|
2000
|
|
|
France 3 Euskal Herri irratiak Ipar Euskal Herria, EAEren eta Nafarroaren artekohurbilpenean parte hartzen du, mugaz gaindiko berri batzuk aipatuz eta larunbatetakomagazinean Hego Euskal
|
Herriko
bi Erkidego Autonomoetako gaiak erregulartasunezaipatuz. Hedabide honek ez du zalantzarik gai arras desberdinez aritzeko, hala nolaNafarroako ikazkintzaren ohituraz zein Herri Batasunaren burukideen auziaz.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, azentu eta intonazioen arteko lotura agerian uztea da lanxume honen helburua. Gure oraingo honetan azentuen eta intonazioen arteko eraginaaztertu ahal izateko, ipar mendebalderengo bizkaieraren doinu azentudun barietateetako
|
herri
biren datuetan oinarrituko gara.
|
|
|
Lantxo honetan, gogoan erabili dugu azentu eta intonazioen arteko erlazioa bizkaieraren
|
herri
bitan. Batetik, azentu lexikalek esaldiaren osagaiakmugatzen dituztela ikusi dugu eta bestetik, tonuak ondoko eskemaren arabera txertatzen direla:
|
|
|
Lan honetan Bizkaiko Kostaldeko doinu azentudun barietate batean gertatzen direnazentu eta intonazioen arteko erlazioak ikertu nahi dira. Horretarako
|
herri
bitako datuetanoinarrituko gara; batetik Meñakan jasotako testu libre baten transkripziotik abiatuko gara, bertan agertzen direnak, Gatikan jasotako esaldien emaitzekin eta azterketekin azaltzeko.
|
|
|
Guztira, 3.750 elkarrizketa egiten dituzte olatu bakoitzean (7.500 elkarrizketa urtean) lau herrialdeetan (900 elkarrizketa inguru herrialde bakoitzean) eta bigarren olatuan emaitza metatuaren berri ere ematen dute. CIESen lanak herrialdekako ikerketen esparrua betetzen du batez ere, Hego Euskal
|
Herriko
bi erkidego politikoen mailarako EGM enpresak ere datu errepresentatiboak ematen baititu.
|
|
|
Hasierako garaiak etorri zaizkit gogora handitasunaren kontu horiek aipatzean, Txemarekin ibiltzen hasi nintzeneko garaia alegia. Gertatu zen
|
herriko
bi mutil ingelesa ikasteko akademia batean sartu zirela, euretako bat gainera oso guapoa. Eta nola gertatzen den gasolina arrasto bat erretzean, halaxe izan zen herriko neska gehienekin ere, mutil horren atzetik hasi ginela denok.
|
|
2001
|
|
|
San Adrian, Santa Maria Magdalena, San Bartolome eta Trinitateko baselizez gain San Benito komentua ere ikus dezakegulako. Baina guztien gainetik
|
herriko
bi eliza nabarmentzen dira, XVII. mendeko Santa Maria Magdalena (margo eta tailu ederrez apaindutako erretaula barrokoak) eta XIV. XV. mendeko Jasokundeko gotikoa (erretaula nagusia nabarmentzen da).
|
|
|
Orain ere San Juan
|
herrian
bi traineru daude, Donibaneko Arraunlariak eta Koxtape. Zergatik baina, horrelako herri txiki batean bi talde eta bi traineru?
|
|
|
Beraien artean entrenatzaile eta arraunlarien artean ados jartzen ez zirenez banatu egin zirelako. Izugarrizko haserreak izan ziren,
|
herria
bitan banatu zen eta familiak ere hautsi ziren. Ez da, hala ere, gertatzen den lehenengo aldia.
|
|
|
Halere, Otsagiko xarma monumentu bat edo batzuek baino, herri osoak gordetzen du: pirinioar estiloko harrizko etxeak, hauetako ateburu, balkoi edota hegal landuak, arbel gris beltzezko edo teila gorrizko teilatu maldatsuak, galtzada harrizko karrika aldapatsuak, ibaien gaineko harrizko zubiak,
|
herria
bitan banatzen duten ibaietako ur garbiak...
|
|
|
lurra eta itsasoa. Hiru hiri,
|
herri
bi, bostak, baina, literaturaren barne eginiko bidaia, espazioa ezin baita letratik urrundu eta banandu: Paris eta Boris Vian, Paris eta Mirande, Grezia eta Seferis, Elitis, eta Kavafis; Lisboa eta Pessoa; Irlanda eta Dylan Thomas, Yeats, eta Irlandako aho tradizioa eta gerrate ondoren bukaera tristea; Praga eta Holan, Praga eta Kafka, Praga, Praga...
|
|
2002
|
|
|
|
Herri
biak lotzen dituen zubiaren ondoan Erretiratuen komentua dugu. Dotrinan, mezan eta kantuetan euskara erabili zuten lehenengoetakoak ziren hauek.
|
|
|
Dena den, euren arteko lokarri ere bada. Hala, bakoitzak nortasun propioa duen arren,
|
herri
biak bakar batean bilakatzen dira sarri, Kilometroak festaren antolaketa lanek erakusten duten bezala. Aurtengo ibilbideak muga hori bi bider zeharkatuko du, nahiz eta euskaltzale asko ziurrenik ohartu ere egingo ez den.
