|
2007
|
|
|
Eta hola egina izan zen. Xano hartu zuten, esku zangoak estekatu, garbitu ere hain zen zikina eta bereber utzia aspaldi hartan, eta
|
herri
beherean zen etxe zahar batetako borda erdi lurreratu batean zerratu zuten, janari gisa arto edo ogi bihiz ohatutako talo meta bat emanez ondoan. Eta Xanok, horiek guzien artean, ttiuttiuka eta hixtuz segitzen zuen, beti atxikiz ezpain xokoan, bere irri ezti eta umila.
|
|
|
alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez egunaz, kale xoko edo etxe atarrietan, bakea horra zagola zirudien. Arras satifos, kontzientzia garbi, biztanle guziak beren eguneroko lanetan berlotu ziren, lehenago bezala, eskolak jarraitu zuen bere erakaskuntza erakasle berri batekin, eta gauzak beren onean sartu,
|
herri
berri bat bailitzan.
|
|
|
heien jostaketetan zerbait falta zen, norbait falta zen, eta hori beren buru haurkin eta ezazoletan ezin onhartua zen. Elgar aditurik, deliberatu zuten, gau batez, joaitea
|
herri
behereko bordarat, jakiteko bederen zertan zen beren" pika mokoa". Poliki poliki hurbildu ziren, zelatan gelditu arrabots pikorrik ere ez zenez ozen, ateko gakoa bortxatuz dautzarazi eta daldaran, sartu ziren:
|
|
|
Zer ba! Gure
|
herri
ttipi hunen harrotzeko aski zen ba holako hezur kausitze bat gero mundu guzian ezagutua izaiteko, eta ez zuen gehiagoko axolarik hortaz! Zer mila debru behar zuten ba, gehienek, mundu huni interesatzeko?
|
|
|
— Bai, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak
|
herri
guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak dion ere, egunetik harat, paristar arkeologo batzuek ikusterat jiteko xedea dutela.
|
|
|
Alta, hala zen, Arñotek ezin zuen uka Maritzak iragartu bezala agitu zela, kuadernoan hala markatua zenaz geroz" nola debru posible da hori! Nik atorra altxatuta frogatzen dutana nola jakiten ahal du zer izanen den haurra sortu gabe?" Eta, gauzak ezin uka, kasu guzitan Maritzak arrazoina zuen berekin eta fama hori landetako ilarrean sua bezala kurritzen zen etxez etxe, herriz
|
herri
. Anartean, Arñot bere buruari beti galdezka ari zen" bainan nola debru egiten du beti egiaren kausitzeko", sekulan errantzunik aurkitu gabe:
|
|
|
Kalapiten erroa" Lastagaren jeloskeria Maddiri buruz" omen zen, herriko eiherazainaren lekukotasunaren arabera" bere senharrak erasiak egiten zizkion egunez egun sekulan ez zuelarik harrapatu hutsean". Eta holako egitateak oro idatziak direnez auziko paperretan, irakurtzen ahal da orrialdearen azpian nork eta nun baieztatzen zuen hauek edo harek errana, izenpedurarik ez bada agertzen ere, zeren eta denbora hetan, horren egiten zakienik gutti baitzen
|
herri
guzian.
|
|
|
Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez
|
herri
guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela. " Ez zinakien Lastaga harrapatua izan zela hilotz?" galde zion jujeak eta" ez, uste ginuen ez zela sekulan berriz agertuko" errantzun zuen Olatek.
|
|
|
Holako gertaeraren ondotik, herra zen azaldu
|
herri
guzian, Lastaga ez bazen ere hanbat maitatua eta estimatua auzo gune hetan," bakean bizi zagon jende trixte baten hiltzea eta manera hortan usteltzera uztea putzura botata ez da egiten den gauza bat" erran zuen Kaskail deitutako Sorobelen bizi zen orgile batek" gainera kanpotik etorritako soldado baten gandik, emazte ezleial tzar baten fagoretan truk balin bazen ere". Eta ez da harritzekoa hanbat lekukotasun agertzen bada auziko txostenean, dudarik gabe mihiak zalu libratu zitezkela holako gertakariaren komentatzeko, bakoitzak bere gorroto eta jeloskeriak azalduz.
|
|
|
Apez xaharrak zehaztu zuen, halere, berriak ez zuela inundik ere bera ordainduko, bainan elizan ibiltzen ez ziren gazteetaz artatuko zela eta, ez bazen errana izan ere, hola apez lana ikasiko zuela. Ikusiz apez berriaren aurpegi fin eta xuhaila, gaztaroa oraino utzia ez zuen haren gorputz mendrea, argi zegoen praktika luze baten beharra ukanen zuela
|
herri
huntako eliztarrekin bizitzen ikasteko. Hala ere, gure apez gazteak, doi bat musikari baitzen, ongi aplikatu zen astezken arrastiritan," Taize ko izpirituaren berme" zionaz, deus egitekorik ez zuten gazte zonbaiten biltzeko, korala baten muntatzeko estakuruan.
