|
2000
|
|
|
Kotxeak beranduago etorri ziren, baina motoak baziren... Baina ordura arteko ohituretan
|
herri
batera bertsotara joan eta iluntzean etxera alde egitea pekatu handia zen! Orduan ere plazan kantatzen zen, baina tabernan eta sagardotegian egiten zuen bertsolariak graziarik gehiena.
|
|
|
Bai, bi saio, eta izango dira hiru egindakoak ere, niri ere tokatu zait egun batean hiru saio egitea, baina ni ziur nago Uztapidek eta Zepaik eta horiek
|
herri
batera joanda gaur egungo hiru saio eginda baino askoz gehiago kantatzen zutela. Goizean meza nagusiaren ondoren hasi eta arratsaldeko plazako saioarekin jarraitu eta ez ziren saio luzeegiak izango, baina tabernan, afalondorengoa?
|
|
|
Goizean meza nagusiaren ondoren hasi eta arratsaldeko plazako saioarekin jarraitu eta ez ziren saio luzeegiak izango, baina tabernan, afalondorengoa? Askoz gehiago kantatzen zuten
|
herri
batean, gaur hiru saiotan baino.
|
|
|
Eta egia erran, nik ez diot hark zuela edo guk genuela arrazoi. Bi moldeak ezberdinak dira, eta biak behar eta balio dutela uste dut; biak beharrezkoak dira
|
herri
batean nire gustuz. Kalitatezko gauzak egiteko kantura emana bizi behar da, profesionalizatu.
|
|
|
Guk taldean hauxe pentsatu dugu beti:
|
herri
batean, nahiz ttipia izan, herriko jendeak ez badu borrokatzen ez dutela besteek eginen. Zentzu honetan, Iparraldean batzuek zabaldu zuten«
|
|
|
Badago segidarik ene irudiko.
|
Herri
batean kantuak izugarrizko garrantzia du, ez soilik Euskal Herrian. Bai hemen bai Afrikan nahiz Asian zein Ameriketan, herriak borrokan ari badira, beti kantatuko da.
|
|
|
Euskalkia bera abstrakzio bat da, bada herri euskara, azken finean
|
herri
batetik bestera aldatzen direlako kontrakzioak, entonazioak... eta hori ez euskararen kasuan bakarrik. Hori desagertuko da?
|
|
|
«Normaltasunaren esparruaren» barruan ere, zeharo urruti gaude kultura batek behar beharrezkoak dituen gutxieneko jarduera batzuetatik. Lau hari mehek eusten diote gure eguneroko jardunari askotan, eta ez da boutade bat, sarritan bi lagunek aparato burokratiko oso batek baino lan gehiago egin izan dutela erakusten den
|
herri
batean bizi gara.
|
|
|
Duela gutxi irakurri dugu halaber «Bazka» aldizkarian euskal kulturaz egiten zenuen hausnarketa; euskal kultura ez dela existitzen erdal medioetan, eta Israelgo herriarekin parekatzen zenuen, beti egon behar baitugu gure izaera bilatzen: «Badakigu ia existitzen ez den
|
herri
bati itxura eman nahian gabiltzala. Hemendik eta handik, zatika eta presaka ari gara gure existentziaren frogak biltzen, jantzi dotore bat eman gura diogu gure egunerokotasun ahulari.
|
|
|
«Koaderno gorria»ko gogoeta bat: «Zer izango litzateke pintadak maitasunezkoak eta ez politikoak egiten dituen
|
herri
batean bizitzea...»
|
|
|
Hauteskunde izateak ez du esan nahi
|
herri
bat demokrazian bizi denik. Demokraziaren irispide formal hau, ondoko hiru irispideekin gutxienez, lagundurik agertu behar da.
|
|
|
Bertan parte hartuko dute disko berria aurkeztuko duten musika taldeek. Gainera, hemendik aurrera urtero euskal
|
herri
bat izango da azokako gonbidatua. Pasaiak jaso du gonbite hori lehenengoz aurten.
|
|
|
Euskal Herria berez
|
herri
bat izan da? (da?).
|
|
|
Abuztuan, ohiko 40.000 biztanleak 60.000tik gora direnean, ur arazoak izan ohi dituzte. Harrigarria Kantauriko kostalde berde eta hezeko
|
herri
batean.
