|
2002
|
|
|
Horrek azaldu dezake zenbait tokitako beherakada edo diren datu bitxiak. Izan ere, herri txiki erdaldunetan euskaldunak %5etik behera direnetan alegia, euskararik ez dela egiten kontatzen duzue, baina 500 biztanletik beherakoak baztertzean gune euskaldunenetako
|
herri
oso euskaldunak ere ezabatzen dira. Ez dakit horrek aurreko neurketekiko aldaketa esanguratsurik eragin dezakeen.
|
|
2006
|
|
|
|
Herri
oso euskaldunean Osakidetzan pediatra erdalduna duen gurasoari?
|
|
2010
|
|
|
3.1. euskararen egoeraz eta gazte euskaldunez hizkuntzaren egoera eta hiztunen bizipenak uztartzeak, hau da, euskararen bilakaeraren azalpen makro kuantitatiboa deskribapen mikro kualitatiboaz osatzeak sakontasuna eman dio azken 20 urteotako nafarroako euskararen bilakaeraren azterketari. arakatu ditugun gazteen euskararekiko bizipenak koherenteak dira hiztunek izan dituzten hizkuntza ingurune eta esperientziekin. nafarroako euskararen egoera continuum moduan agertzen da, bai datu demolinguistikoetan bai hiztunen bizipenetan. ...lia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren hizkuntza sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan.
|
herri
oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotasuna belaunaldi berean (gurasoak, adibidez) edota belaunaldien artean (aitatxi amatxi, guraso eta seme alabak) agertzen da: familia euskaldun ez osoak (guraso bat bakarra euskalduna dutenak, kasu) eta familia euskaldunberrituak (kide euskaldunak azken belaunaldian baizik ez dituztenak). eremu erdaldun (du) etako gazte euskaldun gehienek aurreko familia heterogeneo tipologia bietariko bat izan dute. hori horrela, euskara nekez izan da familiakoen arteko erabilera hizkuntza nagusia, hainbatetan ohikoa izan bada ere. gainera, ingurune erdaldunetan bizi dira eta horrek eraginda, adin berekoen artean erdara izan da komunikaziorako gizarte araua. hala bada, familiak eta auzo edo gizarte ingurune hurbilak (eskola barne) batera jokatzen dute haurren hizkuntza sozializazioan. batera, baina ez indar beraz. haurtzaroaz geroztik ingurunea gailentzen zaio etxekoari, gazteak egiten dituen hautuak direla medio. euskararen erabilera soziala handia denean, ingurune euskaldunaren eragina familia bidezko transmisioaren hutsunea berdintzera iritsi daiteke eta, eskola lagun, haurren euskarazko sozializazioa ahalbidetu. inguru erdaldunetan aldiz, haurren euskararekiko bizipenak eskolari lotuta egon dira eta etxeko erabilerak ―euskarak etxeko harremanetan lekua izan duen kasuetan― ezin izan ohi du haur gaztetxoen adinkideekiko erabilera, erdaraz ezarria, euskarara erakarri. hori gertatu ezean, gazteen ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen arroilak urratzen segituko du. ondorioa garbi dago:
|
|
|
Bertzalde, Elizondon lagun gehienekin gaztelaniaz aritzen naiz, bertan Amaiurren baino guttiago hitz egiten baita euskaraz. aurreko lekukotasun guztietan, batean izan ezik, herri oso euskaldunetako (%80tik gora euskaldun duten herrietako) gazteen familiak euskaldunbeteak dira, hau da, belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak. gazteek euskarazko sozializazio osoa izateko baldintzak izan dituzte familian, gizarte ingurune hurbilean, eskolan eta herrian. hizkuntzaren gizarte esperientzia osoa eta etengabea izan zaie (nahiz eta erdara bertze hainbat bidetatik usu sartu: hedabideetatik, kultura produktuetatik, eremu erdaldunduarekin dituzten harremanetatik...). baina familia euskaldunbeteak urri agertuko zaizkigu
|
herri
oso euskaldunetatik at. euskararen galera berreskurapen historikoaren seinale dugu, hain zuzen ere, familiak hizkuntza aldetik gizarte gune ez homogeneoak izatea. halako adibideak herri oso euskaldunetan ere baditugu, amaiurko kasuan bezala. gazte amaiurtarrak elizondoren eragin erdalduntzailea aipatu du, familiaren osaketaz gain adinkideekiko harremanetan ere. izan ere, Mendialdean euskararen er... 1970 aldean, gure gazteen gurasoen nerabezaroan, herri erdaldundu horietan haur eta gaztetxoek ez ohi zuten euskaraz bat ere egiten, ez eta jakin ere hainbat kasutan (Sánchez Carrión 1972). anitz familiatan euskararen transmisioa eten zen eta, horren ondorioz, herri horretakoak direnen guraso dezentek ez daki euskara.
