|
2016
|
|
|
trinkotasun hori ez da ordea euskaraz dakiten biztanleen dentsitatera mugatzen, herrian euskaraz egiten dutenetara zabaltzen baizik: bigarren eskakizun hau lehenengoa baino gogorragoa da, egungo egunean); b)
|
herri
giro zabaleko mintzajardun arruntak169 Xish en (gurean euskararen) aldeko nagusitasun moldaera argia, eztabaidarik gabea, izatea: " predominant and unharased" batetik," Xish will have its ‘own space’, i.e. functions in which it and it alone is normatively expected" bestetik.
|
|
|
Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide tatzen da haurren eta neska mutikoen mintzagaitasuna. Etxe inguruko, auzoko eta
|
herri
giro zabaleko mintzajardun arrunta bat dator, normalean, eguneroko interakzio familiar horrekin: etxeko eta kaleko hizkera gauza bera dira funtsean.
|
|
|
169 Fishman-ek halako zehaztapenik egiten ez badu ere pasarte horretan, pasartean bertan eta liburu bereko beste hainbat ataletan dioena gure koordenatuetan txertatuz honetara ekar liteke arnasguneetako
|
herri
giro zabal lasai horren oinarria: etxea eta auzoa, taberna eta denda, eliza eta herriko plaza, lagunartea eta aisialdia, bai eta (ahal dela) herriko edo herri inguruko lan jarduna.
|
|
|
Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide daketa (ma), (euskara erdaren) konpartimentazio soziofuntzionala (ksf) eta (herritarren) eguneroko jardun arrunta325 (eja). Azken horretan"
|
herri
giro zabala" aipatzen dugunean, honelakoak ditugu gogoan: asteroko feria azoka, elizkizunak326, herriko jaiak, erromeriak eta ibilaldiak, jendaurreko kirol saioak327, herritarrentzat antolaturiko hitzaldi eta ikastaroak.
|
|
|
325 Hots, etxean eta auzoan, dendan eta parkean, kalean eta jolasean, soziedadean eta tabernan, lagunarte hurbilean eta
|
herri
giro zabalean nagusi dena.
|
|
2019
|
|
|
• eja/ nm: etxean eta kalean, lagunartean eta
|
herri
giro zabalean nagusitasun moldaera argia du euskarazko jardunak, hitzez eta (hainbatean) idatziz. hitzezko nagusitasun hori interakzio informal espontaneoa eskatzen duten aurrez aurreko rol harremanetan da argien.
|
|
|
• eja/ nm: etxean eta kalean, lagunartean eta
|
herri
giro zabalean nagusitasun moldaera argia du euskarazko jardunak, hitzez. ez, ordea, idatziz. hitzezko nagusitasun hori interakzio informal espontaneoa eskatzen duten aurrez aurreko rol harremanetan azaltzen da argien.
|
|
|
• eja/ nm: etxean eta kalean, lagunartean eta
|
herri
giro zabalean nagusi da euskarazko jarduna, hitzez (ez idatziz). Interakzio informal espontaneoa eskatzen duten aurrez aurreko rol harremanetan ageri da argien nagusitasun hori. kalean eta lagunartean erdaraz egiten duen herritar multzoak pisu nabaria du ordea dagoeneko, gehiengoa ez bada ere. euskarazko hiztun talde hurbila, aurrez aurreko interakzio bizikoa, kontzentrazio dentsitatez ahultzen ari da baina, halere, kalean eta herri giro zabalean euskarazko jarduna da nagusi.
|
|
|
etxean eta kalean, lagunartean eta herri giro zabalean nagusi da euskarazko jarduna, hitzez (ez idatziz). Interakzio informal espontaneoa eskatzen duten aurrez aurreko rol harremanetan ageri da argien nagusitasun hori. kalean eta lagunartean erdaraz egiten duen herritar multzoak pisu nabaria du ordea dagoeneko, gehiengoa ez bada ere. euskarazko hiztun talde hurbila, aurrez aurreko interakzio bizikoa, kontzentrazio dentsitatez ahultzen ari da baina, halere, kalean eta
|
herri
giro zabalean euskarazko jarduna da nagusi.
