|
2008
|
|
|
Argitalpenetan nahiz
|
hizkuntza
gaietan, agerikoak ditu Euskaltzaindiak bere asmoa eta gogoa, egun sareak eskaintzen dituen tresnak gero eta egokiago baliatzeko euskararen mesederako eta euskararen arlora hurreratzen diren guztien mesederako.
|
|
2009
|
|
|
Azkenik, kontuan izatekoa da 1957an euskaltzain urgazle izendatu eta 1961az geroztik Madrilen bizi izan zenetik ez zuela Euskaltzaindiarekin harreman nabaririk izan. Gainera, Euskaltzaindiari dagokion
|
hizkuntza
gidaritza aitortzen bazion ere, ez zuen bat egin Akademiak 60ko hamarkadaz geroztik hartutako erabaki garrantzitsuenekin, grafia kontuetan batik bat. Hori dela eta, liburu honetan transkribatu ditugun testuetan egilearen grafia errespetatu dugu.
|
|
|
Bere aita, Tiburtzio Zavala, tolosarra zen; eta ama, Maria Echeverria, donostiarra. Baina amaren euskara zuen maite, bereziki, hark herri jakinduria eta herri
|
hizkuntza
izugarri estimatzen baitzituen. Adunatik ere gauza asko ikasi zuen, beretzat herria zen-eta.
|
|
|
Horiek dira herri literaturaren ale garandu eta garatuak, euskararen ur garbian edan dituenak hau da, herri literaturaren ur jario agorrezinean. Literatura letra larrietan erreibindikatzen denean, herri literatura ere aldarrikatu behar da, horrek egiten gaituelako, eraberekokeria guztien gainetik,
|
hizkuntza
bereizi baten partaide hiztun eta jabekide.
|
|
|
Elkarte berri horren xedea Interneteko. eus domeinua lortzea da, euskararen eta euskal kulturaren identitate zeinua izan dadin. Dagoeneko lortua dute beren
|
hizkuntza
eta kulturarentzat katalanek. cat domeinua eta guk ere antzeko bidea urratu nahi genuke.
|
|
|
Euskaltzaindiaren eta Bordeleko Michel de Montaigne III Unibertsitatearen artean sinatutako hitzarmen bati esker, Jean Saroihandiren artxiboa digitalizatu da osorik eta ikerleen esku dago Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekan. Pirinioetako
|
hizkuntza
eta hizkera guztiei buruzko materialak biltzen ditu. Guztira 74.000 irudi dira, horietatik heren bat euskarari buruz.
|
|
|
aita gazterik hil zitzaiolarik, lanari ekin behar izan zion beti ikasketak ordaindu ahal izateko; hortaz, neurri handi batean autodidakta xamarra izan zen eta inoiz ez zuen lortu postu finko bat unibertsitatean. Hizkuntzalari bilakatu aurretik
|
hizkuntza
zale eta hizkuntza irakasle izan zen, lehenengo eta behin gaztelania ikasirik (Argentinan) eta gero ingelesa eta portugesa. Baina bere egiazko maitasuna Pirinioetako hizkuntzak izan ziren, guztiak, baina bereziki euskara.
|
|
|
aita gazterik hil zitzaiolarik, lanari ekin behar izan zion beti ikasketak ordaindu ahal izateko; hortaz, neurri handi batean autodidakta xamarra izan zen eta inoiz ez zuen lortu postu finko bat unibertsitatean. Hizkuntzalari bilakatu aurretik hizkuntza zale eta
|
hizkuntza
irakasle izan zen, lehenengo eta behin gaztelania ikasirik (Argentinan) eta gero ingelesa eta portugesa. Baina bere egiazko maitasuna Pirinioetako hizkuntzak izan ziren, guztiak, baina bereziki euskara.
|
|
|
Hiztegi hau Bordelen, 1981ean, Txomin Peillenek irakurri zuen semantika tesiaren ondokoa da. Egilearen esanetan, lan hau
|
hizkuntza
ezagutzeko eta aberasteko bide bat da.
|
|
|
Mendetako prozesu hori dela eta, lurraldeari begira hurbil dauden baina elkarren artean ondo baino hobeto bereizita dauden hizkuntzak sortu dira. Literaturaren bidez,
|
hizkuntza
horiek aurrera egin dute, eta, aldi berean, aberastu eta beraien muga linguistikoetatik kanpora zabaldu dira, kalitate artistikoa ere irabazi dutelarik.
|
|
|
Erakusketak
|
hizkuntza
horien ezaugarrietako batzuk eta beraien historiaren adierazpen garrantzitsuenetako batzuk laburbiltzen ditu. Gainera, Europan dauden hizkuntza erromanikoen mapa erakusten da, eta aragoierari, katalanari, okzitanierari eta euskarari buruzko informazio anitza ematen da.
|
|
|
Erakusketak hizkuntza horien ezaugarrietako batzuk eta beraien historiaren adierazpen garrantzitsuenetako batzuk laburbiltzen ditu. Gainera, Europan dauden
|
hizkuntza
erromanikoen mapa erakusten da, eta aragoierari, katalanari, okzitanierari eta euskarari buruzko informazio anitza ematen da.