|
|
|
Apezpikutegitik manuak etorri ziren eta apez gaztea desagertu zen erabat, apez xaharrak ez baitzuen hain malerus iduri bere lagunak holako hutsa eginik. Azken batean, hamabost urtez berak buru eman zuen
|
herri
hartan eta ez zuen laguntza baten beharrik, bereziki hainbeste ahuleziaz hornitua zen apez gazte jilufri baten ganik. Bixtan dena, koralak sofritu zuen eta kasik gelditu ere, bainan ene arrebak bere lekua berriz hartu zuen eta eliza guzian berriz ezagun ziren" te deum" eta beste litaniak, hauek gure apez xaharra loriatzen baizuten, bere beharri tutek ez bazuten ere deus ezagutzen musika mailan, bederen igandetako oilaskoaren berri izanen zuela berriz handik goiti.
|
|
|
Santesteban apeza, apez gaztea zen, semenarioko ikaskuntzak berrikitan bukaturik, bere lehen postua aurkitu zuen
|
herri
ttipi batetan, nun ere eliztarrak doi bat mardo eta ezazolak ziren. O, ez fede gabekoak ez, bainan ez zitzaien iduritzen apezaren predikuek eragin handirik izaiten ahal zuela beren sineste mendrearen hobetzeko.
|
|
|
Jadanik guttik segitzen zuten igandetako ofizioa, eta nabari zen mezarat heldu ziren bakarrak, erlijionez beste arrangurarekin heldu zirela, hala nola, beren buruaren erakusteko edo gero mus baten egiteko hitzordua elizan zutelakotz, edo beharbada ere, famaren lotsaz. Horregatik zuten, apezpikutegian, deliberatu Santesteban apez gaztea
|
herri
hartara igortzea, pentsatuz bere gaztetasunaren gatik gauzak berraldatuko zirela eta elizatiarrak bereskuratuko zituela.
|
|
|
Egia erran, Josefina urrun zegoen, aranaren beste maldako
|
herri
ttipi baten alboan eta udaberriko ilunabar eder batean, Ximunek ikusi zuen, ardi zaintzan zagon batez.
|
|
|
Ez zuen ez konprenitzen nolaz bere haur gehiena harriturik zagon
|
herri
huntako alor eta pentzetaz. Eztare Joanesen sensualitatea, hunek nahi baitzuen hartu plazer tresna bat bezala.
|
|
|
Josefinak ez zion begirik ere eman Ximuni. Sabela borobiltzen hasia zuen Gillenen gatik, bestaldeko
|
herri
batetakoa, eta Ximunek, besteak bezala, ez zuen berarentzat gehiago deus balio, ez deus, bere orhoitzapenean. Haizea bezala ziren, eta bera lurra zen.
|
|
|
Bere lagun guziek xoro batentzat hartu zuten, goiz batez, kondatu zuelarik nola ohazpian gordetzen zituen zapetak atzartu eta xori bilakatu ziren eta airean abiatu kanporateko leihoak zeharkatuz, gaua han eraman jostaketan, berriz zapeta erarat itzuli artean, azkorrian. Beste egun batez, erran zuelarik nola gau ainara batzuek besotik poliki harturik ereman zuten zeru gorenetan gaindi, oihan,
|
herri
, mendien goikaldean jauregi miresgarri batetaraino, orduan irriz zaflaka eta imintzioka ari zitzaizkion eta geroztik Xori buru izen gaitiaz apaindua izan zen betiko.
|
|
|
— Badun gauza bitxirik
|
herri
huntan! Ezin konprenituzko gauza batzu!
|
|
|
Gaitzitua, goardia joan dun apezari erasia zonbaiten egiterat hea zertako zeinuak jo zituen, nork galdegin zeion holako egitaterik! Apeza aldiz, samur, Joanesen atzemaiterat, nolaz afera ttipi batentzat
|
herri
guzia airean ezarri zuen, seila zahar usteldu batek ez zuela hainbeste ixtorio merexi. Oldarturik, hunek berriz Piarresi bi paso eman dizkion, bestaldian hobeki kasu eginen zuela nor zertaz akusatu gabe!
|
|
|
— Ze, horiek oro egun? Ze debru bada ba
|
herri
huntan, hola mensteko?
|
|
2008
|
|
|
Zenbait aldiz, haizea mendebaletik zenean, entzuten nituen ezkilak, boz ezberdinetakoak. Auzo edo urruntxagoko
|
herri
bakoitxarentzat joiten zuten, begirale batzu balire bezala. Batzuetan, hauek entzutean etortzen zitzaidan gogora, bertsulari baten gogoeta, ezkilari doakiona:
|
|
|
Ongi merezitu afari on baten haiduru dagozen artean nahi nezaikezu erran, irakurle ona, ahopetik beharrira, Balitzanen ere, beste
|
herri
guzietan bezala, bizitzaile bezainbat pentsamolde badela eta, zuzen den bezala, bakoitxak berearen agertzeko eskubidea baduela. Berezko bidez doa beraz sentimen berekoen elkarretaratze edo multxokatzea.
|
|
|
Behar duzu jakin, irakurlea, zer gisetan moldatua izan zen egun batez Balitzaneko
|
herri
eder hau. Euskal mendi zoragarrien artean kausitzen den zelai batean kausitzen dira karrika moldatzen duten pilota plaza, eliza, bi ostatuak," Hemen Ongi" eta" Hemen ez Gaizki", Herriko Etxe eta beste eraiki altuak.
|
|
|
Ezin dukezu egin holako lan bat! Zure arreba Maiana eta zure bi ilobak maitatuak dira
|
herri
guzian. Zure aldera zorretan balinbadira ere ordainduko dizkizutela ez da dudarik.
|
|
|
Zortzietarik hamarrak artean,
|
herri
inguruko korrika.
