|
2000
|
|
|
Lan hau Espainiako Gerra Zibilean Euskal
|
Herriko
lurretan kokatuta dago. Hala ere, ez du kokagune bakarra hiru baizik:
|
|
|
Eta eman zenizkidan, lehenik, apez erreboltariaren joan jinak ezin xeheroago, baita herritar katoliko eta jauntxo protestanten arteko gorabeherak ere: haiek Mathalasen aldekoak, eta hauek errege Luis XIV.aren aldekoak, zeinak, ediktu bat bitarteko, Zuberoako
|
herri
lurrak salgai jarri baitzituen eta zeinak Trois villesko jaunari bizkonde titulua eman baitzion, honek salgai zeuden lurrak erosi ondoren, ohoinkeria harekin batzuen eta bertzeen arteko liskarra pizten zuela; jakinarazi zenizkidan, gero, auziaren xuxentzeko asmotan batzuen eta bertzeen artean izan ziren konbertsazioneak, guztiak ere alferrikakoak, batean erregeren kontseilari jaun Bernard d’...
|
|
|
Gainerat, herritarren mesfidantza zegoan, eta ez zegoan deus egiterik mesfidantza hura uxatu ezean, etxegoiendarrenak izan ziren lur haiek jabe berria zutenez eta jabe hura Urbiango herria zenez gero: erran nahi baita ezen lur haiek
|
herri
lur zirela orduko, Leringo kondearen zerbitzuan aritu zen Burgosko kapitain lagun batenak izan ondoren, zeren, gerla maradikatu haiek galduz gero, kapitain hark bereganatu baitzituen etxegoiendarren lurrak, kondeari eskaini zizkion zerbitzuen ordain, eta zeren, handik urte gutirat, urbiaindarrei saldu baitzizkien kapitainak jauregia eta lur haiek guztiak, Burgostik urrun geratzen zitzaizkiolako e... Eta hargatik agertzen zituan herritarrak mesfidati eta gibel beldurti, ez baitzuten sinesten balizko olaren balizko irabaziak lurraren jabetasunetik jaso izan zituztenak baino handiagoak izan zitezkeenik, nahiz eta gure aitak behin eta berriz aitortu zien baietz eta baietz, Urbiaingo elizaren aitzinean zelebratu zen juntan, norat etorri baitzen erregeordearen mandataria ere.
|
|
2001
|
|
|
Euskal
|
Herriko
lurretan aurki genitzakeen guztien artean, zalantzarik gabe Nerbioikoa eta Guiurikoa ikusgarrienetakoak dira. Biak Araban ikusiko ditugu, eta gainera elkarrengandik hurbil samar.
|
|
|
Gauza orok du seksual alderdirik, lurrak ere bai noski. Euskal
|
Herriko
lurra ar ala eme ote da. Itsasoa emea omen da.
|
|
|
Quebec bitan zatituko litzateke: Quebec independente berria eta jatorrizko
|
herrien
lurrak. Gu ez gaude prest geure lu rrei uko egiteko", azaldu zidan John Pashagameskumek.
|
|
2003
|
|
|
Komunitate sentimenduak bultzatzen ditu besteren buruak eta lur eremuak errespetatzera. Komunitate osoarenak diren lurrak eta ondasunak ere badituzte, hemengo
|
herri
lurren parekoak.
|
|
|
F. G. Horren lekukorik agerikoena Euskal Herriei gertatutakoa da. Frantziako Iraultzaren eraginez hasi ziren
|
herri
lurrak eta eskumenak larriki galtzen, jatorrizko gizarte eta herri erakundeak ia erabat zapuzteraino, lehenik Iparraldean eta ondoren Hegoaldean, Frantziaren eta Espainiaren subiranotasun nazionalaren izenean.
|
|
|
behargin zaharrenei lan itunean agindutako soldata igoerarik ezbermatzea, 96.000 pezetako (600 euro baino gutxiago) soldata garbirik ez ematea (enpresaren barne agiriek taldearen emaitzak geroz eta hobeak zirela eta lantegiberriak zabaldu behar zituztela zioten arren) eta beharginak eurak lan-lekuz aldatzea; haien ordez, diru gutxiago irabazten duten neskato gazteak paratu zituztenlanean. Ene jaioterrian, berriz, bertako enpresa bat irentsi eta gero, multinazionalbatek
|
herriko
lurrik onenak hartu eta enpresaren zabalkunde plana abiarazi zuenduela gutxi; inork ez du bermatzen, ordea, hemendik hamabost urtera beste nonbaiten eskaintza hobea jaso eta beharginak kale gorrian utzita bertara alde egingoez duenik (hondakinak gurean utzita, bistan denez); multinazionalon beharginekiko jokabidea (lan sariak eta enparauak) txukun txukuna ere ez dela ondo dakiguhonezkero (esangur...
|
|
|
Neoliberalismoak ezarritako lege ankerrak bultzaturik, munduan beste asko legez Afrikatik familia bat ailegatzen da. Munduan beste asko legez euren
|
herritik kanpo
lur arrotz batean sartzen dira: ez dute inor ezagutzen, ez dakite nora jo...
|
|
|
Kapitalismo komertziala indarrez dator, eta lurra, gero eta gehiago, saldu eta eros daitekeen merkantzia hutsa da, bere konnotazio tradizionalak galduta. Guztien mesedetan erabiltzen ziren lurrak,
|
herri
lurrak, pribatizatuz doaz XIX. mende osoan zehar. Baserriak irizpide kapitalistekin hasten dira ustiatzen gero eta gehiago:
|
|
|
Ez zi  tzaion, ordea, arazoari taxuz aurre egin eta berriz ere luberritze lanera jo zen, eta, horrekin batera, gero eta baserri gehiago sortu zen. Baina, oraingo honetan,
|
herri
lurrak pribatizatu ziren. Gero eta gehiago, luberrigarriak diren baso eta lurretara joateko bideak pribatizatu egiten dira, eta kreditu sistemak eta errentak libre uzten dira, beti ere etxejabe eta mailegu emaileen  mesedetan.
