|
2000
|
|
|
Begira demokrazia modernoaren ama den Frantziari ere: frantsesa ez den gainerako
|
hizkuntza
orok alegala izaten segitzen du 2000 urtean. Baleen harrapaketaren aurkako moratoria sinatu duen zein estatuk salatu du?
|
|
|
Eta giza eskubideen arloan euskaldunak munduari egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz. Baina
|
hizkuntza
oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak...
|
|
|
da, nahiz eta espresio hau bera ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da. Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako
|
hizkuntzarekin
oro har, eta euskararekin bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako. Hau adierazteko, egokia iruditzen zait, komunikazio makroteorian?
|
|
|
Hori, berriz ere, modu ezberdinetan uler daiteke: zenbait azpigaiz osatua, alde batetik, eta zenbait ondoko edo gertuko gairekinlotuta, bestetik. Adibidez,
|
hizkuntza
oro har hartuta, honako hauek bereiz daitezkegaiaren barruan: gramatika, pragmatika, estilistika, eta abarreko azpigaiak, edofonetika/ fonologia, morfologia, sintaxia, lexikoa, semantika eta abarreko azpiazpigaiak; bereiz daitezke, baita ere, ondoko gertuko gaiekin zerikusi dutenak: kognizioa, kognizio soziala, logika, errealitatearen irudikapena eta eraikuntza, giza harremanak, giza eraginak, etab. Hizkuntza partikularrekin ere, antzera ikusdaiteke:
|
|
2001
|
|
|
Honek eusteko balio du, ez ordea irabazteko. Badago, aldi berean, euskaltzale izateko molde berria,
|
hizkuntza
ororen aldekoa dena eta munduari irekia, beste hainbat gizartetan garatzen ari denaren parekoa. Mundu zabalean etorkizuna eleanitz dator, eta hor badu euskarak aukerarik.
|
|
2002
|
|
|
Izan ere, XVII. mendeaz geroztik,, izadiari? erreferentzia egiteko
|
hizkuntza
oro kontzeptu eta metafora militarrez josita egon bada, eta gaur, Bacon, Comte, Descartes, Diderot, Saint Simon, Marx-en Gizakiak, izadia domeinatzeko ahaleginek XXI. mende honetan bere muga gainditu badute, (harantzago jada ez dago inhumanismoa baino),, planetarizazio, kontzeptua erabiltzea ezinegon teorikoa gainditzeko ahalegin bat izan daiteke.
|
|
|
Orain, urteak pasatuta, euskaltzale sutsu batzuekin gertatzen den kasua ere goikoaren nahiko antzekoa da, udalari edo beste erakunde publikoei euskaraz egin dezaten eskatu baina etxean erdara erabiltzea maiteago baitute, komunista batzuek bankuko akzioez eta erosotasun kapitalista guztiez inguraturik bizitzea maite duten gisa. Nekez onartzen dugu
|
hizkuntza
ororen gainetik dagoela sentimenak erarik erosoenean adieraztea, bizitzak hala eskatzen duelako. Sentimenduek, bihotza gertutik ukitzen dutenez, mintzaira bizia eskatzen dute, ez hizkera hitsa edo eleketa zuhaila.
|
|
2003
|
|
|
Ez da beraz harritzeko Jesusen ondotik etorri diren fededunek ere ez baldin badute beti jakin, nork berea duen hizkuntzaren eta besteenak diren hizkuntzen artean edo, bestela errateko, nork bere hizkuntzari lehenik zor dion atxikimenduaren eta aldi berean beste
|
hizkuntza
orori utzi behar dion begirunearen artean bide zuzena aurkitzen.
|
|
|
Lan horretan diotenez, nagusien antzera, nerabeek eurek
|
hizkuntzari
oro har eta euskarari bereziki dimentsio desberdinak aitortzen dizkiote: komunikatiboa (beste pertsonekin elkar ulertzeko), lurraldetasunekoa (hizkuntzak muga  funtzioa du), ludikoa (esperientzia jolasgarriak), kulturala (ohiturak, tradizioa, musika, gastronomia), identitarioa (gizakiaren beraren identitatea markatzen du), mitikoa (iragana, historia, etorkizuna), prestigioduna (estatusa markatzeko balio dezake), politikoa (gizarte gatazkekin edo bortxarekin identifikatzen da) eta pragmatikoa (lan bat bilatzeko).
|
|
2004
|
|
|
Euskara ikasten duten batzuk hizkuntzazaleak dira, eta
|
hizkuntza
oro ikasten dute; gaztelania, frantsesa, eta abar. Beste batzuek frantsesa edo gaztelania ikasi ondoren euskararen berri jaso eta euskara ikasten dute.
|
|
|
Eta ez pentsa soilik juduen bitxikeria denik. Kultura orotan,
|
hizkuntza
orotan, herrikideak bakarrik, herri hizkuntzaz egiten zutenak bakarrik ziren hiztun, gizaki. Bertzeak, barbaro, erdaldun, inor ez.