|
|
|
Eta, egia esan, hainbat bitartekarik du horretan erantzukizun handiena. Antzina ez dela, Arabako Eskuernaga
|
herrian
bi pertsona atxilotu zituzten albistea zabaldu zen. Antza denez, langile portugaldarrak kontratatzen zituzten Arabako Errioxan lan egiteko, eta," esklaboen kondizioetan" iraunarazten zieten lanean.
|
|
|
Inguruetan baita pagadi eta gaztainadiak be. Otaio mendiaren goietan, toki malkartsuan, arte ta txaparrak, elorri ta gurguxa,
|
herri
biren usia; eta atxa ta otea baino ez zana.
|
|
|
Urez andikoen bultzada makalagoari geiago egingo ete deutse europar
|
erri
bi orrein, alegiñak. Ekonomi erizle batzuk orixe agertu deuskue.
|
|
2003
|
|
|
PPk herrialdeko 88 udalerrietan aurkeztu du zerrenda, nahiz eta hautagai askok jakin ere ez duten egingo herri horiek non diren. Horietako 20 bat
|
herritan
bi zerrenda besterik ez dira izango, bata PPrena eta bestea ohikoa den zerrenda independentea, sarritan ezker abertzaleari lotua. Beraz, zerrenda hauetako batzuk legez kanpo geratuz gero, PP litzakete zerrenda bakarra eta, teorian, boto gutxirekin ere alkatetza atera dezake zenbait udalerritan.
|
|
|
R.M. Azkue ikastolarekin batera, Ondarroako ikastolak aurtengo Ibilaldia antolatu du.
|
Herri
bien arteko hartu emanak aspaldikoak dira. Horrela suertatu zen 1983an lekeitiarrak lanez gainezka zeudenean orduko Ibilaldia zela-eta.
|
|
|
Olaeta ta Aramaio dira Araban euskerearen azken gordelekuak.
|
Herri
biotako euskereak badauka bata besteagaz zerikusirik. Bardinak al dira?
|
|
|
Alta, mende berean, Allande Oihenart zuberotar jakintsua ohartu zitzaion gaineko bi erresuma puxanten artetik bere sorterriaren batasunari eta finkatu zituen gure nazioaren oinarri historikoak, Notitia Utriusque Vasconiae,. Euskal
|
Herriko
bi eskualdeen Historia, argitaratu zuelarik.
|
|
|
XIX. mendeko lehen urte haietan bada, Euskal
|
Herriko
bi alderdiak hurbiletik ikuskaturik, Wilhelm Humboldt prusiar jakintsuak idatzi zizkigun ohar harrigarri hauek: Hegoaldean ikusten da, zein barna finkatua den aspaldian euskaldunek nazio bat osatzen dutelako kontzientzia.
|
|
2004
|
|
|
gaztelaniatik hartutako aditzetan, er eta ir amaiera u bihurtzen da euskaraz, ohiko iduren ordez. Hala, aipatu
|
herri
bietan mugu (mugitu), segu (segitu), priju (prijitu) … bezalakoak entzuten dira. Sopelan eta Urdulizen, berriz, amaiera i izaten da:
|
|
|
Eta, jakina, gizataldeen arteko oinarrizko ideia hori baldin bada, irudi horren sortzaile den ideologiaz ezin gara ahantzi hizkuntzen arteko harremanak aztertzeko unean. Zeren eta ez dago gehiegi pentsatu beharrik, Euskal
|
Herriko
bi erdal komunitate nagusiek euskarari eta euskaldungoari buruz egiazki izan dezaketen irudia, itxurak itxura, guretzat bihotz urragarria izan litekeela uste izateko. Ez naiz, bistan denez, aldian aldian han hemenka egiten dituzten inkesta soziolinguistikoen emaitzez ari; izan ere, hauetan euskararen gainean agertzen diren iritzi usteek egiatik duten gauza bakarra itxurazko nahikundearen aitorpena izaten baita.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
bi enpresa gailu bat garatzen ari dira. Gailu hori iraultza izan daiteke adinekoentzako laguntzaren munduan.
|
|
|
Ideia hildo hortan berean, bi
|
herrik
bi mintzaira liferente dituztenean, ez dago beren artean egiazko batasunik; ez baitago funtsezko kidetasunik, ez pentsakeraz eta ez alkarrekiko sentikeraz. Ez dago; eta ezin diteke ez izan eta ez sor.
|
|
|
Aldiz, 50.000 eta 100.000 biztanle bitartekoetan, udalerrietatik erdietan dago telebista lokalpropioa, eta 100.000 biztanletik gorakoetan, berriz, guztietan. Are gehiago, hiriburu ez diren
|
herrietatik
bitan bakarrik dago telebista bat baino gehiago. Hiriburuetan, aldiz, guztietan daude bi edo hiru telebista lokal.
|
|
2005
|
|
|
Eta bermeak? Gure
|
herrian
bi negoziazio prozesu nagusi izan ditugu azken urteotan. Aljerian ETAk eta PSOEk burututakoak porrot egin zuen.
|
|
|
Burdin meatokien erdian dago herri hau. Herriaren izena ere kuriosoa da, izan ere Abanto Zierbena eta Zierbena
|
herri
bi dira. Banatu egin ziren, baina Zaragozan beste Abanto bat dagoelako Abanto Zierbena izena mantendu behar izan du.
