|
2000
|
|
|
Egileak dioenez," betidanik anaiak izan diren bi
|
herri
horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte.
|
|
|
Dagoenik ere, bat askotan gogoratzen ez den
|
herri
horietako bat da Korsika. Joan bitartekoa da, hala ere, inpresio hori, behin ezagututakoan ez baita nola hala ahazten.
|
|
|
" Iparamerikarrak bere egoaldean bizi diran Herrien senidetasuna egokitera eziñezkoa du. Bai bait dakite bere ekonomi ta politika indarra zenbateraiño
|
Herri
hoien menpetasunean finkatua dagoen. Chile-ko politika giroak ere burruka nagusi horren txispristiñetatik ihes egiterik ez dauka.
|
|
|
Miren Etxeberria Urola Kostako Hizkuntz Normalkuntza Teknikaria da. Berak azaldu digunez
|
herri
horietako eskoletan euskaraz egiten da. " Pentsa, guraso batzuek seme alabek erdaraz gaizki egiten dutelako kezkatzen dira" (kezka hauek ikasleak gaztelerarekin zailtasunik ez duela ikustean berehala desagertzen diren arren).
|
|
|
|
Herri
horiei buruzko koordenatuak ematerakoan, badago zer bat den denetankomuna dena. Alegia, beste batzuen koordenatuen arabera kokatu behar ditugu herrihoriek, mapa mundietan, kartetan edo mapetan berak bizi diren lekuen errepresentaziografiko internazionalik ez dagoelako.
|
|
|
Neokolonialismoarekin batera, garapen kapitalistarako ezinbestekoak diren biegitura politiko nagusitu dira
|
herri
horietan: Estatu Nazioa eta ordezkaritzakodemokrazia.
|
|
|
Gizarte harremanak direla medio, alde batetik edo bestetik agertzearen beldurraeta ausardia. Alarde bera bi
|
herri
horien biztanleek ezagutu izana, eta nolako jarreraezberdina etorkizunari begira... Ez alardeetan soilik, horien erruagatik egunerokoondorengo bizitzan ere baizik.
|
|
|
zeltar, erromatar, bisigodo eta arabiarrekin. Horregatik,
|
Herri
horiek utzitako aztarnak ohorez hartzendituzte. Aldiz, bertokoak diren euskaldunak, ez konkistatzaileak?
|
|
|
Furgoneta hartuta inguruko herrixkak bisitatzera abiatu gara.
|
Herri
horietako batean, muino bat igo ostean azaldu da nire gidako argazkiko paisaia. Connemarara sartu ginenean bezalaxe sentitu ditut bihotzeko taupadak barrutik hasi eta kanpora irten nahian.
|
|
|
...riazko Estatuetan, printzea lurralde osoaren jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta horren probetxurako egiten den horietan, gizabanakoek ez dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada,
|
herri
horietan bertan, lege kopuru zehatza behar da horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak.
|
|
2001
|
|
|
[.] Herrihorietako intelektualek egin duten aukera nazional eta literarioa, kolonizatzailearen hizkuntza erabili edo benetako literatur eta hizkuntz ondare propioasortu? hizkuntza horien aberastasun eta literaturtasunaren arabera egingo da, bainabaita
|
herri
horien garapen ekonomikoaren mailaren arabera ere22.
|
|
2002
|
|
|
pobrezia gainditzeko, Iparraldeko herrien inbertsioetara are gehiago ireki behar dute Hegoaldeko herriek, Nazioarteko Moneta Funtsaren aholku neoliberalei jarraikiz. Eta hauen eraginak larriagotzen ikusten direnean, orduan Hegoaldeko
|
herri
horietako elite ustelei egozten zaie errua.
|
|
|
Llistarrek dioenez, «ondorioak deprimenteak dira:
|
herri
horietako ekonomiak are irekiago, populazioak txiroagotuta eta atzerritarren kapitalen nahikerien are eta mendeago».
|
|
|
Eta abenda zaar onek mendiak mende, gixaldijak gixaldi, leenetan baxen gaste dirau; abenda bikain onek bere aldiko abendaen goraldi ta gurentasunak ezagutu ditu; abenda onek antxiñatiko erri asko bera baxen zaar eta kementsuak, ludi ziar euren aginpena ta aunditasunak zabaltzen ikusi ebazan; abenda onek, guenez, bere kide ziran abenda ta
|
erri
orreik euren aunditasunak ezereztuko arrijaren erori amiltzia antzo, gainbera lezara doyazela ikusi ditu eta erri arein ixakera zoragarrija betiko ondatuta eta abendak makal eta adorebaga ikusi ditu.
|
|
|
Horrelaxe izan da, 1969ko ekainean Bartzelona eta Mataró (bitxia bada ere, trenak ere bi
|
herri
horiek lotu zituen estreinakoz Estatu espainiarrean) elkartu zituen lehenbiziko autopista zabaldu zen hartatik.
|
|
|
Urte askotan eta askotan, hizkuntza klasikoak (latina eta grekoa) erdi eta goi mailetako ikasketen oinarrizko ikasgai izan ziren, eta hizkuntza horiekin batera ezagutzen eta aztertzen ziren bi
|
herri
horietako literaturak eta mitologiak. Ikasketa guztietan, baita zientzietakoetan ere, bi hizkuntza horiek eta, orokorrean, kultura klasiko osoak pisu handia izaten zuten; zer esanik ez, letra?
|
|
|
Emaitza hauek agerian ematen dute kantonamendu bakoitzeko herri koskorrenek jokatzen duten, hurrupatze, zeregina. Alde batetik, kantonamendu kanpokobiztanleria, nagusiki
|
herri
horietara plantatzera baitator, eta bertzaldetik, eskualdeko herri txikietako biztanleria herri koskor horietara bizitzera baitoa.