|
|
|
Zernahi delarik ere, aurrera dezagun honakoa:
|
hizkuntza
ororen euskarri diren gizarte baliabideak erauziak direnean, eta ordezkapen hori zekenik zekenenak baino hobeto egin du erdal mundutik ezarri den botere egiturak, deus gutxi egin dezake holakoetan norbanakoaren nahimenak. Hizkuntzaren bakardadea, hiztunaren heriotza da, hizkuntza hori espainiera izanda ere:
|
|
|
Ni ez naiz ordea iritzi horretakoa:
|
hizkuntza
oro, mintzabide huts izateaz gainera, kultura baten zati, kultura horren adierazpide eta are ikur ere badela sinesten dut nik, eta badakit sinesmen horretan ez naizela bakarra. Hizkuntza eta kultura lokarri sendoz estekaturik daudela uste dugunontzat, berriz, nekez hiztun talde batek bizi iraupenezko garapenik eskura dezake bere herri izatearen nondik norakoaz jabetu eta hori guztia gainerako dimentsio geo historiko eta sozio-kulturaletan itxurazko modu batean txertatu gabe?. 319
|
|
|
Ez dago kulturarik gabeko mintzairaren balizko bizitzan pentsatu ere egiterik.
|
Hizkuntza
orori darraio kultura ereduren bat; halaber, kulturak oro dira mintzabide baten edo batzuen habia.
|
|
|
Batek edo bestek," politikarik ez dagoen gertaeretan" politika sumatzen dudala esango du. Halere gauza jakina da, beren zerbitzuko erresuma bat bederen ez duten
|
hizkuntzak
oro, hiltzen dirala; eta dutenak, azkartzen eta hedatzen. Bretoiña atzera ari da, Bretañia’ko gobernurik ez dagoelako; hebreotarrak, berriz, indartzen, Israel sortu delako.
|
|
2006
|
|
|
komuna, autobusa, dentistaren kontsulta, sukaldea espagettiei eragiten diedan bitartean, ohea... Eta kontuz, hemen metafora gutxi,
|
hizkuntza
orori berez dariona baizik ez. Eta, bide batez, nola moldatuko dira Eslobakian?
|
|
|
Jorge Manriqueren koplak, Erromantzetegia, Don Quixote, Bizitza ametsa da, Karmel Mendirako Igoera moduko lanek munduaren intuizioa eta bizitzaren kontzeptua, Weltanschauung und Lebensansicht, dauzkate estarian(...). Gure hizkuntzak berak, kultur
|
hizkuntza
orok bezala, bere filosofia dauka estarian. Hizkuntza, izan ere, filosofia potentziala da.
|
|
|
• Ikuspegi integratzailea. Eskolako
|
hizkuntza
orok proiektu integratzaile baten osagarriak izan behar dute, bakoitzaren eginbeharra, hasiera garaia eta izango dituen funtzioak zehaztuz.
|
|
2007
|
|
|
5\. Bere lurraldean beharrezkoa ez den
|
hizkuntza
oro desagertu egiten da. Beharrezkotasun hori ukatzen duten legeriek, beraz, hizkuntzaren desagerpenera daramate.
|
|
|
Kultura ez da ja klase batzuen pribilegioa, nazionala eta herritarra da: herriko tradizioetan datza egiaz kultura,
|
hizkuntzan
oroz gain, ipuin, kanta, dantzetan, jakinduria familiarrean, komunitatearen kontzientzia sozialean, mitologian; herriaren ahotan atergabe sortzen ari den kultura bat (genesi egunerokoa), kultura ororen zimentua415 Herriaren kultura edo gogoa ulertzeko, hori bi koordenatutan ikusi behar da416 Bat, bertikala, indar genetikoa da, herriaren nortasuna bera funtsean (karakterea). Nortasuna indar propio autonomo bezala onartzea, naturarekiko edo geografiarekiko menpekotasunaren guztizkoa ukatzea da (menpekotasunen bat ukatzeke).
|
|
|
gizon emakume egiten gaituen zera, hots, gizaki (de) bihurtzen gaituena. Bestalde, hizkuntza, edozein hizkuntza(
|
hizkuntzak
oro, hizkuntza, baitira) mintzalditan banatzen da; mintzaldiak, esalditan; esaldiak, perpausetan.
|
|
|
Hizkuntza nazio osoaren jabetasuna izateak («die Sprache? gehört immer der ganzen Nation an») 733, eta nazioarena izanez gizadi osoarena izateak, eta ez da gizaditarra nazionala izanez baino?, bihurtzen du
|
hizkuntza
oro gizadiaren/ gizatasunaren hizkuntza, eta oinarritzen du giza ezagutzaren, komunikazioaren objektibotasun unibertsala(«, wird die Sprache der grosse Uebergangspunkt von der Subjectivität zur Objectivität») 734; oinarritzen du ere, ordea, objektibotasuna, gizadiaren historia bezala, progresiboa izatea, ez behin eta betiko lorpena.
|
|
|
Gizakia bat bera den bezala bere agerkera molde, kolore, tamaina, sexu? guztietan, gizatasunezko ondo bat beraren gainean eusten dira
|
hizkuntzak
oro. Baina hizkuntzen aniztasunak, munduikuskeren ugaritasunagaz, bakarra den gizadian, gizon emakumeen adaptazioa hobetzen du, munduaren jabetzea aberasten du, gizakiaren sormena areagotzen du.