|
|
|
Honetan aipagarria da egileak Georgia eta Israelekiko duen miresmena, 1984ko Ta maburta eleberrian ere argi utzi zuen bezala. " Eguzkia itzali zeneko eguna"," Ezagutzen ez ditugun arren"," Haragotiko oroitza" narrazioetan eta tartean azaltzen den" Jerusalemgo urrea" olerkian
|
herri
biak elkarlotuta azaltzen dira (kondairak, historia, oroitzapenak...). Esan behar dugu testu horiek nahiko bereizten direla gainontzekoetatik, teknikaz gainera narrazioetatik urruntzen dira, tartekatuta azaldu arren, eta gehiago hurbiltzen dira kronikara.
|
|
|
Xehetasun horietako batzuk oso generikoak dira. Esaterako, kalitatearen produktua eta produktua ekoizten den
|
herria
biak loturik daude. Horrek ingurunea errespetatzera eramaten gaitu:
|
|
|
Jai giroko desfile itxuraz militar bainamamiz zibiko eta tokian tokiko zein unean uneko testuinguruan ongi txertatutakoazela frogatzeko, hona hemen adibide parea: Irunen,
|
herria
bitan banatu zuen futboltalde biren arteko tirabira gatazkatsuan kokatu behar da kantinera batek, bere eginkizun teorikoki militarrari zegokion upeltxoa eraman beharrean, araudizko baloibat besapean eramatea: «Sporting ekoek konpainia bat osatu zuten, eta haien kantinera Luisita Moso k, besapean ohiko upeltxoaren ordez benetako baloia zeramala, desfilatu zuen» (Uranzu, Un pueblo en la frontera, 173 or.).
|
|
|
ikuspegi juridikotik orain artean izan diren epai eta gertakari juridiko garrantzitsuenak eta interesgarrienak biltzea eta horien azterketa modu argi batean egitea, hiztegi juridikoaahal den neurrian alde batera utziz. Horretarako, dokumentazio ugaria erabili dut etairizpide jakinik gabe aurkeztu, hala nola, Arartekoak
|
herri
bietako udal agintarieihelarazitako gomendioak, urtetan zehar kaleratutako epaiak, 1999ko udazkeneantradizionalistek Irungo kasinoan antolatutako konferentzien barnean hizlariizandakoen zenbait pasarte, Maria Luisa Agirretxe zuzenbide irakasleak orain urtebatzuk Alardearen klabe juridikoak jendeari aditzera emateko asmoz prestatutakotxostena, egunkarietako kronikak, emakumeen parte hartzearen ald...
|
|
|
Hala ere, azpimarratu beharra dago, bi herrietan, dena delako arrazoiagatik, kaleratutako epaiak ugariak izan direnez eta epaiok kaleratu dituzten instantziajudizialak ezberdinak (hala nola, zigor arloko eta administrazioarekiko auzietakoepaitegiak), lan honetan bereziki aztertuko direla orain arte kaleratutako lau epaigarrantzitsuenak, bi garai edo etaparen barnean kokatuz: lehenengoa, Alardea publikoa zeneko garaian, hau da, Irun eta Hondarribiko Alardeak
|
herri
bietako udalaren laguntzaz eta finantziazioaren bitartez antolatzen zirenekoa, eta bigarrena, herribietako jaietako ospakizun nagusia den Alardea, bi udalen utzikeria interesatuatarteko, esku pribatuetan bahiturik utzi zenekoa (nahiz eta Irungo kasuan, 2003.urteaz geroztik, Alarde pribatuaz gain Alarde ofiziala edo publikoa ere ospatzenden ekainaren 30ean, 1998 urtean gertatu bezala)....
|
|
|
Hala ere, aipatutako erakundeen iritziak kontuan hartu beharrekoak badira ere, maila praktikoan, kasu honetan, emakumeen parte hartzea bermatzeko orduan, beren erabakiahalmena mugatua dela ondorioztatu beharra dago. Bi erakundeek, Arartekoak etaEmakundek, erabaki ahalmen mugatua baitute, eta agerian geratu den bezala, inolaz ere
|
herri
bietako udalen portaera baldintzatzeko modukoa.
|
|
|
Eta orain elkarte pribatu batzuek antolatu izanagatik ezda ezberdina izango. Bokazio publikoa du ez soilik kalean egiten delako, baizik etagainera,
|
herri
bietako ondare kultural nagusienetako bat izanik, ezin litekeelakoonartu pertsona pribatu batzuen esku geratzea. Beraz, Alardeaz hitz egitean ezinadieraz daiteke erlazio pribatuez hitz egiten ari garela, eta ondorioz, ezin izango da2002ko epaiek bi eskubideen arteko erlazioa modulatzeko agindua betearazi, Alardearen eremu naturala ez baita eremu pribatua.
|
|
|
Eta norbaitek orain artean bezala bi Alardeekin jarraitzearen aldeko ideia legitimoaren alde azal badaiteke ere, bi Alarde ospatzea ez da inoiz irtenbide egokiena izango; aldiz, zatiketa sozialaren eta porrot sozialaren adierazlea izango da.Horregatik, epaitegietatik kanpoko lanaren bitartez egungo egoera gainditzensaiatu litzateke, hitz eginez, eztabaidatuz eta negoziatuz. Finean, elkarrizketa baita
|
herri
bietan bizi dugun zentzugabeko egoera honi aurre egiteko eta soluziobide duin eta justu bat lortu ahal izateko bide azkar eta egokiena, betiere, egungoAlardeek, beste tradizio askok bezala, gizarte plural batean bizi nahi badute. Etagizarte pluralerako egokitzapena progresiboki eta aferan inplikatuta aurkitzen direnalde guztien borondatea kontuan hartuz egin da, aurretik onartuz lortukoden irtenbidea ez dela inoiz bi aldeetako inorentzat idealena izango.
