|
2000
|
|
|
Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako
|
herri
indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko
|
herri
indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
2001
|
|
|
1981 urtean Osasun Mundu Erakundearen eta Nazio Batuen aurrean aurkeztu zituzten beren salaketak. Geroztik, etengabe aritu dira nazioarteko mota guztietako elkarteekiko harremanetan, haien artean talde ekologistekin eta giza eskubideen eta
|
herri
indigenen aldekoekin.
|
|
2002
|
|
|
Egiaztagiria eskuratu nahi duten enpresek oinarrizko hamar baldintza bete behar izaten dituzte: Dekalogo Berde ezagunean baso tropikalak, epelak, borealak eta arbola sailak sartzen direlarik,
|
herri
indigenek beren eskualde, lursail eta baliabideak eduki, erabili eta antolatzeko eskubideen lehentasuna aldarrikatzen da.
|
|
|
|
Herri
indigenek milaka urteko herentzian jasoriko jakinduriak gizakia ingurumenaren osagaitzat jotzen zuen.
|
|
|
Gai horiek, besteak beste, basoen babesa eta espezieen suntsipena, tokiko baliabide genetikoetarako sarbidea, hala nola sendagai berriak garatzeko erabiltzen diren landareak. Konbentzioan parte hartu zutenek, halaber, Nazio Batuen Baso Foroarekin eta beste erakunde batzuekin,
|
herri
indigenak barne, lankidetza indartzea erabaki zuten, “basoetako biodibertsitatea zaintzeko esperientziak ezagutu eta partekatzeko”. Ingurumenaren arabera, Europako Batasunak funtsezkotzat jotzen du baso baliabideen erabilera jasangarria “premiaz” ziurtatzeko ekintzara bideratutako lan programa bat onartzea.
|
|
2003
|
|
|
Gainera, erakunde humanitarioei eskatu zien terrorismoa “ozen eta argi” salatzeko, baita agintariek “nahita egindako indarkeria” ere. “Tortura, arbitrariotasuna eta exekuzio sumarioak, desagertze behartuak, atxiloketa arbitrarioak, gutxiengoei tratu txarrak ematea,
|
herri
indigenak eta etorkinak oso zabalduta daude”, esan zuen Ramcharanek. Babes mekanismoak Goi komisarioak munduko gobernu guztiei eskatu zien giza eskubideak babesteko mekanismoak berrikus ditzatela, eta, beharrezkoa bada, hobe ditzatela.
|
|
|
...uzatu nahi han aipatu ziren xehetasun solidario guztiekin, ez baititut gainera guztiak gogoan (apunte xehe batzuk gordetzen ditut goiz hartakoak jakina, aurrerago, kronika hau idazteko garaian, guztiz baliagarriak izango ditudanak); nolanahi ere, akordatzen naiz taldeko surrealistak esan zuela Toreatzaile bat, Adarkada bat elkarte antitaurino bortitzeko partaide zela; beste norbaitek adierazi zuen
|
herri
indigenen eta koralezko arrezifeen alde borrokatzen zela; Utzi armak txokuan eta ibili munduan elkartea ere aipatua izan zen, eta agure sinpatiko batek, Manuelek, Falangekoa zela esan zuen. Luis irakurle eruditoak, izar ziztulari baten abailan, adeitsuki zuzendu zion hutsa:
|
|
|
Belem-en (Brasil), 2003ko urtarrilean Panamazoniar Foroa antolatu zen. Bertan bildu ziren, Amazonasko auziaazte rtzeko, lurralde horri lotutako herrialdeetako pertsonak —Bolivia, Peru, Ekuador, Kolonbia, Venezuela, Guyana eta, jakina, Brasilgoak—, eta
|
herri
indigenetako ordezkari ugarik ere parte hartu zuten. Herrialde anitzetan ere ari dira prestatzen Nazio, Lurralde edo Udalerri mailako Foroak, eta Florentzian uraren arazoari buruzko Foro bat ere aurreikusten da.
|
|
|
Halakoxeak izan dira emaitzak, kaltetuak gero eta gehiago baitira: emakumeak,
|
herri
indigenak, nekazari txikiak, hirietako txiroak...
|
|
2004
|
|
|
Euskaltzaindia eta Nafarroako Gobernuak Argentinako hirian Espainiako Hizkuntzaren Akademiak antolatu duen Espainiaren III. Kongresura joan dira. Euskal Herrian Euskaraz taldea aldiz,
|
herri
indigenek eta ezker sozialak antolatutako hizkuntzen kongresuan parte hartzen ari da.