|
|
|
|
Hizkuntza
oro munduaren eraketa semantikoa da (Weltbild, Weltanschauung);
|
|
|
XIX. mendera arte guztian segurutzat ukan da gramatika orokorrak gobernatzen dituela
|
hizkuntzak
oro, eta herri guztiek, jakin gabe, gramatika orokorrari
|
|
|
Baina gutxien gutxiena zilegi, mundu ikuskeraren doktrinaren aprobetxamendu politikoa egin nahi izatea genuke. Nola ez den behintzat politika orok
|
hizkuntza
orori zor dion begirunea ondorioztatzeko.
|
|
|
Hizkuntza guzti guztiek (giza adimen guztiek) mundua pentsa/ adierazterakoan, beraz, hitz egiterakoan, zerkien existentzia, bat izate edo pluraltasuna, zertasuna, zerkien arteko erlazioak eta kausa efektuak, substantziak eta akzidenteak aipatzen dituzte, eta horien baieztapen edo ezeztapenak edo mugaketak markatuz, izateak edo ahal izateak seinalatuz, etab., egiten dute hitz. Hau da, maila kategorialean, adimen hutsarenean, hizkuntza guztiak bat dira, hots, izpiritu unibertsalaren hizkuntzak. Hori dena
|
hizkuntza
ororena da, hizkuntzaren esentzial, betiereko, natural edo gura den moduan izendatu. Baina horiek, kontzeptu «hutsak»?
|
|
|
Errealitatean gizon emakume hori aniztasunean eta diferentzietan aurkezten zaigu, eta hala giza hizkuntza bata ere:
|
hizkuntzaz
oro har hitz egiten bada, orohartasun hori adimenaren abstrkzio bat da, zinez topatu beti hizkuntza singular bat egiten baitugu484 Hizkuntza ikertu, hizkuntzak ikertuz bakarrik egiten da. Humboldt-en proiektua ahalik eta hizkuntza ezberdin gehienen ikerketa izan da.
|
|
|
Pluraltasunak ez du ukatzen, baizik eta egiten, batasuna.
|
Hizkuntza
oro «giza hizkuntza unibertsala» delakoxe474, dago Humboldt «hizkuntza unibertsal» baten aurka, hori artifiziala eta filosofikoa izan (Leibniz), edo hizkuntza dominante bat izan, frantsesa adibidez475 Ezerk ez
|
|
|
Hizkuntzako tonu serieen eta tonuen tipo nagusien hedadura ere berberak dira, eta hortaz horretan ere ezberdintasuna muga jakinen barruan itxita dago. Baiets daitekeen bezalaxe
|
hizkuntza
oro, baita edozein hizkelgi ere, ezberdina dela, berdin berdin ahal da, beste ikuspuntu batetik, enuntziazioa ezarri, gizajendean hizkuntza bat bakarra dagoela eta egon dela inoiztik ezkero478.
|
|
|
Horregatik, eta euskarari begira, zera dio San Martinek: "
|
Hizkuntza
oro, eskubide naturalez, hiztunen komunitatearena da, eta ez luke inongo estatuk bere erabilera iraindu behar, baizik eta bere subsistentziarako beharrezko bitartekoak bere eskura jarri" 257 Honetara iritsita, eta etenaldi moduko bat eginez, interesgarria dirudi aztergai honetaz nazioarteko hainbat txostenek diotena gogora ekartzea. Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean, adibidez, zera aurkitzen dugu:
|
|
|
hezkuntzak badu, jakina, euskal hizkuntzaren normalizazio prozesuaren gaineko erantzukizun garrantzitsu bat —ikusi besterik ez dago hizkuntz politikak horrengan jartzen duen itxaropena—, baina garbi esan beharra dago ere berori ez dela erantzukizun osoa baizik eta erantzukizun zati bat. Azken batean,
|
hizkuntza
oro, honela adierazi dugu sarritan, gizakiarena da
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntza ereduari dagokionez, berrienak euskara batuari so daude (tresna automatikoak horrekin dabiltza hobekien), baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago. Beste hizkuntzetako corpusen diseinuan ere, corpusa ‘adierazgarria’ eta ‘orekatua’ lortzea da irizpide nagusia, dela
|
hizkuntza
oro har aztertzeko (erreferentzia corpusetan) dela alderdi edo erabilera arlo jakin bat aztertzeko (corpus berezietan). Horrela ulertuta, baliabide deskriptiboen erabateko gailentasuna dago.
|
|
|
12 13. " Nahia eta beharra ez dira gauza bera, eta, a priori,
|
hizkuntza
orok bete dezake komunikaziofuntzioa, erabiltzaileen komunitate batek erabiltzen duen heinean. " Hizkuntza nahiak", hemen, kultura kezka bati erantzuten dio, eta identitate pertsonalarekin zerikusia du.
|
|
2009
|
|
|
Tradizioa eta tradizioaren ubideen kontua: arazoa da (eta honek berdin balio du zientziarentzat, artearentzat, poesia edo filosofiarentzat) hizkuntza posible al den tradizioari atxikirik ez bada(
|
hizkuntza
oro har, nahiz hizkera espezifikoa kasu bakoitzean). Posible da guztiz bestela pentsaturiko erlijio bat, Jainko bat?