|
|
|
Ikasturtea bukatu eta ondo pasatzeko asmoz joango dira kontakizuneko sei protagonista gazteak kostaldeko
|
herri
batera. Bertan festak dira eta motxila bizkar gainean dutela iritsiko dira hango kanpinera.
|
|
|
Ez da horrela eraikitzen
|
herri
bat. Eztabaida baten ontzeko eta proiektu batzuen aitzinarazteko beste egin molde bat aurkitu behar litaike.
|
|
|
Ez dira gure aldekoak. Euskal
|
Herri
baten eraikuntza, denek batean gure gain hartu duguna, prozesu berria, dudakorra, abiadura eta esperientzia berri bat da. Eskatzen du guregandik berdintasun bat hutsik gabekoa, komunikazione berdin bat, gatazkarik gabekoa.
|
|
|
(Deba Goieneko adibide bat)" Xabier Larrañaga UNEDeko irakaslearen eskutik;" Historiaren desmitifikazioa: Asterix eta Obelix" izango du hizpide Isidora Emborujo EHUko irakaleak;" Zarauzko Fotomuseoaren aurkezpena";" Amerikaren irudia" Oskar Alvarez eta Idoia Arrieta irakasleek azaldurik," XX. mendea irudietan barrena" Josu Chuecaren eskutik;"
|
Herri
bateko historia: Biarritz, bisita gidatua" eta" Zumalakarregi museoaren aurkezpena" egingo du Mikel Alberdi museoko teknikariak.
|
|
|
Bestalde, elkarlanaren ondorioz finkatuko da euskara batua edo euskalkia erabiltzea. Bailarako mintzamoldea nagusiki bizkaiera bada ere,
|
herri
batetik bestera aldaketarik badelako. Horren jakitun da Iriziar," egin kontu, Oñatin edo Bergaran berezitasun fonetikoak dituzte.
|
|
|
Orain, aldiz, bat batean, erreferendum bat muntatzen da Konstituzioa aldatzeko; politikaren interes eta jokoaren arabera betiere. Jukutriaz beteriko joko horren aitzinean ABk uste du erreferenduma baliatu behar dela, baina ez bost urteko edo zazpi urteko agintaldia erabakitzeko, baizik eta erakusteko hemen bizi nahi duen
|
herri
bat dagoela. Hots, Euskal Departamenduaren eta euskararen ofizialtasunaren aldeko jarrera azaltzeko".
|
|
|
Nik betiko Donostia nahi nuen, zerbitzuzko
|
herri
bat. Hau ez da hiri industrial bat, Donostiak bere xarma saltzen du, bere azpiegitura berezia:
|
|
|
Aizu, historian dena da posible, eta
|
herri
batean zer esanik ez. UPNrekin beti izan dira harremanak zailak, baina UPN ere eroriko da.
|
|
|
Proiektu guztiak eztabaidagarriak eta hobetzeko modukoak dira, are gehiago alderdi politikoek edo gizon emakumeek egina badira.
|
Herri
baten etorkizunaz erabakiak hartzen ari gara. Zera esaten diogu ETAri:
|
|
|
Ahozko literaturak
|
herri
baten kulturan duen garrantzia azpimarratu nahirik, Bernardo Atxagaren hitzaurrearekin batera aurkezten zaigu Lurdes Auzmendik eta Koldo Bigurik egin duten euskal tradizioko ipuinen bilduma hau. Ipar zein Hego Euskal Herrian ahoz aho transmititu izan diren euskal elezaharretatik gustukoen dituztenak aukeratu eta horiexek aurkezten dizkigute, gazteleraz ahatik.
|
|
|
Adierazpen askatasuna eta teorian gailurrean ordezkatutako beste zeinbait baloreren garrantziaren adierazle dira debekuok, baina baita kontraesan ikaragarri baten agerle ere:
|
herri
bateko herritar askok ezin izan duela jarraitu herri horretako gertaera oso garrantzitsu bat bertako hizkuntzetako batean. Guztia XXI. mendeko Europan gertatua
|
|
|
Ondorioz, istorioa idazteko garaian, errealismoa aukeratu duen arren, ez du istorioa herri jakin batean kokatzen, kronotopo indeterminatua baitarabil. Egiten dituen aipamenen arabera, Donostiatik gertu dagoen
|
herri
bat izan daitekeela iradoki egiten zaigu.