|
|
|
Euskarak arnasguneetan, bere eremu geografiko eta soziofuntzional trinkoenetan, atzera egitea gauza larria da, nahiz eta (aspaldidanik edo azken mende erditik hona) berebereak ez dituen ingurumenetan jakite kontuan ezin ukatuzko irabaziak eskuratu dituen. harturik, eta denborazko eta geografiazko aldagaiak gogoan izanik, argi dago batetik Lastur edo ea ez direla tutera edo portugalete, ez orain eta ez une historiko zaharragoetan; bistan da, bestetik, 1940ko hizkuntza politika eta 1985ekoa ez direla gauza bera izan. hizkuntzaren osasuna neurtzeko orduan bi indar horiek nahasteak ondorio okerrak ateratzera eraman gaitzake. oso esanahi diferentea du euskararen gaitasuna igotzeak euskal herrian, oinordetutako euskarari esker, edota igoera berreskuratutako euskarari esker gertatzea. euskararen etorkizuna argiagoa eta baikorragoa da bera nagusi den eremu geografiko eta soziofuntzionaletan euskara transmititzen, ikasten eta erabiltzen denean, batez ere arnasguneetan indartzen denean. portugaleteko gazte batek eskolan euskara (pixka bat) ikasten duenean euskararen egoerak hobera egiten du zerbait, baina irabazi horrek ez du neurri bereko garrantzirik. aipatutako bi kasuok baikorrak dira. ...ortugaleten eta Sestaon 30.000 gaztek euskara ikasi duela hein batez, ikasgelatik kanpora osooso bakan erabiliz halere. demagun, bestetik, orain puntura arte arnasgune izandako, edota orain bertan arnasgune den, zenbait ingurumenetan (Bermeon, ean, Lekeition, ondarroan eta markinan adibidez) 1.000 gaztek euskaraz egiteari uzten diola, eguneroko mintzajardun arruntean (etxean eta auzoan, kalean eta
|
herri
giro zabalean ez zaielako transmititzen ari edo ez dutelako erabiltzen), aldi berean. kuantitatiboki, aski egoera baikorra izango genuke begien aurrean: 29.000 pertsona" irabazi" ditu euskarak. egoera soziolinguistikoaren azterketa objektiboagoa eginez, halere, laster konturatuko gara eremurik euskaldunenetan, are arnasguneetan, euskararen erabilerak hainbateko gainbehera izatea oso gauza larria dela. euskarak arnasguneetan, bere eremu geografiko eta soziofuntzional trinkoenetan, atzera egitea gauza larria da, nahiz eta (aspaldidanik edo azken mende erditik hona) bere bereak ez dituen ingurumenetan jakite kontuan ezin ukatuzko irabaziak eskuratu dituen.
|
|
|
saio amaierako zenbait ohar inguru (etxeko erabileran oinarriturik, gogoratu, 24 udalerri eta 8.421 hiztun). eskueran izandako datuak eta haietatik egindako sukalde lanketa zuzenak baldin badira," kalean ez (da) erabilera handieneko eremuen ahultze sistematikorik gertatu". e) Zer alde dago etxeko jardun esparrutik kalekora? alde handia dago batetik bestera.
|
herri
giro zabalarekin batera ahuldutako hizkuntzaren gotorleku nagusi izandako etxea ahultzen ari da nabarmen. hona Iñakiren aurkikundea: " etxeko erabileraren eta kalekoaren arteko aldea handitu egin da inguru euskaldunenetan azken 10 urteotan.
|
|
|
hori da, gure ustez, hizkuntzaren statusplangintzan eta rLS/ hINBe lanetan ari diren arduradunek (zaldizko zein oinezko) lehenik eta behin jakin behar dutena. zer pisu erlatibo dute, euskara belaunez belaun mantendu eta zabaltzeko ditugun baliabide aktiboenen artean, arnasguneok? hori da portzentaje zentrala, gure ustez, hizkuntza soziologia prospektiboaren eta preskriptiboaren ikuspegitik. demagun arnasguneetan bizi direlarik etxean eta (jakin ahal balitz, lagunartean eta kaleko
|
herri
giro zabalean) erabat edo nagusiki euskaraz egiten dutenak a2 direla, eta hegoaldean bizi direlarik eguneroko jardun arruntean (beste daturik ezean, demagun etxean) nagusiki euskaraz bizi direnak B2 ez ditugu datuak eskueran, a2/ B2 ratio horren kalkulu zehatza egiteko. ez ginateke harrituko, ordea, portzentaje hori a1/ B1 ekoa baino nabarmen handiagoa balitz. Litekeena da, lehen estimazio xume baten arabera, a2/ B2= %20 ingurukoa izatea.