|
|
|
Etxerako ez ziren anaiei eman behar  zitzaien dirua eta alaben ezkon saria erantsi behar zaio horri. Gerren finantzatzeak udalak
|
herri
lurrak saltzera eraman zituenean, baserritar askok protesta egin zuten beraientzat  oinarrizkoak ziren baliabideak kentzeagatik. Gainera, lur jabe berri askok hesitu egiten zituzten, eta lehen guztientzat zabalik zeuden bide askotatik igarobidea eragotzi egiten zen.
|
|
|
Egoera latza izan arren, baserritarrek gogor egin zien aurre liberalismo ekonomikoari, inolako abantailarik zekarkienik ez baitzuten ikusten: errentamendu askatasuna eta diruz ordaindu beharra,
|
herri
lurren pribatizatzea, aduanak lekuz aldatzean lehengaiak garestitzea, zergak ugaritzea, soldaduskara joan beharra... Bergarako bakearen ondoren, eta patata landatzeari ekin ondoren, egoera apur bat baretu bazen ere, XIX. mendean zehar, metodo kapitalista berrien sartzearekin batera, baserritarraren egoerak ez zuen, gero ere, hobera jo.
|
|
|
Karlismoa, funtsean, eraldaketa liberalen aurrean tradiziozaletasunak hartu zuen forma berria da. Euskal Herrian, Isabel II.aren aldekoen artean batez ere merkatariak, fabrikatzaileak eta zeuden, landa-guneak utzi eta Donostian, Bilbon edo Gasteizen kokatu ziren jabe handi eta
|
herri
lurren erosleak. Karlisten aldea, berriz, nekazariek osatzen zuten nagusiki, maiorazko txiki edo ertainen eta kleroko kideen buruzagitzapean; jarrera antiliberalak batzen zituen guztiak ere, arrazoi ekonomikoak, politikoak eta erlijiosoak zirela medio.
|
|
|
gero eta lan gehiago egin behar zuen; beren arbasoek baino gehiago. Gainera, lehen, herri baso eta
|
herri
lurrek nekazarien egoera eramangarriagoa egiten bazuten, prozesu desamortizatzailea abiarazi zenean, baserritarra aziendentzat larrerik gabe geratu zen, eta baita ongarri eta egurrik gabe ere. Nekazari ugari, goraino zorrez beteta, baserria uztera behartuak izan ziren; asko eskale egin zen.
|
|
2004
|
|
|
Leitza, mendi artean dagoen Nafarroako udalerria da. Nafarroako mendi gehienak, Bizkaian eta Gipuzkoan ez bezala,
|
herri
lurrak dira. Bertako nornahi, eta era berean guztiak dira, basoen jabe.
|
|
|
Herri bateko edo besteko lehenengo emakumea iritsiko zen tokian kokatuko zela muga deliberatu zen. Leitzako emakumea, bere
|
herriaren
lurrak mantendu nahian, ziztu bizian hasi zen lasterka mendian gora. Goizuetakoak, aldiz, neska irtirina izanik, denbora eman zuen bere burua apaintzen, jende ospetsua bertan egongo zelakoan.
|
|
|
Bueltako bidean Tantaduiko hariztia, San Juan Zaharreko karobia eta Santiagorako erromesei ostatua ematen zien Dorletako Santutegia bisitatuko ditugu. Zeharkatuko ditugun baso gehienak herriarenak dira, Leintz Gatzaga baita Gipuzkoako
|
herri
lur gehien duen herria.
|
|
|
Jada XVIII. mendeko azkeneko hamarkadetatik aitzina Ilustrazioak eta liberalismoak bultzatu nahi zuten zentralismo eta monarkiaren uniformetasunaren alde zegoen, nafar Gorteetan ere, talde sozial murritz bat, hain zuzen 1841.eko legea erredaktatuko zuena. Aurrerabidearen izenean, aduanak Pirinioetara eramatea eta maiorazkoen, eliz ondasunen eta
|
herri
lurren merkaturatzea »desamortizazioak» ezinbertzekotzat ikusten zituen talde sozial txiki eta aberats hark. Horixe egin zuten 1841.eko legearen bidez, ukitu detailetsu batekin:
|
|
|
Yanguas y Miranda Diputazioko Idazkariak idatzi zuen aurreproiektua. Legearen itzalpean, Erribera eta Erdialdeko handiek euren produktuei espainiar merkatua irekitzeaz gain, elite urri batek udalen gaineko tutoretza lortu,
|
herri
lurren salmenten erritmoa bere nahierara neurtu eta probintziako errenta publikoak maneiatu ahal izan zituen, apenas inolako kontrol politikorik gabe hainbat eta hainbat hamarkadetan. Erran dezagun, adibidez, 1885.ean oraindik ere zerga sistema zuzena herriz herri familia kopuruaren gainean zetzala »kapitazio sistema deiturikoa, familien ondasunak funtsean kontuan hartu gabe, hala hola leundu bazuten ere», liberalismoak ezarri nahi zuen ondasunen gainekoari muzin egiten, arazo teknikoak aitzakia.
|
|
|
Asteburuan herri kirola ikusteko aukera izan da inguruetan. Nuarben Euskal
|
Herriko
Lur Gaineko Sokatira txapelketako lehen saioa izan da, etxekoen erakustaldia eta guzti. Urrestillan, berriz, Urrezko Aizkora txpalketako hirugarren eta laugarren postuak jokatu dira, heldu eta gazte mailatan.
|
|
|
Nuarbeko festak direla aprobetxatuz asteburuan Euskal
|
Herriko
Lur Gaineko Sokatira txapelketa jokatu da bertan. Lauko txapelketa atzean utzi eta zortzikoetako lehena izan da jokatu dena.