|
|
|
Euskarak,
|
hizkuntza
orok bezala, badu bere baitako tentsioa, erabileraren kantitatea eta kalitatea bikote dialektiko bihurtzen dituena. Eta tentsio horretatik sortu ohi da, gehienetan, hizkuntzaren aurrerabidea.
|
|
|
Halere, euskarak, beste ezein hizkuntzak bezala, ezin duela izan inoren ikur politiko pribatua uste izateak ez gaitu kontrako muturrera eraman behar: euskarak ere, garabidean den
|
hizkuntza
orok bezala, politika behar du, aldeko politika, edo politikak, inork honela nahiago balu. Guztiz saihestu behar dena da euskara politikaren zerbitzuan jartzea, mutur batetik zein bestetik sarri askotan egin ohi dutena; baina ezinbestekoa dugu euskararen zerbitzuan jarriko den politika bidezko eta eraginkor bat.
|
|
|
Hizkuntza politikaren helburua ez da halako bilakaerei langa jartzea, baizik eta hizkuntzarekin berarekin zerikusirik ez duten beste faktore batzuen eraginez gertatzen diren hizkuntzen galera prozesuei ateak ixtea, bi arrazoirengatik nagusiki: batetik,
|
hizkuntza
oro delako gizadiaren kultur ondarearen parte, eta, bestetik, herritar gehienen gogoa delako bere hizkuntza (k) bizirik gordetzea. Horregatik dira hizkuntzak interes orokorreko ondare komuna, eta neurri horretan gertatzen da beharrezko eta bidezko herri aginteen esku hartzea, hizkuntza politika hezurmamitzea, alegia.
|
|
|
Hor dago, baita ere, azken urteetan arrakasta izan duen Socrates programa, eta horren barruko Erasmus azpiprograma, ikasle unibertsitarioei Europako hainbat hizkuntza, kultura eta gizarte ezagutzeko aukera ematen diena. Ekimen horiek guztiak eta beste asko bete betean hizkuntza arloko ekimenak badira ere, irudipena dugu, ordea, ia soilik estatu hizkuntza ugariengan jarrita dagoela Europar Batasuneko erakundeen arreta hizkuntza politika kontuetan, beste
|
hizkuntza
ororen gainetik. Eta ez luke hala behar, ez behintzat hala bakarrik.
|
|
2010
|
|
|
Euskararen eta japonieraren artean antzekotasunik izan al litekeen galdetuta, berdintasun gutxi dituztela erantzuten du Goikoleak. Badaude antzekoak diren hitz batzuk, baina oso ezberdinak dira bi
|
hizkuntzak
oro har. Da aditz laguntzaileak, adibidez, gauza berbera esan nahi du bi hizkuntzetan, eta japonierazko tori hitzak txori esan nahi du.Gramatikalki ere antzekotasunak badituzte; izan ere, aditza esaldiaren amaieran jartzen dela dio.
|
|
|
noren laguntzarekin...? ez dezagun ahaztu komunitatea dela
|
hizkuntza
ororen gorputza eta arima, bere etorkizunean eragiteko giltza duten biztanleria osoa barne hartuta, denek eragin baitezakete modu batean edo bestean. adibidez: euskaldunek eragiten dute batez ere euskara erabiliz, eta, horrezaz gain, euskaldunek zein erdaldunek erabilera nahikorako gizarte baldintza egokiak bermatuz.
|
|
|
Malon etxaide garai batean idatzi eta gordetako testura itzuliko da, eta bertatik ematen dizkigu gaztelaniaren aldeko argudio onak (oro har, beharbada herri
|
hizkuntza
orori buruz ere pentsa zitzakeenak) 48 gaztelaniaren duintasunaren arazoari adarretatik irmoki helduko dio Malon etxaidek; hasteko, laido eta irain makurtzat jotzen ditu hizkuntza horren ustezko ezduintasunaz dihardutenen iritziak: idazle bibliko, greko erromatar edo eliztarren etsenplua bere aldeko argudiotarako ekartzean, Malon etxaide behin eta berriz saiatu zen haien historia kulturala jatorrizko testuinguruan lekutzen. ez zegoen ados kultura jasoko" misterioak" (erlijiosoak nahiz bestelakoak) ez zirela herritarren artean mugarik gabe zabaltzekoak uste zutenekin. eztabaidagai honekiko irribarre bihurri batekin idatzi zuen gure idazleak ondoko pasartea:
|
|
|
Aurreko kapituluan hitzekin gauzak egiten direla,
|
hizkuntza
oroz gainetik gauzak egiteko erabiltzen dela ikusi dugu (Austin 1962); horrela, hizketaegintzen teoriaren ildotik (Searle 1969, 1975) corpuseko hizketa egintzak identifikatzen eta sailkatzen ahalegindu gara. Besteren artean ikusi da garrantzitsuena ez dela jarririk gelditzen den proposizio edukia, baizik eta horren bidez egin> eta esan> dena.
