, merkeak. Helburua garbi dago:
|
|
|
330 Ikus eredu gisa hiribilduen maparen testu iruzkina, adibidez,
|
herri
batzuei buruzko sorreraz apur bat jakiteko.
|
|
|
Berriz ere logiko eta naturaltzat suposatzen den moduan, hastapenetako baladak baldarrak eta primitiboak ziren eta pobreak. Astiro astiro, beste
|
herri
batzuen kantetatik ere ikasiz, baladak polituz eta aberastuz joan ziren eta txukunduz eta apainduz, azkenean –Urre Mendeko literatura handian bokaleratzean, eta izpiritu espainola den elementu ezberdinenen sintesi aberatsaren forman– garapenaren gailurra erdietsi duten arte Lope eta Góngora-rekin," los primeros que comprendieron el destino de la poesía castellana, que abandonando... Así reunieron los elementos de la poesía popular, y crearon un sistema nuevo, compuesto con la brillante imaginación árabe, con la sentimental y vehemene pasión de los escandinavos, con la aventurosa y galante caballerosidad de los normandos, con los profundos pensamientos del dogma y moral cristiana, y en fin con el espíritu noble, guerrero, generoso y grave de su nación" 27 Erromantzearen eboluzio bat dago, beraz:
|
|
|
Ortega-ren uste onak espainolentzat arte edo estetikan, alderdi bi du: esan gura du, batetik, beste
|
herri
batzuek beren nortasuna –Volksgeistaren espezifikoa– zientzian eta erakutsi duten moduan, espainolak artean erakuts dezakeela; baina, bestetik –zalantzatan baina–, arteak espainolak eurak lozorrotik atzarrarazi eta kreatibitate bidean jar ditzakeela ematen du pentsatu duela noizbait Ortega-k. " Es característico de los cuadros de Zuloaga que, apenas nos ponemos a dialogar sobre ellos, nos hallamos complicados en esta cuestión:
|
|
|
Besterik al da ba, funtsean, konkistatzaileen filosofia[!], kontrarreformatzaileena, Loiolakoarena eta, batez ere, jadanik pentsaera abstraktuaren mailan, baina sentituz, gure mistikoena? Zer ote zen ba Done Juan de la Cruz en mistika, sentimenduaren jainko erako zalduntza ibiltaria besterik?" 49 –" Eta berriz ere esango al zaigu ez dela espainiar filosofiarik?" 50 –" Beste
|
herri
batzuek, batez ere, erakundeak eta liburuak utzi dituzte; guk arima utzi dugu. Dona Teresak edozein institutuk adina balio du, edozein Arrazoimen Hutsaren Kritikak beste" 51.
|
|
|
" Eta zer gara gu ba?". Modu horretan hasten ziren gure eztabaida guztiak; halere, berehala joan ginen Almagrotik, eta gidak seinalatzen zizkigun beste
|
herri
batzuk bisitatzera abiatu ginen. Leku gatzgabeak iruditu zitzaizkigun gehienak:
|
|
|
ha! labana haundia bai, gaztarentzako labana, Mixari herrian tipo batek eskeintza in zion eta nik gazta hura ez genuela behar, etekin gutxikoa!, baina gero jendiak ongi estimatu zuen eta askok eskatzen ziguten, han santurtzin birrak ere erruz saldu genituen, kupel batian freskatzen iduki eta, gero beste
|
herri
batzuetan ere bai birrak eta haiek nahikoa uzten ziguten, han santurtzin ere bai, etortzen zitzaigun jende pobria apal apalik mokadu bat eske eta nik fuera! fuera!, gero kanbiorik gabe gelditu ginen eta bila joan nintzenian, Mixak pobreen artian bokatak banatu zituen, han esan ziguten biharamunian zornotzan kontzertu haundia zegoela, karnixeria batian haragiak erosi, hara gindoazela galdakao parian kontrola ikusi genuen urrutira eta mendiz mendiz in genuen krixton errebuelta, ez bait genuen aseguroaren paperik, hura ez genuen lotu, zornotzan zegoen siniestro total eta han ere lege problemarik ez genuen izandu eta han ere dena saldu genuen, ordiziara ere joan ginen eta han inon baino gutxiago saldu genuen eta gaizki pentsatzen hasi ginen, Mixak bere amantalarekin eta jantzi zuen lastozko sonbreroarekin iten zuen aurpegi luze bat, eta nik, redios, han ere munipekin gogor diskutitu nuen, eta azkenian jende gutxi zebilen tokian utzi ziguten eta jale ergelak goierriko haiek, hori zer da, zer du saltsa gorri horrek?, saltsa ona!
|
|
|
Txerraren heriotza, Euskal Herritik alde egitea, etxea uztea... Aurreneko aste haietan, Coruñan bertan zein inguruko beste
|
herri
batzuetan, basurde zauritu baten moduan aritu zen boxeo borroketan, bizia jokoan baleuka bezala.
|
|
2007
|
|
|
Egoera harrigarriak gertatzen dira. Adibidez, eremu euskaldunean
|
herri
batzuetan ezin da erdaraz ikasi eta haurrak 20 kilometrora bidaltzen dira ikastera. Edo zonifikazioaren ondorioz, etxez aldatu eta beste eremu batean egoteagatik ezin duzu haurra lehengo eskolara euskarazko eredura eraman.
|
|
|
Eta beste batzuetan, estigmatizatu, edo bigarren mailako euskalduntzat hartu, ez dakit.
|
Herri
batzuetara hiru urte zenituela bizitzera joan, eta 50 urte dituzunean ere oraindik kanpokoa zarela esaten dizute. " Bertakoa da?
|
|
|
Horrez gain AEK k harreman jarraikiak atxiki eta elkarlan iraunkorra eramaten du Euskal Herritik kanpoko
|
herri
batzuetan euskara klaseak ematen dituzten elkarteekin, hala nola, Sustraiak Erroak Parisen, Lagun eta Maita Pauen, Bordaleko Euskal Etxea eta Toulouseko ikasleekin. Orotara urtez urte, 120/ 150 ikasle biltzen dira zentro horietan.
|
|
|
• Gora-behera nabarmen samarra erakusten duten
|
herri
batzuk hautatu ditugu (Lizarra, Lakuntza, Amurrio); horiek neurtu ezean, tipologia horretako (ezagutza tarte+ herrialde) herri gutxi neurtuko zirelako, eta gainera, Lizarraren kasuan, eskualde handi bat gelditzen zelako neurtu gabe.
|
|
|
Errioxan, euskal toponimoak ugarien ageri dituen alderdia Ojacastroko ibarra dugu; hango
|
herri
batzuetan gaztelaniazkoa baino ugariagoa da euskal toponimia. Izan ere, Errioxa Goienean eta honen mugakide diren Burgos probintziako lurretan sustraituago egon zen euskara Erdi Aroan, Errioxaren erdi eta behealdean baino.
|