|
|
|
Beste
|
hizkuntza
guztietan bezala, euskaraz ere errusierazko edo ukrainerazko hitzak nola idatzi jakin behar da, eta horretarako proposamena aurkeztu dio Akademiaren Exonomastika batzordeak Euskaltzaindiari, eta Akademiak onartu.
|
|
|
Michail Gorbatschow; ca: Mikhaïl Gorbatxov;... Hizkuntza bakoitzak bere sistema, bere transkripzio praktikoa, erabiltzen du,
|
hizkuntza
bakoitzaren grafiara eta ahoskerara moldatua.Nazioarteko sistema onarturik ezean, bide hori hobetsi du Euskaltzaindiak euskararako, hau da, euskararako transkripzio praktiko bat erabiltzea. Erabaki hori hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere.
|
|
|
Erabaki hori hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere. Horregatik, jatorrizko
|
hizkuntza
aurrean izanik, gure inguruko hizkuntzen transkripzio praktikoak azterturik, eta nazioarteko sistema ere kontuan izanik, euskararako transkripzio sistema praktiko bat arautu du Euskaltzaindiak, eta 156 araua plazaratu(
|
|
|
Zenbait girotan erran komuna da
|
hizkuntza
komunikazio tresna hutsa dela eta, beraz, politikaren esparrutik erabat kanpo egon lukeela. Baieztapen bera modu gordinagoan agertzen da batzuetan, alegia, hizkuntza berez
|
|
|
Zenbait girotan erran komuna da hizkuntza komunikazio tresna hutsa dela eta, beraz, politikaren esparrutik erabat kanpo egon lukeela. Baieztapen bera modu gordinagoan agertzen da batzuetan, alegia,
|
hizkuntza
berez
|
|
|
eremuan kokatuz. Baina planteamendu horren aingerukeria inon baino nabarmenagoa da aldian aldian
|
hizkuntza
guztietan pizten diren ortografia gerretan. Adibidez, Txekian.
|
|
|
Baina gertakari oro bizirik den gizarte batean gertatzen da, kasu honetan komunismoaren erorialdiaren ondorengo Txekian, eta hizkuntzak gizarte osoa zeharkatzen du, gertakari guztiak. Zinez gauza konplexua da
|
hizkuntza
.
|
|
|
Gainera, oso alor desberdinak jorratzen ditu. Adibidez, lehen kapitulua kontzeptuak eta terminologoa argitzeko ahalegin eskerga bat da, egindako aukerak azalduz eta
|
hizkuntza
ugari aipatzen den testuinguru batean kokatuz; berak bakarrik liburuaren irakurketa justifikatuko luke.
|
|
|
Hurrengo hiru kapituluetan txekieraren historia sozial bat marrazten digu, biziki interesgarria euskaldunontzat; ez dezagun ahantz nazionalismo kulturala, Euskal Herrian edo Katalunia bezalako lekuetan gaur egun praktikatzen den gisan, funtsean txekiarren asmakizun bat izan zela (eta ez alemanena, normalki esaten den bezala) eta nazionalismo mota horretan
|
hizkuntza
elementu nagusia izateaz gain, politika asmo horiek, gainera, eragin erabakigarria izan dutela eta dutela hizkuntzaren historian, besteak beste batasunaren eta honek dakarren kodifikazioaren (normatibizazioaren) afera gatazkatsuan. Ondoren, bosgarren kapituluan krisia bera aztertzen du, gertakarien segimendu zehatza eginez.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo
|
hizkuntza
purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten hainbat hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?).
|
|
|
Ematen duen informazioa eta ikuspuntuak ugariak eta desberdinak izan arren, bada sakoneko gai bat etengabe azaleratzen dena; izenburuan bertan ageri zaigu: nork du
|
hizkuntza
bat arautzeko autoritatea. Ez da erraz konpontzeko moduko kontua:
|
|
|
Txomin Peillenen ustez, bere liburua
|
hizkuntza
ezagutzeko eta aberasteko bide bat da. Hiztegi guztiek bezala, noski.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak
|
hizkuntza
klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu;
|
hizkuntza
erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak lankidetza hitzarmena sinatu dute gaur, ekainaren 23an, Bilbon. Hitzarmen horrek, euskara, euskal kultura eta, oro har, munduko
|
hizkuntza
ondarearen egoera ikertzeko, irakasteko eta zabaltzeko ekimenak gauzatzea du helburu. Biak elkarlanean arituko dira, bereziki euskararen normalizazioari buruzko proiektuak gauzatzeko eta Euskaltzaindiak euskararen arloan ezarritako arauak zabaltzeko.
|
|
|
Unesco Etxeak aitortzen du,
|
hizkuntza
gaietan, Euskaltzaindia dela erakunde aholku emaile ofiziala.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak elkarri aitortzen diote euskararen eta, oro har, munduko
|
hizkuntza
ondarearen ikerguneak izatea. Horregatik, bi erakundeok lankidetza proiektu zehatzak bideratu eta garatuko dituzte, euskarari, euskal kulturari eta munduko hizkuntza ondareari buruzko irakaskuntza, ikerketa eta pedagogiaren eremuan.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak elkarri aitortzen diote euskararen eta, oro har, munduko hizkuntza ondarearen ikerguneak izatea. Horregatik, bi erakundeok lankidetza proiektu zehatzak bideratu eta garatuko dituzte, euskarari, euskal kulturari eta munduko
|
hizkuntza
ondareari buruzko irakaskuntza, ikerketa eta pedagogiaren eremuan.