|
|
|
eta moralki lotsagarritzat jotzea beste aukerarik ez dago. Onartezina baita holakolege bat kalera ateratzeko adorea izatea, aurretik Irun eta Hondarribiko Alardeenaferari irtenbide bat eman gabe, eta are gehiago,
|
herri
bietako alkate diskriminatzaile eta eskubide zapaltzaileak lege bera onartu luketen parlamentarienalderdikideak direnean.
|
|
|
Borroka juridikoaren lehen garai honetan,
|
herri
bietako Alardeak, Hondarribiko eta Irungo udalen bultzadari, diru-laguntzari eta antolakuntzari esker ospatueta aurrera eramaten ziren neurri handi batean, hau da, bi erakunde publikoreninplikazio zehatzari esker. Errealitate horren ondorioz, bi udalek emakumezkoarenparte hartzearen inguruan azaldutako debeku jarreraren aurrean, eta jarrera honekberdintasun printzipioa eta arrazoi sexualengatik diskriminatua ez izateko eskubidea urratzea suposatzen zuela pentsatzen zelako, bi udalen erabakiak auzitara eraman ziren.
|
|
|
Berdintasun eskubidea, esku artean ditugun bi aferetan, bai Hondarribikoaneta bai Irungoan,
|
herri
bietako giza talde batek sistematikoki ukatu eta zanpatutakoeskubidea dugu; eta berdintasun eskubideaz edo berdintasun printzipioaz hitz egiteak, izaera bikoitzaz hitz egiteak suposatzen du; izan ere, batetik, berdintasunaren printzipioa, administrazioaren aktibitate orori inposatzen zaiolako eta guresistema legala bere osotasunean informatzen duen printzipioa delako, eta, bestetik, berdintasun e...
|
|
|
|
Herri
bietako Alardeak, udalen utzikeria interesatua tarteko, elkarte pribatuekantolatuagatik ez diskriminatzaile kontsideratzeko arrazoiak honakoak lirateke:
|
|
|
Beraz, 1998ko bi epaiek
|
herri
bietako udalek Alardearen antolakuntzan zerikusi zuzena zutela frogatu eta emakumeek gizonezkoekin batera berdintasuneanAlardean desfilatzeko eskubidea zutela erabaki zutenean (finean, emakumeakAlardean desfilatzea funtsezko eskubidea zela adierazi zutenean), betikoen lehenerantzuna Alardea manifestazio eskubidea egikarituz ospatzea izan zen eta horretarako KEren 21 artikuluko funtsezko eskubidea... manifestazioeskubidea.
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiak emakumeenparte hartzea defendatzen duten abokatuei arrazoia emango die (hala ere, esanbeharra dago betikoek epaia errekurritu eta Auzitegi Gorenak EAEko AuzitegiNagusiak adierazitakoaren aurkakoa adieraziko duela, hau da, manifestaziotzat hardaitekeela, antolatzaileak, nahi duen lema erabiliz, manifestazioa bere nahiarenarabera egin dezakeelako, beraren antolaketarekin egokien deritzoten mezua zabalduz. Baina Auzitegi Gorena, emakumeen parte hartzea defendatzen duten abokatuen esanetan, oker dabil; izan ere, nahiz eta betikoek beraien jarrera diskriminatzailearekin aurrera jotzeko asmoz estalki juridiko gisa manifestazio eskubideaerabili, Alardearen ospakizunaren mezu nagusia ez da emakumeak diskriminatzea, baizik eta
|
herri
bietako garaipen historikoengatik eskerrak ematea herri bietakoikur erlijiosoei eta, beraz, emakumeek bertan parte hartuko balute, ez lirateke asmohorren aurka joango, emakumeen parte hartzearen helburua ere esker on horiazaltzea izango bailitzateke. Beraz, Auzitegi Gorenak ez du ulertuko zein denAlardeen egiazko helburua), baina EAEko Auzitegi Nagusiaren epaia kalera ateraorduko, 1998 urteko Alardea nahi bezala burutu dute betikoek, hau da, manifestazio eskubidea erabiliz.
|
|
|
Hala ere, berandu kaleratutako epaiak sortutako egoera berriaren aurrean (hauda, EAEko Auzitegi Nagusiak manifestazio eskubidearen balioa Alardeen antolaketarako ukatu zuelako eta betikoek epai horren aurka aurkezturiko errekurtsoarenepaia urte batzuk beranduago iritsiko delako), betikoak beste estalki juridiko batenbabesa topatzen saiatuko dira: 1999 urtean 1995 urteko Ikuskizun PublikoenLegearen babespean antolatuko dituzte
|
herri
bietako Alardeak.
|
|
|
Eta hori horrela izanik, Alardea, guztion ondarea izatetik banakoen talde batekkudeaturiko ikuskizuna izatera pasatu da. Horrela,
|
herri
bietako jaiak pribatu bihurtu dira, eta jai horretan zein biztanlek parte har dezaketen eta zeinek ez erabakitzeko ahalmena eman zaio hiritarren talde bati. Pribatizatze horrek esan nahi du, arestian azaldu dugun bezala, udalak ez dituela betetzen bere zereginak.