|
|
|
Maputxe, guarani, aimara, ketxu eta toba herrietako ordezkariekin batera daude Euskal Herria, Herrialde Katalanak eta Galiziatik joandakoak. Kongresuko antolatzaileek Estatu espainiarreko hizkuntz gutxituei toki berezia eskaini diete, hiru hizkuntza horiek,
|
herri
indigenenak bezala, espainieraren inperialismoari aurre egin behar izan diotelakoan. Euskal Herrian Euskaraz gonbidatu dute, eta taldeko kide Gabi Basañez dago han.
|
|
|
Rosarioko Nafarroako Etxean mikrofonoa eskutan eta telebistako kameran aurrean rantxerak abesteaz gainera, hitz gogorrak izan baitzituen euskara eta Hizkuntzen I.go Kongresuaren aurka. Sanzen iritziz, «lekuz kanpo» dago
|
herri
indigenek antolatutako batzarra: «Eztabaidaezina den kontu batekin konfrontazioa bilatu nahi dute, espainiera espainiar guztien hizkuntza baita.
|
|
2005
|
|
|
" Espazioko pasionea" n erlijioaren ukitua ezagutu ez duen zibilizazioa, jainkoen beharrik ez duen zibilizazioa asmatzen du. Lurrean izandako
|
herri
indigenen konkistaren estrapolazio tragikoa egiten du. " I, Robot" narrazioan Blade Runner filma gogoratzen duen giro pean gure mundu ultrakomunikatu honen egitura itogarriek sortu duten isolamenduaren alegoria egiten du.
|
|
|
|
Herri
Indigenen Nazioarteko Eguna izango da bihar: 300 milioi pertsona 70 herrialdetan
|
|
|
Hainbat GKEk tribu indigenen aurkako bereizkeria salatu dute Bengalako Golkoan, tsunamiak herrialdea suntsitu eta sei hilabetera, 200.000 hildako baino gehiago utzita.
|
Herri
Indigenen Nazioarteko Eguna bihar mundu osoan ospatzen dela aprobetxatuz, hainbat GKEk horren berri eman nahi izan dute. Ayuda en Acción erakundeak azaltzen du Tamil Nadu estatu indiarreko irula indigenak diskriminazioaren biktima direla laguntzak jasotzean.
|
|
|
14
|
Herri
indigenek eskubidea dute bere lurrak, lurraldeak eta natur baliabideak kontrolatzeko eta bere bizimodu tradizionalari eusteko. Honen barnean dago bere biziraupenerako baliabideak gozatzeko uneko segurtasunerako eskubidea.
|
|
|
Honen barnean dago bere biziraupenerako baliabideak gozatzeko uneko segurtasunerako eskubidea.
|
Herri
indigenek eskubidea dute bere lurraldearen, lurra, airea, ura, itsasoko izotza, basa bizitza eta beste baliabide batzuk barne suntsipena edo degradazioa ekar dezakeen ekintza edo jokabide mota ororen aurrean babesteko.
|
|
|
Funtsezkotzat jotzen du gai sozio-ekonomikoak eta ingurumenekoak integratzea. Baina programa horren faktore erabakigarrietako bat zera izan da, gobernuko zein gobernuz kanpoko eragileen, enpresari, GKE,
|
herri
indigena, zientzialari eta abarren, arteko eztabaida, garapen iraunkorrari buruzkoa, instituzionalizatu izana, ezen posible egin du gizarte talde eta erakundeen ezinbesteko partaidetza garapen iraunkorrera begira.
|
|
|
Osterantzean, Foroak ikusten zuen proposatutako dialogo prozesua oso burokratizatuta zegoela bost interes talderen artean, honakoak baitziren: langile sindikatuak, GKEak,
|
herri
indigenak, nekazarien sindikatuak eta multinazionalak. Eta talde sozialek, gainera, ulertu zuten bere inplikazioaren bidez gizarte kontrako prozesu bati zilegitasuna eman nahi izan ziotela.
|
|
2006
|
|
|
Ameriketan ere ibili nintzen eta hangoa kontatuko dizut. "
|
Herri
indigenen mugimendua" esaten dute han. Bolibarren garaitik hona asko aldatu dira gauzak.
|
|
|
Aberria eta! "
|
Herri
indigenen mugimendua!". Horrek esan nahi du Kolonbiako indigenak senidetzat daukala Peruko indigena.
|
|
|
Izan ere Boliviako errepublikako presidentea bakarrik ez, Ameriketako jatorrizko
|
herri
indigena guztien presidente ere izendatu zintuzten. Hori ez da titulu txikiagoa...
