|
2000
|
|
|
Alderantziz baizik: hiztunaren subjektibitatea
|
hizkuntzazko
sozializazioaren bidean eraikita dagoela, eta, horrenbestez, naziotasunaren sentimenik errotuena euskaran bertan datzala.
|
|
2004
|
|
|
Urliaren edo sandiaren arrastoan abiatu ordez, Isabel izeneko irakasle baten
|
hizkuntza
sozializazioari begira jarriko gatzaizkio. Dena delako izen hori gure kolkotik atera ez dugunez, jabearen berri ematea dagokigu lehenbailehen.
|
|
2006
|
|
|
Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta
|
hizkuntza
sozializazioa familia euskaldunetan [Interneteko artxiboa. PDF].
|
|
2008
|
|
|
Hurbiltasun sozialaren alderdi horiek guztiek lagundu egiten dute Fishmanek (1989) gutxiengodun taldeen komunitate bizitza deritzona sortzen. Proposatutako ereduan,
|
hizkuntza
sozializazioaren hiru alderdi garrantzitsuk osatzen dute hurbiltasun sozialaren osagaia eta hizkuntza erabilerari eta hizkuntza taldearen identifikazioari laguntzen diote: enkulturazioa, autonomizazio pertsonala eta kontzientziazio soziala (Landry, Allard, Deveau eta Bourgeois, 2005; Landry, Allard eta Deveau, 2007a, argitaratzeko prozesuan).
|
|
2010
|
|
|
Neurri handi batean, estimulazioak hertsadura ordezkatzen du, erakargarritasunak betebeharra ordezkatzen du, sare sozialak eta publizitateak zaintza ordezkatzen du, eta nahi edo behar berriek erregulazio normatiboa ordezkatzen du". Hori bera gertatzen da
|
hizkuntza
sozializazioarekin ere, pertsonaren erabakiak gero eta libreagoak eginez, eta euskararen alde egitea aukerakoagoa eginez. Sozializazioa, horrela, ez da horren ‘primordialista’ jada, baizik nahiko ‘konstruktibista’.
|
|
|
3.1. euskararen egoeraz eta gazte euskaldunez hizkuntzaren egoera eta hiztunen bizipenak uztartzeak, hau da, euskararen bilakaeraren azalpen makro kuantitatiboa deskribapen mikro kualitatiboaz osatzeak sakontasuna eman dio azken 20 urteotako nafarroako euskararen bilakaeraren azterketari. arakatu ditugun gazteen euskararekiko bizipenak koherenteak dira hiztunek izan dituzten hizkuntza ingurune eta esperientziekin. nafarroako euskararen egoera continuum moduan agertzen da, bai datu demolinguistikoetan bai hiztunen bizipenetan. Familia gizarte gune funtsezkoari erreparatuta, ikus dezakegu familia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren
|
hizkuntza
sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan. herri oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotas... familia euskaldun ez osoak (guraso bat bakarra euskalduna dutenak, kasu) eta familia euskaldunberrituak (kide euskaldunak azken belaunaldian baizik ez dituztenak). eremu erdaldun (du) etako gazte euskaldun gehienek aurreko familia heterogeneo tipologia bietariko bat izan dute. hori horrela, euskara nekez izan da familiakoen arteko erabilera hizkuntza nagusia, hainbatetan ohikoa izan bada ere. gainera, ingurune erdaldunetan bizi dira eta horrek eraginda, adin berekoen artean erdara izan da komunikaziorako gizarte araua. hala bada, familiak eta auzo edo gizarte ingurune hurbilak (eskola barne) batera jokatzen dute haurren hizkuntza sozializazioan. batera, baina ez indar beraz. haurtzaroaz geroztik ingurunea gailentzen zaio etxekoari, gazteak egiten dituen hautuak direla medio. euskararen erabilera soziala handia denean, ingurune euskaldunaren eragina familia bidezko transmisioaren hutsunea berdintzera iritsi daiteke eta, eskola lagun, haurren euskarazko sozializazioa ahalbidetu. inguru erdaldunetan aldiz, haurren euskararekiko bizipenak eskolari lotuta egon dira eta etxeko erabilerak ―euskarak etxeko harremanetan lekua izan duen kasuetan― ezin izan ohi du haur gaztetxoen adinkideekiko erabilera, erdaraz ezarria, euskarara erakarri. hori gertatu ezean, gazteen ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen arroilak urratzen segituko du. ondorioa garbi dago:
|
|
|
Familia gizarte gune funtsezkoari erreparatuta, ikus dezakegu familia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren hizkuntza sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan. herri oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotasuna belaunaldi berean (gurasoak, adibidez) edota belaunaldien artean (aitatxi amatxi, guraso eta seme alabak) agertzen da: ...lia heterogeneo tipologia bietariko bat izan dute. hori horrela, euskara nekez izan da familiakoen arteko erabilera hizkuntza nagusia, hainbatetan ohikoa izan bada ere. gainera, ingurune erdaldunetan bizi dira eta horrek eraginda, adin berekoen artean erdara izan da komunikaziorako gizarte araua. hala bada, familiak eta auzo edo gizarte ingurune hurbilak (eskola barne) batera jokatzen dute haurren
|
hizkuntza
sozializazioan. batera, baina ez indar beraz. haurtzaroaz geroztik ingurunea gailentzen zaio etxekoari, gazteak egiten dituen hautuak direla medio. euskararen erabilera soziala handia denean, ingurune euskaldunaren eragina familia bidezko transmisioaren hutsunea berdintzera iritsi daiteke eta, eskola lagun, haurren euskarazko sozializazioa ahalbidetu. inguru erdaldunetan aldiz, haurren euskararek... eremu erdalduneko hiztunendako eskola ezinbertzekoa da baina ez aski. adinkideen artean euskaraz hasteko eskolak ez ezik eskolaz kanpoko esparru zabalak ere jokatzen du eragingarri. errandakoaren haritik, bada alderdi bat egoera makroaren azalpena kuestionatzen duena. legez ezarritako hizkuntza eremuak egoteak eremu horien barneko homogeneotasun irudia sortu du, eremuen berezko koherentzia sendotu nahi duen ideologia. baina aztertu dugun errealitateak garbi erakusten du euskararen gizarte egoera ezin dela irizpide geografiko hutsez azaldu. hau da, zatikatze geografikoak ez dio hizkuntzaren egoera sozialari erantzuten. gazteen euskararekiko bizipenak hizkuntza eremu geografikoen arabera baino, ingurune soziolinguistikoen eta harreman sareen arabera azal daitezke. adibidez, tafallan, legez eremu ez euskaldunean, euskara (ere) lehen hizkuntza duten gazteak badira. inguru soziolinguistiko hurbilak eta harreman sozialak dira erabakigarriak eta egun nafarroan horiek ez zaizkio ezein zatikatze geografikori egokitzen. hizkuntza legeak zedarritu eremuek hiztunak hizkuntzarekiko aukera desberdinetan paratzen ditu, hiztun anitzen aukerak zailduz (adibidez, euskaraz ikastekoak, zangozako gure gaztea horren lekuko). bertzalde, ohartaraztekoa da eremu euskalduneko eta erdaldun (du) etako gazte zenbaiten adierazpenetan euskararen egoeraren aitzinean(" debeku eta mugen aurrean"," nahiz eta oso zapalduta egon"...) agertzen diren jarrerak (amorrua, harrotasuna, konpromiso kontzientea, aldarrikapena). oraindik egiteke dago nafarroako gobernuak azken hamarkadan egin duen hizkuntza politika murriztaileak hiztunei nola eragin dien argituko duen ikerketa. badirudi euskararen egoera horrek gazte euskaldunei, batzuk hazi diren normaltasunaren aitzinean eta bertze batzuek ezagutu duten egoera gutxiagotuaren aurrean, jarrera kritikoa piztu diela.