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko
|
herri
batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez bazuen ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko.
|
|
|
Bestalde, nahiz eta denbora tarte jakin bat kontatzen zaigun, diakronia puskatzen du, linealtasun eza nagusituz. Honela,
|
herri
batetik bestera salto egingo du atal batetik bestera, baina, denboraren jarraipenari begiratu gabe:
|
|
|
Bestetik, lekuak ere zehaztasunez azaltzen dira. Gainera, atal bakoitzaren izenburua
|
herri
baten izena da. Hain zuzen ere, atal bakoitzaren hasieran bertan kontatuko dena non kokatu behar den hasieratik zehazten digu, bidaia fisikoaren adierazgarri.
|
|
|
Kokalekuari dagokionez, Bilbo eta Donostia dira agertzen diren hiri bakarrak. Protagonista inguruko
|
herriren
batean bizi den arren, ez da honen izenik aipatzen. Bestalde, lekuari buruzko aipamen gutxi egiten direla azpimarratu behar da.
|
|
|
|
Herri
baten abertzaletasuna ez da berez pizten bere burujabetzaren alde, inperialista erako beste aberri batek horretara bultzatuz behartzen ez badu.
|
|
|
Jakin bedi, abertzaletasunak berez ez duela eramaten
|
herri
bat bere burujabetzaren alde borrokatzera, inperialista erako beste aberri batek horretara behartzen ez badu.
|
|
|
herri ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun hizkuntzen literatura oinarri. Sarri, ipuinak aski dira
|
herri
baten psikologiaren bereizkuntza egiteko. Beren aberastasunetik neurtu daiteke herri gogoa.
|
|
|
|
Herri
bat baino gehiago da egoera horretan bizi dena, hots, besteek ezarritakomugak hertsiegi dituena, bere bere propioak gura dituena, besteak beste bera izateko, besteen artean burua zutik egon ahal izateko baino ez bada ere. Herri bat bainogehiago da munduan bere mapa identitario ezaguturik ez duena eta besteekinposatutako mapa ikasi beharra duena.
|
|
|
Herri bat baino gehiago da egoera horretan bizi dena, hots, besteek ezarritakomugak hertsiegi dituena, bere bere propioak gura dituena, besteak beste bera izateko, besteen artean burua zutik egon ahal izateko baino ez bada ere.
|
Herri
bat bainogehiago da munduan bere mapa identitario ezaguturik ez duena eta besteekinposatutako mapa ikasi beharra duena.
|
|
|
|
Herri
bati, nazio bati, lur eremu bati kartografia bat edo beste bat aitortzean, nolalurralde horretan bertan eta horren ingurukoetan hala urrunekoetan, iruditeriakolektibo bat edo bestea sortzen laguntzen dute hedabideek, zeren ikusitako mapak// mapek kolektibitateek unibertso publikoan duten/ duketen leku eta toki aitortua ezartzen baitute, eta mapa horiek sozializatzen baitute giza talde bakoitzaren...
|
|
|
Hauxe litzateke erronka politikorik nagusiena. Txillardegi-ren harira etorriz, nola presta daiteke
|
herri
bat askatasunerako. Zein errekurtso dauzka gurea bezalakoherri batek, errealitate finkatu bati aurre egin eta potentzialitate baten onurak sinesgarri bihurtzeko?...
|
|
|
Askatasuna, berdintasuna, (sozialismoa bera, gaur egun)... utopiaren alorrean erortzen baitira doi doi. Bitartean,
|
herri
bat eraikitzea, egituratzea, bere problemak konpontzen saiatzea, politikagintzari dagokio bete betean. Biak eskutiklotuta doaz, banandu ezinik.
|
|
|
Hala, bada, galderahau egin dezakegu. Noraino egin luke
|
herri
batek, bere hedapen teknologikoan monopolioekiko inmune izateko. Herri pobre edo ez garatuentzat beste irtenbiderik ba ote dago menpekotasun hori saihesteko?
|
|
|
Independentziaren Aldarrikapen Amerikarrak ondoko bi elementuak aldarrikatu zituen: batetik, gizakien eskubide inalienableak, eta bestetik,
|
herri
batek bestebatekiko dituen lotura politikoak hausteko eskubidea.