|
|
|
Argitalpenen arloan, elkarlana bultzatuko da, eta baterako argitalpenak sustatuko dira, euskara, euskal kultura eta munduko
|
hizkuntza
ondarearen egoera ikertu, irakatsi eta zabaltzeko arloan.
|
|
|
Gogoratu behar da otsailaren 26ko 573/ 1976 Erret Dekretuak aitorpen ofiziala egin zion Euskaltzainidiari Euskararen Erret Akademia gisa Araba, Gipuzkoa, Nafarroa eta Bizkaian; harrezkero, Euskaltzaindia da euskararen arloan erakunde eskuduna,
|
hizkuntza
bera ikertu eta babesteko. Geroago, Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuak eta Nafarroako Foru Komunitatearen Euskara Legeak beren beregi aitortu dute Euskaltzaindia erakunde aholku emaile ofiziala dela, euskarari dagokionez, bi erkidegoetan.
|
|
|
Argia aldizkariak aitortzen du,
|
hizkuntza
gaietan, Euskaltzaindia dela erakunde aholku emaile ofiziala
|
|
|
Hiztegi hau Bordelen, 1981ean, Txomin Peillenek irakurri zuen semantika tesiaren ondokoa da. Egilearen esanetan, lan hau
|
hizkuntza
ezagutzeko eta aberasteko bide bat da.
|
|
|
Euskalgintzako gizon argi bat iruditu zitzaidan. Urte zailak ziren eremu horretan genbiltzan askorentzat, baina, Mikelek argiro ikusi zuen aldizkariaren norabidea, hots, euskarak gure
|
hizkuntza
nazionala izan behar baldin bazuen, batasuna behar zuela eta ez dialektalismoa. Disgustu bat baino gehiago jasan behar izan zituen hori zela eta, baita adiskide edota lagun batzuen haserrea ere.
|
|
|
Azken kapituluan, eremu urriko beste
|
hizkuntza
akademiei buruzko berriak jaso dira.
|
|
|
2009ko Nafarroa Oinez festaren harira, Txikiak handi topaketa burutu zen Arbizun, urriaren 16an. Etxarri Aranazko Andra Mari ikastolak, Nafarroako Ikastolen Elkarteak eta Behatokiak antolatutako topaketa honetan, euskara, aragoiera, bretoiera, galesa, katalana eta okzitaniera
|
hizkuntza
gutxituen ordezkariak batu ziren. Euskararen ordezkaritza zabala izan zen, horien artean Euskaltzaindia ere egon zelarik.
|
|
|
Antolatzaileek azaldu zutenez, Txikiak Handi, aurtengo Nafarroa Oinezen leloa gauzatzeko, Europan barrena harreman sare bat eraiki dugu hainbat
|
hizkuntza
txikirekin, leku horietara joan eta elkar ezagutza eta lana bultzatuz. Testuinguru horren barruan egin zen aipatu topaketa.
|
|
|
Sortu zenetik bertatik euskararen corpusaz, euskara erabilera eremu berrietarako eguneratzeaz arduratzeaz gain, euskararen gizarte erabileraz arduratu da Euskaltzaindia. Izan ere, zer da
|
hizkuntza
bat hiztunik eta erabilera eremurik gabe. Nolatan gaurkotu liteke hizkuntza bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko hizkuntza beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe. Horiek horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan eragiteko eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila.
|
|
|
Izan ere, zer da hizkuntza bat hiztunik eta erabilera eremurik gabe? Nolatan gaurkotu liteke
|
hizkuntza
bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko hizkuntza beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe. Horiek horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan eragiteko eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila. Sailaren barruan dagoen Sustapen Batzordeak, azken urteotan, euskal gizartean puri purian dauden gaiak aztertu eta aztergai izan dituen gaiei buruzko iradokizunak egin ohi ditu ia urtero.
|
|
|
Izan ere, zer da hizkuntza bat hiztunik eta erabilera eremurik gabe? Nolatan gaurkotu liteke hizkuntza bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko
|
hizkuntza
beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe. Horiek horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan eragiteko eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila. Sailaren barruan dagoen Sustapen Batzordeak, azken urteotan, euskal gizartean puri purian dauden gaiak aztertu eta aztergai izan dituen gaiei buruzko iradokizunak egin ohi ditu ia urtero.
|
|
|
10:15: 45 Immigrazio berria,
|
hizkuntza
arazo berririk. Moderatzailea: Manu Ruiz UrrestarazuHizlariak:
|
|
|
12:30: 00 Etorkinak, euskara eta
|
hizkuntza
aniztasun berria. Giza eskubideetatik sortutako zenbait hausnarketa.Moderatzailea:
|
|
|
Ekin diot, baina lehen hurbilpen batean ez du eskaintzen Lacombek emandako berrietatik harantzagoko ezer: aristokrata frantses bat
|
hizkuntza
eta ohitura exotikoekin zaletua, huntaz eta hartaz zale mailan lan ugari egin eta argitaratu zituena, elkarte zientifiko askotan parte hartuz. Hots, beste Bonaparte bat, maila txikiagoan, haren antzeko kezkak zituena baina baliabide gutxiago eta, itxura guztien arabera, talentu eta formazio zientifiko kaxkarragoa ere.
