|
2001
|
|
|
Esan Europako jendeari zer ikusi duzuen Quebecen!", eskatu zigun John Pashagameskum ek 1999ko irailaren 8an elkarri agur esan genionean, eta horixe da artikulu honen helburua. Quebec hainbat tokitako mugimendu abertzaleen eta
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginen eredu moduan agertu ohi da. Zalantzarik gabe, eredu erakargarria da, baina, geuk sumatu ahal izan dugunez, hutsune nabaria du:
|
|
2007
|
|
|
Galera kuantitatibo handiena eskolaren bitartez egin zenez, orain eskolari eskatzen zaio
|
hizkuntza
biziberritzeko ahalegina. Alegia, eskolak egin zuen gauza bera egin luke baina alderantziz, hizkuntza minorizatuen mesedetan.
|
|
2009
|
|
|
Joshua Fismanek kontrakoa esango liguke. Gatazkari itzuri behar zaiola,
|
hizkuntza
biziberritzeko ahalegina ez dela politizatu behar, sistemaren koordenada ideologikoak baliatu behar direla botereari errespetua eta laguntza eskatzeko. Fishmanek estatubatuar zintzo baten antzera pentsatzen du, lurralderik gabeko yiddish herriaren azken aztarnei eutsi nahian.
|
|
2011
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrean egoki ikusi dugu era berean, ekologiatik hizkuntza ekologiara doan jauzia azaltzeko sarrera teoriko labur bat eskaintzea, moda kontu bat bainoago aukera errealak eskaintzen dituen teorizazio modura ikusten baitugu, eta bide praktikoa izan dezakeelakoan euskara bezalako
|
hizkuntzen
biziberritze ahaleginetan. horrela bada, Ekologia biologikoa eta hizkuntza ekologiaren arteko joan etorriak artikulua gaiaren sarrera modura planteatzen dugu.
|
|
2014
|
|
|
Eredugarri. «Huts egiteko beldurrik gabe esan dezakegu ez dugula ezagutzen tokian tokiko
|
hizkuntza
biziberritzeko ahalegin ekonomiko handiagorik beste inon, Katalunia barne». Euskararen biziberritzearen aldeko laguntza horiek kolore «politiko ideologiko» ezberdinetako instituzioek ematen dituztela oroitarazi zuen, eta hortxe dagoela, batez ere, altxorra.
|
|
2016
|
|
|
Denak umeei zuzendutako hizkuntza interakzioak dira, zeinak biziberritze programetan baliotsuenak izan daitezkeen eta grabaketa biltzetik ateratzen diren. Ekintzaile batzuen arabera,
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginek ez dute hizkuntzaren informazioa biltzeko beharrik: " hizkuntza bat biziberritzeko behar duzun guztia gela baten umeei hizkuntza hori hitz egiten dieten helduak dira" (Kipp 2009).
|
|
2017
|
|
|
Irlandan ia mende batez
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginean egon ondoren, familia gutxi batzuk izan dira, Gaeltacht eremutik kanpo, irlandera etxeko hizkuntzatzat hartu eta hurrengo belaunaldiari transmititu diotenak. ari baitira edo egin izan baitituzte irlandako ohituren erabilera indartzeko eta irlanderadunen sareak baitaude (Walsh et al, 2015: 10). hizkuntza politikan aintzat hartzen hasi dira sare horiek formalki azken urteotan, nahiz eta horiek garatzeko dagoen funts erabilgarria erabat urria den.
|
|
|
• zenbait hiztunek irlanderarako gaitasun aktiboa dute etxean irlanderaz hitz egin dietelako (zenbaitetan ingelesarekin batera), baina haien inguruko komunitatea ez zen irlanderaz mintzatzen. hau da, bada jendea irlanderaz hazi dena Gaeltacht eremutik kanpo, sarritan irlanderaz hitz egiten hazi ez ziren gurasoek irlanderaz eginda. Fenomeno hori irlandako hizkuntza politikaren ibilbide luzearen ondorio da (1922 urtetik). luzea da, espainian laburragoa baita katalana, euskara eta galegoa sustatzeko hizkuntza politikaren ibilbidea, trantsiziotikoa, hain zuzen. irlandan ia mende batez
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginean egon ondoren, familia gutxi batzuk izan dira, Gaeltacht eremutik kanpo, irlandera etxeko hizkuntzatzat hartu eta hurrengo belaunaldiari transmititu diotenak. edonola ere, nahiz eta jatorri hori duten batzuek beren burua" hiztun zahartzat" duten, askok ez dute horrelakotzat, eta uste dute ez direla Gaeltacht eremuko
|
|
|
Hori baita kategorien erabilera praktikoa.