|
|
|
Esan dezagun, hasteko," giza hizkuntza" hori —gizakiaren berezko gaitasun eta jarduera unibertsal baten adierazle den hizkuntza hori—" sinbolikoa eta artikulatua" izateagatik ezaugarritzen dela:
|
hizkuntza
oro zeinu sistema bat da, baita animaliena ere, baina" giza hizkuntzaren zeinuak", Coseriuk azpimarratu bezala," sinboloak dira, alegia, haiek —’konbentzio’ bati jarraiki eta ‘tradizio’ jakin baten arabera— kontzeptuak ordezkatzen dituzte" 17 Giza hizkuntzan, bada, ez dago erlazio kausalik mezu eta zeinuaren artean edo, bestela esanda, horien arte... " Esanahia eta formaren arteko lotura", Lyonsen hitzetan," arbitrarioa da", alegia," ezinezkoa da forma eman eta gero esanahia aurreikustea, ez eta esanahia eman eta gero forma aurreikustea ere" 18 Baina berezko giza hizkuntza —linguistikak aztertzen duena— ez da sinbolismo horregatik bakarrik ezaugarritzen, baizik eta baita berori hasiera hasieratik artikulatua edo ahoskatua izateagatik ere.
|
|
|
Claves de la recuperacion del Euskara y teoria social de las Lenguas liburua plazaratu zuen 1987an. Liburua
|
hizkuntzen
oro hareta Euskararen partikularzkibizi baldintzen azterketa berria eta berritzailea zen eta da, ezinbesteko erreferentzia bilakatu dena komunitate osoen mintzaira/ kultura ordezkapenak. ulertzeko eta, ondorioz, haien berreskuratzeko eta normalizatzeko bideak nondik nora doazen hobeki ikusteko.
|
|
2011
|
|
|
besteren gaitzak ez gaitu, izan ere, apurrik apurrenean sendatuko. has gaitezen beraz errazenetik: terminologiazko ohar xumeetatik. hitz batek adiera bi, hiru edo gehiago izatea ez da, berez, salbuespen larria.
|
hizkuntza
orotan izan ohi dira hitzak, eta ez gutxi, adiera bat baino gehiago dutenak. hitz horiek polisemikoak direla esan ohi da. polisemia ez da berez, euskaraz zein erdaraz, inolako nobedade eta inolako kalte. kasu guztiak ez dira ordea berdinak. Are gehiago:
|
|
|
Hizkuntzez ari bagara, izan ere, hiru plano baitauzka
|
hizkuntza
orok bere baitan: hiztuna, hizkuntz komunitatea eta lurraldea.
|
|
|
Fishmanen aburuz diglosia soziala da eta elebitasuna norbanakoarena. Txepetxen aburuz, ordea, elebitasuna eta diglosia hiru dimentsiotan definitu ahal dira. hizkuntzez ari bagara, izan ere, hiru plano baitauzka
|
hizkuntza
orok bere baitan: hiztuna, hizkuntz komunitatea eta lurraldea. guztia da hizkuntza delakoa. diglosiaren pelikula horrela ikusi nahi izanez gero, segituan ohar gaitezke a) kasuko andaluziarraren problema berea dela, ez diela eragiten Andaluzian gaztelaniaz alfabetatuta dauden gainerakoei eta ezta gaztelaniari berari ere; b) kasuko vlaanderendarrei dagokienez, frantsesik eta ingelesikjakin ezean, ez dira behar bezain eroso sentituko" unibertsitatean, ikertegietan, enpresa transnazionaletan, pop kulturaren kontsumoan, turismoan, interneten", baina nederlanderak indartsu jarraituko du (ez gero eta indartsuago, baina, bai!, indartsu oraindik) alboko estatuan:
|
|
|
Bizirik dago horietan belaunez belauneko ama hizkuntzaren transmisio bide arrunta, ingelesa jaun eta jabe den ehun kanaletik gorako telebistaaukeren eta internet sare aberatsaren garai supraetniko honetan ere. d ereduko haur askok erdaraz egiten badu hain sarri, hamar bat urtetik aurrera bereziki, hurbileko etxe auzo lagunarte horren faltagatik edo ahuldadeagatik da maizenik, ez erdal telebistaren eta interneten eragin ukaezinagatik9 konpartimentazio hausle edo ahultzaile handia da modernitatea. handien alde eta txikien kontra dator, nagusiki, bere indar proiekzioa. guztia ez dago, ordea, bere esku. b) Diglosiazko gizarte egoera ezin da uztartu hiztun elkarte modernoen etorkizun desiragarriarekin. europako hiztun elkarte gehienek, 1800etik hona, elkarte barruko eta elkarte arteko formulazio diglosikoa ezabatzera (eta horren ordez, ahal delarik, kanpoeta barne diglosiarik gabeko eramoldea indartzera) jo dute oro har. L asko eta h gutxi zituen europa preindustrialetik (h+ L) dun" nazio
|
hizkuntza
orotarako" ugari duen kontinentera pasa argiro. Aspaldi10 erakutsia du hori, bidenabar bada ere, karl w. deutsch ek.
|
|
|
Hezkuntza arautuaren zabalkundea dela medio, lan munduan eta orotariko interakzioetan, nahiz aginte erakundeekiko dagoen hartu emanetan, eskakizun zorrotza bihurtu da alfabetatze gaitasunean trebatu beharra. Hizkuntza publikoa ez den
|
hizkuntza
oro bazter zokondoko mintzaira apal hutsala bihurtzen denez, eremu ezformalean bakarrik erabiltzen den hizkuntzak dauzkan aukera bakarrak honako hauek dira: elite txiki baten baitan bizirautea, edo erritu funtzioak lituzkeen hizkuntza bilakatzea, baina inola ere ez kultura kementsu baten hizkuntza bizi eta berezko garapenaren jabe izatea?