|
|
|
Iduritzen baitzaigu herritarrek hartze dutela, urtean behin bederen, zenbait egunen pausua. Elgarrekin mintzatzeko, elgarrekin kantatzeko, hots,
|
herri
arartekotasunaren azkartzeko.
|
|
|
Hartuz geroz xedeak
|
herri
bestakoak Baldin izan daitezke bihotz gabekoak Gogoa bai pausuan, ez tripa jokoak!
|
|
|
Peio berritan asaldatu zen: Hauxe" porkeriak" nahi dizkigun sinetsarazi. Apostu
|
herri
txar honetan ez dela gehiago gezurtuez besterik.
|
|
|
Honek, karatsdura bat sorrarazten dio bere aitari bihotzean. Hemengo toki txarrez edo
|
herri
txarrez mintzo zaionean, iduri baitu urrezko jauregietan bizi izana dela hemendik joanez geroztik.
|
|
|
Erakatsiko deiat nik nor naizen!.. Errespetu gabeko ahalkegarria," apostu"
|
herri
hau basatzen ari dela!
|
|
|
Herritarren noizean behin elkarretaratzeak duen garrantzia. Herritar gazteak behar orduz urrunduak, berriz herriratzen ikustean azta daitekela ere
|
herri
amaren errespetua bere haurren alderatekoa. Bat ez doala bestea gabe arima azkarreko herrien iraunkortasunean.
|
|
|
Bat ez doala bestea gabe arima azkarreko herrien iraunkortasunean. Laudatzen ditu aurten, soldadogoa eginik herriratu direnak, hogei urtez Amerikan lan eginik etxera itzuli den Peio Xorroxtegi eta bururatzen hitz hauekin: Ongi etorri eta
|
herri
osoaren agurrak zueri.
|
|
|
Azkenean, hau harridura! Mahaiaren gainera jauzi egin du, bi besoak altxatuz" V" baten itxuran eta orro erlats lodi batean oihukatu: Zaudezte, balitzandarrak, bihotzak garbi eta beharriak axut,
|
herri
honen akabantza gogoratuko zaitzue entzunen duzuenean arbolen puntetarik zizarien kantua.
|
|
|
Haatik zuen ele gaixtoek ez dute hemen nehor hhunkitzen, ele gaixto edo txarra beti apaletik datorrelako. Ezin diozue histu orori idekia dagon
|
herri
besta hau, horretarako etorriak bazinezte ere. Beraz, bietan egina zaitzue hemendik lekutzeko galdea.
|
|
|
Noizez geroz dira hola euskaldunak, zerbait ikasteko gai izanez, herriz kanpoko aberastasunen mutil ereman baitute beren bizia? Beren
|
herri
ama eta horren mintzaira ahanzterainokoan, ororen sudurpean eta zimelki hedatuak diren hetsduren ondorioz. Halarik ere, hemen direnek ederki txalotu dute Ximun.
|
|
|
Bat denentzat, denak batentzat, zuhur hitz hauen beiramena haurretikakoa dute hemen, arbasoetarik hartu erakaspenaren argian. Joanes auzapezak eta beste ainitz
|
herri
buruzagiek lan eder bezain pizua deramate herri elkargo horri eguneroko funtsa atxikitzen.
|
|
|
Bat denentzat, denak batentzat, zuhur hitz hauen beiramena haurretikakoa dute hemen, arbasoetarik hartu erakaspenaren argian. Joanes auzapezak eta beste ainitz herri buruzagiek lan eder bezain pizua deramate
|
herri
elkargo horri eguneroko funtsa atxikitzen.
|
|
|
Gisa berean: aroztegi, hargin, auto antoletxe, zurgin eta mehaxturuak eta hauen langile mundua, aberastasun haundia da
|
herri
honetan. Eta Bihotz Etxe hori!
|
|
|
Balitzanen ez da ikusi, ez ikusiko ere naski, herritar bizilagun bat, zaurituaz, emaldituaz edo indargabetuaz kanpo, bizi nahi lukeenik besteren sakeletarik zilintzo. Adimendu arau horretan, eta horrengatik, da hau
|
herri
bat itxaropen argian bizi. Gora jaun auzapeza, gora balitzandarrak eta segi beretik.
|
|
|
Honi deia egina dio, etor zaikion laguntzaz. Balitzane
|
herri
honetan gertatzen den mixteriozko afera baten zuzentzeko, bien artean asmaturikako eskupilaldi zerbaiten medioz.
|
|
|
Handik laster, Seroraborda deitu monasterio bat zegoen
|
herri
batetarat heldu ziren. Serora etxeko samatsetik txioka, karaka, karranka eta kukurrukuak ezagun ziren eta Gorrail gutiziaz daldaran zagon.
|
|
|
Emazte batek itzultzen zituen eta berriz itzultzen, behar orduko prest izan zitezen. Baina,
|
herri
aldetik zetozen auzo batzuk pasatu ziren eta denak berehala kalakan hasi: hau gurinaren prezioaz, hura oilaskoen salmentaz, beste bat zamaltzainaren alabak egiten zuen ezkontzaz, eta honek senarra erraietarik minez du, eta haren suhiak adarrak baditu, eta oihal garbizaleek lana ez dute ongi egin, eta hau eta hura, mila eta milaka solas jorratuz.