|
|
|
...netako bat (leitzaran urumealdea, Malerreka, bortziriak, baztanaldea, Mendebaldeko ibarrak eta aranatzaldea, batez ere). horretan, euskara demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua da. hau da, euskaldun jendea ehunekoan nagusi da eta euskara historikoki gurasoengandik seme alabengana eten sozialik gabe transmititu izan da. eremu euskaldun horretakoak dira gure gazteetatik 16 batzuk
|
herri
oso euskaldunetan haziak dira eta, haiek hala adierazita, euskara etxean ikasi dute, zenbait kasutan eskolan hasi artio" euskara bertzerik" ez zekitela. bertako euskalkiak elikatu ditu gazte horiek umetatik, anitz bidetan egin ere: etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da:
|
|
|
etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da: familia jatorriari lotua dutena, haien identitatea hobekien adierazten duena, kultura taldeari atxikitzeko egokientzat jotzen dutena, beren burua ziur eta eroso sentitzen duten mintzaira, atsegin eta gozamen iturria zaiena eta harrotasunez ahoratzen dutena, zenbaitetan hizkuntza kontzientzia garbi batez. hori izan ohi da
|
herri
oso euskaldunetan gazteen euskarazko hizkuntza sozializazioa, etxeko giroan euskara eta erdara izan dituzten gazteak badirela ere8:
|
|
|
Aitatxi amatxikin normalean euskaraz hitz egiten dut, eta ama eta anaiarekin bi hizkuntzetan, egoeraren arabera. Bertzalde, Elizondon lagun gehienekin gaztelaniaz aritzen naiz, bertan Amaiurren baino guttiago hitz egiten baita euskaraz. aurreko lekukotasun guztietan, batean izan ezik,
|
herri
oso euskaldunetako (%80tik gora euskaldun duten herrietako) gazteen familiak euskaldunbeteak dira, hau da, belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak. gazteek euskarazko sozializazio osoa izateko baldintzak izan dituzte familian, gizarte ingurune hurbilean, eskolan eta herrian. hizkuntzaren gizarte esperientzia osoa eta etengabea izan zaie (nahiz eta erdara bertze hainbat bidetatik usu sartu:... hedabideetatik, kultura produktuetatik, eremu erdaldunduarekin dituzten harremanetatik...). baina familia euskaldunbeteak urri agertuko zaizkigu herri oso euskaldunetatik at. euskararen galera berreskurapen historikoaren seinale dugu, hain zuzen ere, familiak hizkuntza aldetik gizarte gune ez homogeneoak izatea. halako adibideak herri oso euskaldunetan ere baditugu, amaiurko kasuan bezala. gazte amaiurtarrak elizondoren eragin erdalduntzailea aipatu du, familiaren osaketaz gain adinkideekiko harremanetan ere. izan ere, Mendialdean euskararen errealitatea askotarikoa da. historikoki, arrazoi desberdinengatik, eremu euskalduneko zenbait herri erdaldundu ziren (altsasu, lekunberri, bera, doneztebe, elizondo, irurita eta oronoz, batik bat) eta eremu euskaldunaren gune erdalduntzailetzat jokatu dute.