|
|
|
Baina argi adierazi eta salatu beharra dago ikuspegi honek ez duela kontuanhartzen emakumeek Alardean berdintasunezko egoeran gizonezkoekin batera desfilatzeko duten eskubidearen aferaren inguruan bizi izandako gertakari juridikoenbilakaera osoa, baizik eta, aurrekari guztiak albo batera baztertuz, Alarde pribatuakantolatu izanaren erabakia denboraz kanpo kokatu eta, besterik gabe, aurretik inolako gertakari edota errealitaterik ez balego bezala, ekimen pribatu soiltzat jotzendituela. Besterik gabe, egun batetik bestera, neronek, nire beste bi lagunekin batera, elkarte pribatu bat eratzeko erabakia hartu eta urtero irailaren 8an edota ekainaren30ean
|
herri
bietako kaleetan zehar nire festa pribatua antolatzeko erabakia hartukobanu bezala kontsideratzen dituzte epaileek betikoek antolatutako bi Alardeak, etainondik inora ere ez, aurretik festa bera, guztion ondare kulturala izanik, udalekhamarkadetan zehar antolatu eta finantziatu zutela. Finean, tradizionalistek azkenurteotan jarraitutako estrategia juridikoa guztion ondare kulturala den Alardea, udal agintarien oniritziarekin, elkarte pribatuen esku utzi eta elkarte horiek emakumeen parte hartzea ekiditen jarraitzeko helburua eduki ez balute bezala aztertzendute epaileek afera.
|
|
|
Hemen koka daitekeeztabaida juridikoaren hasiera eta lehen inflexio puntua. EAEko Auzitegi Nagusiaren bi epaiek
|
herri
bietako udalen emakumeen parte hartzearen aurkako erabakiak baliorik gabe utzi dituzte, bi Alardeek izaera publikoa dutela frogatu dute etaemakumeek soldadu gisa desfilatzea berdintasun eskubidearen egikaritzaren ondorioa dela adierazi. Finean, emakumeek Alardean parte hartzea funtsezko eskubidebat dela aditzera eman dute.
|
|
|
Larunbata jaialdiaren egunik garrantzitsuena izango da. Arratsaldeko 18:00etan hasita
|
herriko
bi talderen kontzertuak izango dira; Ezinean eta Legen Beltzak. 22:00etatik aurrera, berriz, The Soulbreaker Company gazteizko seikotea eta Acido c izango dira.
|
|
2006
|
|
|
Olabehezahar etik, Markozubi izeneko zubira, zeinen azpitik doan Zumelegi errekatik, Memaia monasterioraino eta Arregi gainetik zetorren errekaraino, Legeriano alderako eta Iturlats izeneko errekaraino, haran guztia. Leguntia kondesak ere eman zituen Garai (Garaio) izeneko
|
herrian
bi serna, bata eliza berriaren eskuin aldean eta bestea ezkerraldean, eta lau behi busto: bata Lope Ahotarrez jaunak bere arimaren onerako eman zuen bustotik, eta Albaro Albaroz Arroitakoak bere jabego osoa, eta berdin. Nunutto Miottaco?
|
|
|
Hagak txalupa bazterrean utzi eta Zipriano eta Batis hurreratu zitzaizkigun. Erreka ibai zabala zen ordurako, gure
|
herrikoaren
bi edo hiru halako, gutxienez. Ur haietarako egokia zirudien segika zetorkigun txalupak.
|
|
|
Horien ostean indiar askeek –gizon, emakume eta haur, 750 bat lagun zirenak– Montanara jo zuten, Bele –Crow– indiarren laguntzaren bila. Bufaloaren ehizan elkarrekin ibiltzen zirenak ziren
|
herri
bietakoak. Bada, Bele tribukoak topatu bai, baina zoritxarreko orduan; lagun usteko haiek eraso egin zieten Ni Mi Pui herrikoei.
|
|
2007
|
|
|
Egungo bertasamarrekoek ahoz belarri bi istorio jaso eta emateko prest dituzte: batetik mairuen bizitoki izan zela
|
herriaren
bi aldeetan dauden bi eraikin zeharo borobilen zimendu arrastoak omen froga nagusi eta bestetik Erdi Aroan izurri beltzak bertako biztanle gehienak harrapatu ondoren hustu zela. Dotorea da tokia, artadi bikaina labore eta zainzuri itsasoaren labar.
|
|
|
Posizioak gehiago zorroztu eta argi hitz egin aldera, gaineratu nahi dut Euskal Herria edo euskaldunon
|
herria
bi estatutan banatua dagoela alde batera utzi nahi izateak errealitatea ezkutatzeko nahia adierazten dituela. Eta horrek ezer gutxi laguntzen duela bizi dugun katramila horretan aurrera egiten.
|
|
|
Hasieran, pilota erabiltzen zen,
|
herri
biren artean, oro har, elkarren ondoan, edo elkarrengandik hurrean zeuden herri biren artean, zeinek zuen pilotaririk (jenderik) onena erakusteko. Gaur egun, ordea, pilota kirol profesionala dela, beste gauza baterako erabiltzen dela, hau da, nork gustukoen duen pilotaririk onenaren alde jokatzeko, antzinako usadio horrek indarrean dirau.
|
|
|
Hasieran, pilota erabiltzen zen, herri biren artean, oro har, elkarren ondoan, edo elkarrengandik hurrean zeuden
|
herri
biren artean, zeinek zuen pilotaririk (jenderik) onena erakusteko. Gaur egun, ordea, pilota kirol profesionala dela, beste gauza baterako erabiltzen dela, hau da, nork gustukoen duen pilotaririk onenaren alde jokatzeko, antzinako usadio horrek indarrean dirau.