|
|
2009
|
|
|
Eta Helena, barkamena billatuz: Zurekin konfintzi haundia du orduan hortaz aipatzeko. Ez da erraz izango hemen bezalako
|
herri
ttiki batean, denak dena jakiten dutenian, eta denetaz metitzen direnian.
|
|
|
Ezkoztik gure
|
herri
ttikiko farmazianuak egiten ditu fortunak zimurrak gordetzeko kremarekin, azala lehuntzeko pomadekin, zelulak hatzarazteko gelulekin, eta gisa hortako porkeri izaten ahal diren guziekin. Ez da denentzat txarra izandu Mayiren iduriko zimur haste hori.
|
|
|
Laster Timok Bitiñeren galde egingo dio hari, eta gizonak erakutsi:
|
herri
bazterrean, lizarrak inguruan dituela, harresi apal batez inguratutako etxea; bera, berriz, Juan, lizar haiexek erdi ezkutatzen duten Maxerre etxean bizi da. Esan ere esango dio, Bitiñeko Mariaren iloba dela bera. albaren irudiak 30
|
|
|
" Ura mendi barrenetik etortzen da... Urbegietan sortzen da
|
herri
behekaldean. Guk herrian bi begitako urak ibiltzen tugu.
|
|
|
Afaritan, sierran hasi zuen baso-lanaz hitz egin zien,
|
herri
txiki batean egiten ari zen etxeaz... Gero, bertako baratzeaz ari, atera beharreko belarrez eta gainetiko lanez mintzatu ziren etxekoak.
|
|
|
Mapa hartan xehetasun batzuk antzematen ahal dira: nibel marrak,
|
herri
ubideak, errekak.
|
|
2010
|
|
|
Alemanek Hungaria indarrez hartu ondotik, segidan naziek erasoak juduen aurka hasten dituzte. Lehenik,
|
herri
ttipietarik hiri handietara eramaten dituzte eta han biltzen. Handik, lehen treinek konzentrazio zelaietara igortzen dituzte.
|
|
|
Lehen solairuko gelak karrika ilun eta azanzkor baten aldera dira, Keleti geltokitik hurbil; horretik, trenak ekialdera abiatzen dira. Gure
|
herri
ttipia eta lasaia utzirik, Budapest agertzen zaigu zaratatsua eta zorigaiztokoa." Neurtzen duena" mintzatzen hasten da.
|
|
|
Urrean sinesten ez duten
|
herri
berri baten mugara heltzen haiz.
|
|
|
Hotzez eta gosez hilen dira tren bagoi baten barnean, Ravensbruk eko kontzentrazio zelaitik Burgau kora eramanak izanen direlarik. Gerla bukatu ondoan, Hungarian Komunistek boterea hartu orduko, Gittaren senideak lur jabeak izanik, ekialde aldera lekutuak izanen dira, beste eskualde bateko
|
herri
batera. Gittak orduan, etsiturik, leherturik, bere familia biziarazi eta artatu du.
|
|
|
Argi Berria zurrupitan eta denetan isurtzen da belaunaldi guzien gainera,
|
herri
guzien gainera, ukapen guzien gainera.
|
|
2012
|
|
|
...datzeko jainkoak mutu eta ixil direlarik indarrak flakatzen ari eta bakartasuna leize ideki bilakatzen lehen leihorretako biztanleen kemena nola hazten zen ez dakigu bizitzeko atsegina eragile zitekeen amaren gozoak haurraren bidea egin zezakeen bainan egun dakigun eta ikusia dugunarekin nola marratu biziko atsegina gure mundua ehortzia dutenen fidantziarekin gure euskara hemen galdua daukatenekin
|
herri
mutu eta elkor bat eraikitzen ari daukutenean biharko munduak eraikiz bakotxa basamortuko arkaitz bilakatuz elgarri so eginez mendiko urak ordokietakoekin bat eginez errekak itsaso bilakatuz minak eztituz eta elgar entzunez sortaldeko eta sartaldeko musikak bilduz mugak aurdikiz
|
|
|
Bazen ere hor Ooxtina, bere ahizpa, sekulan etxetik kanpora joaten ez zena, hila hura ere. Bazuen etxen mutiko bat, semea bezala hazi zuena, beste
|
herri
batetarik horrat etorria. Alabainan laborari etxe ederra zen, herriko aberatsenetarik eta horren kurriarazteko jendea behar zen.
|
|
|
Eki haizeak zeru hutsean uxatu hodeien hats itzulika goiari doan ardatz zorabio bidearen aihen bihurri mahats amets urtaroak geldirik mendeak ixil orduak latz betierearen zain negu eguzki jorrail lili uda mortu udazken errauts izerdia merke eroslea xuhur ostatuan kanta haurrek garrazi gurdi zahartu soto erori landa larre
|
herri
hustu
|
|
|
...en zainlari eta Nafarroako errekak laster eta argi menditik behera dabilanak eta iturri hura zaldiarekin gelditu baitzen erresumako neska pollitenak irri ezti batekin agur egin baitzizaion orhoit da Errege Azkarra eta begi bustiek mortua gordetzen lehen ezpata ukan zuelarik nola bihotza indar eta herriko itxurez bete zitzaion eta han zabal eta urrun zeruzelaia eta gogoan euskal lurraren eztitasuna
|
eta
herri min latz batek itotzen bihotza... barrandari baten deiak gauaren ixila zauritzen eta xutiturik
|
|
|
Martin Larralde Bordaxuri Rochefort-eko galeretan hilak kondatzekorik bazeukan. Herriko nagusi eta desjabetuen artean
|
herri
berdin bat egiten ginuela zion fedearen aginduak, Caesareri Caesarena eman behar ziola. Jabetasuna lapurketa dela irakurria nuen ere eta heriotzeraino joaten ahal zen lurraren jabetasun menderen mendeko nahikeri hori, ezin jasana zitzaidan.