|
|
|
Bertzalde, Elizondon lagun gehienekin gaztelaniaz aritzen naiz, bertan Amaiurren baino guttiago hitz egiten baita euskaraz. aurreko lekukotasun guztietan, batean izan ezik, herri oso euskaldunetako (%80tik gora euskaldun duten herrietako) gazteen familiak euskaldunbeteak dira, hau da, belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak. gazteek euskarazko sozializazio osoa izateko baldintzak izan dituzte familian, gizarte ingurune hurbilean, eskolan eta herrian. hizkuntzaren gizarte esperientzia osoa eta etengabea izan zaie (nahiz eta erdara bertze hainbat bidetatik usu sartu: hedabideetatik, kultura produktuetatik, eremu erdaldunduarekin dituzten harremanetatik...). baina familia euskaldunbeteak urri agertuko zaizkigu herri oso euskaldunetatik at. euskararen galera berreskurapen historikoaren seinale dugu, hain zuzen ere, familiak hizkuntza aldetik gizarte gune ez homogeneoak izatea. halako adibideak
|
herri
oso euskaldunetan ere baditugu, amaiurko kasuan bezala. gazte amaiurtarrak elizondoren eragin erdalduntzailea aipatu du, familiaren osaketaz gain adinkideekiko harremanetan ere. izan ere, Mendialdean euskararen errealitatea askotarikoa da. historikoki, arrazoi desberdinengatik, eremu euskalduneko zenbait herri erdaldundu ziren (altsasu, lekunberri, bera, doneztebe, elizondo, irurita eta oronoz, b... 1970 aldean, gure gazteen gurasoen nerabezaroan, herri erdaldundu horietan haur eta gaztetxoek ez ohi zuten euskaraz bat ere egiten, ez eta jakin ere hainbat kasutan (Sánchez Carrión 1972). anitz familiatan euskararen transmisioa eten zen eta, horren ondorioz, herri horretakoak direnen guraso dezentek ez daki euskara.
|
|
|
Ez dago asko pentsatu beharrik. Argi dago zergatik esan zuen hori, Ondarru
|
herri
oso euskalduna delako. Alegia, herria oso euskalduna bada, profunda da.
|
|
|
Argi dago zergatik esan zuen hori, Ondarru herri oso euskalduna delako. Alegia,
|
herria
oso euskalduna bada, profunda da. Ez didazue ukatuko, kiratsa darion hitza dugula hori.
|
|
2012
|
|
|
Iruritan hizkuntza aldetik oso bertzelakoak diren familiak kausitu ditut. Familia euskaldunbeteak,
|
herri
oso euskaldunetatik at hagitz urriak izaten direnak, bakar batzuk baizik ez dira herrigunean. errekako baserrietan aldiz, bertzelakoa izan baita euskararen gizarte indarra eta historikoki ez baitu belaunez belauneko jarraipenean etendurarik izan, horixe da familia tipologia usua. Nik aztertutako hamar familietatik bi dira euskaldunbeteak, bat errekakoa (1 FG) eta bertzea herrigunekoa (2 FG).
|
|
2015
|
|
|
Elkarrizketatu guztiak, salbuespen bi izan ezik, Gasteizera 50 eta 70 hamarkaden bitartean iritsi zen, eta geroztik ibilbide pertsonal eta sozial ezberdinak izan dituzte. Elkarrizketatu guztiak 1932 eta 1942 urte bitartean jaio ziren, Gipuzkoa, Nafarroa eta Bizkaiko
|
herri
oso euskaldunetan.
|
|
2016
|
|
|
Gurea arnasgune bat da,
|
herri
oso euskalduna, ozen esan dezakegu 10.000 biztanletik gorako herrietan munduko herririk euskaldunena garela. Harro gaude gure gurasoengandik jaso dugun ondareaz, belaunalditik belaunaldira egon den transmisioaz, baina, egia da, zaintzen ez dena galdu egiten dela.