|
|
|
|
Herri
horiek hiriko bizimodua duen biztanleria erakartzen dute:
|
|
|
Arrasateko informazioa eskaintzea izan dute beti helburu nagusi, hala ere, emisora inguruko beste herrietara heltzen zenez. Aretxabaletan, Eskoriatzan eta Leintz Gatzagan ere entzuten zen?, korrespontsalak izan zituzten,
|
herri
horietan gertatzen zenaren berri eman ahal izateko. Euskaraz aritzea erabaki zuten hasieratik, eta bertan ekoitziriko irratsaioez gain, Euskadi Irratiarekiko konexioek betetzen zuten gainerako denbora; hala ere, oso argi zuten bertako irratilariek herrian zerbait gertatuz gero, kanpoko emankizuna moztu eta bertako informazioa eskainiko zutela:
|
|
|
San Antolin de Baíñas (Vimianzo) eta Ponte de Brandomil (Zas) auzo elkarteek kanpaina bati ekin zioten, Xuntak Done Jakue Bidea
|
herri
horietatik igarotzen zela onar zezan, zenbait agirik frogatzen duten bezala, Brandomilgo zubia, erromatarren postaren arabera, pasagune zen. Bi kolektiboek 2.000 sinadura baino gehiago jaso dituzte beren eskariei erantzuteko.
|
|
|
Horrek, hala ere, ez du esan nahi EAEko enpresek berebiziko ahalegina egiten dutenik I+Gn. Izatez,
|
herri
horietako enpresek I+Gn erabiltzen dituzten baliabideak, herri horien BPGren %1’97 (AEB) eta 2’14 (Japonia) dira, eta EAEkoek, berriz, BPGren %1’08 Erdia da, beraz, gure enpresetan egiten den ahalegin erlatibo hori. Bestalde, gastuaren %77 enpresei badagokie, horrek esan nahi du unibertsitate eta ikerketarako herri erakundeei %23 dagokiela soilik.
|
|
|
Horrek, hala ere, ez du esan nahi EAEko enpresek berebiziko ahalegina egiten dutenik I+Gn. Izatez, herri horietako enpresek I+Gn erabiltzen dituzten baliabideak,
|
herri
horien BPGren %1’97 (AEB) eta 2’14 (Japonia) dira, eta EAEkoek, berriz, BPGren %1’08 Erdia da, beraz, gure enpresetan egiten den ahalegin erlatibo hori. Bestalde, gastuaren %77 enpresei badagokie, horrek esan nahi du unibertsitate eta ikerketarako herri erakundeei %23 dagokiela soilik.
|
|
|
Europakoak eta Ipar Ameriketakoak bereziki, arrazoi argiengatik guk orain jasaten ditugun zorabioa eta hautatu beharraren larria
|
herri
horietan berriki jasan baitituzte.
|
|
2003
|
|
|
Alde horretatik, hala Hego Euskal Herriko biztanleak, nola Espainiako Estatukoak, Europako beste zenbait herritakoak baino adinez zaharxeago direla hasten dira aurrezten. Europako
|
herri
horietan askoz hedatuago omen dago etorkizuneko diru baliabideak bermatzeko kultura, eta, ondorioz, handia omen da bizi aseguruetako inbertsioa.
|
|
|
GIPUZKOAKO herri askotan beste herrialde batzuetan ere bai, baina gutxiago oso egoera berezia eman daiteke datozen hauteskundeetan. PPk herrialdeko 88 udalerrietan aurkeztu du zerrenda, nahiz eta hautagai askok jakin ere ez duten egingo
|
herri
horiek non diren. Horietako 20 bat herritan bi zerrenda besterik ez dira izango, bata PPrena eta bestea ohikoa den zerrenda independentea, sarritan ezker abertzaleari lotua.
|
|
|
Bigarren Burdin Arotik aurrera dataturiko aztarnak gero eta ugariagoak dira eta badirudi teknologia gero eta hobea erabiltzen zutela. Nekazaritza, metalurgia eta merkataritzaren garapena bere gorenean zegoenean, ustekabean, bertako biztanleek
|
herri
horiek abandonatu zituzten, data batetik aurrera ez baita arrasto gehiago aurkitzen. Ez zegoen inolako gatazka edo arazorik eta ez da suntsipen baten arrastorik ageri inon; ez dakigu zer arrazoiengatik joan ziren herri horietatik, baliteke bertako biztanleria altuera baxuagoko eremuetara jaitsi izana.
|
|
|
Nekazaritza, metalurgia eta merkataritzaren garapena bere gorenean zegoenean, ustekabean, bertako biztanleek herri horiek abandonatu zituzten, data batetik aurrera ez baita arrasto gehiago aurkitzen. Ez zegoen inolako gatazka edo arazorik eta ez da suntsipen baten arrastorik ageri inon; ez dakigu zer arrazoiengatik joan ziren
|
herri
horietatik, baliteke bertako biztanleria altuera baxuagoko eremuetara jaitsi izana. Baina ez da erraza ezer jakitea, Erromatar garaiari buruzko oso datu gutxi baitaude Gipuzkoan, nahiz eta azken urteetan, kostaldeko zenbait herritan ikerketa sakonak egiten ari diren.
|
|
|
Pertsonaien hizkera erregistroak direla ta, zenbaiten berbakerak finkatzeko
|
herri
horietako lekukoen laguntza izan zuela aitortzen digu idazleak. Gabilondoren berbetak, esaterako, Gatikakoa islatu nahi du.