|
|
|
Hauetannorabide desberdinetako haizea izan daiteke. Saldibarraixe, urkiolaxe, napar, lapurdiaize, larrabetzu aize, ipiñaldeko aize, elgeta aize, araba egoi, xubero aize, sanmigelaize, gorbei aize, orio aize, kabreton aize, baionako aize... inguruko
|
herri
batean sortudiren izenak dira, baina herri horren kokapena kontuan hartuta, haize desberdina izandaiteke. Hori gertatzen da, adibidez, sanmigel aize haize motarekin:
|
|
|
Jakina da, munduan gabiltzangizonezkoek, gero eta gutxiago dauden zuhaitzen adarretan urri dirauten beste tximuekin konpartitzen ditugula giza kromosometako gehienak. Baina genoma norbanakoaren kodea izanik (milaka datuz osatutako kodea),
|
Herri
baten nortasunak nolakokonplexitatea duen (eta, halaber, datu konkretuetan datzala) adierazteko baliagarriazaigulakoan nago. Bide batez, Herria ote garen eztabaidatzen ari diren haientzat, kodegenetikoa osatzeko adina datu ditugula geure kulturan, erantzun zuzena proposatzekoasmoz.
|
|
|
Kulturaren bi izariak? atalean, zabalago azaltzendu kulturaren kontzeptua, horren baitan hizkuntzak zer garrantzia duen azpimarratuz.Ni orokorrean arituko naiz euskal kultura aipatuz, ez euskarari soilik dagokionean, baizik norbanakoak edo
|
Herri
batek naturaren gainean biltzen duen guztia adierazteko.Guztiz bat nator Txillardegik garai hartan adierazitakoekin, baina hizkuntza, gizakiaeta kultura kontzeptuetan azken urte hauetan produkzio handia egin du gizarteak, ezbeti norabide berean, eta uste dut, euskaldunok argiago ikus dezakegula gurean gauregun zein den onena.
|
|
|
Biak izan dira argudiatuak eta eraberrituak. Kulturaren arloan darabiltzagunetan, bereziki nortasuna dela-eta
|
Herri
baten kulturarenean, Aranak arima berezi batenezaugarri gisan ekarri zituenak, ahul eta desitxuratuta geratu zaizkigu dagoeneko, baiarraza, bai erlijio kutsuko espiritua.
|
|
|
Pertsona bakoitzak ezagupenaren bidez lortutako jakintza meta du bere kultura.Herri bati dagokionez, gizarte mailan ere,
|
herri
baten kultura nolabait aipa daitekeherri horren herritarrek batera duten kultura komuna adierazteko.
|
|
|
Pertsonaren kasuan nortasuna dena,
|
Herri
bati buruz ari direlarik, batzuei, identitatea, deitzea gustatzen zaie.
|
|
|
Nik nahiago dut nortasun hitza mantentzea, identitatearenean kloniko baten itxura gehiago agertzen delako, nortasunaren aurkakoa hainzuzen.
|
Herri
baten kultur aberastasunari, bat izanik ere, barneko aniztasuna adierazteko, nortasuna hitza hobeki dagokio. Euskal Herriaren nortasuna, Euskal Herriarenkultura nola bizkortu?
|
|
|
euskalduna, espainola eta frantsesa. Hiru eredu
|
Herri
baterako, edoHerri honen segun eta zein lur eremuz ari garen, ehuneko zati batendako behintzat.Horietako bik kultur ardatza Madrilen edo Parisen dute. Hemengo kultur gaiak, hemengo errealitateak, osagarri modura hartzen dituzte Espainiako edo Frantziakobeste osagarri anitzekin batera.
|
|
|
Hortik dator lehenengo sentsazio eta ezagupenen garrantzia. Lehenengo 5urteak
|
herri
batean bizi ondoren, bizitza osorako gogorapena gordeko duzu. Gerobeharbada, beste 20 urtetan biziko zara atzerria irudituko zaizun beste nonbait.
|
|
|
Kasu batzuetan, nirean alegia, txikitatik eskainiez zidatena eta urteak pasatu ahala deskubritu dudana erdiesteko.
|
Herri
bat bezala, beste herriak munduan zehar saiatzen diren gisan, aske izateko eta gurean guk erabakitzeko. Iruditzen zait bizitza, pertsonarena, indibiduala dela, norberarena, bereziadela.
|
|
|
|
Herri
baten kultura kolektiboa izaten da bere egituraketan. Norbanakoarennortasunak, neurri batean, indibiduala izan behar badu ere, Herri batena gizarte ororennortasuna da.