|
|
|
Geroago jaiotako pertsonaia da, San Antonen jardun zuenean sortu zuen. Retolaza Bilbotik etorri, eta Arrazola moduko
|
herri
oso euskaldun bategaz izandako harreman horrek, uste dugu, zuzenean eragina zuela berarengan. Zelanbait, Arrazola Kili Kili aldizkariaren kabia izan zela uste dugu; hori islatu gura izan dugu.
|
|
2018
|
|
|
Bada, horiek dute berebiziko garrantzia, baita Azpeitian ere. Izan ere, Euskal
|
Herri
osoa euskalduna eta burujabea balitz ere, euskaren aldeko hautua beti izango litzateke militante, eta hautazkoa noski. Munduak ele aniztunak izaten behartzen gaitu eta kasurik onenean 3 milioi euskal hiztun baino ez gara izango 5000 milioiren artean.
|
|
2019
|
|
|
–Urte asko daramatzat Euskal Herrian. Ondarroan bizi naiz, esan bezala,
|
herri
oso euskaldunean. Gainera, umeekin lan egiten dut, eta ulertzen dut, berba egin ere, nahikoa; bai, bederen umeekin komunikatzeko?.
|
|
2021
|
|
|
Azkenik, gutxi batzuk aitortzen diote euskarari berariazko garrantzia, hots, beharrezkoa dela bertan sozializatzeko. Aitortza hori
|
herri
oso euskaldunetan bizi diren zenbait pertsona nagusik egiten dute, gehienetan, biztanle euskaldunekin harreman sendoak dituztenek (familiakoa gehienetan), edota, lan esparruan euskaldunekin interakzioa dutenek, esate baterako, adin handiko biztanleekin lan egiten dutenean edota bezero euskaldunak dituztenean. Horrez gain, oro har, gizartean eta, bereziki, euskal kulturan hobeto integratzeko ezinbestekoa dela ere aitortzen dute.
|
|
|
Horretarako, ez gara hutsetik abiatu, baizik 2019ko ikerketak utzitako ondorioetatik. Lan hartan ikusi zen
|
herri
oso euskaldunetan eta oso erdaldunetan adin taldeen erabilera maila nahiko homogeneoa dela, alegia, hizkuntza baten nagusitasuna nabarmena dela adin guztietan. Erabileraren gorabeherak aztertu nahi izanez gero, interesgarriagoak dira euskarak eta gaztelaniak presentzia nahasia duten herriak.
|
|
2022
|
|
|
Batzuei eta besteei entzunda, neurketa berrian euskararen kaleko erabilera aurreko alditik bost puntu igo izana inork ez zuela espero ondoriozta daiteke. Neurketaren balioa inondik inora zalantzan jarri gabe, eta Azpeitiak
|
herri
oso euskalduna izaten jarraitzen duela abiapuntuan jarrita, herriko hizkuntza joeran aldaketa zantzuak eta, euskararen erabilerari dagokionez, kezkatzeko arrazoiak egon daitezkeela nabarmendu zuten hitza hartu zuten gehienek. Hezkuntza arloan edota aisialdian haurrekin eta gazteekin lan egiten dutenak zeuden tartean.
|
|
|
(Ana) Bestalde, integratzeko elementu potente bat da jatorriz gaztelaniadunak ez diren kanpotik datozenei begira. Hori
|
herri
oso euskaldunetan ikusten da; Ondarroa datorkit burura. Nire esperientzian, behintzat, kontrako jarrera bortitzagoak topatu ditut bertokoen artean, beste herrialde eta lurralde batzuetatik etorritako jendearengan baino.
|
|
2023
|
|
|
Zumaian bizi diren euskaradunen dentsitatea eta herriko kaleetan entzuten den euskararen erabilera aintzat hartuta, esan daiteke Zumaia
|
herri
oso euskalduna dela. Testuinguru horretan egin da haurren sozializazioan euskararen presentziaren inguruko ikerketa.
|