|
|
|
...berdin hedoi pizuen izar bustiekin ur xirripak kantari edo gaua behar bada mendi urddinak itsasoan izar hotzak kantari ez hemen bezala ez hemengo gaua auhenaren gaua indarren ezeztatzailea gogoaren erhoarazlea erraiten delarik ez ene herriko guzien izenean ene herrian barda bere buruaz besterik egin du batek tiro bat ahoan bakarrik bizi zen mendian nork hil du nork kezka bidegabea zabaldu dio ene
|
herri
mutuak ene herri mespretxatuak ene herri umiliatuak bizia kendu dio buru puskez eta odolez inguraturik barnea urratzen ari zait higitzen naizelarik etzanik argiak itsutzen nau odolak lotu begiak ezin hetsiz itzultzen dira jadanik kaskak urrun dira orain ez ditut senditzen forma bitxiak dituzte izarrek irri egiten diotet ez dut beldurrik ez ene herriko guzien izenean ene herrian mendiak jauzika ar...
|
|
|
...uen izar bustiekin ur xirripak kantari edo gaua behar bada mendi urddinak itsasoan izar hotzak kantari ez hemen bezala ez hemengo gaua auhenaren gaua indarren ezeztatzailea gogoaren erhoarazlea erraiten delarik ez ene herriko guzien izenean ene herrian barda bere buruaz besterik egin du batek tiro bat ahoan bakarrik bizi zen mendian nork hil du nork kezka bidegabea zabaldu dio ene herri mutuak ene
|
herri
mespretxatuak ene herri umiliatuak bizia kendu dio buru puskez eta odolez inguraturik barnea urratzen ari zait higitzen naizelarik etzanik argiak itsutzen nau odolak lotu begiak ezin hetsiz itzultzen dira jadanik kaskak urrun dira orain ez ditut senditzen forma bitxiak dituzte izarrek irri egiten diotet ez dut beldurrik ez ene herriko guzien izenean ene herrian mendiak jauzika ari dira ibaiak igu...
|
|
|
...rripak kantari edo gaua behar bada mendi urddinak itsasoan izar hotzak kantari ez hemen bezala ez hemengo gaua auhenaren gaua indarren ezeztatzailea gogoaren erhoarazlea erraiten delarik ez ene herriko guzien izenean ene herrian barda bere buruaz besterik egin du batek tiro bat ahoan bakarrik bizi zen mendian nork hil du nork kezka bidegabea zabaldu dio ene herri mutuak ene herri mespretxatuak ene
|
herri
umiliatuak bizia kendu dio buru puskez eta odolez inguraturik barnea urratzen ari zait higitzen naizelarik etzanik argiak itsutzen nau odolak lotu begiak ezin hetsiz itzultzen dira jadanik kaskak urrun dira orain ez ditut senditzen forma bitxiak dituzte izarrek irri egiten diotet ez dut beldurrik ez ene herriko guzien izenean ene herrian mendiak jauzika ari dira ibaiak iguzkiarekin jostetan emazt...
|
|
|
Aitaren etxea defenditu nahi dut bainan notarioak dena gakatu zuen ontasun pribatua denaz gero ezin naiz sartu ere opor egunetan kanpotarrek beteko duten etxean otsoak ote dira ene aitari kasu eman gabe lur eta
|
herri
xurgatzaile
|
|
|
Teilatua, aldarea, ur benedikatu ontzia, bataio harria, denak galdu dira. Kendu dituzte noizbait, apez,
|
herri
gizon eta guzien benedizionearekin. Kalostrapea, teilatua erori ondoan, harri meta bilakatua da.
|
|
|
Burdin beltzaren golde gogorraz lur lehortu hau iraultzen:
|
herri
agortu honen erraiak has zitezen ernaltzen. eta zioiat ere:
|
|
|
Otsozelaiko harpea zizelkatu huela harriari gainditzen haizela hire
|
herri
langilearen izerdi
|
|
|
Eta derauiat ere: hire San Leongo hilobi ahantzitik euskal harri barreatuak deitzen dituzkala bil bitez zotal egunen deiak arkaitza eta itsas belarra mendi goretako arranoa erreka legarraren arrainekin irrintzina intziriarekin harri lerroetako otoitz ahantzia bidexketan entzun arte ez dadila ezpata golde bilaka
|
herri
hustuen hotza odol beroen kaldak har dezala gorrotorik gabeko borrokan eta euskarak kateen hausteko giltza eman diezagula ez dezaten sekulan erran ahal hemen populu bat izan zela harresi eta tenplorik gabe Gernika ez da Babilonia hala ere erre eta Kartagoko ahanzduraren gatza ixuri hala ere euri gozoek belarra sortu oroimeneko portuen joan jinean altxatzen dira kantoreak harresien eresi balizko e...