|
|
|
Herri baten kultura kolektiboa izaten da bere egituraketan. Norbanakoarennortasunak, neurri batean, indibiduala izan behar badu ere,
|
Herri
batena gizarte ororennortasuna da. Herri kulturgintzan aritzen direnak ezin dira frankotiradore gisa ibili.
|
|
|
|
Herri
batek bere buruari historian zehar emandako arautegia da herri horrenelkartasun kodea, gene guztiak ordenatzen dituena.
|
|
|
Zirenak eta direnak.
|
Herri
baten kultura bati buruz ari gara eta behin eta berriz esandugu kultura bizitzaren arloan dagoela, ez abstrakzioetan, ez tresnerian, ez eraikinetan.Denok gara kultur egileak, bakoitza bere inguruan. Baina ez dugu denok arlo guztietankuxkuxeatu behar.
|
|
|
Baina ez dugu denok arlo guztietankuxkuxeatu behar.
|
Herri
baten kulturaren osagaiaz ari gara, ez biztanle bakoitzarenaz.22 kromosomak denon artean osatu behar ditugu, gure Herriaren gorputza osa dadin: besoak, begiak, hankak, burua. Ez zaigu komeni bakoitzaren kultura Euskal Herriosoaren miniatura gisa antolatzea.
|
|
|
–Liburu berria benetan gure elertian?, komentatuko du Andimak. . Orrelakorik eztugu irakurri euskeraz lenago?, aitortuko duZaitegi k14 Hemen, azkenean, pertsona bat bere(
|
herri
batena zen bere) angustiatikmintzo zen. Gizaki erreal bat, garai erreal bat mintzo zen obra honetan.
|
|
|
Diodan, beraz, bere hitzez, orain arte neurezari naizena: . Hizkuntza da
|
herri
baten sorkaririk funtsezkoena, bere nazio jakintzarenoiñarria. Hitz batez:
|
|
|
Hitz batez: hizkuntza da
|
herri
baten arima? (1966a, 428).
|
|
|
Ez gaitu galdu, hitz batez, < politika> ren gehiegiaketa < soberaniak>, ezak eta eskasiak baizik! Eta lehen
|
herri
batek mende batzutaniraun bazezakean ere, erresuma bat bere zerbitzuko izan ez arren, gaur hori ez daposible? (1966c, 455).
|
|
|
Guztiz euskalduna izandako
|
herri
baten historian gertakari berri guziek dute eragin etagarrantzirik, eta batik bat bertakoen eguneroko hizkuntzarekin topo egiten duenfenomeno arras erakargarri batek. Inork ez zuen besterik espero eta zinemaren munduaere gaztelania hutsez iritsi zen.
|
|
|
Bigarrenik,
|
Herri
batek konkista jasaten duenean, bere buruarekiko desjabetzeaeta alienazioa jasaten du. Bere buruaren desjabetze politikoaren egoera horretatikabiatuta, konkistatzaileek etnozidioari (edota genozidioari), kolonizazioari eta Herri ustiaketari ekiten diote.
|
|
|
Herria eta herritasuna mantentzen dituztenelementu sozio kulturalak konstrukzio sozialak direla. Korronte hauek arbitrariotasundeitzen duten teoriak dioenez,
|
herri
baten kultura, herri honek garrantzitsutzataukeratzen dituen elementuen sinbolizazio interpretatzailean datza. Aukeraketa, arbitrarioa da, inolako esentziek determinatzen ez dutena; arlo kontzeptuala eta praxisoziala inplikatzen ditu, pentsamenduaren eta ahalgarrien teilakapena delako.
|
|
|
Bidean aurrera eginez, gaelikoa entzun dut nire bizitzan lehenengoz, izenik gogoratzen ez dudan
|
herri
batean. Zelako poza hartu dudan belarrira harria baino gogorragoa egin zaidan hizkuntza hura entzutean!
|
|
|
" Ba omen zen Amelia izeneko
|
herri
batean, aspaldi, Buccio Malpanno zeritzan gizon xaloa eta lañoa, esposatzat zuena Catalina zeritzan hogeita bortz urteko emazteki bat, liberala eta ederra, batik bat frai Antonio zeritzan fraide muturluze batentzat, zeinak anitz bisita egiten baitzizkion, hain zen haren debota. Eta, senarra ahula zelako eta spiritu eskasekoa, edo auskalo zergatik, kontua da ezen fraideak senarrak baino maizago jasotzen zuela Catalinaren ondasun tenporalen fruitua.