|
|
|
Xabier Aierdi eta Erramun Osa: Immigrazio berria,
|
hizkuntza
arazo berririk? 36; 96 Kb
|
|
|
Eduardo Ruiz Vieytez: Etorkinak, euskara eta
|
hizkuntza
aniztasun berria. Giza eskubideetatik sortutako zenbait hausnarketa 30,82 Kb
|
|
2010
|
|
|
Noordegraaf ek, bere artikuluan, bitan banatzen du Europako hizkuntzalaritzaren tradizioak XX. mende hasieran, bata, humboldtiarra, energeia hitzaren inguruan antolatzen dena (hots,
|
hizkuntza
energeia gisa) eta bestea, Saussure-ri segituz sistema hitzaren inguruan antolatzen dena; bigarrena argi eta garbi nagusitzeak esplikatzen du, hein baten, hizkuntzalari humboldtiarrek pairatu duten marginazioa eta ahanztura; halaber, Humboldten asmo antropologikoak (jakina denez, harentzat hizkuntzalaritza antropologiaren atal bat zen funtsean) esplikatzen du primeran Uhlenbeck bezalako ikerle ba... oin beltzera, lehenengo eta behin, herri baten hizkuntza da, hots, osotasun baten zati bat.
|
|
|
...ergeia gisa) eta bestea, Saussure-ri segituz sistema hitzaren inguruan antolatzen dena; bigarrena argi eta garbi nagusitzeak esplikatzen du, hein baten, hizkuntzalari humboldtiarrek pairatu duten marginazioa eta ahanztura; halaber, Humboldten asmo antropologikoak (jakina denez, harentzat hizkuntzalaritza antropologiaren atal bat zen funtsean) esplikatzen du primeran Uhlenbeck bezalako ikerle batek
|
hizkuntza
baten ikerketa herri baten manifestazio kulturalen osotasun banaezinaren baitan kokatu nahi izatea: oin beltzera, lehenengo eta behin, herri baten hizkuntza da, hots, osotasun baten zati bat.
|
|
|
Noordegraaf ek, bere artikuluan, bitan banatzen du Europako hizkuntzalaritzaren tradizioak XX. mende hasieran, bata, humboldtiarra, energeia hitzaren inguruan antolatzen dena (hots, hizkuntza energeia gisa) eta bestea, Saussure-ri segituz sistema hitzaren inguruan antolatzen dena; bigarrena argi eta garbi nagusitzeak esplikatzen du, hein baten, hizkuntzalari humboldtiarrek pairatu duten marginazioa eta ahanztura; halaber, Humboldten asmo antropologikoak (jakina denez, harentzat hizkuntzalaritza antropologiaren atal bat zen funtsean) esplikatzen du primeran Uhlenbeck bezalako ikerle batek hizkuntza baten ikerketa herri baten manifestazio kulturalen osotasun banaezinaren baitan kokatu nahi izatea: oin beltzera, lehenengo eta behin, herri baten
|
hizkuntza
da, hots, osotasun baten zati bat. Hortik Amerikara egin zituen bi bisitetan tribu horretako kideekin izandako bizipenak eta haien kontakizuna, Mary Eggermont Molenaarrek artikulu batean (eta orain komentatzeko astirik ez dugun liburu berezi batean, Montana 1911 a professor and his wife among the Blackfeet, 2005) hain ederki berpiztua.
|
|
|
politikak ez dirudi erakarpenik izan zuenik berarentzat; nederlandera bera ez zuen inoiz ikergaitzat hartu eta gaztetako poema horiek gaztetako pekatu gisa pasatu ziren (Pidalen kasuan bezala, adibidez). Euskararenganako grinak betirako iraun zion, baina hizkuntzalari profesional gisa unibertsitatean karrera bat egitera beharturik, beste
|
hizkuntza
batzuen ikerketarekin partekatu behar izan zuen. Lehenengo eta behin, sanskritoa, baina berehala agertu zuen hizkuntza exotikoak ikasteko eta ikertzeko grina:
|
|
|
Euskararenganako grinak betirako iraun zion, baina hizkuntzalari profesional gisa unibertsitatean karrera bat egitera beharturik, beste hizkuntza batzuen ikerketarekin partekatu behar izan zuen. Lehenengo eta behin, sanskritoa, baina berehala agertu zuen
|
hizkuntza
exotikoak ikasteko eta ikertzeko grina: bereziki Groenlandiakoa (k) eta Ipar Amerikako indioenak, eta horien artean Black Foot deitu herriarena (hots, Hollywoodeko filmetan hainbeste eta hainbestetan ikusi ditugun lautada handietako Oin Beltzak).
|
|
|
Hitz berdeak (poesia), Hizkuntza eta talde nortasuna, Euskal Herria krisian, Espainolak eta euskaldunak, Ernazimentuko hizkuntz ideologiak, Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua, Volksgeist Herri Gogoa, Espainiaren arimaz, Azken egunak Gandiagarekin.Olerti, Anaitasuna, Egan, Anaitasuna, Larrun, Argia, Egunkaria, Ostiela! eta Egin aldizkari eta egunkarietan argitaratu ditu bere artikuluak, besteak beste.