|
|
|
Herri komunisteen prisioneruekin ordea, gauza harrigarriagorik eztago, ezta hau gertatu dana.
|
Herri
hoietako prisioneru atzemandako soldaduak eztute pentsatu etxera joatea pozgarria danik, ez joateko ahaleginak egin behar zituztela baizik. Euren herria komunismopean zegoala etzuten nahi etxera joaterik.
|
|
|
Nauruko biztanleen kasua Arizonako (AEB) eta Wanigelako (Papua Ginea Berriko hiri eremua) pima bertakoen oso antzekoa da.
|
Herri
horietan 2 motako diabetesaren dimentsio epidemikoei buruzko azalpen bat aurkitzen saiatzean, Diamondek ikusi zuen Europan 50 urtetik aurrera agertzen dela gaixotasuna, Nauruko, Wanigelako edo pimako biztanleen artean, eta gazte askori eragiten diola. Ikertzaileek diote badirela 2 motako diabetesa izateko joera duten gene batzuk.
|
|
|
Eta, atzetik," Azpil III" eta" Azpil IV" etorriko dira, nork daki! Eta
|
herri
horien artean, don Justinianoren dorreak goraka segituko du, nabarmen.
|
|
|
Prozesu horretan, natiboek lehentasuna izan behar dute euren lurral dearen gainean. Gizaki eta
|
herri
horien onerako baita, euren berezko lekuan.
|
|
2004
|
|
|
Ez goaz gazta bila ordea,
|
herri
horietara, miru gorri bila baizik. Aldatz eta Etxarri Larraun artean dagoen harizti zahar bat ederki ezagutzen dute miruek eta haien bila abiatuko gara hanka puntetan.
|
|
|
Gizon eta emazte guziek eskubide berak dituztela sinesten dutenek onartu dezakete, etorkin horiek Afrika eta Hego Ameriketako pobreen bizkar izan diten gizarteari gostatzen zaizkiono, hala nola eskolan dabiltzalarik, eta lanerako prest direnean, beren
|
herriak
horien baitan sartu kapitalaz balia daitezen Euskal Herria bezalako herrialde aberatsak. Adibide bat emateko, ba ote dakizue laurogeiko hamarkadan Ghanak formatu medikuetan gutienez %60 Europan ari dela?
|
|
|
Horrek argi uzten du desagertze prozesua ez dela naturala izan. Globalizazioa, bere hitzetan, herri jakin batzuen bizi ikusmoldeak eta hizkuntza baloreak gainerako herriei zabaltzea da,
|
herri
horiek nahi izan, edo ez. Eta abantaila bailitzan aurkezten zaigun arren, mundu guztiarekiko lotura edo elkarrengandik hurbilago egotea ahaltzen duela esanaz, kultur aniztasunarekin egiten du talka, atzean kulturaren uniformizazioa besterik ez duelako:
|
|
|
Ediktuak edo aldarriak, hamabost eguneko epean, interesdunen herrietan bakarrik argitaratuko dira, interesdunok azken bi urteetan
|
herri
horien mugapean izan badute bizilekua edo egoitza, eta herriok zuzenbideko 25.000 biztanle baino gutxiago badituzte azken errolda ofizialaren arabera, edo Matrikula Erregistroan 25.000 lagun baino gutxiagoko kontsulatu espainiar baten mugapeari badagozkio.
|
|
|
Damurik, herri nortasun gehien gehienak Estatu totalitario batzuen zulo beltzean bizi dira gaurko munduan, zulo horiek unibertsokoak bezain ezezagun izanagatik. Eta
|
herri
horietako herritar askoren izen deiturak ez dira bertakoen adimenaren kabuz sortuak eta hedatuak; kolonizazioaren, inperialismoaren eta itxura guztietako menderatze zapalkuntzen ezpaleko sorkari ideologikoak ditugu halakoak. Izanaren lapurretak eragin duen izenaren arroztasuna gertakari unibertsala dugu zoritxarrez.
|
|
|
Axularrek arrazoi zuen, noski, hiztun herriaren esku dago bere hizkuntzaren garapen maila eta hiztun taldearen mintzo trebezia. Baina munduan herri gehiegi mututu dira zoritxarrez ustezko errudunen logika hori arrazoizko argibide osoa izateko.524 Gure egoeran dauden milaka
|
herri
horien hitza herdoildu izana sakoneko ur geruzetan erabakitzen diren botere logiken emaitza delako ustean dagoen honek, euskaldunaren ardura maila testuinguru horretan ulertu behar dela esango luke. Edonola ere, mintzabide aski izateari utzi dion euskararen atarramentuan, hiztunaren adierazpidea, meharraren meharraz, ataka itogarrietan dabil denbora ezin luzeago honetan. Axularren garaitik gutxienez.
|
|
|
Munduan, euskaldunon gisa bertsuan milaka herri elebidun daude. Alegia,
|
herri
horien jatorrizko hizkuntza mintzo zen lurraldean egun beste hizkuntza bat ere erabiltzen da bertakoaren aldamenean, edo, hobeki esan, bertakoari gain hartuz. Hori da kontua azken batean:
|
|
|
jatorriz munduko herriak elebakarrak edo dira, hizkuntzen arteko ukipena giza historia bera bazain zaharra izanda ere, baina jatorrizko elebakartasun sozial hori errotik iraulia izan da Estatu modernoaren eskutik. Estatu molde horren demokrazia zentzurik ezak
|
herri
horien bertako hizkuntza eta kultura erauzpen bidean ipiniko ditu, hasierako elebakartasun orokortutik elebitasunaren ordezkapen aro batean barrena, hizkuntza arrotzaren elebakartasuna erabat gailendu arte.