|
|
|
Martoonia hilerrien eta pilota plazaren artean kokatzen zuxun. Haur ninduxularik, beste hainbeste
|
herri
ttipietan bezala, hilerrietan jostatzen gintuxun frangotan, kukulauka eta hola lasterka eliza guretzat erraldoia zuxunaren itzulian. Noiztenka ere sartzen gintuxun Martooneko funtsetan, etxe gibeletik, hilerrietako murrua jauzi egin eta.
|
|
|
Soziologia aldetik, egonkortasun sozialaren aldeko joerak primatzen direla, eta gutxiengo militanteak itotzeko mekanika dela esan izan da. Kritika politikoak, bere aldetik, argi uzten du erabaki handienak parlamentuetatik kanpo eta, noski,
|
herri
kontsulta zuzenik gabe hartzen direla. Azken finean, demokrazia errepresentatiboa tresna egokia da buruzagiak aldatzeko, eta guztiz desegokia, berriz, gizartea aldatzeko.
|
|
|
Eta horra non nazionalismo berriak ageri diren Balkanetan, eta Ekialdeko nazionalismoak ez dira batere antzinako modelo iraultzailekoak; nazionalismo horiek ez dute inondik ere onartzen aipatzen zen internazionalismo proletarioaren lehentasuna, ezta existentzia ere. Jende horrentzat nazionalismo proletarioa gezur bat zen, komunisten gezurra errusiar edo serbiar handien nagusitasuna bermatzeko, estatuaren guztiahaltasuna laguntzeko eta
|
herri
minorizatuak hobekien zanpatzeko.
|
|
|
Hungarian armadako maniobretan beti gorriak ziren," gureak" komunistak, eta etsaiak kapitalistak, Mendebaldekoak; gaur egunean maniobra taktikoetan esaten da" errumanoak hortik etorriko balira zer egingo genukeen". Nolabait, komunismoaren ideologia
|
herri
horien gainetik pasa da nire belaunaldiaren gainetik" formacion del espñitu nacional" pasa zen bezalaxe, eskolan inposatzen ziguten, baina ez genuen sinesten eta gure baloreak hortik apartez hartzen genituen.
|
|
|
Aldakuntza hau beldurgarria da, gu sinetsita egon baikara internazionalismo proletarioaz, eta gaur egunean ikusten ari gara nola horretan formatuak izan diren
|
herri
guztiek kontsideratzen duten zapalkuntzaren estakuru bezala, besterik gabe.
|
|
|
Eta jarrera hori da Mihail Bakuninek XIX. mendean zuena bezalakoa: " edozein
|
herri
zanpaturen abertzale naiz". Gure herriaren abertzale, hemengoa naizelako, euskalduna naizelako eta Euskal Herri hau zanpatua delako.
|
|
|
Ageriko diren modeloak arretaz ikertu dira. Azken finean, egia da geneukan modelo iraultzaileak porrot egin duela; langile,
|
herri
zapalduak, denok batean, munduan gaindi, mugimendu orokor batean ikusten zituena, gaur egunean estrategia aldetik ez dago aktualitatean eta ez da eginkorra. Hala eta guztiz ere, etika bati begiratzen badiogu, jende bezala jarrera iraultzaileari begiratzen badiogu, aktualitatean dago utopia gisa, ez lehen uste genuen estrategia gisa, baina oraindik utopia gisa dago zutik.
|
|
|
Analisi horrek asko kezkatu nau: behin eta berriz azpimarratu dute
|
herri
batek bestearen gibelean lortzen zuela independentzia, eta oso gutxitan aipatu da nola lortzen ari ziren independentzia horiek, hain zuzen, modelo iraultzailearekin hautsiz eta Mendebaldeko modeloa onartuz. Sobera erraz parekatu da gure egoera Ekialdeko fenomenoekin, esanez nazionalismoa zutik eta aurrera doala non nahi.
|
|
|
Zinezko oposizio iraultzailearen esanahia autogestioa izan behar da, eta
|
herri
mugimenduek hartu behar dute protagonismoa, koordinazio egoki eta ez autoritario baten bidez.
|
|
|
Poliki poliki, abertzaletasunari eman zitzaion eduki berezia aienatuko da, eta nazionalismoaren esanahi arruntaz neurtu dugu gurea ere. Esanahi arrunta diot, eta hortaz izendatu nahi nazionalismo iraultzailea baino iraunkorragoa den fenomeno historikoa, hemeretzigarren mendetik hona ezagutzen dugun nazionalismoa,
|
herri
berezitu bakoitzari egitura politiko bereizia dagokiola defenditzen duena. Nazionalismo honetan, ezkerrak, eskuinak eta beste gainerakoek ere hartu eta hartzen dute parte, kontutan harturik oso fenomeno zabala dela, sozietate osoa sakonki ukitzen duena.
|
|
|
72 Adibide bat, historikoa, Hipercorekoa eta: " Katalunia eta Euskal Herriko
|
herri
langilearen kritika onartzen dugu eta aringarririk gabe hartzen dugu gertakari latz horren erantzukizun handia; gure ibilbide iraultzaile zintzoaren jarraipenaz, ekintza horretan egin huts larria ezagutzen dugu". Baina hori terrorismoa zela bazekiten isildu zirenek ere.