|
|
|
Reversing language shift, revisited: A 21st century perspective, Eremu urriko hizkuntzak Europa Batuan, Euskaltzaindiaren eragina Euskararen Erakunde Publikoaren
|
hizkuntza
politika proiektuan.
|
|
|
New Yorkeko Yeshiva Unibertsitateko ikerketarako katedradun emeritoa da. Euskal Herrian batez ere
|
hizkuntza
soziologiaren gisa ezagun bada ere, jakituria eremu zabalagoak landu ditu. Bere ikergaien artean honako hauek aipa litezke, hain zuzen:
|
|
|
Bere ikergaien artean honako hauek aipa litezke, hain zuzen:
|
hizkuntza
eta etnizitatea, hizkuntza plangintza, yiddish hizkuntza, hezkuntza elebiduna eta antropologia medikoa.Idazle eta irakasle emankorra da oso, bai bakarkako lanean eta bai berak bultzatutako lantalde ugarietan: ekoizpen nabarmenen artean, aipa dezagun berak sortutako International Journal of the Sociology of Language aldizkaria, jadanik 35 urte dituena (berau delarik hasieratik arduradun), eta, egile edo bildumagile gisa argitara eman dituen dozenaka libururen artean, honako hauek:
|
|
|
Bere ikergaien artean honako hauek aipa litezke, hain zuzen: hizkuntza eta etnizitatea,
|
hizkuntza
plangintza, yiddish hizkuntza, hezkuntza elebiduna eta antropologia medikoa.Idazle eta irakasle emankorra da oso, bai bakarkako lanean eta bai berak bultzatutako lantalde ugarietan: ekoizpen nabarmenen artean, aipa dezagun berak sortutako International Journal of the Sociology of Language aldizkaria, jadanik 35 urte dituena (berau delarik hasieratik arduradun), eta, egile edo bildumagile gisa argitara eman dituen dozenaka libururen artean, honako hauek:
|
|
|
Bere ikergaien artean honako hauek aipa litezke, hain zuzen: hizkuntza eta etnizitatea, hizkuntza plangintza, yiddish
|
hizkuntza
, hezkuntza elebiduna eta antropologia medikoa.Idazle eta irakasle emankorra da oso, bai bakarkako lanean eta bai berak bultzatutako lantalde ugarietan: ekoizpen nabarmenen artean, aipa dezagun berak sortutako International Journal of the Sociology of Language aldizkaria, jadanik 35 urte dituena (berau delarik hasieratik arduradun), eta, egile edo bildumagile gisa argitara eman dituen dozenaka libururen artean, honako hauek:
|
|
|
1985ean, ETBko zuzendari eta programazioaren buru izendatu eta 1988an Eusko Irratia S.A. eta Radio Vitoria S.A.ko zuzendari eta koordinatzaile nagusi izendatua izan zen, eta Radio Euskadiko (Bilbo) zuzendari, aldi berean. 1990 1997 urteetan EITBko euskara eta
|
hizkuntza
zuzentzaileen arduraduna izan zen.Kazetari lan ugari argitara eman du Zeruko Argian, Olatzen, Deian nagusiki. Horretaz gain, azpimarratzekoak diraAntonio Zavala zenak sorturiko Auspoa argitaletxearen eskutik ateratako bertsolaritza lanak.
|
|
|
2008ko ekainaren 8a Frantses Akademiak,
|
hizkuntza
frantsesaren zaindari delakotz aho batez onartu zuen adierazpen hau: Eskualde hizkuntzek ez dute lekurik Konstituzioan.
|
|
|
Euskara da euskaldunen berezko
|
hizkuntza
.
|
|
|
Legegileak lurralde elkargoei eginbehar berezi bat eman die
|
hizkuntza
horiek sustatzeko. Baina Konstituzioak baieztazen du hizkuntza horien hedadura nazionala, elkarrekin daukagun ondarean kokatzen baitira.
|
|
|
Legegileak lurralde elkargoei eginbehar berezi bat eman die hizkuntza horiek sustatzeko. Baina Konstituzioak baieztazen du
|
hizkuntza
horien hedadura nazionala, elkarrekin daukagun ondarean kokatzen baitira. Ondorioz heien erabilera eta transmisioa Estatuaren gain ere dira, eta garrantzizko baliabideak hornitzen ditu (baliabideen zerrenda).
|
|
|
Urrunago joan gaitezke adibidez hiri eta bide seinakuntza hedatuz tokiko hizkuntzan frantses idazkerarekin batera. Lurralde elkargoetako acta ofizialak ere, bereziki egoera zibileko actak, eskualde hizkuntzan argitara daitezke,
|
hizkuntza
nazionala ere erabilten den neurrian. Oraingo marko juridikoak aitzinamendu aukera asko ematen ditu.
|
|
|
Ez da egia. Expolangues erakusketa irekitzean erran du
|
hizkuntza
ezberdintasuna zaintzea, giza esperientziaren aberastasun eta aniztasun menperaezinaren zaintzea da.
|
|
|
Ezin da konparatu gurea bezelako nazio bateratua eta beste estatu deszentralizatu edo federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua, edo Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde
|
hizkuntza
, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira. Hizkuntza bati eskubide oposagarria ematen bazaio, guztiei zabaldu behar litzaieke, egoera hau Errepublikaren zatiezintasuna hauts lezake bai eta ere populu frantsesaren batasuna.