|
|
|
Irudi alegorikoen bitartez poeta Euskal Herriazmintzo da, gure lurra Euskal Herria da eta euskal langileak bere herriaren alde lan egin behar du. Euskal
|
Herriko
lur hori bizirik dago eta kexu da, intzirika eta auhenka, batetikbe rtako gazteek abandonatzen dutelako atzerrira joanez lanaren eta bizi berri baten bila, eta bestetik ebatsia izan delako, ez delako libre. Hortaz, langileak herria landu, erein eta irauli behar du berpiz dadin eta aske izan dadin.
|
|
2005
|
|
|
Ekintzaile errepublikano sutsua zen, eta urteen artean Irungo zinegotzi aritu zen.
|
Herri
lur eta herri lanen ardura zuen, eta basoberritzea ere izan zen berak zuzendutako lana.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
lur hegaztiak. PEREZ, Fernando Pedro// Perez, Fernando Pedro eta beste (argazkiak).
|
|
|
bakartasuna gaztigu gisa jasan zuen. Negar egiten zuen, uharrak
|
herriko
lurrak bustitzen zituen bezainbeste, destinu larria deitoratuz eta herioa desiratuz. Ideia beltzez setiaturik jaikitzen zen eta eguna mutur higatzen zuen.
|
|
2006
|
|
|
Manexek lurraren jabetza nork zuen, nork ez, eta zergatik nahi zuen ederki agertu zuen. Alabaina, erran zuen ere Euskal
|
Herriko
lurra saldu zuen lehena euskaldun izan zela. Ezin dugu gure historia osoki Parisen gain ezarri, herrian dugu ere hori horrela izatearen ardura.
|
|
|
Auñamendiko gailurretik ikus daitekeen zerumuga berriaren aurrean, Euskal
|
Herriko
lurretako haranek eta herriek berdin jarraitzen dute, denborak aurrera egin izan ez balu bezala. Hala ematen du talaiatik, baina haranean behera abiatuz gero, gauzak zeharo ezberdinak dira, 2006ko martxotik ETAren su etenak itxaropenerako bide berriak ireki baititu.
|
|
|
Oieleku bazter batera utzita, errepidea jarraitzen badugu Eskasera iritsiko gara eta handik Artikutzara. Donostiako Udaletxearen jabego pribatua izanik, Goizuetako lurretan dagoen barruti hau, Iberiar Penintsula osoko eskualde euritsuena da eta Aiako Harriekin batera, Euskal
|
Herriko
lur eremu zaharrenetarikoa. Kokapenari dagozkion berezitasun hauei, gizakiak historiaurretik gaurdaino eragindako orbainak gehituz, Artikutzako paraje naturalak egundoko xarma du.
|
|
|
Hirurak Grupo Acciona ren bere garaian Nafarroako EHN enpresa publikoaren kontrola hartu zuen eskutik datozkigu. Batetik, Bilboko portuaren barruan dagoen lehen itsas parke eolikoaren inaugurazioa; bestetik, eguzki energia lortzeko Euskal
|
Herriko
lur eremurik handiena martxan jartzea Castejonen (Nafarroan). Eta azkenik, urte amaierarako bukatuko den munduko instalazio fotovoltaikorik handiena Milagron.
|
|
|
. 680 eta 640 kiloko Euskal
|
Herriko
lur gaineko txapelketak irabazi ditu Nuarbek, baina 600 kiloko txapela ezin izan du bereganatu. 600 kiloko txapelketako hirugarren ekitaldia Azpeitian jokatu zen larunbatean (hilak 22), eta Nuarbek irabazi zuen.
|
|
2007
|
|
|
“Ustelkeriaren aurkako fiskalaren eskuetan jarriko ditugu zinegotziak. Ezin dugu onartzen zinegotzi ustez ustelek gazteriari etxebizitza bategatik gehiago ordainaraztea bi hiruren mesederako;
|
herriko
lur jabe handi baten mesedera lurrak birkalifikatzeko egitasmoa da”. Nabarmendu dutenez, “onartezina” da etxebizitzarekin gazteriak daukan arazoarekin Udalak daukan lursail baten etxebizitza sozialak ez egitea:
|
|
|
Neurri horiekin, Europan ezagutzen den lur azpiko gela handiena da, eta munduko hirugarrena. Adituek diotenez, Euskal
|
Herriko
lur azpiko egitura monumental handiena da Pozalaguakoarekin batera.
|
|
|
Beste aldetik, Iparraldeko gizarteak nekazaritza eta artzaingo ekonomia zuen bizibide eta foruek herri lanok ere arautu zituzten. Barruko antolaketari dagokionez,
|
herri
lurren eta jabego pribatuaren arteko harremanak mugatu zituzten, bakoitzaren eginbeharrak eta eskubideak zehaztuz, foruen egituraketak sistema ekonomiko orekatua bilatzen baitzuen20.
|
|
|
ere bazen.
|
Herriko
lurrak ez baitira herriarenlurrak, herritarrek darabiltzatenak baizik. Jaberik gabekoak, berez.
|
|
|
Inbertsioetara 111.297,06 euro bideratuko dituzte. Horien artean handiena,
|
herri
lurretan mendi lanak egitea izanen da, 51.760 euroko aurrekontuarekin. Udal hirigintza plana egiteko 21.500 euro erabiliko dira eta eskolan moldaketa lanak egiteko 18.000 euro.
|
|
2008
|
|
|
Guztiz beste gauza bat gertatu zen, ordea, handik pare bat egunera ezusteko bisita bat izan zutenean. Ez ziren normalak bisita haiek, bisita arauak estu estuak izateaz gain, bai herria eta bai
|
herriko
lurretan zegoèn komentua ere munta eskasekoak ziren giza irizpide lurtar bati dagokionez?, oso tartekakoak baizik. Are gehiago:
|
|
|
82) 292 Eta 1804an, José Javier Amenabar eibartarrak 4.000 erreal bidali zituen Buenos Airesetik, gerra garaian armak hartu zituzten soldadu eibartarrei laguntzeko. Eskola altxatzeko, ordea, udalak Sevillan zeukan etxe bat saldu behar izan zuen293; eta udaletxea egiteko, 50.000 errealen balioko
|
herri
lurrak saltzeko baimena lortu zen. Kontzeju zaharra gaur egun Plaza Berriko 1 ataria dagoen lekuan kokatu zen, eta proiektua 1796rako egina zegoen arren, obrak 1800 urtean bukatu ziren.