|
|
|
Adibidez, ohituak garahegoaldeko ekonomiak iparraldean asmatutako zientzia ekonomikoaren bidezepaitzen, hegoaldeko herrien munduko ikuspegia batere kontuan hartu gabe. Horrela, eremu geografiko horrentzat estralurtarrak diren teoria ekonomikoak erabiltzen dira, adibidez,
|
herri
horien ustiaketa ekonomikoa errazten duten NazioartekoMoneta Funtsaren eta Munduko Bankuaren politika inperialistak justifikatzeko eta, nork daki zein neurritan, baita politika horiek eraikitzeko ere.
|
|
|
Hartutako neurri berriarekin, Santa Mónicak bat egin du Solana Beachekin eta San Clementerekin. San Diegoren iparraldean dauden bi
|
herri
horiek ere “zigarrorik gabeko” seinalea sartu dute hondartzetan. Gainera, Los Angelesko Udaleko zinegotzi Jack Weissek adierazi du Santa Monicaren legea hiriari dagozkion 16 kilometro hareatzetara zabaltzeko asmoa duela.
|
|
|
Horta Nord eta Camp de Morvedre izan dira eskualderik kaltetuenak; izan ere, metro karratuko 60 litrora arteko prezipitazioak izan dituzte, eta orduko 55 kilometrora arteko boladak izan dituzte, Meteorologia Zentroaren datuen arabera. Suhiltzaileek ostiraleko 22:00etatik larunbateko 12:00ak arte Valentzian egindako zerbitzu garrantzitsuenen artean, nabarmentzekoa da linea elektrikoaren gainean eroritako zuhaitzak kendu zituztela Náquera, San Antonio de Benagéber, L´Eliana, Gilet eta Béteran, eta horrek elektrizitate hornidura eten zuen
|
herri
horietan. Agenteek goizaldean ere jardun behar izan zuten, Rafelbunyoletik La Llomara doan errepidean, Saguntotik Teruelerako irteeran eta Puzoleko bide batean, non elbarritu bat harrapatuta geratu zen.
|
|
|
Aurtengo kanpainan Bizkaiko 21 udalerrik eta 3 mankomunitatek hartuko dute parte modu bateratuan.
|
Herri
horietan 690 mila lagun bizi dira eta hauetatik 13 mila familiek jasoko dute kanpainaren berri etxeetan. Alkarbide foroak koordinatua datorkigu egitasmoa.
|
|
|
Aitona hil ondoren, Azkoitira joan ginen; han urte mordoxka bat egin, eta berriz ere Azpeitira bueltan. Amona gaixotzean, berriro Azkoitira
Bi
|
herri
horien artean egin dut bizitza. Bietan beti etxeko sentitu naiz, eta gustura egon naiz.
|
|
|
Industria eta burgesia arroztuaren arazoa, guk bezela, Finlandiak eta Txekoslobakiak ezagutu dutelako. Hiru hizkuntza horiek, azkenik, nagusitu egin dira beren hiru herrietan; eta, barka nazazue, euskera piztuko badugu,
|
herri
horien gertaerak aztertu behar ditugu bereziki. Irlandako jokabideak aztertuak ditut, bai; baina nola jokatu behar ez den erabakitzeko hain zuzen.
|
|
2005
|
|
|
Orain arteko tratatuen diskurtsoan edo erretorika guztian herrien aipamena egiten zenean, batez ere bigarren zentzu horretan erabiltzen zen. Hau da, herriak ziren demosaren osatzaileak eta herriak aipatzen zirenean, esaterako Europako parlamentuari buruzko osaketaz hitz egin den tratatuetan,
|
herri
horiek ez dira Euskal Herria, Galizia, Katalunia eta abar. Herri horiek Espainiako herria, Frantziako herria eta abar dira.
|
|
|
Hau da, herriak ziren demosaren osatzaileak eta herriak aipatzen zirenean, esaterako Europako parlamentuari buruzko osaketaz hitz egin den tratatuetan, herri horiek ez dira Euskal Herria, Galizia, Katalunia eta abar.
|
Herri
horiek Espainiako herria, Frantziako herria eta abar dira. Horregatik, nik ikusten dut hor obsesio zoro bat, psikologia desorekatua izan duen pertsona baten eraginez egindakoak.
|
|
|
Familia askotan senarra eta emaztea biak dira giltzurrun bakarrak.
|
Herri
horietan denek dakite une bakoitzean nola kotizatzen den erraina, eta hori saltzekotan norengana jo behar den.
|
|
|
Proiektuan badaude zati beltz batzuk, arazo handiak ekartzen dituztenak. Donibane Garazi, Uharte Hirin, Lakarran edota Larzabalen saihesbideak egin behar dira, eta proiektua baliatu nahi dute
|
herri
horietako saihesbideak egiteko.
|
|
|
Beste sasoi batzuk ziren: herrietan soka-tira talde indartsuak osatzen zituzten, Un millon para el mejor telebista programak arrakasta itzela zuen, Zarautz Marbellartzen hasi zen eta Aramaio telebista espainiarrean urdin eta hori jantzita, herria herriaren aurkako lehian agertzen diren
|
herri
horietakoa izan zitekeen. Zorionez, gauzak aldatu egin ziren.
|
|
|
Herri ttipiek handira joatetik beste atera biderik ez badute, laster egina izanen da
|
herri
horietako giristino familiaz. Ez badira elizan elgarretaratzen, ez badute elgarrekin zerbait egiten, non haziko dute beren familia bizia?
|
|
|
Katiximarako haurrak biltzen ditugun lau herrietan sortu 33 serora badira bizi. Badakizue zenbat diren lanean lau
|
herri
horietan. Bihirik ez!