|
|
|
Familia askok ez dute aurkitzen eskualde
|
hizkuntza
irakasten duen eskolarik.
|
|
|
Beraz
|
hizkuntza
lege berri bat ez da beharrezkoa eta lege proiektoaren urraspidea gelditua da.
|
|
|
|
hizkuntza
lege zehatz bat, hiztunen eskubideak eta aginteen eginbeharrak definituko dituena.
|
|
|
Alondegi hitzak bere garrantzia dauka, eta izatea eman dioten eraikinen beherakada historikoarekin, horietarik gelditzen diren ale bakanen irautearekin loturik dauka biziraupena berbak ere. Oraingoan, presagatik nonbait, kulturgunea bertoko
|
hizkuntza
ofizial bietan jartzea ahaztu zaiei arduradunei. Barkatu, espainolez besterik ez dute jarri, bertokoa ere, bestearekin batera, jakina, aspaldiko 30 urteotan ofiziala den arren.
|
|
|
Amaitzeko, deituretan eta Etxebarri, Bidebarrieta eta Plaza Berria moduko toponimoetan bizkaierazko forma tradizional zaharrak (barri) gorde behar badira ere, gogoratu nahi nuke leku izen sortu berriak, kultura
|
hizkuntza
zibilizatuetan behintzat, eredu batu estandarrean moldatu ohi direla, Errekaldeberri, edo Asuaberri modukoetan bezala. Ez dago zergatik.
|
|
|
Jakina denez, Mugarik gabeko telebista kanpaina Herrialde Valentziarrean sortu zen, eta bere xede nagusia da
|
hizkuntza
bera duten erkidegoetan irrati telebista emisioak jaso ahal izateko eskubidea legez bermatzea eta, horren ondorioz, Nafarroan Euskal Telebista ikusten jarraitzea. Horretarako, Madrilgo Hauteskunde Junta Zentralean herri ekimen legegilea proposatuko da.
|
|
|
Hizkuntzaren ahozko aldaera desberdinak mapetan agerian emateko egiten dira
|
hizkuntza
atlasak. Hortaz, Euskararen Herri Hizkeren Atlasak (EHHA) ahozko euskararen aldaerak mapetan jasotzea du helburu.
|
|
|
Gazte euskalduna izatearen esanahia atzo eta gaur 21,85 Kb Asier Basurto: Gazteen
|
hizkuntza
erabileran eragiten duten faktoreen azterketa 97,45 Kb Jean Baptiste Coyos eta Erramun Baxok: Gazteak, euskara eta aisialdia Ipar Euskal Herrian 19,77 Kb Iñaki Arruti:
|
|
|
gazteen ahozkotasunaren laborategi 30,37 Kb Garazi Labiano: Unibertsitateko ikasleen
|
hizkuntza
jarrerak Nafarroan 5,41 Kb Maialen Arnedo, Ane Badiola eta Leire Gandarias: Ahozko euskara formala eta aisialdian erabiltzen dena.
|
|
|
Garabide erakundeak Hizkuntza eta Herrien arteko IV. Truke Programaren barruan, Hizkuntza gutxituen estandarizazioa,
|
hizkuntza
akademien eta corpusaren garapena bultzatzeko asmoz, aurten ere, azaroaren 15etik abenduaren 2ra arte, Soziolinguista jardunaldi batzuk antolatu ditu. Eskola teorikoak, batez ere, Eskoriatzako HUEZIn antolatu dira, baina Euskal Herriko beste leku batzuetan ere bai (Oñati, Arantzazu, Aretxabaleta, Donostia, Usurbil, Errenteria, Gasteiz, Baiona, Bilbo...), eta bertan, euskaltzain oso eta laguntzaile batzuek hartu dute parte (Patxi Goenagak, Jean Haritxelharrek, Joseba Intxaustik, Xabier Kintanak, Miren Lourdes Oñederrak, Xabier Mendigurenek...) bai eta kultur munduko beste irakasle eta eragile ezagun batzuek ere.
|
|
|
Eskola teorikoak, batez ere, Eskoriatzako HUEZIn antolatu dira, baina Euskal Herriko beste leku batzuetan ere bai (Oñati, Arantzazu, Aretxabaleta, Donostia, Usurbil, Errenteria, Gasteiz, Baiona, Bilbo...), eta bertan, euskaltzain oso eta laguntzaile batzuek hartu dute parte (Patxi Goenagak, Jean Haritxelharrek, Joseba Intxaustik, Xabier Kintanak, Miren Lourdes Oñederrak, Xabier Mendigurenek...) bai eta kultur munduko beste irakasle eta eragile ezagun batzuek ere. Helburua, euskaldunok, geure
|
hizkuntza
berreskuratu, indartu, batu eta normaltzeko, izandako esperientzia eta sorturiko antolakuntzak erakutsi eta azaltzea.
|
|
|
Bilbon Euskaltzaindiaren idazkariak, Xabier Kintanak, Bibliotekako Zuzendariak, Pruden Gartziak, eta Onomastika Zerbitzuko Buruak, Mikel Gorrotxategik, Akademiaren egoitza erakutsi, erakundearen historia gorabeheratsua kontatu, arlokako zeregin eta betekizunak jakinarazi eta Euskaltzaindiaren osaera, helburu, jardupide eta zereginak azaldu zizkieten xeheki. Bisitariek den dena interes handiz ikusi eta ikuspegi askori buruzko galderak egin zituzten, funtzionamenduaren xehetasunez batik bat,
|
hizkuntza
akademia baten barne jarduera ahalik eta ongienik jakiteko. Bisitak iraun zuen lau orduetan eskatu zuten informazio mota guztia eskaini zitzaien.