|
Hizkuntza
biziberritzea ahalegin ideologiko, politiko eta kulturala da, ez soilik jarrerak eta iritziak sailean, gaitasunak eta kategoriak asmatzean eta zehaztean ere bai. rioak, alegia, kategorien onura psikosozialak, beste modu askoren bidez lortu ahal dira aiseago. ikusten denez, kategoriak beraiek dira ikerketa soziolinguistikoaren alderdi garrantzitsua eta gure artean polemika gai bizia, baina ez horr...
|
|
|
Hori baita kategorien erabilera praktikoa. ...eagoa13 ikerketan ezin da pentsatu aldagai linguistikoa berez baliokide gakoa denik; ikerketak egindako operazio baten emaitza da hori. eta, halaber, ezin da espero jendeek horrela hartuko dutenik. gehienek euskaldun, erdaldun eta halako etiketen karga linguistiko (garbi eta huts) horri karga etniko, politiko edota soziokultural larriak eransten dizkiote. hori baita kategorien erabilera praktikoa.
|
hizkuntza
biziberritzea ahalegin ideologiko, politiko eta kulturala da, ez soilik jarrerak eta iritziak sailean, gaitasunak eta kategoriak asmatzean eta zehaztean ere bai.
|
|
|
–Eskubide linguistiko bat aitortu bai, baina, eskubide hori egia bihurtzeko baldintzarik sortzen ez bada, begien bistako kontua da eskubide hori hutsaren hurrengo zerbait dela? 246 Zimmermann eskarmentuaren ahotik mintzo zaigu hemen: hartara,
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginean legearen agindua hezurmamitzeko baldintza politiko eta zilegitasun sozialik egon ezean, lege babesaren ustezko eragin indarra engainagarria dela diosku247 Aginte publikoak hezkuntza sistemari helburu batzuk esleitu badizkio, helburu horiek bete egin behar dira. Eta betetzen ez badira, bistan da EAEko botere autonomikoak Euskal Herriaren lurralde zati hau bederen euskalduntze bidean jartzeko helburuari muzin egin diola eta, ondorioz, euskararen transmisio akademiko formalera mugatu duela bere hizkuntza politika.
|
|
2021
|
|
|
Gure helburu nagusia da Frantzia metropolitarrean dagoen eskualdeetako hizkuntzen aniztasunaren argazki bat ematea, gutxitu diren hizkuntza horien egoera azaltzea. Ahal den neurrian azken urte hauetan izan den bilakaera aipatuko da,
|
hizkuntza
biziberritzerako ahaleginak eta eskualdeetan eramaten diren hizkuntza politikak azalduko dira.
|
|
|
Ezagunak dira euskara ardatz duen hezkuntza sistemaren alde Euskaltzaindiak hainbatetan egin dituen deiak eta, orobat, norabide horretan erakutsi duen engaiamendua. Hala berean, zenbaitetan aipatu da eskola ez dela nahikoa,
|
hizkuntza
biziberritzeko ahalegin hori ez baita bide bakarrekoa. Gaurkoan ikusi ahal izan dugu hori!
|
|
2022
|
|
|
Ibarreko euskaltzaleek
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginean lagunduko dien tresna berri bat dute esku artean, 2021eko hizkuntzen kale erabileraren Sakanako neurketa, hain zuzen ere. Haren datuek, beste datu batzuekin batera, argi eta garbi esaten digute zein den euskararen egoera ibarrean eta herrietan.