|
|
|
|
Herri
lurren salmenta
|
|
|
1796an korrejimenduak 49.723 errealen balioko
|
herri
lurrak saltzeko baimena eman zuen, EiUA, A, 1,1, 7, Akta Liburuak(),.
|
|
|
Zentzu horretan, diputazioak debekatu egin zien jauntxo kaltetuei pertsona zehatzen aurkako salaketak bideratzea. Hori bai,
|
herri
lurretan kobratu zituzten beraien ondasunetan jasandako kalteak.
|
|
|
Konbentzio Gerrak eduki zituen ondorioen artean hiru aipatuko genituzke nagusiki:
|
herri
lurren desamortizazio prozesuaren hasiera, armaginen exodoa eta, asentista, karguaren desagerpena.
|
|
|
Diputazioak, estu eta larri, 4.504 erreal eskatu zizkion Eibarri, herrialde mailan bildu behar ziren 200.000 errealetatik zegokiona, hain zuzen371 Udalak, Eibarri eskatutako erreal kopurua gehiegizkoa zela-eta protestatu arren, ordaintzea erabaki zuen, maileguak lortuz eta premiazkoa ikusiz gero, udal lurrak salduz. Inorenganatutako
|
herri
lurren balioa eta erosleak zeintzuk izan ziren beste atal batean aztertuko dugu. Momentuz, aipagarria iruditzen zaidana hauxe da:
|
|
|
1808ko Batzar Orokorretan, Thouvenot jeneralak eskatutako bi milioi erreal banatu ziren Gipuzkoako udalerrien artean, eta Eibarri 4.501 erreal ordaintzea egokitu zitzaion. Kopurua oso altua ez izan arren, udalaren diru kutxan ez zegoen horrenbeste dirurik, eta auzokideen batzarrak nahiago izan zuen
|
herri
lurrak hipotekatzea biztanleen artean zerga berria banatzea baino410 Aurrerago ikusiko dugu nortzuk izan ziren erosleak, eta zein neurritan. Momentuz, 1808ko ekainerako, beste aukera batzuk albo batera utzita, gerraren gastuak herri lurren salmentaren bidez ordaintzea erabakita zegoela da aipagarriena.
|
|
|
Kopurua oso altua ez izan arren, udalaren diru kutxan ez zegoen horrenbeste dirurik, eta auzokideen batzarrak nahiago izan zuen herri lurrak hipotekatzea biztanleen artean zerga berria banatzea baino410 Aurrerago ikusiko dugu nortzuk izan ziren erosleak, eta zein neurritan. Momentuz, 1808ko ekainerako, beste aukera batzuk albo batera utzita, gerraren gastuak
|
herri
lurren salmentaren bidez ordaintzea erabakita zegoela da aipagarriena. Gerra hasia baino besterik ez zen, eta beharbada batzuek aspalditik gutiziatzen zituzten lurrak eskuratzeko profitatu zuten abagune hori.
|
|
|
Batetik, herrilurren desamortizazio prozesua ireki zuen, eta bestetik,, asentista, ren kargua desagerraraztea eragin zuen. Ez daukagu
|
herri
lurren salmentari buruzko daturik desamortizazioaren lehen fase honetan, eta bonapartetiarren garaian burutu zena aztertzeko ere zeharkako iturriekin konformatu behar izan gara. Oraingoan ere, Gipuzkoako herri gehienetakoa badago, baina Eibarri buruzko dokumentazioa falta da txostenetan.
|
|
|
Bonapartetiarren inbasioaren ondorioz burutu zen desamortizazioa askoz bortitzagoa izan zen, Antzinako Erregimenaren oinarri ekonomikoak suntsitu zituelako.
|
Herri
lur eta propioen salmentak udalaren diru sarrerak gutxitu zituenez, udal ogasuna orekatzeko kontsumo gaien gaineko zergak areagotu ziren. Gainera desamortizazioa deskapitalizazio abagune batean burutu zen, eta horrek lurraren balio jaistea eragin zuen.
|
|
|
Gainera desamortizazioa deskapitalizazio abagune batean burutu zen, eta horrek lurraren balio jaistea eragin zuen. Neurri berean, gerrak utzitako zorra
|
herri
lurraren balioarekin parekatu beharrak ordainagirien balio galtzea ekarri zuen, eta erosketak bermatzeko aukera bakarra 1/ 6 esku-dirutan ordaintzea izan zen. Testuinguru horretan, eskuko dirua zeukatenen espekulazio aukerak areagotu egin ziren, eta haien esku egon zen salmenta prozesuaren kontrola.
|
|
|
Horietarik gehienak nekazaritza eremuan bizi ziren, eta ez zuten onartu bigarren seirena ordaintzerik. Hirigunekoek, ordea, bahian zeuden
|
herri
lurren egoera argitu nahi zuten, lurroi ahal zenik eta etekin ekonomiko handiena atera nahian.
|
|
|
Udal gobernuan buruturiko aldaketak baino garrantzitsuagoak izan ziren ekonomiaren arlokoak, behin betikoak izan zirelako. Gerrak udalaren baliabide ekonomiko guztiak agortu zituen, eta horniketak bermatzeko eskaturiko maileguei aurre egiteko era bakarra
|
herri
lurren salmenta izan zen. Eibarri dagokionez, epeari buruzko datuak baino ez dira gorde, eta itxura denez estuasun latzetara heldu beharrik ez zen egon, auzokideen batzarrak 4.501 errealeko zerga ordaintzeko hasi baitzuen desamortizazio prozesua.