|
|
|
Ryan 1981ko otsailaren 6an hil zuten, eta handik astebete batera Madrilen bederatzi eguneko torturen ondorioz hil zen Joxe Arregi, ETAko militantea. " Konparaketak" egin eta,
|
herri
mobilizazio zabalena bigarrenaren kontra gertatu zen. Bigarren arazoa:
|
|
|
Liburuan sozialistak agertzen dira agintzen, profezia gisa nahi baduzu, baina batez ere eboluzio logiko baten barnean. Eta demokrazia burges autoritario hori, borroka armatua egiten jarraitzen duen
|
herri
baten errepresioarekin guztiz konpatible ikusten nuen. Gehiengoak onartzen du errepresioa, sistemarekin ados direnentzat holako zera demokratiko bat dagoen bitartean.
|
|
|
Nahi duzunagatik, baina gure eta espainolen arteko komunikazioa eten egin da. Oso grabea da hori, lehen gure iraultza Espainiako iraultzaileekin elkartasunean emango zela uste baikenuen, ez baikenuen inondik ere pentsatzen Espainiako
|
herri
osoa aurka dugula. Zein puntutaraino ari den nazionalismo irrazionala sartzen Espainian, arrazoi batek esplikatzen du:
|
|
|
Gurean ere izan da aski istilu eta bortizkeria, batez ere gerrillak inozenteak edo etsai guztiz subjektiboak sakrifikatu dituenean, horretaz arta handiaz pentsatzeko. Baina, ene iduriko, gerrilla baten efikazia eta justifikazio historikoa neurtzen duen parametro nagusia,
|
herri
zanpatuarekin duen loturaren sakontasuna da. Herri borrokan gerrilla ongi integratuta aritzen denean, iraultzaileak ezin diezaioke justifikazioa ukatu.
|
|
|
Bigarrena, positiboa. Hau da, borroka armatuak Hego Euskadin duen
|
herri
lotura eta esanahi historikoarengatik, problema ez dela amnistia, barkamena edo birtxertatzea, baizik eta negoziazioa, borrokatzeko gai eta asko irauteko gauza den mugimendu indartsu batekin. Zer lor daitekeen negoziaketa hauetan, zer mugimenduak egin, ongi neurtu eta haztatu behar dira; baina nehork ez pentsa errendizio soilaren eguna heldua dela.
|
|
|
Baina" ETAk ezin Estatua garaitu, eta Estatuak ezin ETA akabatu" esateak ez du soilki egoera deskribatzen; ikuspuntu honen azpian diren aitormenak azaleratu behar dira. Gure aldetik, negoziaketaren nahia akiduraren aitormena da, estatua garaitzeko eta
|
herri
osoa gureganatzeko dugun ezinaren marka. Beraz, negoziaketak triunfalismoarekin uztartzea analisi ahula edo adar jotzea besterik ez da.
|
|
|
Estrategian, biolentzia militarraren errol nagusia eta
|
herri
borroken leku guztiz handia beti emanak izan dira hauteskunde instituzioen bidez lortu daitekeena baino askoz garrantzitsuagotzat.
|
|
|
Azken hamar urte hauetan
|
herri
borondatea jakinarazteko pribilegiatu den forma, bozen bidez eta alderdien ildotatik doana izan da; hori demokraziaren marka dela, uste publikoak onartu du eta Europan sartzeak normalizatu egin du balore hori; alderdien arteko harremanetan, era berean, hauteskunde edo erreferendumei zor zaien errespetua berez doa.
|
|
|
Puntu bateraino, ETA HBk berak legitimatu ohi du jarrera hori, batez ere Konstituzio Espainola Euskadik onartu ez duela lehen mailako argudio gisa behin eta berriz erabiliz, eta ETAk duen
|
herri
sostengua HBk lortutako boz kopuruekin uztartuz. Egoeraren normalizazioak, egiten bada, indar gehiago emango dio oinarrizko balore honi:
|
|
|
Eta horiek hola, atzera bota egin dira ideia horien kontra ezartzen diren bi diskurtso alternatiboak: Batek dio:
|
herri
menperatuek insurrekzioaren bidez erakusten dute beren egiazko borondatea.
|
|
|
Demokrazia formalaren arabera, negoziazioaren lana gobernu hautatuari dagokio bereziki, eta negoziaketak ontzeko lanetan hautetsien eginkizuna, bakarra izan gaberik, oso garrantzitsua da. Beraz, negoziaketak bururatzeko,
|
herri
presioak eta talde armatuaren bermeak jarrai, jarraituko dira: baina protagonismo zuzena, estatuaren aldetik behintzat, hautetsiei dagokie.
|
|
|
Eta, horiek, hola, negoziaketen edukiaz ohitura demokratikoek markatzen dituzten zedarriak aski garbiak direla hartu da kontutan. Hitz batez: ETA HBk, beren burua eta beren ingurutako indar sozialen egoera eta etorkizuna zuzenki negozia ditzakete Espainiako gobernuekin. Berriz, ETA HBren eta Gobernuaren artean ezin erabaki ditzakete (bai aipatu edo bideratu, baina ez erabaki) ohitura demokratikoen arabera
|
herri
bozketen bidez trenkatzen diren arazoak: formula honen presentzia ezinbestekoa izango da.
|
|
|
(10) Zentzu honetan interpretatu behar dira dokumentuak eta deklarazioak. HBko Mahai Nazionalaren aldakuntzak Gobernuaz arduratzeko egiturak prestatzen ari direla erakusten omen du, eta behin botere egokia lorturik, erreferendum batek ekar omen dezake independentziaren aldeko
|
herri
pronuntziamendu argia. Baina eztabaida honetan ari diren boz guztiak ez direla publikoan entzuten iruditzen zait.