|
|
|
Pairagaitzak izan zaizkit beti beren haurtzaro edo nerabezaro ustez bozkariotsua landa eremua jendeztatzen duten zoko
|
herrietarikoren
bati lotzen diotenak. Horrako putzu horretan larru gorritan bainatzen omen ziren, edo lasterka egiten omen auzo etxeko zerrien ondotik, edo lehen mozkorra harrapatu omen herriko besta betiere alaietan.
|
|
|
Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena
|
herri
baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako lan bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta biek ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
3. Artxibategi nazionala eta biblioteka nazionala,
|
herri
baten nortasun ikurrak dira eta politika komuna lortzeko behin behineko tresna eta bitartekari.
|
|
|
Gaur egun martxan dauden digitalizazio prozesuak erabiltzaileei kontsulta errazteko pentsatuak daude eta ez preserbazioari begira. Hau da, antzinako liburu oso batzuen digitalizazioa CD ROMean saltzeko edo web orri batean kontsultatu ahal izateko egiten da, baina ondare historikoko kudeatzaileek eskatzen dituzten medioak,
|
herri
batentzako inportanteak diren dokumentuak kontserBiblinleka batzeko beharrezko planifikazioak egitea eta diru kopuruak beste kontu bat dira.
|
|
|
Baina erakusketa bat itxiaraztea kulturari gerta dakiokeen gauzarik larrienetakoa da. Eta honelako zerbaiten aurrean isilik gelditzeak, berriz,
|
herri
baten bizitasunaren maila zehatza eskaintzen du. Hemen biak gertatu dira:
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko hori XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake horrek garai horretako euskal testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal
|
Herrikoak
batez ere.
|
|
|
Hamabi Taulen legeak aipatu ohi dira, etengabe, eredu moduan. Egiatan, aldera al daitezke herri hasiberri bateko erakundeak, aberastasun eta zibilizazio mailarik gorena bere barnean jaso duen
|
herri
batekoekin. Erroma bera ere, handia izateko jaioa eta zelanbait esateko, betiereko hiria izateko xedatua, ez al zen berehalakoan konturatu lege horien askiezaz?
|
|
|
Ganorazkoa da, gai zibilak soil soilik aztertzerakoan ere,
|
herri
bat arautzen duten lege mota desberdinen jakinbide orokorra ematea; lege guztiek, edonolakoak izanda ere, beraien artean ezinbesteko harremanak dituztelako. Ez da kontu pribaturik administrazio publikoak intereseko ez duenik; ezta objektu publikorik ere, interes pribatu horiek arautzen dituen justizia berbanatzaile horren oinarriak, zabalago zein urriago, ukitzen ez dituenik.
|
|
|
Horiei adi egon behar du legegileak, berak ezarritako erakundeak lur gaineko euskarrietatik bakartuta ikusi nahi ez baditu. Berezko harreman horiek ahalbideratzen dute
|
herri
baten nortasuna eta eitea ez galtzea, herri hori azkendua edo hori baino makurragoa dena, beheratze maila espantagarrian amildua izan ez bada. Lar hobetsi ditugu garaiotan aldaketa eta erreformak; hartara, erakunde eta legeetan, ezjakinaren mendeak abusuen lekukoak badira ere, filosofia eta argien gizaldiak sarriegi izan ohi dira soberaren eszenatokiak.
|
|
|
Izan ere, ohitura oinarritzen zuen hutsegitea ezagutu ondoren, gizakiak ohitura uztea gerta daiteke —eta gaur maiz gertatzen da— Baina kasu hori bakarrik gertatzen da, gizakiak bere portaera utz dezan hutsegitea atzematea nahikoa denean. Baina
|
herri
baten erlijiozko ohiturei dagokienez ez da hori gertatzen eta, horregatik, hemen ez dago inolako hutsegiterik2.
|
|
|
Euskal Herri berri bat aurkitu nuen.
|
Herri
baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea. Halako zerbaitekin amets egina nintzen, baina errealitatean gerta zitekeela itxaropenik gabe.
|
|
|
" Zeukan izenik gogora ekarri ere nahi ez dudan Manchako basa
|
herri
batean, orain denbora asko ez dela, aiton seme bat bizi zen, arma tokian lantza gordetzeko, eta ezkutu zaharra, zaldi argala eta galgo zakur korrikalaria zeukaten horietatik bat". Horrelaxe hasten da On Kixote liburua.