|
|
|
Abertzaletasun klasikoko euskaltzaleak ziklo luzeagoan ikusiko du
|
hizkuntzaren
biziberritze ahalegina, lehenagotik ari ziren haiek euskal pizkundean, eta suari ahal zen moduan eusten saiatu ziren diasporatik. Euskaldunen multzoan ere oinarri handia zuten, abertzale klasikoak inurri asko ziren ikastolen eta euskalgintzaren eklosioa hasi zenean.
|
|
|
Azterketa atalka egiten badu ere, ibilbide kronologiko bat irudikatzen du, mende osoko bilakaera historikoa azaltzeko oso baliagarria dena. aldian irlanderak bizi izan dituen gorabeherak harilkatu eta irlandar
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginen bilakaera historiko kronologikoa egiteko gai da. Ibilbide horretan funtsezkoak izan diren ekintzak, gertaerak, erabakiak... aztertzen ditu.
|
|
2023
|
|
|
Paula Laita Pallares ek laugarren artikulua idatzi du, UPV/EHUko ikerlari gisa. Horretan, Yuneŝit’in komunitatearen esperientzia aurkezten du, zeina Kanadako Columbia Britainiarreko Nenqayni ch’ih
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginetan oinarritzen den. Ahaleginen horien artean, Yuneŝit’in Gobernuak eta UPV/EHUko ikerlariak lan kolaboratibo bat gauzatu dute.
|
|
|
Hala ere, hizkuntza dokumentazioaren gorakada horrekin batera, tokiko biziberritze prozesuek ere azaleratzen jarraitu zuten, eta galtzearen aurka agertu ziren azken helmuga gisa. Hala erakusten du 2018an egindako
|
Hizkuntza
Biziberritzeko Ahaleginei buruzko Nazioarteko Inkestak (Pérez 2018). Inkesta horrek 40.000 bit datu bildu zituen, gutxi gorabehera, mundu osoan hizkuntzak biziberritzeko 245 ahalegini buruz.
|
|
|
2018an egindako
|
Hizkuntza
Biziberritzeko Ahaleginei buruzko Nazioarteko Inkestak 40.000 bit datu bildu zituen, gutxi gorabehera, mundu osoan hizkuntzak biziberritzeko 245 ahalegini buruz.
|
|
|
Iturria:
|
Hizkuntza
Biziberritzeko Ahaleginei buruzko Nazioarteko Inkesta (Pérez 2018)
|
|
|
Artikulu honen atalei dagokienez, jarraian (2 atala), ikerketaren marko teorikoa zehaztuko dugu: Columbia Britaniarreko hizkuntza indigenen errealitatea eta horren arrazoiak, bertako
|
hizkuntzak
biziberritzeko ahaleginak eta, hain zuzen ere, Yuneŝit’in komunitatea eta Nenqayni ch’ih ren egoera. Ondoren (3 atala), ikerketa aurkeztuko dugu:
|
|
|
Komunitateetan
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginak egiten ari dira. Izan ere, Tŝilhqot’in herria sei komunitatek osatzen dute:
|
|
|
Adin guztietakoek, gazteek, gurasoek zein adinekoek, hizkuntza biziberritzeko prozesuan parte hartzea beharrezkoa da. Horrez gain,
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginak belaunaldi gazteenetan zentratu behar dira batez ere. Hizkuntzaren ikaskuntza adin txikietan hasi litzateke, baita haurdunaldian ere, haurrak jaio baino lehen.
|
|
|
Behin emaitzak aurkeztuta, azpimarratu behar da, lehen aipatu dugun bezala (3.2), lan honen metodologiaren eta etikaren arabera, ikerketa honek bi aldeentzako onurak ekarri dituela (CIHR, NSERC eta SSHRC 2010: 110); ekarpen akademikoaz gain, komunitatean aplikazio praktiko bat ere izan du, eta ikerketa prozesua, emaitzak eta ondoriozko argitalpena komunitatearentzat ere erabilgarria izan dira, bereziki Yuneŝit’in en egiten ari diren
|
hizkuntza
biziberritzeko ahaleginak sustatzeko (FATSIL 2014: 16). Kasu honetan, aurkeztu diren emaitzak Hizkuntza Biziberritzeko Plan Estrategikoa (2017) osatzeko erabili dira.
|