|
|
|
Liburuak lekualdatzeagatik erregistroetako liburukien zenbaketa orokorra aldatu behar bada, zenbakiok zuhurtziara zuzenduko dira, eta aldaketa aktan jasoko da; akta horren ale bat Erregistroan geratuko da, eta bestea Zuzendaritza Nagusiari bidaliko zaio. Liburuak eta agiriak lekualdatu ostean, lekualdaketak zein herri ukitu, eta erregistratzaileak
|
herri
horietako iragarki oholetan eta ohiko lekuetan argitaratuko du noiztik egiaztatu behar diren Erregistroan lekualdatutako finken eragiketak.
|
|
|
Tradizionalisten ikuspuntuaren arabera, Alardea ezin da beste era batera egin; aldaketarik balego edozer gauza izango litzateke, baina jada ez benetako Alardea, benetako izaera eta esentzia galduko bailuke: Irungo eta Hondarribiko identitatearen zeinua, eta belaunaldiz belaunaldi aldaketarik gabe igaro den tradizioaren ukapena gertatuko litzakete, eta, beraz,
|
herri
horietako identitate osoa zalantzan jarrikolitzateke aldaketarik onartzean. Horrela, bada, tradizionalistek, gu?
|
|
|
Bidasotar batek, eskualdetik at dagoenean eta nongoa den galdetzen zaionean, gehienetan badaki zein izango den bestearen erantzuna Irun edo Hondarribikoadela esan ostean. Izan ere, azken urte hauetan bi
|
herri
horiek ezagunak egin badira, zoritxarrez. Alardeen auziaren ondorioz izan da.
|
|
|
Maila egokia lortu ondoren, erakundeak (Sevillan du egoitza) adierazten du ikasle horiek zailtasun urriagatik aukeratutako herrietan egiten dituztela proba praktikoak.
|
Herri
horietan," beharbada, ez dute batere laguntzarik ematen onetsiak, eta horrela ixten da mafioso zikloa". “Gaiaren alderdirik larriena da, ahal dela, horrela lortutako baimen gehienak “profesionalak” direlakoenak direla, hau da, bideak eta autobusak gidatzeko gaitasuna ematen dutenenak”.
|
|
|
Azken asteotan, Leioa, Itzubaltzeta/ Erromo eta Algortako auzokideek kanpaina bitxi zein ikusgarri baten lekuko izateko parada eduki dute.
|
Herri
horietan kartel zuriak agertu ziren, banaka zein multzoka, egunero eta etengabe. Aste bi beranduago" Aukeratu nahiago duzun gezurra" edo" Gezurtien artean zuk duzu erabakia!
|
|
|
Halere, badirudi Estatu espainoleko herriek guk baino beldur handiagoa izateko arrazoia dutela; izan ere, guk bideratua dugu artzaintza.
|
Herri
horietan, ordea, mugimenduak sortzen ari diren arren, badakite gu baino 20 urte atzerago doazela. Dena den, ametsa hor dago.
|
|
|
1 Anitzek egin dute ahalegina zuzenbide zibila, zuzenbide erromatarra eta aberriaren zuzenbidea bilduma batean sartzeko eta iradokizunez hornitzeko. Aitzitik, herri askoren artean edo
|
herri
horien agintarien artean, giza izaeratik bertatik edo lege jainkotiar, ohitura edo isilbidezko itun batetik datorren zuzenbide horri buruz, gutxi batzuk baino ez dira arduratu. Modu orokorrean edo ordena baten barruan, inork ez du hori sakon aztertu, gizateriari hala egitea komeni bazaio ere.
|
|
2006
|
|
|
Gure ustez, Elosu, Nafarrate eta Urrunagako euskarak, Billerlekoak baino antz handiagoa du Zigoitikoarekin. Kontua da Lacombek eta Azkuek Zigoitiko aditza bildu zutela 1919an, eta horko aditza eta hiru
|
herri
horietakoa, Elosu, Nafarrate eta Urrunaga, oso antzekoa dela".
|
|
|
Hor dira Magaña, Trevago, Sanfelices, Cigudosa...
|
Herri
horiek ez dituzte hustu. Berdin dio.
|
|
|
Aldealseñor han dago, ordea, eta ni Yanguaseko bidegurutzean, eta badakit sartaldera abiatzen banaiz Taniñe eta Aldealcardo joko ditudala, eta biak hutsik daudela. Bi
|
herri
horien arteko bidaia ere hutsaren barrena egiten da, baina hutsaren mutur batetik bestera. Aldealcardon sasoi bateko herriaren hezurdura baino ez dago, eta sastraka du haragi bakarra.
|
|
|
H. M. de San Vicente. Bai, nomada ibiltari diren
|
herri
horiek ahotsa eta kantua nola garatzen duten izugarria da, baita inprobisazio aldetik ere, hori da joikaren kasua. Joika inprobisatzeko modu bat da, baina ez dute inprobisatzen neurriaren arabera, baizik eta melodia bat erabiliz.
|
|
|
Historian zehar, askotan gertatu da iturri idatzirik gabeko epealdiak egotea, edota ezagutu nahi dugun herriak idatziriko iturririk ez egotea, eta beraien etsaiek beraien buruz idatzitakoaren bidez
|
herri
horiek ezagutzera mugatu behar gara. Hori da euskaldunekin V XII. mendeetan gertatu zena, hain zuzen ere.
|
|
|
Posidonio, Artemidoro, etab. Autore horiek ikuspegi jakin eta berezi batetik ikusten zituzten herri ez italikoak; barbariean bizi ziren herri ziztrinak ziren, baina onginahiez tratatuak izatea merezi zuten. Baina, Estrabonek bazekien erromatarrek ez zutela inolako interesik edo errukirik sentitzen
|
herri
horien inguruan. Are gehiago, beraien izen tribalen zerrendatzea aspergarria iruditzen zitzaien.