|
|
|
Ohore bat da niretzat Ameriketako indigena guztien presidente izatea. Horrek askoz ere gehiago konprometitzen gaitu bizitzaren alde, humanitatearen alde, eta batik bat
|
herri
indigenen alde apustu egitera. Indigenak historikoki kanporatuak eta marjinatuak izan dira, politikoki zapalduak, kulturalki alienatuak, ekonomikoki lapurtuak, eta sozialki gorrotatuak eta mespretxatuak.
|
|
|
Berdin Espainia ere, familia espainiar batzuk bai behintzat. Baina nik Ingalaterrako zenbait dokumentutan irakurri izan dut, beraiek
|
herri
indigenen esterminazioa pentsatu zutela, gu eliminatzea, gu akabatzea. Ongi da, saiatu ziren, baina eutsi egin dute, eutsi egin dugu, eta orain guk ez dugu inor akabatu nahi, bakar bakarrik nahi duguna da denek eskubide berdinak izatea.
|
|
|
Argentinako Estatuak uda honetan erantzun die nondik atera ez dakienak egin ohi duen moduan. Epaile batek ukatu egin die indusketa gehiago egitea, fiskaltzak ez die onartzen nortasuna eskatzaileei beste arrazoien artean argudiatuz
|
herri
indigenek nortasun juridikorik ez dutela eta balizko hildakoen ondorengoei eskatzen dizkiete familiako harremana esplikatzen duten paperak, denek dakitenean oraindik ere badirela paperik gabe marjinalitate osoan bizi diren indigenak lurralde horietan. Baina hitz egin zain 60 urte itxaron dutenak azkenik mintzatu badira, ez dituzte erraz isilaraziko berriz.
|
|
|
" Gertakariok zirraragarriak izanagatik ere, askoz gehiago dira bestelakoak, hau da, kontinente guztietan gertatzen ari diren
|
herri
indigenetako hizkuntz galera erabatekoa. Kultura menderatzaileek indar magnetiko handia dute anbizio handikoen artean, hezigaitzengan, jakingura dutenengan, kontentagaitzengan..., gazteengan, hitz batean.
|
|
|
Kontua da arlo askotan EZLNarekin batera lan egiten dugula:
|
herri
indigenen osasun eta hezkuntza sistemaren kudeaketan, hizkuntza eskubideen defentsan, nekazal lurren banaketa egokia bermatzeko garaian... Elkarlan horrek ez du esan nahi zapatistez bakarrik arduratzen garenik.
|
|
|
|
Herrietan
indigenak taldetan banatzen ziren, lanbidearen araberako banaketa zen. Talde hauek lan egiten zuten Estatuarentzat eta Estatuak kontrolatzen zituen.
|
|
|
Mehatxu larria planetako biodibertsitatearentzat,
|
herri
indigenentzat eta garapen bidean dauden herrialdeentzat
|
|
|
Hala ere, egoera hori aldatzen ari da dagoeneko biopirateria izenez ezagutzen den zerbaitengatik. “Bioprospekzio” tekniken bidez, bioteknologian espezializatutako ikertzaile eta enpresek baliabide genetiko eta biokimikoak erauzten dituzte aberastasun biologikotik eta
|
herri
indigenen eta garapen bidean dauden herrialdeen ezagutzatik abiatuta. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) dioenez, Estatu Batuetan saltzen diren botiken %75ek aniztasun biologiko handiko herrialdeetako substantzia naturalak dituzte oinarri.
|
|
|
Garrantzi berezia dute 13 eta 14 artikuluek, gobernuek tradizioz okupatu izan duten lurraren jabetza eskubidea aitortu dietela herri tribalei, bereziki alderdi kolektiboei dagokienez. Lurraren eta baliabideen gaineko eskubide kolektiboak ezinbestekoak dira
|
herri
indigenek bizirik irauteko. Amazoniako yanomamiak, adibidez, ‘yano’ izeneko herri etxe handietan bizi dira.
|
|
|
GKEek
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa atzeratzea kritikatu dute
|
|
|
NBEko Batzar Orokorrak
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa onartzeko epea luzatu izanak bertan behera utzi ditu talde indigenen ordezkarien eta giza eskubideen aktibisten kritikak. Testuak munduko 370 milioi indigenek determinazio librerako duten eskubidea aitortzen du, eta komunitate horiek beren lurren baliabide naturalak ustiatzeko baimena eman behar dutela ezartzen du.