|
|
|
|
Hizkuntza
orok bere baitan errotuak dauzka gizatasun balioak, mintzairaren jardunari darizkion askatasun, zapalkuntza eta etika kontuak. Horretaz ere jardun gara lan honetan.
|
|
|
alegia, indigenen hizkuntzak dialektoak direla. Alabaina,
|
hizkuntza
oro izatez da sistema konplexua, herrien kultura bizia? .
|
|
|
Urterik beltzenetan, guztiz zokoratua eta gutxietsia zen garaian, jo eta ke aritu ziren euskararen alde eta euskaraz, nor bere lekutik, bakoitzak ahal zuen neurrian, zirrikitu guztiez baliatuz.
|
Hizkuntza
oroz gain jarriz, euskaltzaleen arteko batasuna beti helburu zutela, etsi gabe, zailtasun guztiei aurre eginez, hiltzear zegoen euskara berpiztu nahian. Kikiltzen ez zirenetakoak izanik, baikor eta kementsu jokatu zuten, garaiko giroak kontrako jokamoldera bultzatzen bazuen ere.
|
|
2012
|
|
|
Den dena bilduko zuen hitz baten bila zebilenarena, harik eta ni esaten ikasi zuen arte munduko
|
hizkuntza
orotan.
|
|
2014
|
|
|
–S, il est un lieu commun français, c, est bien celui du «génie de la langue française»? 1983 Du Bellayren Défense et illustration de la langue française (1549), manifestu nazional (ista) burgoi bat zen jada. Nola tradizio guztian nazioa eta hizkuntza identifikatu izan den, eta Frantziak hizkuntza nazional bakarra ez zuen, egin duena da inposatu hizkuntza bat bakarra eta bestelako
|
hizkuntzak
oro ilunperatu. Hala ze orain Frantziak dauka, son clair et pur langage, et la langue sera toujours la plus infaillible formule d, une nation?, irakurtzen diogu Balzaci1984, beste hamaikari legez, Ernazimentuaz gero guztian sineste hori Frantzian ez baita inola ere Alemanian baino batere gutxiago izan, bai askoz gehiago?
|
|
|
Hunkigarria da poloniarrari hain klarki atzematea, Whitman eta Pessoa entenditzea bezain atsegina. Eta hala, noiznahiko eta nonahiko hamaika solas konprenitu eta primeran gozatzen dituzu, izan diren eta diren
|
hizkuntza
orotan zuzen zuzen emanak.
|
|
2015
|
|
|
Zer adierazi gura du ordea esparru sinbolikoaz mintzo denean? Horretarako, lehenengo eta behin,
|
hizkuntza
ororen praktikan bi mutur bereizten ditu berak: batetik, hizkuntzaren erabilera mekanikoa, gizarteak berak baldintzaturikoa, berori dela hizkuntzaren funtziorik periferikoena; bestetik, sensearen mintzoa, arrazoiketarena, sormen intelektualarena, hauxe dela hizkuntzaren funtziorik barne barnekoena, funtzio nuklearra.
|
|
2016
|
|
|
Euskarak hamarkada hauetan izan duen biziberritzea zeharo ezinezkoa izango zatekeen euskara baturik izan ez bagenu. Corpus estandarrik gabe, batasunik gabe, euskarak ezin izango zituzkeen garatu gizarte moderno baten behar komunikatiboei erantzuteko
|
hizkuntza
orok behar izaten dituen erregistroak eta baliabideak. Euskara batuarena euskararen iraultza nagusietako bat dugu.
|
|
|
a) Hizkuntza Politikaren inguruko hausnarketak eta eztabaidak hizkuntza ez ezik, beste zerbait ere badira. Teoria politikoak, ekonomikoak zein sozialak lanabes baliotsuak eskain ditzakete jardun horietan. b) Akademikoek zein ikertzaileek Hizkuntza, Hizkuntza Politika, Estatua eta halako terminoen inguruan egiten dituzten definizioek eta erabilerek, HPPen jardueran eragiten dute, analisien zein gomendioen bitartez. c)
|
Hizkuntza
ororen edo hizkuntza jakin baten gaineko ideologiek eragin argia dute, eta ezartzen dute zer den eta zer ez den posible HPPren arloan. d) HPP ikerkuntza, diziplina aniztasunaren eta diziplinartekotasunaren, bi bien, ekintza gisa ulertu behar da.
|
|
2017
|
|
|
Ezaguna da egungo hizkuntzalariak saiatzen ari direla giza
|
hizkuntza
ororen ezaugarriak formalizazio abstraktu bakar baten pean bildu ahal izateko. Horrela, ahaleginetan dabiltza giza lengoaia espeziearen burmuinaren ezaugarriekin uztartzeko, eta sakonean, hizkuntzalaritzari ere biologiaren ikuspegia emateko.
|
|
2018
|
|
|
Familia izan ohi da gotorlekurik sendoena
|
hizkuntza
ororen transmisiorako. Eremu horretan, lehen hizkuntza euskara soilik edo gaztelaniarekin batera duten ikasleen proportzioa gorantz doa LH4ko ikasleengan.