|
|
2011
|
|
|
Bi arrazoiengatik: bata, ene ustez, sei herriotako galera garai horretan hasten delako eta, bestea, tokiko eskribauak desagertzen direlako, Estatu zentralistak Jabego Erregistroak sortuz, erregistradore erdaldunak erreinu osoan destinatuz, zeintzuentzat gaztelania zen ofizialki existitzen zen
|
hizkuntza
bakarra, toponimia galegoa, katalana eta euskalduna desitxuratuz, hibridotuz edo ezabatuz.
|
|
|
Oro har, herritarrek
|
hizkuntza
mailan izan dezaketen edozein zalantza argitzeko kontsulta zerbitzu informatikoa da JAGONET. Hala ere, euskara lanean eguneroko tresna duten sektore profesionalei zuzendua dago nagusiki (irakasleak, kazetariak, itzultzaileak...) beren lanak garrantzia handia baitu hizkuntzaren modernizazioan eta estandarizazioan.
|
|
|
Webgunean bertan, JAGONET galde erantzunen datu basea kontsulta daiteke. Izan ere, zerbitzua
|
hizkuntza
mailako kontsulta interaktiboak egiteko prestatua dago eta erabiltzaileak eskuragarri ditu Euskaltzaindiaren batzordeek aztergai izan dituzten galderarik ohikoenen erantzunak.
|
|
|
Garai horretan euskara eta frantsesa bazekizkien, baina ez gaztelera: hau izan zen ikasi zuen hirugarren
|
hizkuntza
, bere herrira itzultzean ikasi zuelarik. 1942an, Seminarioan sartu zen eta hor Humanidadeak ikasi zituen.
|
|
|
Erlea ren hirugarren zenbakiak Afrika hurbildu zigun Aljeria eta Magreb izan ziren orduan protagonista eta orain, laugarrenarekin, Afrika beltzera goaz, gai nagusi baten inguruan hausnarketa egiteko: Zein da Afrikako literaturaren
|
hizkuntza
–Europako hizkuntzetan idatzitakoa afrikar literatura da?
|
|
|
Europako hizkuntzetan idatzitakoa afrikar literatura da? Bakarrik
|
hizkuntza
indigenez sortua dagoena da afrikar literatura. Hautua egitekoa ezinbestekoa da?
|
|
|
Aurreko urteetan bezala, aurten ere Garabide Erakundeak eta Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateak ikastaro berezi bat antolatu dute Jatorrizko Hizkuntzen eta Identitatearen Garapenerako Aditu Programaren inguruan. Horren helburua, Ameriketan beren
|
hizkuntza
propioak finkatu, estandarizatu eta bultzatzen diharduten amerindiar herriei laguntzea izan da. Horretarako, herri hizkuntzak irakaskuntzaren bidez suspertzeko programa horretan oinarri teorikoak, estrategiak eta metodologiak irakasten zaizkie, gero bakoitzak bere herriaren egoera sozio kultural bereziari aplika diezazkion.
|
|
|
Maiatzaren 19an, goizean Euskaltzaindiaren egoitzara etorri ziren, gure Akademia ikusi eta beraren egitura eta jarduerak nolakoak diren jakiteko. Bisitariak amerindiar
|
hizkuntza
nagusien ordezkariak ziren: Lidia Marisol Cabrera eta Martha Sandra Bustillos (Boliviako aimaradunak); Gualberto Vicente Quispe eta Leonor Zoraya Chavez (Boliviako kitxuadunak); Cesia Beatriz Chocori eta Carmen Curihuentro (Txileko Mapuzugun hizkuntzadunak); Cesar Daniel Teleguario, Jose David Catu eta Pedro Oscar Garcia (Guatemalako kaqtxikel maia hizkuntzadunak, azkena Maia Hizkuntzen Akademiaren Burua); Cesar Pilataxi Lecho, Carlos Yamberla, Luis Arturo Muyulema, Maria Hilda Chaluisa eta Oscar Sacha Rosero (Ecuadorko kitxuadunak), Yazmin Yadira Novelo eta Bella Flor Canche (Mexikoko maia hizkuntzaduna); Aldegundo Gonzalez (Mexikoko nawatl hizkuntzaduna) eta Miriam Viviana Gonzalez (Kolonbiako nasa yuwe hizkuntzaduna, bertako Kultur Ministerioko aholkularia).
|
|
|
III.liburukian zer jaso den azaldu du jarraian: Beste
|
hizkuntza
batzuetako Dialektologia Atlasetan egin ohi den bezala, tradizioko bizimodu eta ingurumenaren ingurukoak dira galdetu diren gai edo kontzeptuak, eta berdin III. liburuki honetakoak. Jorratzen direnak ondokoak dira:
|
|
|
Euskera agerkariaren hiru zenbaki argitaratzen dira urtero. Horietatik bik lehenak eta hirugarrenak Akademiaren jarduerak eta bizitza akademikoa
|
hizkuntza
arauak eta xedapenak jasotzen dituzte. Bigarrenak, aldiz, ikerketa lanak eta ekarpen teorikoak nahiz praktikoak jasotzen ditu.