|
|
|
Testuak munduko 370 milioi indigenek determinazio librerako duten eskubidea aitortzen du, eta komunitate horiek beren lurren baliabide naturalak ustiatzeko baimena eman behar dutela ezartzen du. “Haserre gaude, 20 urteko lanaren ondoren, Deklarazioa mundu osoko indigenen eskubideak errespetatzeko estandar minimoak besterik ez direnean”, esan zuen Roberto Mucaro Borrerok,
|
Herri
Indigenen Kaukusaren ordezkari eta Tainako etniakoak. NBEko Giza Eskubideen Kontseiluak ekainaren 29an onartu zuen Adierazpena, baina Batzar Nagusiko III. Batzordeak, gizarte eta kultura gaiez arduratzen denak, ez zuen azaroaren 28an berretsi.
|
|
|
Horretan zerikusia dute beste gobernuen arteko harreman ekonomiko eta presioek", esan zuen ordezkari indigenak. “Errespetu falta” Bestalde, Phil Fontaine Kanadako Lehen Nazioen Batzarreko buru nazionalak adierazi zuen atzerapena “errespetu falta bat” dela munduko
|
herri
indigenentzat, bereziki Deklarazioa loteslea ez delako. Era berean, Giza Eskubideen Nazioarteko Zerbitzua erakundeko Alison Grahamek deitoratu zuen NBEk aukera historiko bat galdu izana indigenen eta gainerako herritarren artean giza eskubideen arloan dagoen arrakala aztertzeko.
|
|
|
Komunitate horiek (direnak direla: nazioak,
|
herri
indigenak... oro har, talde kultural bezala izendatzen dira) euren aldarria azaldu eta justifikatu behar dute, eta baldintza jakin batzuk betetzen badituzte soilik esan ahal izango dugu sezesio eskubidea gauzatzeko nor badirela. Ondorioz, berezko autodeterminazio eskubiderik edo sezesiorako eskubide primariorik existitzen denik ukatzen dute joera honetako autoreek.
|
|
|
Beste alde batetik, nazio ez diren komunitateentzat gatazkak konpontzeko eta euren biziraupena eta garapena ziurtatzeko tresnak sortu ahal izango dira, autodeterminazio eskubidearen parametroetan betiere. Era honetako lehendabiziko teorizazioak
|
herri
indigenen eta komunitate linguistikoen kasuan egiten hasi dira (Macedo eta Buchanan 2003: II. atala, 89).
|
|
2007
|
|
|
Duela urte asko, samien
|
herri
indigena nahi bezala bizi zen eskandinaviar penintsularen iparraldean. Naturarekin bat, bizia elur oreinen zaintza eta arrantzaren inguruan egiten zuten gehienbat.
|
|
|
Bere sorreratik,
|
herri
indigena honek Norvegian duen legebiltzarra eskumen administratiboak irabazten joan da etengabe, Osloko gobernu zentrala galtzen joan den heinean. Gaur egun, Samediggiak du hizkuntza, kultura eta ondare historikoen garapen eta babeserako ardura.
|
|
|
Hau ez behintzat. Ez nieke gure sistema beste
|
herri
indigenei gomendatuko, ez soluzio bezala behintzat. Negoziazio egoeran, guk duguna baino askoz urrunago iritsi behar da.
|
|
|
Wayuu emakumeak paramilitarrei aurpegi egiten hasi zaizkie, eta
|
herri
indigenak mobilizatzen ari dira beren lurrazpiko aberastasuna osten duten multinazionalen aurrean".
|
|
|
Aranzadiren egoitzan urtarrilaren 22an izan zen etnobotanika jardunaldian, munduko herri askoren etnobotanika ikertu duen lagun batek eman zien hasiera hitzaldiei, Michael Heinrich-ek. Alemaniarra da jaiotzaz, Londresko Unibertsitateko Farmazia Eskolako Farmakognosia eta Fitoterapia zentroaren burua, eta mundu osoan ibilia
|
herri
indigenekin lanean.
|
|
|
... Old Crow k karibuei esker irauten du. Gwitchin
|
herri
indigena bizi da bertan. Migrazio bidean eraikia dago, eta arkeologoek orain dela milaka urteko hezurrak aurkitu dituzte, karibu hezurrak, gizonek landuta.
|
|
|
Migrazio bidean eraikia dago, eta arkeologoek orain dela milaka urteko hezurrak aurkitu dituzte, karibu hezurrak, gizonek landuta.
|
Herri
indigena honek, beraz, karibuari esker izan ditu jatekoa eta arropa belaunaldiz belaunaldi. Beste urte batzuetan garai honetarako Porcupine taldea herritik igarota egoten da; baina aurten berandu datoz.
|
|
|
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi Rodolfo Stavenhagenek salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela. (B 23or.)