|
|
|
" Hizkuntza ekologia
|
hizkuntza
orok bere ingurunearekin dituen elkar eraginen azterketa da" (Haugen, 1972).
|
|
|
Pentsatu dugu norbanakoak euskaldunduta berez hasiko zirela euskaraz egiten. Ez dugu kontuan hartu komunikazioa gizataldeko elkarrekintza dela eta
|
hizkuntza
oro komunikaziorako tresna den aldetik komunikazio egoera ezberdinetan erabiliz ikasten dela nola erabili. Norberak erabiliz baina, batez ere, lagun hurkoak nola erabiltzen duen ohartuz eta eredu egokiak kolkoratuz.
|
|
|
|
Hizkuntza
ororen bizi indarra antolaketa sozial batean duen funtzionaltasunaren araberakoa da. Hizkuntza bat zenbat eta funtzionalago eta erabiliago izan, orduan eta ezagutza zabalagoa eta orokortuagoa izango du sistema sozial horretako kideen artean.
|
|
|
Eta gaitasun kaskarragoa, berriz, hizkuntza gutxituan, hizkuntza horretan komunikazioa oztopatu eta ezinezkoa bihurtzerainokoa. Beraz, gizartean ahulagoa den hizkuntzak, gurean euskarak, identitatearen funtzio sinbolikoa betetzen du euskaldun izatearena eta, gaztelaniak, aldiz,
|
hizkuntza
orok duen funtziorik garrantzitsuena, komunikazioarena.
|
|
|
Enrike TxurrukaLehenengo emanaldia: urriaren 5ean, Arantzazun (www.coraldebilbao.com) Biz HitzaIkuskizunak munduko
|
hizkuntza
ororen historia unibertsala du abiapuntu, baina euskara batuaren istorio partikularra kontatu nahi du, dantzaren bidez.Gidoia: Xabi PayaMusika:
|
|
|
Erabilera normalizatua duen
|
hizkuntza
orok, eta erabilera horretan arrakastaz jardun den hiztun elkarte orok, sortu du hizkuntzaren eredu estandarra, horretarako eredu bati edo besteari jarraiki, eta euskaldunek ere halaxe egin dute, bidean zailtasun eta gatazka ugari gaindituz.
|
|
|
Kontua ez baita soilik euskarazko bertsioa egitea, euskarazko antzerkia hori baino askoz gehiago da: mundu ikuskera bat, estetika bat, hizkuntzaren musikaltasun bat,
|
hizkuntza
orok dakarren gorputzaren eta mugimendu fisikoaren tratamendu propio bat, orain eta hemen bizi den jendartearekin kezka batzuk konpartitzeko nahia. Hori guztia da euskarazko teatroa.
|
|
2019
|
|
|
Erronka handia izan da BIZ HITZA, bai. Niretzako dantza konpainia batentzat gidoi bat egitea erronka da berez, baina horrek azkenean euskararen eta
|
hizkuntza
ororen historia unibertsala kontatzen duen ikuskizun bat egiteko aukera eman digu. Euskara batuaren historia dantzatua da BIZ HITZA, baina, era berean, obra unibertsala da, aurreratu du Payak.
|
|
|
Hemen dantzak ordezkatzen du hizkuntza, baina hori da ikuskizun honen bitartez kontatu nahi duguna:
|
hizkuntza
ororen historia.
|
|
|
BIZ HITZA ikuskizunak munduko
|
hizkuntza
ororen historia unibertsala du abiapuntu, baina euskara batuaren historia berezia kontatu nahi du, dantzaren bidez. Euskaltzaindiak bere mendeurrena ospatzeko abiarazi dituen egitasmo artistiko kulturalen baitan dago ideiaren abiapuntua. Euskararen Akademiak gure hizkuntzarekin zerikusia duen dantza pieza bat sortzea eskatu zion Aukeran dantza taldeari, eta elkarlan horren emaitza zoragarria dugu BIZ HITZA.
|
|
|
aurkeztu, eman, egiten den izakiari izen ematen zaio, eta izaki horrekbeste izakiekiko daukan harreman eta zentzu koherentzia esaten da, munduaren egia era berezianazaltzen duen egitura eraikiz, izakiari irizteko hizkera berezia erabiliz.
|
Hizkuntza
orok kultura dagiirudimen berezia dakarrelako baitan; hots, munduaren bizipen (estetiko) berdingabea, izakiri argi emaneta haren izatea kontatzeko era ordezkaezina. Horregatik, mythosak, zentzua narrazio egitean, ernamuinean duen mundu bizipena lorarazten du.
|
|
|
Igor Astibiak azaldu duenez, “gutxiagotutako
|
hizkuntza
ororen berreskurapen eta normalizaziorako komunikabideak estrategikoak dira. Halaxe nabarmentzen dute gaiaz dakiten erakunde, eragile zein adituek.
|
|
|
" Hizkuntza bakoitzak muga batzuk ditu, baina baita aukera batzuk ere, bere bereak direnak esklusiboki", zioen Italo Calvinok.
|
Hizkuntza
orok ditu mugatzen duten ezaugarriak, egia, baina baditu sortzeko, berritzeko, iraultzeko mekanismo franko, horixe ere aurrekoa bezain egia da.