|
|
|
Eibarri dagokionez, epeari buruzko datuak baino ez dira gorde, eta itxura denez estuasun latzetara heldu beharrik ez zen egon, auzokideen batzarrak 4.501 errealeko zerga ordaintzeko hasi baitzuen desamortizazio prozesua. Hasieran,
|
herri
lurrak tasatutako prezioetan edo garestiago saldu ziren, baina behin lurren gosea asetu eta erosle potentzialek likidezia galdu ahala, udalak geroz eta prezio merkeagoetan eskaini behar izan zituen. Herri lurren salmenta deskapitalizazio eta debaluazio abagunean gauzatu zenez, prozesu honen erritmoa kontrolatzeak izugarrizko garrantzia hartu zuen.
|
|
|
Hasieran, herri lurrak tasatutako prezioetan edo garestiago saldu ziren, baina behin lurren gosea asetu eta erosle potentzialek likidezia galdu ahala, udalak geroz eta prezio merkeagoetan eskaini behar izan zituen.
|
Herri
lurren salmenta deskapitalizazio eta debaluazio abagunean gauzatu zenez, prozesu honen erritmoa kontrolatzeak izugarrizko garrantzia hartu zuen. Eskura dauzkagun datuak nahiko urriak diren arren, sasoiko udalkide batzuk erosketetan sartu sartu eginda ibili zirela dakusagu, batez ere 1810 urteko agintaldikoak.
|
|
|
Erosle indartsuenen artean, udalkide horiez gain, zerga biltzaile lanetan ibilitako batzuk aurkitzen ditugu, Suinaga bera adibidez, eta Pedro Atxa, 1804 urteko sisa biltzaile izandakoa. Gerraostean,
|
herri
lur guztia salduta ere gerra ordainagirien kopurua ordaintzeko lain ez zuela ematen ikusirik, frogagirien balioa depreziatu eta eskuratutako lurren balioaren 1/ 6a dirutan ordaintzera behartu zituzten. Hori delaeta, erosle batzuek arazoak izan zituzten herri lurren salmentak legeztatzeko orduan, horien artean herriko handiki batzuek ere.
|
|
|
Gerraostean, herri lur guztia salduta ere gerra ordainagirien kopurua ordaintzeko lain ez zuela ematen ikusirik, frogagirien balioa depreziatu eta eskuratutako lurren balioaren 1/ 6a dirutan ordaintzera behartu zituzten. Hori delaeta, erosle batzuek arazoak izan zituzten
|
herri
lurren salmentak legeztatzeko orduan, horien artean herriko handiki batzuek ere.
|
|
|
bitartean desamortizatu ziren
|
herri
lurren erosleak, ordaindu zutentuta lehen kopurua salmentaren prezioari dagokio, eta bigarrena tasazioari. Salmentak data eta guzti agertzen direnean, ermiten ondasunen desamortizazioei dagokie. erreal kopuruaren arabera ordenatuta.
|
|
|
Muruaren mehatxuak udal ondasunen birrintze prozesua bizkortu zuen. Udalaren fidatzaileek euren ondasun pertsonalak arriskuan ikusi zituztenean, eskrupulu gutxiago erakutsi zuten
|
herri
lurrak saltzeko baimena emateko orduan. Hurrengo hilean udalak, Eskaregik, hiru fidatzaileetariko batek?
|
|
|
Erosi gabe gelditu zen lurra lotetan banatu eta saldu egin zen. Beraz, I. Karlistaldiko zorra 1808 eta zehar eskuratutako ordainagiriekin
|
herriko
lurrak bahian zituztenek ordaindu zuten. Gerraosteko zorrak zituzten hartzekodunek auziarekin jarraitu zuten eta azkenean gainerakoek baino lur gehiago eskuratzea lortu zuten, euren artean Gabriel Benito Ibarzabalek.
|
|
|
son venttajas de que el mas estupido y rudo(?) las conoce»680 Murua ospela ukitzen ari zen, eta bazekien.
|
Herri
lurren pribatizazioaren ostean, udal ogasuna orekatzeko udalak eskainitako irtenbide bakarra zeharkako zergak areagotzea izan zen681, eta horien artean, ardoarena zen altuena, gehien kontsumitzen zen produktua baitzen682 Horrez gain, ardoaren hornitzaileak gozatzen zuten sasimonopolioan oinarrituz aberasten ari ziren, eta testuinguru horretan ez da harritzekoa Muruaren proposamenak herritarren in... Horregatik, Muruarena errefusatu ostean, udala Aranoren proposamena onartzera zihoanean, betiko baldintzetan?
|
|
|
|
HERRI
LURREN DESAMORTIZAZIOA 199
|
|
|
1817an, Jose Antonio Gisasola alkatea zela, bi urteko etenaren ostean, udalak
|
herri
lurrei buruzko txosten berria egitea erabaki zuen. Sebastian Argiano batzordetik baztertuz, Laskurain izendatu zuten batzordeko kide bakar, eskuduntza zabalekin:
|
|
|
Sinatzaileek ziotenez, zerga bereziak ezartzeko baimena eskatzen zenean lortutako dirua eginkizun zehatz bat betetzeko izaten zen, eta behin hori beteta, legearen aurkakoa zen kobratzen jarraitzea. Hori zen Bide, Gerra eta Iturriaren kutxen kasua, baimena bukatuta eduki arren, kontsumo gaiek zamatuta jarraitzen zuten eta833 Era berean, lortutako dirua, hain zuzen ere,
|
herri
lurrez jabetu zirenei ordaintzen erabiltzen zela ikusteak ernegatu egiten zituen. Horiei buruz ziotenez,«?
|
|
|
Ibarzabalen eta gainerakoen helegiteek akordioa gauzatzea oztopatu zuten, urtebetean zehar behintzat. 1846ko udalak, gainera, beste kexu bati egin behar izan zion aurre,
|
herri
lurren inorenganatzea udalak barik auzokideen batzar orokorrak baimendu behar zuelako. Udalak Buruzagi Politikoari eman zion erantzuna nahiko argigarria da, beste aitzakia batzuen artean, auzokideen batzarrak jokatzen zuen papera zeharo ahulduta zegoela adierazten digulako849.