|
|
|
Barilochetik San Martin de los Andesera joateko bide bi dagoz, eta bien artean politena aukeratu dot.
|
Herri
bien bitartean dagozan zazpi lakuen bazterretatik joan naz autobusez, inguruaz gozetan. Lakuek mendien arteko arroa hartzen dabe, eta koloreak bitan banatzen dira:
|
|
|
Foz do Iguaçura heldu naz, Brasilen nago!! Beharbada, herrien arteko mugek metro batzuk barik kilometroak eukiezanean,
|
herri
biren arteko desbardintasunak ez ziran izango hain ikusgarriak. Laugarren biderrez zeharkatu dot muga bat.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
bi Txapelketa nagusiez gain, lurraldekoa ere Irigoienen esku gelditu zen. Gipuzkoako txapela ere errezildarrak jantzi zuen uztailean, 9.837,5 kilo bizkarreratu ondoren.
|
|
|
Azken bolada honetan, Hirurak Bat berpizten ari da, meategiak, labe garaiak eta ontziolak itxi ondoren. Aldaketa ekonomiko horiek eragina izanen dute, dudarik ez, Hego Euskal
|
Herriko
bi autonomia erkidegoen arteko harremanetan. Duela berrogei urte Nafarroako ekonomia Euskadikoaren eranskin bat izanen zatekeen.
|
|
2008
|
|
|
Munlet eta Eureka Hot IV. Sarean bueltaka jakin dugu azken hilabete honetan Euskal
|
Herriko
bi talde interesgarrik euren disko berriak doan deskargatzeko moduan jarri dituztela Interneten. Munlet taldeak (argazkian) bere emaitza berria dakar, Clinica de ruidos izenekoa:
|
|
|
Negoziazioan, bi kutxetako lehendakaritzez gain EAJk eta CCOOek baino ez dute parte hartu eta gainerako talde politikoak (EA, Aralar eta EBk gero eman zuten babesa), eta bereziki sindikatu abertzaleak, albo batera utzi dituzte. Gainera, Euskal
|
Herriko
bi probintzia baino ez zituen hartzen kontuan operazioak. Hainbat arazo politikorengatik bat egiteak ez du aurrera egin.
|
|
|
Jarraian, bost ezaugarri horiek Espainiako curriculumean nola zehazten diren ikusiko dugu. Horretarako, Hego Euskal
|
Herriko
bi curriculumen lege oinarria den 1178/ 1992 Errege Dekretua aztertuko dut.
|
|
|
Curriculumari dagokion atalarekin amaitzeko, Hego Euskal
|
Herriko
bi curriculumen gaineko hausnarketa laburra egin gura dut. 1970eko hamarkadatik hona ikuspegi pedagogiko berriak sortu dira, baina horiek ez dira, oraindik orain, guztiz txertatu Hego Euskal Herriko hezkuntza legeetan.
|
|
|
Atal honen helburua literatur irakaskuntzaren alderdi praktikoa ezagutzea da. Orain arte alor teorikoa zertan den aztertu dut, dela proposamen pedagogikoen ikuspegi teorikotik, dela Hego Euskal
|
Herriko
bi administrazioek ezarri dituzten curriculum legeenetik. Orain, ordea, irakasleek beren eguneroko lan jarduna nola antolatu, egituratu eta zehazten duten aztertuko dut.
|
|
|
Orotara bost azpiataletan bildu ditut hemen aurkeztuko ditudan edukiak: lehendabizi, literaturaren irakaskuntzan Hego Euskal
|
Herriko
bi erkidegoen arteko ezberdintasunak zertan dautzan azalduko dut. Bigarrenean ikusiko
|
|
|
Aitzitik, kontakizun baten bitartez erantzun zidan. Mutil koskorra zelarik ba omen ziren
|
herrian
bi apaiz. Sermoia esateko bakoitzak bazuen manera jakin bat.
|
|
|
Gauza bera esango nuke Otxandion, agian gehiago, zeren eta jakingarria da nola Julio Caro Barojak markatzen duen Euskal Herriko mapa bi zatitan: bata Atlantikoko Euskal Herria, populazio sakabanatutakoa baserri etxeetan eta, bestea, Ebroaldeko Euskal Herria populazio bildutakoa, Araba eta Nafarroa gehienak, izan Lautada edo Errioxa, Sakana edota Erribera baina, baita ere, Bizkaiko
|
herri
bi, hain zuzen Otxandio eta Ubide, biok Ebroko isurira dauden bakarrak. Ubiden duela bi mende, hain herri txikia izanda Lopena, Anbena eta antzerakoak agertzen baziren Otxandio hiribildu han diagoa eta industrialagoa izanda nahi haina aurkituko genituzke.
|
|
|
Urteroko horiek guztiek Euskal
|
Herriko
bi aldeetan ere utzi zuten gizartean ildorik urratuta, beren kopuruagatik, noski, eta baita zabaldu zituzten mezuengatik ere.
|
|
|
Kasu honetan fidatzaileen kontua nola geratzen zen ez dakigu. Elgoibarko kasuan
|
herriko
bi pertsonek monopolizatu zuten alkatetza 18051817 urteen artean, Jose Maria Larrumbide, lau aldiz alkate, eta Ignacio Bartolome de Muguruza, zazpi aldiz alkate» (Uriarte, 1998: 256).