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek,[
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari bereziA], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek,[
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari bereziAK*], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi Rodolfo Stavenhagenek salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
[Rodolfo Stavenhagen (e)
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari bereziAK] salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek,[
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi (A)], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek, [BERAU
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi (a)], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek, [ordezkari berezi (a)
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio BatuenErakundeaN], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek, [BERAU ordezkari berezi (a)
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundean], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
Rodolfo Stavenhagenek, [ordezkari berezi (a) BERA (U)
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundean], salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi Rodolfo Stavenhagenek salatu du Ekuadorko segurtasun indarrek indigenen kontra egin eta haien eskubideak urratzen dituela.
|
|
|
[
|
Herri
Indigenen Giza Eskubideetarako eta Funtsezko Eskubideetarako Nazio Batuen Erakundearen ordezkari berezi]
|
|
|
Orain arte sei programa eman dira —batzuk elebiak—, eta 17 udalerriri eman zaie estaldura. Landutako gaiak kultura,
|
herri
indigenen eta emakumeen eskubideak eta ingurumenaren kontserbazioa izan dira.
|
|
|
“Repsol YPFk bere jardueraren lekuko populazio indigenen oinarrizko eskubideak urratzen ditu”. Intermón Oxfam erakunde humanitarioak egin du salaketa hori, eta atzo petrolio industriak
|
herri
indigenekin dituen harremanei buruzko bi txosten aurkeztu zituen. “Eskubiderik gabeko herriak.
|
|
|
Horixe sentitu behar dute indigenek Repsolekin duten harremanean”, dio Ariane Arpa Intermón Oxfameko zuzendari nagusiak. GKEak ohartarazi duenez, enpresak
|
herri
indigenekiko harreman politika publiko eta gardena izateko borondaterik ez duenez, haren filialek ez dituzte ezagutzen eta ez dituzte aplikatzen herri horiek aitortuta dituzten eskubideak. “Konpainiak dio herri indigenen eskubideak errespetatzen dituela, eta hori bandera bihurtu du, bere txostenetan nazioarteko adierazpenak, ekimenak eta arauak errespetatu eta sustatzeko konpromisoa jasota.
|
|
|
GKEak ohartarazi duenez, enpresak herri indigenekiko harreman politika publiko eta gardena izateko borondaterik ez duenez, haren filialek ez dituzte ezagutzen eta ez dituzte aplikatzen herri horiek aitortuta dituzten eskubideak. “Konpainiak dio
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzen dituela, eta hori bandera bihurtu du, bere txostenetan nazioarteko adierazpenak, ekimenak eta arauak errespetatu eta sustatzeko konpromisoa jasota. Baina errealitatea oso bestelakoa da.
|
|
|
Baina errealitatea oso bestelakoa da. Harrigarria bada ere, gaur arte, Repsol YPFk ez du
|
herri
indigenekin duen harremana (eta bere filialena) gidatuko duen politikarik, baizik eta ez du azken bi urteetan sortu izana aintzat hartu nahi izan”, esan du Isabel Tamaritek, GKEko sektore pribatuaren arloko arduradunak. Peruko kasua Repsolek hidrokarburoak esploratzeko zazpi petrolio lote ditu Perun.
|
|
|
Izan ere, bere balioa ezarri ohi du eragindako komunitateen partaidetzarik gabe”. Nahiz eta onartzen duen enpresak gizarte ekintzako proiektu zehatzak egiten dituela, salatu du “ez diela erantzuten
|
herri
indigenek garapenerako benetako beharretatik sortzen diren garapen komunitarioko planak egiteko egiten duten eskaerari”. Gainera, Intermonek dio Repsolek itundutakoaren azpitik ordaintzen dituela soldatak, ez duela zehazten kontratuaren iraupena eta 12:00ak arte luzatzen dituela lanaldiak.
|
|
|
|
Herri
indigenen eskubideak ez errespetatzea leporatu dio Intermón Oxfamek Repsoli
|
|
|
|
Herri
Indigenen Eskubideen Adierazpenak NBEren babesa jaso du bi hamarkada negoziatzen aritu ondoren
|
|
|
Bi hamarkada negoziatzen aritu ondoren,
|
Herri
Indigenen Eskubideen Deklarazioa NBEren Batzar Orokorrak onartu du azkenean. Testu honek babesa emango die planeta osoko 5.000 komunitatetan dauden 370 milioi laguni baino gehiagori.