|
|
|
Lurren erabileraren inguruan zegoen anabasa850 argitzeko harturiko neurrien artean, inolako jabetza agiririk gabe
|
herri
lurrak erabiltzen zituztenei kendu eta salmentan jartzea izan zen,«, abonando a los delatores un 3 %»851 Baina itxura denez ez zen nahikoa, salatzaileak gehiago saritu nahian, salatzen zituzten lurrak erosteko orduan lehentasuna eskaini baitzieten852 Era horretara lortuko zituen udalak, 1846ko irailaren 26an eta abenduaren 29an lote ezberdinetan banatuta errematera atera zituen lurrak.
|
|
|
Guztira, 255.546 errealen balioko
|
herri
lurrak saldu ziren. Horrek huskeria bat dirudi, inguruko herriei buruz darabilgun kopuruekin alderatzen badugu, baina kontuan hartu behar dugu epeari buruzko daturik ez daukagula, eta beharbada urte horietan burutu zirela erosketarik gehienak.
|
|
|
Beraz, darabilgun kopurua gutxienez bikoiztu egin genuke epean zehar, gutxi gorabehera, Eibarren desamortizatu ziren lurren balioa jakiteko, 500.000 bat errealetan ezarriz. bitartean erosketarik gehienak efektiboan ordaindu ziren, eta bitartean,
|
herri
lurrak gerrazerga bereziak ordaindu zituztenen artean banatu ziren.
|
|
|
: Eibarko
|
herri
lurren salmenta. Tasazio eta salmenta prezioak bat etorri ez ziren kasuak.
|
|
|
Testuinguru horretan, Iraegi eta Ibarzabalen proposamenek legea betetzeko apropos eginak dirudite, Iraegirenak tasazioaren bi herenak eskaintzen zituelako (erreal bat ere ez gehiago, ezta gutxiago), eta Ibarzabalenak ozta ozta gainditzen zituelako. Beraz, horrek biok behintzat, ondo baino hobeto ezagutzen zituzten
|
herri
lurren salmentei zilegitasuna emateko jarraitu beharreko arauak.
|
|
|
Zenbait autorek azaldu izan dutenez,
|
herri
lurren desamortizazio prozesuari onura atera ziotenak udaleko eta herrialdeko erakundeetako ordezkariak izan ziren437 Eibarren, 1810 urtea baino lehen noizbait udalkide izandako erosleak 10 ziren, eta salmenten% 26,2 eskuratu zuten. Beste bost, 1811tik aurrera izan ziren udalkideak, eta guztien artean% 42,4 erosi zuten.
|
|
|
Azpitalde horretako bigarren eroslea Manuel Antonio Murua da. Murua lur jabe txikia zen, 414 errealeko errenta gozatzen zuen, eta badirudi gastatu zituen 16.288 errealak lortzeko,
|
herri
lurren erosketaeta salmenta operazioetan inplikatuta ibili zela. Ikusiko denez, hainbat erosketa egin zituen beste batzuen izenean.
|
|
|
bitartean udalkide izan zirenen eta garai berean desamortizatutako lurren erosleen arteko harremana zehazteko beste bide bat ere erabili nahi izan dugu: 1808an udal karguak bete zituzten 7 lagunetik bakar bat aurkitzen dugu erosleen artean, Juan Bautista Baskaran, 733 errealeko erosketarekin; 1809rako hiru udalkideren nortasunak baino ez ditugu ezagutzen, eta inork ez zuen udalaren ondasunik erosi; 1810ekoan aritu ziren sei udalkideetatik Juan Antonio Gisasolak 1.242 errealeko
|
herri
lurrak erosi zituen, eta Jose Joaquin Suinagak 37.994 errealekoak. Azken hori, 1804an eta 1808an zerga biltzailea?, sisero??
|
|
|
Horiei, 1808ko alkatea izandako Ignacio María defuntuaren anaiaren bidez, ibarzabaldarrek eginiko erosketak gehitzen badizkiegu, bitartean udalkide izandakoek saldutako ondasunen% 48? 4 eskuratu zutela dakusagu. Proportzioa handitu egingo litzateke, 1809rako falta zaizkigun udalkide guztien nortasunak jakinda (hiru dauzkagu) eta horiek ere
|
herri
lurren erosleen zerrendan aurkituko bagenitu. Neurri berean, bitartean gauzatu ziren salmentei buruzko daturik ezak interpretazioetan zuhurrak izatera behartzen gaitu udalkideen eta herri lurren erosleen arteko harremana zehazterakoan.
|
|
|
Proportzioa handitu egingo litzateke, 1809rako falta zaizkigun udalkide guztien nortasunak jakinda (hiru dauzkagu) eta horiek ere herri lurren erosleen zerrendan aurkituko bagenitu. Neurri berean, bitartean gauzatu ziren salmentei buruzko daturik ezak interpretazioetan zuhurrak izatera behartzen gaitu udalkideen eta
|
herri
lurren erosleen arteko harremana zehazterakoan.
|
|
|
Herriko basoak esku pribatuetara igarotzeak beraien biziraupen baldintzak zuzen zuzenean erasotzen zituen: basoan biltzen zen egurra, etxeko sua pizteko; baita gaztainak ere, uzta txarrak gertatzen zirenean funtsezko elikagai bihurtzen zirenak; lurrik ez zeukatenen abereak
|
herri
lurretan bazkatzen ziren, eta mendi hegaletan ortu txikiren bat edo beste egiteko aukera zeukaten; basoan, ongarria egiteko beharrezkoa zen otea, garoa eta hostoak aurkitu ahal ziren. Goizetik gauera, ordura arte askatasunez erabiltzen zituzten lurrak galtzeak kolokan jarri zuen beraien bizimodua, Elgetako ordezkariak salatu zuen modura 1816ko Batzar Orokorretan439.