|
|
|
Muga ondoko
|
herri
batean bizi gintezke
|
|
|
Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten hitz haiek. Hitz haiei kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen
|
herri
batera joan behar nuen. Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean.
|
|
|
Otsabiotik Lizartzara, mendi gailur batetik
|
herri
batera jaistean ohi denez, gero eta bide hobea aurkitu genuen. Herrigune nagusira heldu baino lehen, bide ertz batean eseri ginen, Lizartzako etxeei begira.
|
|
|
Jende askorekin egiten dugu topo hala ere. Bigarren mailako errepide batera edo herri txiki bateko plaza ingurura jaisten garelarik maiz ikusten dugu Goizeder, ihesean beti, polizia autoen uluak eta argi urdin birakariak orpoz orpo; batzuetan, haatik, mendian ere ikusten dugu,
|
herri
batetik besterako bidea oinez egiten, eta horrelakoetan gurekin solasaldi labur bat egiteko astia hartzeko moduan izaten da. Mateo Txistu noiznahi ikusten dugu basoan, baina hark ez du sekula guregan erreparatu ere egiten, hain dago bere etenik gabeko ehizean tematua.
|
|
|
Intxurre, Otsabio, Mendikute, Illaun, Irukurutzeta, Atxolin, Azkonabieta, Gaintxipitxa, Gaztelu, Ertxin, Indamendi, Aldura, Igoin, Urdaburu, Zaburu, Urdelar... Batzuetan, inongo gailurretara igo gabe,
|
herri
batetik besterako bidea egiten nuen, mendizalerik gabeko bide galduetan barrena maizenik, txara sasiz betetakoetan galtzak urratzeko beldurrik gabe.
|
|
|
" Harantza zer dago?", galdetu zuen. " Hor badago
|
herri
bat", esan zuen enplegatuak, korrok egin zuen. Pausaldi baten ondoren:
|
|
2001
|
|
|
Izan ere, Joanes Etxegoienek berak idazten du istorioa, Nafarroako historia ez ofiziala, ildo horretatik joateak istorioa fizkiozko
|
herri
batean kokatzeko aukera ematen du, XVII. mendean. Joanesek, berriz, bere izkribua Andre Larralderi eskaintzen dio:
|
|
|
Herrien Erkidegoaren izpiritua herritarren eta kontseilari nagusi berrien buruan sarrerazi nahi dut. Egun,
|
herri
batek ez du bakarrik bere kantonamenduan proiektu ekonomiko bat aitzina eraman ahal, eta kantonamendu batek bakarrik ere nekez
|
|
|
bata, hemengo iragarle handiek (inbertsio handiak egiten dituztenak) Madrilera edo Bartzelonara jotzea nahiago izatea; bestea, kanpoko bi merkatu horiek profesional onak erakartzeko duten ahalmena (kanpaina eta soldata interesanteenak han daudelako). Bestaldetik, ezin dugu ahaztu publizitate sektorea ekonomia orokorraren atzetik ohi doala, hau da,
|
herri
bateko ekonomia sendoak publizitate sektore indartsua dakarrela. Era berean, publizitatea gure enpresek duten lehiatzeko erreminta izatearren, ekonomia orokor horretarako publizitate sektorea indartsua izatea lagungarria da.
|
|
|
Ekainaren 17an izango da, mendea zabaldu eta sei hilabetera, beraz. Berez, Gaztela eta Leongo administraziopean dagoen
|
herri
bat aukeratu dute aurten Arabako ikastolek. Marta Martinez Araba Euskarazeko koordinatzailearen esanetan," Trebiño Araba dela erakusteko modu bat izango da Araba Euskaraz Argantzunen egitea.
|
|
|
Kanpamenduetan lortu den beste gauza bat, eta niretzat oso garrantzitsua dena, izan da
|
herri
bat osatu dutela, oso antolatua, nahiz eta bizimodu zeharo ezberdinetako jendea heldu den bertara. Batzuek ordura arte bizimodu oso okzidentalizatua zeramaten (etxe onetan bizi ziren, lanpostu bat zuten hirian, Kaukason oporrak pasatzen zituzten...).