|
|
|
Adibide moduan aipa dezakegu Picaudek nafar (nauarrus) etnonimoaren jatorria non verus zela idatzi zuela, hots,, ez egiazkoa?. Baskoien eta nafarren barbarieaz hitz egiteko frogak ere zeuden elizgizon frantses horren aburuz,
|
herri
horien hizkuntzan, ohituretan, etab. Aipagarria da, euskal hizkuntzaren glosario txiki bat jaso zuela. Ikus dezagun pasarte bat:
|
|
|
Irudimen kolektiboan aipatutako, bestea, ren irudia finkatu zen eta horrela transmititu zuten egile klasikoek, nahiz eta kasu askotan, barbaroaren irudiak ez zuen
|
herri
horien errealitatearekin bat egiten. Argi eta garbi ikus dezakegu hori lurralde hauetako antzinako biztanleen kasuan; izan ere, egile klasikoek euskaldun basatiei buruz hitz egin arren, aztarnek erromatarrekin elkarbizitza baketsua mantendu zutela iradokitzen dute.
|
|
|
Argi eta garbi ikus dezakegu hori lurralde hauetako antzinako biztanleen kasuan; izan ere, egile klasikoek euskaldun basatiei buruz hitz egin arren, aztarnek erromatarrekin elkarbizitza baketsua mantendu zutela iradokitzen dute. Ezin gara egile horien deskribapenetaz fidatu; askotan,
|
herri
horiei barbaroen klitxeak aplikatzera mugatu ziren, egia izan ala ez, beraz, errealitatea islatu ala ez.
|
|
|
Agiria kronologikoki kokatzeko gakoa Borja eta Tarazonako guneen aipuan dago, bi populaziook XII. mendean iruindar monarkiaren esku izan baitziren. Bi
|
herri
horietako erregetzat Gartzia Santxez iruindarra aipatzen du Antonio Ubieto k, horrela,, botoen, testu faltsuaren egileak bere garaiko egoera X. mendera aurreratua agertzen zigun, bi mendeko anakronismoa gauzatuz.
|
|
|
Hiru dokumentuetan botoak ordaindu beharreko populazio guneen toponimoen zerrenda, konparaziorako eta egungo
|
herri
horien baliokideak ikusteko, kontsultatu Ubieto (1965: 312).
|
|
|
Horregatik, salatu nahi dugu Espainiako multinazionalek ez dutela garbi jokatzen Latinoamerikan duten' pirateria' jarrera. " Latinoamerikan garbi jokatzen ari ez diren Espainiako multinazionalek duten' pirateria' jarrera salatu nahi dugu" Eta, agian,
|
herri
horiek gutxi batzuen mesedetan dituzten baliabide naturalen espoliazioa gehien frogatzen duena Repsol da. Amaitzeko, espainiarrok zenbateraino konprometitzen gara herrialde behartsuenekin, haien jendearekin eta errealitateekin?
|
|
|
Segurtasun eta zaintza neurriek 6 udalerriri eta 19 herri txikiri eragiten diete.
|
Herri
horiek 3 kilometroko perimetroan daude, hezeguneen eragin eremuetan. Neurriak uztailaren 26an lehenengo kasua agertu ondoren ezarritako betebeharrak amaitu ondoren hartu dira, eta abuztuaren 7an koarentena bertan behera utzi zen Salburua inguruan 10 kilometroko eremuan.
|
|
|
Nazioarteko zuzenbidearen arabera, “herri indigenak eta tribalak bizi diren eta erabiltzen dituzten lurren jabeak dira”.
|
Herri
horien eskubideak betetzearen babesa eta bermea Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) 169 Hitzarmenean dago, Nazio Batuen Erakundearen (NBE) barruan. Hitzarmen hori duela ia 50 urte onartu zen, lehenbizi 107 Hitzarmena, 1957koa, eta gero 1989ko 169 Hitzarmena bezala eguneratu zen.
|
|
|
Kontatu didate nola behin Nevadako ghost town edo mamu
|
herri
horietako batean western bat egitera joan zen Hollywoode  ko talde bat. Badakizu, John Houstonen The Misfits ere Renon filmatu zuten, ezta?
|
|
|
Ez dago estatus politiko definitiborik. Ondorioz, egonkortasuna herriei eta
|
herri
horiek osatzen dituzten komunitateei bideak irekitzen lortzen da, ez bideak ixten. Honek tresna politiko juridiko berriak sortzeko beharra azaltzen du, eta datozen hurrengo eztabaidak hobeto ulertzeko aukera ematen digu.
|
|
|
Elgoibar, garai hartan, oso herri urruna iruditzen zitzaidan. Azpeitira, Zestoara, Zumaiara, Urretxura eta Zumarragara iritsia nintzen nire ibilaldietan, baina Elgoibar,
|
herri
horiek ez bezala, Azkoitia inguratzen duten mendien bestaldean dago, lur bat haratago. Elgoibar beste mundu bat zen.
|
|
|
– Begira, seme –semetzat hartzen zuen, trataeran, batzuetan; bere agintzeko modu naturala zen–,
|
herri
horietako etxe bakoitzean eskopeta bat dago, gutxienez. Batzuetan bi edo hiru, are lau ere.
|
|
2007
|
|
|
Azpeitia, Tolosa, Deba, Eibar...
|
herri
horietan zezen zaletasun handia izan da. Lasarte Orian bazen zaletasun bera zuen taldetxo bat.