|
|
|
gerra bukatzear zegoen Debarroan, eta udalak lurrak utzi zizkien hartzekodunei berme bezala?, en prenda?? herriko gastua zenbatekoa zen eta herriko ondasunaren balioa ezagutu arte, etengabe debaluatzen ari baitzen udalak ezer egin gabe444 Gipuzkoako
|
herri
lurren bi herenak salduta zeuden jada. Fernando VII.ak, bere berrezarpenaren ostean? 1814ko maiatzean?, gerratean zehar burututako salmentak legeztatzen zituela ikusirik, Eibarko herri sindikoak saldu gabe gelditzen ziren lurrak txirotutako biztanleen artean banatzea eskatu zion udalari445 Astebete geroago bere susmoak plazaratu zituen,«?
|
|
|
Fernando VII.ak, bere berrezarpenaren ostean? 1814ko maiatzean?, gerratean zehar burututako salmentak legeztatzen zituela ikusirik, Eibarko herri sindikoak saldu gabe gelditzen ziren lurrak txirotutako biztanleen artean banatzea eskatu zion udalari445 Astebete geroago bere susmoak plazaratu zituen,«? temores fundados de que haciendose acaso la gente pudiente con las mas y mejores posiciones se verían privados absolutamente muchos indigentes? »446 Abagune korapilatsu horretan Eibarko Udalak
|
herri
lurren erabilera librea baimendu zuen. Hurrengo hilean herri lur guztia salduta ere, hartzekodunei ordaintzeko lain ez zuela ematen ohartarazi zuen447 Beraz, momentuz erabiltzen utzi arren, behin betiko banaketa egiten zenean lur horiek jabe pribatuen eskuetara pasatuko zirela ondoriozta dezakegu.
|
|
|
temores fundados de que haciendose acaso la gente pudiente con las mas y mejores posiciones se verían privados absolutamente muchos indigentes? »446 Abagune korapilatsu horretan Eibarko Udalak herri lurren erabilera librea baimendu zuen. Hurrengo hilean
|
herri
lur guztia salduta ere, hartzekodunei ordaintzeko lain ez zuela ematen ohartarazi zuen447 Beraz, momentuz erabiltzen utzi arren, behin betiko banaketa egiten zenean lur horiek jabe pribatuen eskuetara pasatuko zirela ondoriozta dezakegu. Uriartek dioenez, operazio hori ez zen hain erraza, banatutako lurrak erabiltzen zituztenei kendu eta jabe berriei eman behar baitzizkieten (Uriarte, 1998:
|
|
|
14). Badaezpada, udalak propioak saltzeko baimena eskatu zuen apirilean448 Itxura denez, ordurako
|
herri
lurrik gehienak eta baselizen eraikin guztiak salduta zeuden, eta udalari gelditzen zitzaion jabetza bakarra propioak ziren, hau da, errota, labe, burdinola eta abarrek osatzen zuten ondasun multzo heterogenoa.
|
|
|
Napoleonen inbasioan zehar alkate eta udalkide izandakoek izugarrizko dirutzak aurreratu zituzten alde bateko zein besteko gudarosteen horniketak egiteko471 Zorra udalak eskuratzen zuen, eta udalkide horiek zeukaten bermea udalerriaren ondasunak ziren, bien bitartean maileguen korrituak kobratuz. Egoera zeharo korapilatu zen, hartzekodun horiek konturatu zirenean saldu gabe gelditzen ziren
|
herri
lurren bidez eta arielen bidez lortzen zen dirua ez zela korrituak ordaintzeko adina. Irtenbide bakarra desamortizazioa bide zen.
|
|
|
1815eko otsailaren 14an Francisco Urkiola alkateak
|
herri
lurra saltzeko plan bat aurkeztu zuen. Estrategia berriaren lehen urrats gisa, udalerriko irategiak enkantera atera zituen, lurrok eskuratzeko baldintza batzuk ezarriz:
|
|
|
15). Gerra zorrik ez zeukatenek dirutan ordaindu behar zuten balio guztia, inolako aitzakiarik gabe472 Horrez gain,
|
herri
lur guztia salduta ere zorrak ordaintzeko lain ez zuela ematen ikusirik,«, se acordo rebajar al importe de dichos recivos rata por cantidad hasta igualar el valor de los terrenos concejiles»473 Hau da, herri lurraren eta gerra zorraren balioak parekatu zituzten, ordainketa agirien depreziazioaren bidez. Baldintza zorrotz horiek hartzekodun nagusien eskuetan utzi zuten gelditzen zen herri lurraren desamortizazio prozesuaren kontrola, eta horien artean, dirua eskura zeukatenek izan zuten abantaila.
|
|
|
Gerra zorrik ez zeukatenek dirutan ordaindu behar zuten balio guztia, inolako aitzakiarik gabe472 Horrez gain, herri lur guztia salduta ere zorrak ordaintzeko lain ez zuela ematen ikusirik,«? se acordo rebajar al importe de dichos recivos rata por cantidad hasta igualar el valor de los terrenos concejiles»473 Hau da,
|
herri
lurraren eta gerra zorraren balioak parekatu zituzten, ordainketa agirien depreziazioaren bidez. Baldintza zorrotz horiek hartzekodun nagusien eskuetan utzi zuten gelditzen zen herri lurraren desamortizazio prozesuaren kontrola, eta horien artean, dirua eskura zeukatenek izan zuten abantaila.
|
|
|
Gerra zorrik ez zeukatenek dirutan ordaindu behar zuten balio guztia, inolako aitzakiarik gabe472 Horrez gain, herri lur guztia salduta ere zorrak ordaintzeko lain ez zuela ematen ikusirik,«? se acordo rebajar al importe de dichos recivos rata por cantidad hasta igualar el valor de los terrenos concejiles»473 Hau da, herri lurraren eta gerra zorraren balioak parekatu zituzten, ordainketa agirien depreziazioaren bidez. Baldintza zorrotz horiek hartzekodun nagusien eskuetan utzi zuten gelditzen zen
|
herri
lurraren desamortizazio prozesuaren kontrola, eta horien artean, dirua eskura zeukatenek izan zuten abantaila.