|
|
2020
|
|
|
“Udalerri euskaldunetan edo euskararen arnasgune diren lekuetan euskarak gizarte bizitzan duen nagusitasuna zaindu eta sendotu beharrekoa da.
|
Hizkuntza
orok kualitatiboki osoak eta trinkoak diren gizarte guneak behar ditu, eta euskarak Nafarroan bereak baditu eta izaten segitu behar du.”
|
|
|
Halere gauza jakina da, beren zerbitzuko erresuma bat bederen ez duten
|
hizkuntzak
oro, hiltzen dirala;[...] Hizkuntzak ez dira ahultzen edo gotortzen beren moldea edo barne egiturarengatik, politikazko azkatasun ala menpekotasunarengatik baizik. Azkatasunik ez duten herriak beren hizkuntza galtzen dute.
|
|
2021
|
|
|
Etorkizuneko euskaldun zahar horiengatik, haien ametsa euren ondorengoak euskaldun zahartu nahi dituzuen hiztun distiratsu, ausart eta eskuzabalaren alde. Hizkuntzaren genetikari jarraikortasun iturri,
|
hizkuntza
ororen emankortasun eta moldakortasun gordailu.
|
|
2022
|
|
|
Idazteko, aldiz, bai, nik oso argi dut. Funtsezko araua badela hor
|
hizkuntza
ororendako balio duena: hitz bera denetan berdin idatzi behar dela, nahiz, normala den bezala, eskualdearen arabera arrunt manera desberdinez ahoskatzen den.
|
|
|
Ulermenaren hutsuneetan, hitzek sorrarazten dituzten galderetan, hortxe zabaltzen da elkar ulertzeko eta hitzak interpretatzeko gogoa. Humboldtek, jada, adierazi zuen giza
|
hizkuntza
ororen gardentasun eza: " Hitz bat entzutean, ez daude bi lagun gauza bera pentsatzen edo ulertzen dutenak, eta alde hori, txikia bada ere, hizkuntza osoan hedatzen da".
|
|
|
Hizkuntza gutxituen bazterketa, menderakuntza patriarkalaren, kapitalistaren eta inperialistaren beste ondorio bat izan arren, askok garrantzia kendu izan diote eta gisa honetako borrokak gutxietsi dituzte.
|
Hizkuntza
oro, mundu ikuskera edo kosmobisio baten errepresentazioa da, eta haien kontrako bazterketak, mota desberdinetako ezagutzen desagertzea dakar.
|
|
|
Erro sakonak dituzte euskararen aldeko usteek, eta irakasleek soilik ulertuko dute eleaniztasuna euskara baldin bada ardatz. Era berean,
|
hizkuntza
ororen mintzamena lantzen lagunduko dieten metodologien aldarria egingo dute irakasleek, hizkuntzaren ezagutzatik eta formatik ahozkorako eta erabilerarako jauzian prestutasuna erakutsirik. Irakasleen ustea da ahozko jarduna hizkuntza ororen bihotza dela.
|
|
|
Era berean, hizkuntza ororen mintzamena lantzen lagunduko dieten metodologien aldarria egingo dute irakasleek, hizkuntzaren ezagutzatik eta formatik ahozkorako eta erabilerarako jauzian prestutasuna erakutsirik. Irakasleen ustea da ahozko jarduna
|
hizkuntza
ororen bihotza dela. Irakasleen metodologia usteak modernoak dira, eta ikuspegi komunikatibotik edaten dute; edonola ere, nahi baino gehiago darabiltzate metodologia tradizionalak.
|
|
2023
|
|
|
Garai primitiboetan bizi bagina bezala jokatu, idatzizko transmisiorik izango ez bagenu bezala, haurraren ganbarako memoria grabagailu bat balitz bezala, baina kontuan izanda memoriak beharrezkoa duela errepikapena umeak ikasiko baditu, eta umeak ere errepikapena eskatzen duela," berriro" esanez. Haurra irakurtzen hasi baino lehenagoko garaiaz ari naiz, erritmoz, errimaz, kantuz eta keinuz osatutako mundu estetiko eta ludikoen presentziaz,
|
hizkuntza
ororen oinarrian dagoen magiaz eta mitoaz. Transmisioa egoki jasotzen ari den ume bat auskalo noiz sortu zen hizkuntza baten errebelazioa ari da inauguratzen eta ospatzen.
|
|
|
Berezko hiztunak
|
hizkuntza
ororen hiztun naturalak dira, sorburuko hiztunak, jatorrizko hiztunak edo berbadun natiboak. Belaunez belauneko katean gurasoengandik jaso eta modu naturalean hizkuntza, gurean euskara, bere berea eta berezkoa duten hiztunak dira.
|
|
|
ulermenaren hutsuneetan, hitzek sorrarazten dituzten galderetan... hortxe zabaltzen da elkar ulertzeko eta hitzak interpretatzeko gogoa. Humboldtek jada adierazi zuen giza
|
hizkuntza
ororen gardentasun eza: " Hitz bat entzutean, ez daude bi lagun gauza bera pentsatzen edo ulertzen dutenak, eta alde hori, txikia bada ere, hizkuntza osoan hedatzen da".
|