|
|
|
(16) Hauteskunde eta erreferendumen ondorioak ditut buruan. Ezin diezaiekegu komeni zaigunean balore osoa ematea,
|
herri
borondate garbia balitz bezala, eta komeni ez zaigunaren balorea ukatu eta arbuiatu hauteskundeen esanahia kapitalismoaren pean ahuntzaren gauerdiko eztula delako... Herri borondatea agertarazteko pronuntziamenduen balorea sistemari dagokio, baina, printzipioz, sistema berean ematen diren ondorio guztiek balore bertsua dukete.
|
|
|
Herri Batasunaren aldetik ere, beldur naiz analisia desegokia dela: momentu batez pentsatzen zen bazutela legitimitate eta gaitasun politiko nahikoa Herri Batasunaren ideia eta helburuak
|
herri
guztiari hedatzeko, eta negoziaketa gauza taktiko probisional bat bezala planteatzen zen azken helburuetara heltzeko. Ez dakit orain ulertuko duten ETA Herri Batasuna, gauzak aldatzen ez diren bitartean, ez dela gauza herri guztia bereganatzeko eta mugiarazteko azken helburuetaraino.
|
|
|
momentu batez pentsatzen zen bazutela legitimitate eta gaitasun politiko nahikoa Herri Batasunaren ideia eta helburuak herri guztiari hedatzeko, eta negoziaketa gauza taktiko probisional bat bezala planteatzen zen azken helburuetara heltzeko. Ez dakit orain ulertuko duten ETA Herri Batasuna, gauzak aldatzen ez diren bitartean, ez dela gauza
|
herri
guztia bereganatzeko eta mugiarazteko azken helburuetaraino. Zentzu honetan, negoziaketa inposatzen da bi arerioen azken helburuak lortzeko ezintasunaren ondorioz.
|
|
|
Nazionalismoa oso fenomeno proteiformea da: diktadurapean den
|
herri
baten askatasuna lortzeko, demokraziazale izan daiteke; etsai etnikoak ukatzeko eta zanpatzeko, demokraziaren aurkakoa. Demokraziaren jite nagusi bat, hain zuzen, gutxiengoei ematen zaien tratamendua da.
|
|
|
Nazioartean, inperialismoaren aurkako sistema sozialista eta
|
herri
menperatuen elkarkidetza antzinako urak dira, guztiz joanak. Sobietar Batasunak uko egin dio nazioarteko iraultzaileen buruzagitzari, eta orain arte adibidetzat aipatu diren estatu gehienak perestroika antimarxistan abiatuak dira.
|
|
|
Libertarioek nahi zuten borroken eta elkarteen lotzeko eta elkarri laguntzeko erakunde kontsultagarri soila; marxistek, berriz, lekuan lekuko egoerak ikertzeko eta denentzako balio zukeen estrategiaren ontzeko zuzendaritza politiko iraunkorra nahi zuten. Leninek gero erranen zuenez,"
|
herri
desberdinetako langileen borroka proletarioarentzat taktika bakarra" behar zen eta hori atera zen garaile.
|
|
|
Borroken osagarritasuna?: bai, baina soilik alderdi bakarrak den dena kontrolatzen duenean, eta bereziki esku-makilak dituen sindikatu eta
|
herri
erakundeak erabiltzeko. Berriz, sozialismoaren alde beste modu batez borrokatu nahi dutenentzat, horientzat ez da errespeturik; bai, noizbehinkako aliantzak onartzen ahal dira, alderdiari horrela komeni bazaio, baina usu etsaiak bezala kontsideratuak dira, eta disidenteen suntsiketa politiko edo fisikoa onartzen eta eragiten da.
|
|
|
Barne funtzionamenduan, nahikerien adierazpen librea sustatzen da, erritmoak eta desberdintasunak errespetatzen dira, kontrakoak leuntzen eta denentzako oinarriak bilatzen saiatzen da. Mugimendu honetan bilduko dira ez soilki elkarte berriak, baizik eta ezkerreko erakunde tradizionalak, gehi sindikatuak, gehi
|
herri
indigenen ordezkariak, eta mentalitatea, denek dute aldatu. Aldatu, bai, eta aldakuntza ez da bakarrik politikaren monopolioa galduko duten egitura tradizionalentzat:
|
|
|
Tamalez, terrorismorik bada, eta askatasunaren aldeko terrorismoaz ari naiz. Pentsalari iraultzaileek mugatu dute, eta, oro har,
|
herri
xehearen aurka zuzen jotzeari deitu diote terrorismo. Nazioartean ez da terrorismoari buruzko definizio baturik, estatu terrorismoa, eskuin muturrekoa edota mugimendu nazionalista eta iraultzaileena dena batera kontsideratu nahi direlako.
|
|
|
taldearen iraunkortasuna eta indarra, taldearen sostengu ekonomikorako neurriak, militanteen mendekatzeko ekintza soilak, ez dira irizpide hoberenak. Irizpideak bilatu behar dira eragin orokorreko alorretan, bereziki
|
herri
sostenguan eta denentzako balio diren helburuen lortzean. Eman dezagun, euskal kostaldeko plan nuklearraren gelditzea garaipen orokorra zen; gauza bera erran genezake herri ekimenetan ezker abertzaleak luzez ukan duen eraginaz, gehiago dena, hauteskundeetan ongi babestua zelarik:
|