|
|
|
Operazio guztia kudeatzeko hiru batzorde eratu ziren. Lehena Juan Andrés Laskurainek eta Sebastián Argianok osatu zuten, eta bere helburua, udalerriko
|
herri
lur guztien balioa kalkulatzea zen. Bigarren batzordearen funtsa, gerran zehar besterenganatutako lurren egoera aztertzea zen, gerran zehar udalak emaniko agiriak bilduz eta soroetako mugarriak egiaztatuz; batzorde honetan Urkiola alkatea, Gabriel Benito Ibarzabal eta Vicente Aldekoa474 aritu ziren.
|
|
|
Horren seirena? 265 erreal? bazen es enkantean bereganatu zuen
|
herri
lurraren balioaren 1/ 6a ordaintzeko dirurik gabe. Guk darabilzkigun datuen arabera Mandiolak egindako erosketa bakarra Heriagakura ez zeukan dirua, ordaindu ezinean ibiltzea benetan lotsagarria izan behar zen 1800 urteko alkate ohiarentzat.
|
|
|
Ikusiko dugunez, gerrak eragindako likidezia gabezia horrek426, deskapitalizazio bortitz horrek, eragin garrantzitsua izan zuen sinkronikoki gertatzen ari zen beste fenomeno batean:
|
herri
lurren desamortizazio prozesuari buruz ari gara.
|
|
|
|
HERRI
LURREN DESAMORTIZAZIOA
|
|
|
Barrutiak 3.700 hektarea ditu. Euskal
|
Herriko
lur eremu zaharrena Artikutzatik gertu dago, Aiako Harria. Hiru haitz nagusik osatzen dute:
|
|
|
Xuri gorrien aztalkari gaztearen lekua Augustek hartuko du. Brive, egia esan puntu premia larrian heldu da Euskal
|
Herriko
lurretara, aurreneko hiru partidetan bi berdinketa eta porrot bat erdietsi eta gero. Garaipena lortzea da Brivekoen helburua, jokalari eta entrenatzaileek aste honetan egindako adierazpenetan baieztatu duten bezala.
|
|
|
Stephen Hadley Etxe Zuriko segurtasun nazionaleko aholkulariaren arabera, larunbateko atentatu suizida izan da AEBetako soldaduak Pakistango lurretan sartzeko arrazoia. Bi helikopteroak Ipar Waziristan eskualde tribaleko Lwara Mundi
|
herrian
lur hartzen saiatu ziren, baina Pakistango soldaduek eta bertako talde armatuek tiroz galarazi zieten.
|
|
|
Gero eta hurbilago dago aurtengo uztak beteko dituen botilei kortxoa kentzeko unea. Egunotan botila horiek beteko dituen uzta biltzen ari dira Euskal
|
Herriko
lurretan, ardoa, sagardoa eta txakolina egiteko.
|
|
|
Guztiz beste gauza bat gertatu zen, ordea, handik pare bat egunera ezusteko bisita bat izan zutenean. Ez ziren normalak bisita haiek –bisita arauak estu estuak izateaz gain, bai herria eta bai
|
herriko
lurretan zegoèn komentua ere munta eskasekoak ziren giza irizpide lurtar bati dagokionez–, oso tartekakoak baizik. Are gehiago:
|
|
2009
|
|
|
Hala ere, abeltzaintzak eta nekazaritzak gaur arte iraun dute biztanle gune edo auzune sakabanatuetako bizilagunen lanbide nagusi legez. Komunitate horren ekonomi oinarria, ohituraz,
|
herri
lurra izan da. Jatorriz, lurrak herriarenak ziren, komunalak, eta orain dela gutxira arte landu gabeko lurrak; basoak eta goialdeetako lantzarrak, herri lurrak izan dira.
|
|
|
Komunitate horren ekonomi oinarria, ohituraz, herri lurra izan da. Jatorriz, lurrak herriarenak ziren, komunalak, eta orain dela gutxira arte landu gabeko lurrak; basoak eta goialdeetako lantzarrak,
|
herri
lurrak izan dira.
|
|
|
Edozelan ere, oraintsuko denboretara arte baserri auzoek lur asko erabili izan dituzte goialdeetan; eta hori
|
herri
lurtzat hartu izan dituztelako. Auzuneko etxeetatik ganadua lur horietara eroaten zuten; eta egurra ere lur beretatik ateratzen zuten.
|
|
|
Auzuneko etxeetatik ganadua lur horietara eroaten zuten; eta egurra ere lur beretatik ateratzen zuten. Jatabeko kasuan, une jakin baten
|
herri
lurren zati handi bat herritarren artean banatu zuten. Lote pribatuak egin zituzten, baina bakoitzaren eremua izendatu barik.
|
|
|
Jabe txikien artean banatzen ziren 22 lote, hain zuzen ere. Ondorioz, jabetza pribatuko lur bihurtu arren,
|
herri
lurren funtzionamenduari eutsi zioten. Librea zen herriko ganaduak partzelatutako esparruan askatzea, han bazka zitezen.
|
|
|
Prozesu horrek jabetzak, eskuz aldatu eta geroko salerosketen bidez, kontzentrazio maila batera eroan ditu. Bien bitartean Herriko Etxeak eta Aldundiak lur komunal edo
|
herri
lurrei eutsi egin diete.
|
|
|
Baina XIX. mendean aldaketa sakonak izan ziren
|
herri
lurren erregimenean. Gerra karlisten ostean, bai eta lehenagoko Independentzia gerra deitutakoaren ostean ere, zerga gogorrak ipini zizkieten Herriko Etxeei, eta ondorioz, euren mugapeko herri lurrak saltzera behartu zituzten.
|
|
|
Baina XIX. mendean aldaketa sakonak izan ziren herri lurren erregimenean. Gerra karlisten ostean, bai eta lehenagoko Independentzia gerra deitutakoaren ostean ere, zerga gogorrak ipini zizkieten Herriko Etxeei, eta ondorioz, euren mugapeko
|
herri
lurrak saltzera behartu zituzten. Era horretara etxe batzuek, behar den aberastasuna zutenak, pribatu egin zituzten ordura arte gozamen erregimenean erabili zituzten lurrak.
|