|
|
|
Aldeko 143 botoz, aurkako 4 botoz (Estatu Batuak, Kanada, Australia eta Zeelanda Berria) eta 11 abstentzioz berretsita, dokumentu hau mugarri historikoa da mugimendu indigenarentzat, orain arte erreklamazioetan baztertua. Deklarazioak (46 artikulu)
|
herri
indigenen eskubideak errespetatzeko gutxieneko estandarrak ezartzen ditu, besteak beste, beren lurren jabetza, beren lurraldeetako baliabide naturalak, tradiziozko ezagutzak gordetzea eta autodeterminazioa. Orain, Peruko enbaxadoreak NBEren aurrean adierazi zuenez, Luis Enrique Chávez Peruko enbaxadoreak dokumentua Batzar Nagusian aurkeztu zuen.
|
|
|
Peruko Amazonian
|
herri
indigena ezezagun bat aurkitu dute
|
|
|
Harremanetan jarri gabeko
|
herri
indigena bateko hogei bat kide airetik ikusi zituzten, Peruko oihaneko eremu urrunenetako batean hegaldi batean, Survivalek jakinarazi duenez, bere lurraldea legez kanpoko zurginen helburua da. Indigenak Peruko Amazoniako hego ekialdeko Las Piedra ibaiaren ertzean zeuden.
|
|
|
“Horixe da Amazonasko oihanean erregistratutako azken begiztatzea”, adierazi zuen AIDESEPek, Peruko indigenaren erakunde nazionalak. “Isolatuta dauden
|
herri
indigenak existitzen dira. Orain jokatzen ez badugu, bihar beranduegi izan daiteke” esan zuen.
|
|
|
Orain jokatzen ez badugu, bihar beranduegi izan daiteke” esan zuen. Kalkuluen arabera, 15 bat
|
herri
indigena daude Perun bakartuta, eta guztiak daude arrisku larrian, batez ere zurginek eta petrolio esplorazioak. Isolatuta daudenez, ez daude babestuta kanpotarren gaixotasunetatik, eta edozein kontaktu hilgarria izan daiteke haientzat.
|
|
|
aniztasun kulturalaren defentsa betebehar etikoa da eta gizabanakoaren duintasunaren errespetuari estuki loturik dago. Betebehar horrek giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak errespetatzea dakar, eta bereziki, gutxiengoetako eta
|
herri
indigenetako herritarrenak babestea.
|
|
2008
|
|
|
Nelly Arrobo Fundacion Pueblo Indio del Ecuador eko kide da, hogei urtez
|
herri
indigenen eskubide eta duintasunaren alde lan egin duen taldea. Xede horrekin sortu zuen Leonidas Proaño apezpikuak, eliza katolikoaren korronte nagusiekin bat ez zetozen beste hainbat apaizek ere Latinoamerikako hainbat herritan egin duten moduan.
|
|
|
Batetik,
|
herri
indigenena mugimendu indartsua izatea, euren autodeterminazioak Ekuadorreko gizartearen baitan presentzia izan zezan, gizarte hau berez nahiko baztertzailea eta arrazista izan baita herri indigenekin. Bigarrenik, eliza katolikoaren bidetik eliza indigena sortzea, eta hau askoz zailagoa izan da.
|
|
|
Batetik, herri indigenena mugimendu indartsua izatea, euren autodeterminazioak Ekuadorreko gizartearen baitan presentzia izan zezan, gizarte hau berez nahiko baztertzailea eta arrazista izan baita
|
herri
indigenekin. Bigarrenik, eliza katolikoaren bidetik eliza indigena sortzea, eta hau askoz zailagoa izan da.
|
|
|
Baita osasun indigenaren zuzendaritza nazionala ere, haien sendakuntza mota, belarren erabilera eta diagnostikatzeko modu propioak errespetatzen dituena.
|
Herri
indigenen garapenerako kontseilua ere garrantzitsua da, egun egitura legala daukana. Azkenik, azpimarratzekoa da justizia indigenaren onartzea; justizia lantzeko modu propioa debekatuta egon da luzez eta egun malgutasun gehiago dago kasu askotan indigenen justizia erabiltzeko, justizia administratibotik pasa gabe.
|
|
|
Zer garrantzia izan lezake
|
herri
indigenen mundu ikuskerak globalizazioaren zentzurik txarrena nagusitu den garaiotan?
|
|
|
Fundazioan lanean eman dituzuen urteotan tankera guztietako gobernu aldaketekin bizi behar izan duzue. Nolakoa da egungo egoera Rafael Correarekin,
|
herri
indigenen mugimenduari dagokionez?