|
|
|
Hauxe da bi mugimendu hauen artean dagoen bigarren berezitasunik nabarmenena. Zerikusi zuzena du, bi
|
herri
horietan, bideratzen ari ziren prozesu politikoekin. Ezin dugu ahaztu Espainiako trantsizioaren ondoren, Herrialde Katalanetan mobilizazio soziala murriztu egin zela eta estatutu marko berriak narkotiko baten egitekoa bete zuela.
|
|
|
Orain dela hogei bat urte arte, Nafarroako herri txiki euskaldunetan euskaraz hitz egin izan da. Baina hain txiki dira
|
herri
horiek, bizia ere gutxi dago. Jendea ez da herrian gelditzen lanean.
|
|
|
Aurtengo otsailaz geroztik hamaika herri hartzen dituen Errobi herri elkargoko langilea da. Hamaika
|
herri
horietatik zazpik sinatu dute EEPrekin hitzarmena," dena den, ni hor naiz hamaikentzat, izenpetu edo ez". Olaizolak argi du bere lanpostuaren lehentasunak zein behar duen izan:
|
|
|
Kontuan hartuak balira erabileraren ehunekoa gorago litzateke, baina, dakigun bezala, Idauzeko edo Ibarlako plazan adibidez egun osoan nehor ez entzunez ere egon ginateke. Eta beraz biztanle gutxirekiko
|
herri
horiek aztertuak ez dira, kalean jendearen hizkuntza erabileraren jasotzea ezinezkoa baita. Baina herrixka horiek Iparraldeko biztanleriaren zati txiki bat ordezkatzen dute eta beraz erabileraren ehunekoa ez litzateke hainbeste aldatuko.
|
|
|
Horrela, haurren baliapena %4, 8tik %5, 6ra igaro da 1997 eta 2006a bitartean eta gazteena pixkanaka igo da, %2, 3koa izanik 1997an, %3koa 2001ean eta %3, 6koa 2006an. Egoera hori, euskarazko irakaskuntza eskaera eta eskaintzaren gorakadari lotua dago zeren biztanleri kanpotar, nahiko gazte, kalifikatu eta dirudun horrek, euskararekiko sentikortasun eta interes bat adierazten duen une berean, eta
|
herri
horien biztanleriek azken urteetan nabarmen gora egin dutenez, ikastola eta gela elebidun berriak sortu dira. Hori dela eta, beraien haurrek erraztasun handiagoak dituzte euskara eskolan ikasteko.
|
|
|
Ekialde Erditik sartalderantz, Europarantz, geldirogeldiro hedatzen joan ziren
|
herri
horiek. Artzaintza, agian, aurretik ere ezaguna zatekeen Europan, baina indoeuroparren etorrerarekin basoak gutxitzen eta luberriak ugaritzen joan ziren:
|
|
|
Konstituzioan, naziotasun bikoitza Iberoamerikako herrietara edo Espainiarekin lotura berezia duten edo izan duten herrietara mugatu da. Horrez gain, espainiarrei baimena ematen zaie
|
herri
horietako naziotasuna eskuratzeko sorterriko naziotasuna galdu gabe, baita herri horiek beren herritarrei elkarrekiko antzeko eskubiderik aitortzen ez dietenean ere.
|
|
|
Konstituzioan, naziotasun bikoitza Iberoamerikako herrietara edo Espainiarekin lotura berezia duten edo izan duten herrietara mugatu da. Horrez gain, espainiarrei baimena ematen zaie herri horietako naziotasuna eskuratzeko sorterriko naziotasuna galdu gabe, baita
|
herri
horiek beren herritarrei elkarrekiko antzeko eskubiderik aitortzen ez dietenean ere.
|
|
|
Herri Psikologiaren bigarren moduak, Lazarus eta Steinthal ek asmatu eta Wundt ek jarraitu duenak, bere burua giza zientzien artean eta horien lagungarri ulertzen du, etnologiarena batez ere688 Etnologia herrien jatorriaren, ezaugarrien eta bilakabidearen zientzia da: eta Herri Psikologia,
|
herri
horien bilakaera izpiritualarena hain zuzen689 Biek bata bestearen laguntza beharra dute690 Herrien mitologiek, hizkuntz garapenak, harreman eta egitura sozialen erakundeek, zer nolako aktibitate psikologikoak suposatzen dituzte. Kontzientzia, psikea?
|
|
|
Joan den mendean, 50 eta 60ko hamarkadetan, bi udalerri horietan eta bereneskualdeetan asko izan baitziren atzerrirako bidea hartu zutenak, Amerikan artzain lan egiteko pozez. Alde egin zutenek eta batez ere sekula itzuli ez zirenek utzitako hutsuneaigarri egiten da nolabaitbi
|
herri
horietan.
|
|
|
Baina, ez, hiri eta
|
herri
horiek ez dira soil soilik erdaldunak, nazio hizkuntzaeta kultura espainiarraren arabera eraikitako eta moldatutako prozesu eta errealitatesoziolinguistikoak dira, Hegoaldeari dagokionez nabarmenki. Hiri eta herri horiekkonstituzio soziolinguistiko bat daukate, horren arabera eratuak eta taxutuakdaude, eta konstituzio mota hori espainiarra da.
|
|
|
Suediak, Finlandiak, Danimarkak eta Norvegiak, teknologiaren kasuan bezala, gizarte ongizatean gorengo maila erakustendute, gizarte gastuei erreparatzen badiegu bederen. Funtsean,
|
herri
horiek erakustendute gizartearen kohesioa eta aurrerapena oinarri direla zientzia eta teknologiaberrikuntza sustatzeko eta ezagutzaren gizartean sakontzeko. Finean, gizartegintzahazkunde ekonomikoaren menpean ipintzeak, hain zuzen ere, berrikuntza teknikoarekiko eta lehiakortasunarekiko erabateko menpetasunean, gizarte berrikuntzarieta garapen sozioekonomikoari berari muga hertsiegiak ezartzea dakar.