|
|
|
garrantzi handia ematen dio Lionelek, neuk baino handiagoa apika, arnasguneen izaera paradigmatikoa definitzeko balio duen adierazle edo iragarle soziolinguistiko honi: bertako etxe erdaldunetan jaiotzen diren (edota bizi izatera arnasgunera datozen) haur erdaldunak behar adina euskalduntzen al dira, bertako
|
herri
giro zabalean (eta herri giro horren eraginez) herriko gazteen artean euskaraz integratzeko. Indarrean al dago XXI. mendeko arnasguneetan, 1625ean Lope martinez Isastiko lezoarrak (gipuzkoako kostaldera bizi izatera etorritako gaztelaujendea zela-eta) eguneroko kalegiro arruntean factum segurutzat ematen zuen mintzaldatze sendo hura?
|
|
|
Bere hitzetan esanik," ingurumen bat arnasgune den ala ez finkatzeko orduan, elementu interesgarrietako bat honako hau izaten da sarri: ...dago dudarik gertakari nabarmena dela erd> eusk mintzaldaketa hori, zinez eta benaz arnasgune direnetan; batez ere beteetan da mintzaldatze hori erabateko factum a, baina (osoa izatera iritsi ez arren) indar ohargarria du erasanetan ere. gipuzkoatik irten gabe ondo gogoan ditugu gazte denborako azpeiti azkoitietan, zumai zarautzetan, Lazkaon eta, berrikitanago, zerainen, kaleko lagunarteak eta
|
herri
giro zabalak erd> eusk norantzan mintzaldaturiko etorkin gazteak eta, bereziki, etorkinen seme alabak. egungo egunean nabarmen moteldu bada ere joera hori, ez da erabat galdu. orain ere balio handikoa izan liteke, horregatik, begiratu arinez edo ikerketa pausatuz herri bat arnasgune den ala ez argitzeko. ekarpen ederra da alde horretatik. Iñakik iradoki digunez, etxea bera baino erabakigarriago bihurtzen ari izan liteke kaleko lagunartea eta herri giro zabala (haurrei eta gazte gaztetxoei dagokienez parkean, jolaslekuan, kiroldegian, eskolan eta herriko plazan hezurmamitzen dena), mintzajardun arruntaren belaunez belauneko transmisioari dagokionez. on da, beraz, Lionel-en proposamena aintzakotat hartzea.
|
|
|
etxetik erdaldun diren umeak herri giroan, beste umeekin dituzten interakzioen ondorioz, euskaldundu egin diren ala ez. ez naiz maila formaleko euskalduntzeaz ari, eguneroko jardunean bizi eta indartu ohi denaz baizik. herrian, gazteen artean nagusi den euskal giroan, integratzeko lain euskara ikasten duten ala ez. elementu hori gehituko nioke m. zalbideren sailkapenari". ez dago dudarik gertakari nabarmena dela erd> eusk mintzaldaketa hori, zinez eta benaz arnasgune direnetan; batez ere beteetan da mintzaldatze hori erabateko factum a, baina (osoa izatera iritsi ez arren) indar ohargarria du erasanetan ere. gipuzkoatik irten gabe ondo gogoan ditugu gazte denborako azpeiti azkoitietan, zumai zarautzetan, Lazkaon eta, berrikitanago, zerainen, kaleko lagunarteak eta herri giro zabalak erd> eusk norantzan mintzaldaturiko etorkin gazteak eta, bereziki, etorkinen seme alabak. egungo egunean nabarmen moteldu bada ere joera hori, ez da erabat galdu. orain ere balio handikoa izan liteke, horregatik, begiratu arinez edo ikerketa pausatuz herri bat arnasgune den ala ez argitzeko. ekarpen ederra da alde horretatik. Iñakik iradoki digunez, etxea bera baino erabakigarriago bihurtzen ari izan liteke kaleko lagunartea eta
|
herri
giro zabala (haurrei eta gazte gaztetxoei dagokienez parkean, jolaslekuan, kiroldegian, eskolan eta herriko plazan hezurmamitzen dena), mintzajardun arruntaren belaunez belauneko transmisioari dagokionez. on da, beraz, Lionel-en proposamena aintzakotat hartzea.
|