|
|
|
Nire ustez
|
herri
indigenen aldarrikapenak atzeratu egingo dira. Correaren egungo gobernuko zenbait ordezkari eta kolaboratzailerekin hitz egin ahal izan dugu, eta ez dute onartzen Ekuadorren baitan dauden nazionalitateak aintzat hartuko dituen estatu nazio anitza.
|
|
|
Correaren egungo gobernuko zenbait ordezkari eta kolaboratzailerekin hitz egin ahal izan dugu, eta ez dute onartzen Ekuadorren baitan dauden nazionalitateak aintzat hartuko dituen estatu nazio anitza. Hala ere, ez dut uste
|
herri
indigenen eskubide kolektiboen arloan urteotan lortutakoa galduko denik. Edonola ere, itxaropen handia dugu Correarekin, eta horrela ulertu dute masiboki bere ideien alde bozkatu duten indigenek ere.
|
|
|
Hala ere, Chavezek ohiko sozialismotik aldendu eta Hego Amerikan oinarritutako kulturatik abiatutako iraultza egin nahi duela dio Fajardok. Hortaz, XXI. mendeko sozialismoa Simon Bolivarren idatzietan,
|
herri
indigenen baloreetan eta humanismoan oinarritzen da. Hugo Chavezek bere proiektu hori gauzatzeko bost urrats zehaztu ditu:
|
|
|
Geu bezala baliatzen dira naturaz, eta batzuetan geuk bezala apurtzen dute oreka. Hori horrelaxe da, eta hala ere
|
herri
indigena batzuek harreman berezia daukate inguruko munduarekin. Sanemek, esate baterako.
|
|
|
(off) Etxera itzultzeko ordua heldu zait.
|
Herri
indigenek aurre egin beharreko erronkei buruz gauza asko ikasi dut sanemekin egon naizen bitartean. ... Aldaketa asko izan dute euren historia luzean.
|
|
|
Nire nahia hauxe da: sanemek, eta
|
herri
indigena guztiek, euren bidea aurkitzeko moduaizan dezatela, euren pausoan, eta euren lurrean.
|
|
|
Jokoa ingelesez dago eskuragarri 2004az geroztik, eta suaxilira itzuli da, Afrikako ekialdeko herrialdeetako gazteek ere erabil dezaten. Azkenik, Unicef ek beste gai batzuei buruzko joko interaktiboen atal bat du, hala nola Milurtekoko Garapen Helburuak, ingurumenaren babesa eta
|
herri
indigenen eskubideak, baita hondamendi naturalak murrizteko joko bat ere, “hondamendietarako garaia! ”, NBEk 9 eta 14 urte bitarteko gazteentzat diseinatua. Joko honetan, parte hartzaile bakoitzak aurrekontu bat du ospitaleak edo etxebizitzak eraikitzeko.
|
|
|
Berotegi efektuko gasen igorpen globalen ia %20 deforestaziotik eta oihanen degradaziotik datorrela kalkulatzen da. Greenpeacek dioenez, jatorri iraunkorreko zura kontsumitzeak, gainera, landa eremuetako garapen ekonomikoari,
|
herri
indigenei eusteari eta basoetan eta inguruan bizi diren herrien bizi kalitateari laguntzen die. Lau kategoria “Egur Onaren Gidak” 30 espezie baino gehiago aukeratu ditu Espainiako merkatuan oso ohikoak direnak, eta lau multzotan sailkatu ditu:
|
|
|
Lege nortasunik ez izateak adingabeei Estatuko osasun, hezkuntza eta gizarte sistemek babestea galarazten die. Azpiguztiak bereziki eragiten die landa komunitateei eta
|
herri
indigena eta afrokolonbiarrak biltzen diren herrialdeko eskualdeei, bai eta herrialdeak bizi duen gatazka armatuak lekualdatuak hartzen dituen sailei ere, hala nola Nariñori, Tumacoko udalerriari. Global Humanitariok azaldu duenez, erregistrorik ezak gizarte bazterkeria eragiten die pertsonei, eta erraztu egiten du legez kanpoko talde armatuekiko lotura edo delinkuentzia.
|
|
|
Amazoniako arroaren mendebaldeko eskualdean petrolioa eta gasa bilatzeak inguruko biodibertsitatea eta bertan bizi diren
|
herri
indigenen biziraupena arriskuan jartzen ditu, “PLoSONE” aldizkarian edizio digitalean argitaratutako azterlan baten arabera. Ikerketa Ipar Carolinako Dukeko Unibertsitateko bi GKE estatubatuar eta zientzialarik egin dute, eta ohartarazi du denbora tarte laburrean petrolio plataformek eta gasbideek estal dezaketela eremu hori, non baitago biodibertsitate handiena eta planetako oihan zabalenak.