|
|
|
EUDIA ikerketa taldeak esku artean duen Euskal atlas sozio geolinguistikoa3 da beronen sorleku eta arrazoia4 EHHA deritzon proiektua5 du aitzindari. Proiektu hori Euskal Herri osoan gauzatzen ari bada ere, artikulu honetan aipaturiko
|
herri
bietara mugatuko gara.
|
|
|
Datuek eta estatistikek erakusten dute zein den
|
herri
biotako hizkera bilakabidea. Datuok inkesta edo itxi batetik atera dira, herri bakoitzeko heldu eta gazte banaren jardunetik6.
|
|
|
Horrela, bariazioa zein norabidetan eta zein arlotan gertatzen den gehiago zehaztu ahal izango da. Ondoren, datuak orokorrean aztertuko dira,
|
herri
bietako egoerak karenka jarriaz.
|
|
|
EUDIA ikerketa taldearen proiektuan aztertu nahi dena ere hori da, baina euskal eremu guztia aintzat harturik, hau da, estandarraren zantzuak hain nabari eta indartsuak ote diren Euskal Herriko gainerako herrietan ere. Euskararen atlas soziolinguistiko dialektologikoa ikerketa proiektuaren atal bat da, beraz, ikerketa artikulu hau, aztertzen ditugun
|
herri
bietara mugatuko dena.
|
|
|
Adibidez, ez dago, labana? esateko, kutxiloa, z beste modurik
|
herri
bi hauetan. Maileguak direla-eta, fenomeno deskulturizatzaileak indar handiagoa du gaztearengan(% 24,16), eta txikiagoa(% 21,66) helduarengan, baina ez dago alde handirik batetik bestera.
|
|
|
Kasu honetan hizkera beraren azpi hizkeratzat jo ditzakegu Bolibarko eta Etxebarriko hizkerak, Markinako hizkeraren baitan.
|
Herri
bietan ez direla datu berdinak jasoko, hasteko, hiztunen euren ezaugarri soziolinguistikoak berdintsuak bai, baina berdinak ez direlako eta jarraitzeko, herri bik ez dutelako egoera soziolinguistiko berbera izango.
|
|
|
Kasu honetan hizkera beraren azpi hizkeratzat jo ditzakegu Bolibarko eta Etxebarriko hizkerak, Markinako hizkeraren baitan. Herri bietan ez direla datu berdinak jasoko, hasteko, hiztunen euren ezaugarri soziolinguistikoak berdintsuak bai, baina berdinak ez direlako eta jarraitzeko,
|
herri
bik ez dutelako egoera soziolinguistiko berbera izango.
|
|
|
Hiztegia aztertzeko eginiko 120 galderen artetik 116tan(% 96,66) erantzun berdina eman dute
|
herri
bietako helduek, eta lautan(% 3,33) baino ez erantzun ezberdina.
|
|
|
|
Herri
bietako helduak parez pare jarrita lexikoa izan da aldaketa gutxien duen alorra,% 96,66an erantzun berdina eman baitute herri bietako helduek, eta lautan(% 3,33) baino ez erantzun ezberdina. Aditz morfologia izan da hurrengo alor berdintsuena.
|
|
|
Herri bietako helduak parez pare jarrita lexikoa izan da aldaketa gutxien duen alorra,% 96,66an erantzun berdina eman baitute
|
herri
bietako helduek, eta lautan(% 3,33) baino ez erantzun ezberdina. Aditz morfologia izan da hurrengo alor berdintsuena.
|
|
|
|
Herri
bi hauetako gazteen artean ere antzekotasun gehien lexikoan dago: % 87,5 dira erantzun berdina jaso duten galderak.
|
|
|
Bariazioa ikus daiteke aztertutako
|
herri
bi hauetan, ez baitago hizkuntza sistema egonkorrik; hizkuntzak etengabe aldatzen doaz eta hizkuntzak bere ezaugarritzat du bariazioa. Garai bereko baina hizkuntza sistema ezberdinetako12 hiztunek elkar ulertzeko gaitasunari esker ahal izango dute zentzuzko elkarrizketa bat izan.
|
|
|
Futbolean ez ezik, eskubaloian ere zozketa eguna izan zen atzokoa, Asobal ligako egutegia zehaztu baitzen. Azkeneko denboraldian bezala, Euskal
|
Herriko
bi talde lehiatuko dira onenen artean: Portland San Antonio eta Arrate.
|
|
|
Freskura eta aisialdia dakartza Errobik, Ipar Euskal
|
Herriko
bi hiriburu lotzen dituen eremuan.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
bi hiriburu zeharkatzen dituen erreka bakarra da Errobi. Donibane Garaziko zubi azpietatik isurtzen den ura Baiona Ttipiaren bazterretik pasatzen da itsasora heldu aitzin.
|
|
|
«Lotara aintzirara itzultzen direnean ikuskizuna paregabea da», aitortu du Etxanizek, «Afrikari buruzko dokumentaletan ikusten den modukoa, 20.000 kurrilorekin». Euskal
|
Herritik
bi ordura dago Arjuzanx aintzira.
|
|
|
Frantziako Ohorezko Ligan jokatzen duten Ipar Euskal
|
Herriko
bi errugbi taldeen Miarritze eta Baiona partidarik ez du oraingoz emango ETBk.
|
|
|
Aurrera jarraitzeko deia, jakinik haiek direla Izagirreren esanetan, herritarren borondatea bideratu eta antolatzen dutenak.