|
|
|
Sahararrak konturatu dira Nazio Batuek egin dutela beste denek egiten duten gauza bera, alegia handien interesak defendatzea: Marokok Frantzia du bere atzetik, eta interes ekonomikoak besterik ez ditu, baina hori nahikoa izaten da
|
herri
bati askatasuna kentzeko. Sahararrek garbi esaten dute:
|
|
|
Egileak berak ohartarazten zuen bere asmoa ez zela inolaz ere hori izan, 1800 urtetik hasita egunkarietan zein foiletoetan aurkitu ahal izan zituen Donostiako berrien, erreferentzien, argazkien eta irudien bilketa bat egitea baizik, apika mesedegarri izango zitzaiona mende horretan Donostiak izandako historia zintzotasunez kontatzera erabakitzen zenari. Berrietan, lehentasuna herri bizitza islatzen zutenei ematen zien, haiexek zirelako baliagarrienak
|
herri
bat barren barrenean nolakoa den jakin ahal izateko.
|
|
|
Egiaren ordua. Aukeren eremua zabala da, eta nahi duena aldaketa demokratiko bat normalizaziorantz eta bakerantz, zein nahi ez duena sufrimendu antzuaren enkistamendua, oso argi duen
|
herri
baten gizarte energia ugariaren inguruan kokatzen da. Horrez gain, laguntzeko ahalegin eskasak egingo ez dituen herria.
|
|
|
Gizabanakoenak zein kolektiboak diren eskubide demokratikoak eskubideak dira «per se», ez dira bozketapean irabazten ala galtzen, ez dira gehiengo zein gutxiengoen arabera bermatzen ala baztertzen. Erlijio baten kide edota sinesmen baten aldekoa izateko eskubidea ez da bozkatzen; modu berean,
|
herri
bati dagokion autodeterminazio eskubidea ez da bozkatzen; berez dagokio, eta kitto.
|
|
|
Memento honetan, eztabaida kontzeptuala dela pentsatzen dugu guk, bai kuantitatiboki bai kualitatiboki. Lehenik,
|
herri
bat dagoela aitortu behar dugu denok.
|
|
|
Euskararen egoera ere
|
herri
batetik bertzerat aldatzen dela kontuan harturik (batzuk UEMAn eta bertze batzuk guziz erdaldunak)," Bierrik" elkarteak Sakanako egituraketaren beharra islatzen du, euskal kulturaren aldetik eginiko saiakera sendoa, alegia. Etorkizun handiko elkarte eta komunikabideak direla erraiten ahal da, agerian utzi ditugun ezberdintasunak azken urteotako haur eta gazteen euskal matrikulazio masiboa leuntzen ari baita
|
|
|
Gorliz Plentziako jarraipen naturala da, herri bakarra bailiran, eta batak bestea jotzen daudenez, ez dakigu non amaitzen den bat eta hasten den bestea (hondartzan berdin gertatzen da).
|
Herri
batik bat turistikoa, jende gehien erakartzen duena bertako hondartza luze eta atsegina da, baina herriaren barnean ere badago zer ikusi: Sorkundeko Andra Mari eliza (X XI.ean eraikia eta XVIIIan berritua, dorre barrokoa nabarmentzen da), udaletxe gorrixka, Elurretako Andra Mari edo Andra Mari Agirre ermita (bista politak dituen atsedenleku batean), edota Guruztokia (1776).
|
|
|
Oraindik
|
herri
bat eraikitzeko dagoenean, kolaboratzeko arlo asko geratzen dira.
|
|
|
Horrelako
|
herri
batean egin daitekeen gauzarik atseginena zera da, kaitik ibili, itsasontzien sartu irtenak ikusi (Bermeok oso kai mutur aproposa du, eta gainera Izaro uhartea aurrean) eta kofradiako salerosketetan egotea da. Horrez gain, Bermeok oso alde zahar interesgarria du, eta bertatik ibiltzeko hiritik pasatzen den edonork ikusten duen Kasinotik hasiko gara.
|
|
|
Dolores Ibarrurik zioen bezala,
|
herri
baten historiaren zenbait unetan indiferentzia krimena da. Horietako une batean gaudelakoan nago.
|
|
|
Surfa gero eta gehiago hedatzen ari da, eta berarekin surfaren kultura. Gainera surfaren barruan kultura ezberdinak daude,
|
herri
batean egon daitezkeen moduan. Hippyagoak, pijoagoak...
|
|
|
|
herri
bat eraiki
|
|
|
Deikaztelu, Lizarrerriko bertze
|
herri
baten izena du Sartagudako ikastolak. Nondik datorkio?
|