|
|
|
Han, petrolioaren eta gas naturalaren 64 blokek estaltzen dute, gutxi gorabehera, eskualdearen %72, hau da, 490.000 kilometro karratu. Arriskuan dauden indigenak Esplorazio bloke horietako askok arriskuan jartzen dituzte zibilizaziotik erabat isolatuta bizi diren eta erresistentzia immunologiko naturalik ez duten kanpoko gaixotasunak jasan ditzaketen
|
herri
indigenen lurraldeak. Mendebaldeko Amazonasen petrolioaren garapena “herri indigenen eskubideen urraketa nabarmena da”, salatu du Brian Keane Land is Life talde ekologistak.
|
|
|
Mendebaldeko Amazonasen petrolioaren garapena “herri indigenen eskubideen urraketa nabarmena da”, salatu du Brian Keane Land is Life talde ekologistak. Keanek ohartarazten du nazioarteko akordioek aitortzen dutela
|
herri
indigenek beren lurren gaineko eskubideak dituztela eta “esplizituki debekatzen dutela beren lurraldeetan baliabide naturalak ustiatzeko kontzesioak ematea haien baimen aske, aurretiko eta informaturik gabe”.
|
|
|
“Aurrerabidea inoiz baino gutxiago eztabaidatzen da gaur; guztiontzat ona dela uste da, besterik gabe. Hala ere, frogatu da garapenaren inposizioak
|
herri
indigena asko suntsitu dituela eta beste asko mehatxatzen dituela”, adierazi du GKEak. Txostenak, “El progreso puede matar:
|
|
|
Peruko Amazoniako
|
herri
indigena bakartuak hiru urtean desager litezke
|
|
|
Peruko Amazoniako eremu urrunenetatik isolatutako
|
herri
indigenak hiru urtean desager litezke, Survival International erakundearen arabera. Erakunde horrek gai horretan aditua den baten ohartarazpenen berri ematen du.
|
|
|
Eskaera horien artean daude lur indigenak inbaditu dituzten taladoreak kentzea eta haiekin “kontaktu behartua” debekatzea. “Perun ez dago isolatuta eta hasierako harremanetan dauden
|
herri
indigenen babesa eta defentsa bere gain hartzeko baldintzak dituen gobernu erakunderik”, adierazi du bileraren amaieran sinatutako testuak, “Pucallpako adierazpena” izenekoak. “Herri horiekin lotutako erabaki garrantzitsuak ministerioek, organo publikoek eta erauzketa baliabideak ustiatzeko politikekin konprometitutako enpresek hartzen dituzte”, gehitu du.
|
|
|
Irautea lortu duten
|
herri
indigenek gero eta zailtasun handiagoak dituzte aurrera jarraitu ahal izateko. Zibilizazioaren hedapenak nortasuna galtzera bultzatu ditu apurka apurka, eta haien lurrak kendu izanak arriskuan jarri ditu.
|
|
|
|
Herri
indigenak dira, alegia, beraien lurraldea konkistatu edo kolonizatu aurretik bertan bizi izan zirenak; leku horietako jatorrizko biztanleak dira. Era berean, herriok ingurumenarekiko duten harreman zuzena eta estua nabarmentzekoa da.
|
|
|
Baita taldearen onura norbanakoarenaren aurretik jartzea ere. Horiexek lirateke
|
herri
indigena definizioak jasotzen dituen ezaugarri garrantzitsuenak.
|
|
|
|
Herri
indigenak munduko biztanleriaren %6 dira; gutxi gorabehera 300 milioi lagun. Bizi diren estatuetan gutxiengoa izaten dira normalean.
|
|
|
Hori kaltegarria izaten da beraien eskubideak aldarrikatzerako orduan. Besteak beste, Kanadan %4 dira, Australian %2, Brasilen %1 eta Suedian %0, 1 Halere, Amerikako hainbat estatutan ere badaude
|
herri
indigenak: El Salvadorren %21, Perun %40, Guatemalan% 50 eta Bolivian %65 Dena den, estatu horietan ere nekez lortzen dute beraien eskubideak aldarrikatzea eta errespetaraztea.
|
|
|
|
Herri
indigenen artean mendebaldeko zibilizazioarekin zerikusirik ez duten mundu ikuskerak eta bizimoldeak daude. Sherpa familia batzuetan, adibidez, emakume bakarrak senar bat baino gehiago izan ditzake.
|