|
|
|
Cardiff-eko Unibertsitateko irakaslea da. Gizarte zientzetan, giza geografian eta
|
hizkuntza
plangintzan aditua da. 2000 urtean, Hizkuntzaren Galesko Kontseiluko kide izendatu zuen Galesko Batzar Nazionalak.
|
|
|
2000 urtean, Hizkuntzaren Galesko Kontseiluko kide izendatu zuen Galesko Batzar Nazionalak. 2010 urtean, Galesko hamalau taldek gutun irekia bidali zioten hango Kultura ministro Alun Ffred Jonesi, eta bertan eskatzen zioten galesa
|
hizkuntza
ofizial egiteko, eta hura eskoletan nahiz kalean bultzatzeko neurriak hartzeko. Sinatzaileen artean Colin Williams zegoen.
|
|
|
Eta proposamen batzuk bota ditu, euskara eta euskal komunitatearen onerako izango direlakoan: euskara gure
|
hizkuntza
da, denona, eta galtzekotan guztiok galtzen dugu. Zer egin behar da aurrera egiteko?
|
|
|
Gasteizen 15 eta 30 urte bitarteko gazteen artean gehiago dira euskara dakitenak ez dakitenak baino. Aisialdia baliabide ahaltsua da
|
hizkuntza
normalkuntzarako. Izan ere, haur eta gazteek aisialdian hizkuntzekin zer nolako harremana duten eragingarria izango da beren motibazioetan, jarreretan, baita hizkuntza gaitasunean ere.
|
|
|
Aisialdia baliabide ahaltsua da hizkuntza normalkuntzarako. Izan ere, haur eta gazteek aisialdian hizkuntzekin zer nolako harremana duten eragingarria izango da beren motibazioetan, jarreretan, baita
|
hizkuntza
gaitasunean ere. Proiektu honen bidez aisialdian aritzen diren entitateetan eragitea izan da helburua.
|
|
|
Hortaz, arabarrek euskarari buruz erakutsi duten jarrera azaldu du. Bestalde,
|
hizkuntza
aldagaien azterketa, ezagutzari buruzko datuekin hasi du. Ondoren, euskal hiztun arabarrak lehen hizkuntzaren arabera nola sailkatzen diren azaldu du.
|
|
|
Toponomastica e Politiche Linguistiche (Izenak, lekuak, identitatea. Toponomastika eta
|
hizkuntza
politika) izen den kongresuan. Antolatzaileak Gruppo di Studio sulle Politiche Linguistiche (GSPL), Societa di Linguistica Italiana (SLI) eta Societa Filologica Friulana izan dira, Udineko Unibertsitatearen eta Regione autonoma Friuli Venezia Giuliaren laguntzarekin.
|
|
|
Hizlariak anitzak izan dira, batzuk administrazioetakoak, beste batzuk
|
hizkuntza
autoritateenak eta azkenik baziren unibertsitate desberdinetako ordezkariak ere
|
|
|
Kongresuan toponomastikaren arlo desberdinak landu dira, ardatz nagusia zen
|
hizkuntza
politikaz gain: leku izenak ondare kultural eta objektu juridikoa; nazioarteko legediak; estatu desberdinen barneko legediak; hizkuntza minorizatuen izenen estandarizazioa eta normalizazioa, bereziki Italian (frantsesa, alemana, probentzala, albanesa, eslovenoa, friulera); polimorfismo linguistikoak sortzen dituen edo sor ditzakeen arazoak eta egunerko bizitzako zailtasaun eta aterabideak.
|
|
|
Kongresuan toponomastikaren arlo desberdinak landu dira, ardatz nagusia zen hizkuntza politikaz gain: leku izenak ondare kultural eta objektu juridikoa; nazioarteko legediak; estatu desberdinen barneko legediak;
|
hizkuntza
minorizatuen izenen estandarizazioa eta normalizazioa, bereziki Italian (frantsesa, alemana, probentzala, albanesa, eslovenoa, friulera); polimorfismo linguistikoak sortzen dituen edo sor ditzakeen arazoak eta egunerko bizitzako zailtasaun eta aterabideak.
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, hizkuntzaren erabileran dena ez da arau gramatikala betetzea. Behin arau gramatikalak betez gero, eremu handi batean aurkitzen da
|
hizkuntza
erabiltzailea. Honek egokien iritzitako erabakiak hartuko ditu, askatasunez eta erantzukizunez jokatuz.
|
|
|
estrategietarako abiaburuak.11: 45 Igone Etxebarria, Corpus batzordekidea: Hizkuntzaren trasmisioa edo
|
hizkuntza
trasmisiorako bitarteko.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko gazteriaren argazkia egin ostean, ondorio batzuk atera dituzte egileek, horien artean hauek: gazteria, elkarteak edota kirola eskuduntzan daukaten tokiko elkargoek beren gain har dezatela euskarari tokia ematea, aisialdi eremuetan,
|
hizkuntza
teknikarien bitartez; hizkuntza politika publikoak lagun ditzatela aisialdiak euskalduntzen diharduten eragileak eta molde berezian eragin handia duten egiturak: Uda Leku, euskal hedabideak, kirol elkarteak, festibalak.
|