|
Herriko
bi gaztetxok aurreskua dantzatu zieten omenduei, Txanbolin txistu bandak lagunduta. Goiz mugitua izan zuten bi dantzariek, txistulariekin batera, San Juan plazan emanaldia eskaini baitzuten omenaldia hasi baino minutu batzuk lehenago.
|
|
|
Gainera, herriko urbanizatzea etengabe hazi da, gero eta etxebizitza gehiago ari dela egiten Avanzadaren alboetan, errepide horren albo bietan bizi diren bizilagunek jasan behar duten egoera hobetu beharrean, txarrera jo duelarik (trafikoa gehitu da, zarata jasanezina,
|
herriaren alde
biak lehen bezain zatitu eta inkomunikatuak edo gehiago,?).
|
|
|
Bi hizkuntza erabiltzen eta bakoitzari lotuta doan kultura eskura dugunok hauxe esango genuke: etorkinen erabateko integrazioa izateko, Euskal
|
Herriko
bi hizkuntzak jakin eta erabili behar dira. Horren arabera, bietako bat ez dakienak (eta argi dago euskara izango dela gehienetan jakingo ez dena), harrera gizartearen aberastasun kulturalaren zati funtsezko batean ez du sarbiderik izango.
|
|
|
Kantu xaramelak mahai guzietarik, jana eta edana nahikoa.
|
Herriko
bi ostatuetako nagusiak, Peio, Hemen Ongi koa eta Xalbat, Hemen ez Gaizki koak galdetzen dute bertsularien entzutea jadanik ongi hasia den arats honi bixitasun gehixagoren emateko. Gazteak oihuz: Emilio tauletan Piarre Beltxa tauletan.
|
|
|
Haien urradura lanbrotsuen artetik zirriztatzen ziren iguzki arrai dirdirantak, argiagotzen zituztela, mila kolorez, Balitzaneko bazter perde eta baserri xuriak. Iduri eta
|
herriaren
bi hegaletan oinarritua, horra ortzadar edo uztargi arku miresgarria. Ba ote dakizu, aitatxi, uztai eder horrek zer seinalatzen duen. Iguzkiaren eta uraren arteko perekada bat naski. Lehenagokoetarik entzun diaguk, eta oraikoek ere baiezten dutena, arku argitsu hori ikusten duguno zoriontsu garela.
|
|
2009
|
|
|
Felix Etxeberria EHUko katedradunak iritzi artikulua plazaratu du Noticias de Gipuzkoan: " Gobernu aldaketaren ondoren, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak borondatea erakutsi du Euskal
|
Herriko
bi hizkuntza ofizialek tratu bera izan dezaten(...) Tratu berarekin euskarak diskriminatua izaten jarraituko du. Non dago diskriminazio positiboa hizkuntza ahularekiko?
|
|
|
Udaltzain hark bere sentimendu osoa jarri zuen bere argibidean, bisitari arrotz haiek kaleetan barrena gal ez zitezen, horretarako herriaren hego mendebaldeko baserriaren izena eskainiz. Orain dela egun batzuk, aldiz, nire lagun batek galdetu die
|
herriko
bi udaltzaini non zegoen Mankomunitateko eraikina... eta ez zekitela ihardetsi diote uniformatuek, lasai asko. Eskerrak handik hurbil hiritar arrunt bat begira zegoela eta hark eman dizkio zehazkizunak nire adiskideari.
|
|
|
Zergatik gertatzen den hori horrela? Zergatik ez den posible bi hiztun
|
herri
bi hizkuntzetan espazio sozial berean modu osagarrian eta ez erauzgarrian antolatzea. Oso oker ez banago, botere harremanen berezko izaera lehiakorrak badu zerikusirik arazo horretan.
|
|
|
Baina lekukoek oraindino gogoan dute, lehenago zapatuetan izaten zela. Plentziakoa domeketan izaten zen, eta ez ziren gutxi asteburuan
|
herri
bietara joaten zirenak euren jeneroak saltzera.
|
|
|
Bermeon,
|
herriko
bi sarrerak (Mundakako eta Sollubeko errepideak) itxita daude ibilgailuentzat, euriteak direla eta.
|
|
|
Ipar Euskal
|
Herriko
bi jokalariek, 1998 urtean, Frantziarekin, finala jokatu zuten Brasilen kontra eta 3 irabazi zuten.
|
|
|
Haren mugimenduen zehaztasunak ez du preziorik kirurgian. Zauri txikiko kirurgian espezialista da Da Vinci robota, eta Euskal
|
Herriko
bi ospitaletan aurki dezakegu.
|
|
|
Ez noski, baina badakizu nolakoa den jendea? Eta
|
herriko
bi autoritateren elkartze desegokiarekin, ojo!
|
|
|
EUSKAL
|
HERRIKO
BIRA
|
|
|
Suhiltzailea ogibidez, alpinismoan eta mendi eskian bildutako eskarmentua belaunaldi gazteei transmititzen aritzen da, eta hainbat lasterketetako ibilbideak ere markatu ditu, Alpeetako Pierra Menta ezagunean, besteak beste. Alpeetako Zermatt eta Verbier
|
herriak
bi urtean behin lotzen dituen Glaziarretako Patruila proban parte hartzen lehenengo euskal eskiatzailea izan zen, 1998an; bi suitzarrekin osatu zuen taldea. Hurrengo taldea euskal eskiatzaileekin osatu behar zuela agindu zion bere buruari, eta 2001eko Pierra Mentan Imanol Oiakindiarekin osatu zuen bikotea.
|