|
|
|
Horiek horrela, EBk eta bertako herriek Lisboan eredutzat hartutako AEBkoberrikuntza ereduaren aurretik Ipar Europako Herrien eredua aintzat hartzeaeskatzen du. Batetik,
|
herri
horiek gizartearen aurrerapenean egiten duten ahaleginerabakigarria dago. Bestetik, herri horietan politika zientifikoa ez da bigarrenmailara alboratu, eta unibertsitatearen eta oinarrizko ikerketaren garapena jomuganipini dira.
|
|
|
Batetik, herri horiek gizartearen aurrerapenean egiten duten ahaleginerabakigarria dago. Bestetik,
|
herri
horietan politika zientifikoa ez da bigarrenmailara alboratu, eta unibertsitatearen eta oinarrizko ikerketaren garapena jomuganipini dira. Eta, gainera, gobernuek berrikuntza sistemaren gaineko lidergoa duteeta berau indarrean ipintzen dute.
|
|
|
Ekimen hori Industria, Turismo eta Merkataritza Ministerioak joan den urtarrilaren 19an jarri zuen abian, sail horretako iturriek jakinarazi zutenez. Ministerioaren datuek erakusten dutenez, Plan Avanza programaren barruan dago programa hori, eta
|
herri
horien %37k abiadura handiko Internet zerbitzuetara sartu dute lehen aldiz; gainerako herri onuradunentzat, berriz, estaldura zabalagoa da. Banda zabala iritsi den herriek ia bost milioi eta erdi biztanle dituzte.
|
|
|
Txosten horren arabera, enpresak komunitate indigenek kontsulta egiteko eta erauzketa jarduerari ekin aurretik baimena emateko duten eskubidea urratzen du, baita lan eskubideak ere. Halaber, salatu du ez dagoela konpentsaziorik
|
herri
horiek bizirauteko duten komunitateari edo ingurumenari egindako kalteagatik. Egoera horren aurrean, Intermón Oxfamek Antonio Brufau buru duen konpainiari eskatzen dio bere ustiategietan lan egiten duten indigenen eskubide ekonomiko, sozial eta kulturalak onartu eta beteko dituen politika gardena abian jartzeko.
|
|
|
Horixe sentitu behar dute indigenek Repsolekin duten harremanean”, dio Ariane Arpa Intermón Oxfameko zuzendari nagusiak. GKEak ohartarazi duenez, enpresak herri indigenekiko harreman politika publiko eta gardena izateko borondaterik ez duenez, haren filialek ez dituzte ezagutzen eta ez dituzte aplikatzen
|
herri
horiek aitortuta dituzten eskubideak. “Konpainiak dio herri indigenen eskubideak errespetatzen dituela, eta hori bandera bihurtu du, bere txostenetan nazioarteko adierazpenak, ekimenak eta arauak errespetatu eta sustatzeko konpromisoa jasota.
|
|
|
Petrolio enpresak urte amaiera baino lehen prestatu nahi du eraginpeko komunitateekiko harreman politika, eta ez du zehaztu nola gauzatuko den. “Egun gutxi barru, Repsol YPFk
|
herri
horiekin duen harremana aintzat hartzen dela frogatzeko aukera izango du. Boliviako Guaraní Itika Guazu Herriaren Batzarrak hitzarmen bat egin du, komunitate horrekin kalteak konpentsatzeko aspalditik izan diren eztabaidak zehazteko.
|
|
|
Beste batzuek, hala nola Bartzelonak, adinekoentzako alokairuen prezioak jaistea erabaki dute. Eskaintza horren ondorioz,
|
herri
horietako zaharrek, gaur egun, 250 euro inguruko alokairua duten mikroapartamentuak aurki ditzakete, edo 350 eurotik beherakoa, Ciudad Condalen gertatzen den bezala. Herri horietako adinekoek 250 euro inguruko alokairua duten mikroapartamentuak aurki ditzakete gaur egun. Proposamen horietako bat Valladolideko Udalak aplikatu duena da; izan ere, errenta baxuko 17 etxebizitza jarri ditu abian, 60 urtetik gorakoentzat, lana utzi badute.
|
|
|
Eskaintza horren ondorioz, herri horietako zaharrek, gaur egun, 250 euro inguruko alokairua duten mikroapartamentuak aurki ditzakete, edo 350 eurotik beherakoa, Ciudad Condalen gertatzen den bezala.
|
Herri
horietako adinekoek 250 euro inguruko alokairua duten mikroapartamentuak aurki ditzakete gaur egun. Proposamen horietako bat Valladolideko Udalak aplikatu duena da; izan ere, errenta baxuko 17 etxebizitza jarri ditu abian, 60 urtetik gorakoentzat, lana utzi badute. Etxebizitza horien alokairuaren hileko prezioa 244 eurotik 263 eurora bitartekoa izango da, kapitalaren merkatu librean alokairuagatik ordaintzen denaren ia erdia.
|
|
|
Peruko estatuko petrolio enpresa batek, Perupetroko Direktorioko presidenteak, “zentzugabea zen esatea inork ikusi ez dituenean kontakturik ez dagoela” esatea. Beste bozeramaile batek
|
herri
horiek Ness lakuko munstroarekin alderatu zituen. Survivalen ustez, “bere lurrarekiko eskubideak ezagutu eta errespetatzeko, petrolio eta gas esplorazioak egitea eragozteko eta egur eta bestelako arrotz guztiak kanporatzeko unea da”.
|