|
|
|
...rreman eszentrikoak dira, adinkideen arteko harremanak, alegia (anaia arreba, lehengusu lehengusina, ikaskide, lankide, lagunak...). belaunaldi bereko euskaldun gazteen artean euskara aztura bihurtzea, erabilera ohiturak euskaraz ezartzea da gakoa. horretarako, belaunaldien arteko hizkuntza harremanak (gurasoek seme alabekin dituztenak, adibidez) lagungarriak dira, baina ez erabakigarriak. haurren
|
hizkuntza
sozializazioa ez da familiaren esparrura mugatzen, haurraren nafarroan euskaldunak zenbakiz hazten ari dira baina euskararen erabilera oraindik urrun dago kuantitatiboki nahikoa eta kualitatiboki arlo askotarikoa izatetik. ingurune hurbil osoa hartzen du (auzoa, eskola, aisialdia...). batzuetan, inguru euskalduna lagun, etxe erdaldunetako gazteak lagunekiko harremanetan ez ezik etxean ere euskara... Fishmanek adierazi xedea gure eginez, eremu erdaldunetako gazte euskaldunek orduan bitartean izandako modus vivendi soziolinguistikoa atzean uztea eta bertze bat, demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua, sortzea da helburua. hala bada, ahalbidetu behar dena da" [basque] speaking young folks with additional vital opportunities for the formation of new ‘Families of procreation’ and for informal interaction outside of the confines of their ‘families of orientation’" (Fishman 1997, 93 or.). harreman eszentrikoak ezker eskuin hedatuz, gazteek gizarte harreman euskaldunak, euskararen uharte moduko bizipen atomizatua gaindituko duen sare bilbea eratzea da bidea. harreman eszentrikoen garrantzia inguruko egoera soziolinguistikoa aldatzeko duten ahalmenean datza. hori horrela, euskararen harreman sareak eratzean garrantzia duten hainbat esparrutan nafarroan dauden defizit eta gabezia estrukturalak geratzen dira agerian:
|
|
|
etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da: familia jatorriari lotua dutena, haien identitatea hobekien adierazten duena, kultura taldeari atxikitzeko egokientzat jotzen dutena, beren burua ziur eta eroso sentitzen duten mintzaira, atsegin eta gozamen iturria zaiena eta harrotasunez ahoratzen dutena, zenbaitetan hizkuntza kontzientzia garbi batez. hori izan ohi da herri oso euskaldunetan gazteen euskarazko
|
hizkuntza
sozializazioa, etxeko giroan euskara eta erdara izan dituzten gazteak badirela ere8:
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez dute euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): ...gurasoekin euskaraz egin ez badute ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin du euskarak etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute
|
hizkuntza
sozializazioan familiak stricto sensu duen eragin mugatua eta aldiz, hizkuntza ohiturak ezartzeko ingurune hurbilak duen indarra. gazteen euskararen bizipena ez da eskolara mugatu eta euskaraz aritzeko esparru, harreman eta aukerak eman dizkien herrian hazi dira. nahiz eta etxean erdaraz egin, euskaraz sozializatu dira ingurune euskalduna eta eskola euskaraz izan baitituzte. etxarri aranazko gazt... Mendialdeko herri erdaldundu horietan bi hamarkadetan euskararen errealitatea aldatu da eta oraingo gazteek euskararen" normaltasunean" hazi dira:
|
|
|
1 atalean aipatu bezala, kale neurketek eta inkesta soziolinguistikoek Mendialdeko gazte horien euskararen erabilera positiboki nabarmendu dute, gazte anitzek adinkideekiko harremanak euskaraz eratu baitituzte. euskal gazteen hizkuntza erabilerari eragiten dioten faktoreen gaineko ikerketa batek (Soziolinguistika klusterra et al. 2009) iradoki duenez, faktore horien arteko elkarreragina konplexua bada ere (maila indibidualean, mikrosozialean eta makrosozialean), agerikoa da haurtzaroko hizkuntza bizipenek eta ohiturek, elebidunen hizkuntza gaitasun erlatiboak eta hizkuntzaren pertzepzioek, bertzeak bertze, duten garrantzia. Faktore horiek guztiak, hein handi batean, txikitako
|
hizkuntza
sozializazioari lotuta daude. alde horretatik, Mendialde euskalduneko gazteek izan dituzte euskarazko sozializaziorako baldintzarik hoberenak eta, antza, horri esker dira egun euskal hiztun aktiboagoak. hizkuntza egoera pribilegiatua da gazte haiena. pribilegiatua diot nafar euskaldun gehienak ez baitira halako giro euskaldunean bizi. baina egoera on hori ahul bezain hauskorra da.... Mendialdeko herri koskorrak edozein aldaketa demografikoren eraginbera dira eta euskarak gizarte harremanetan bere lekua sendotu behar du. kezkak ere kilikatzen nau:
|
|
2012
|
|
|
euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik
|
|
|
Laburpena. Artikulu honek hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita (Baztan, Nafarroa) herrian azken berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertu du. horretarako, egilea
|
hizkuntza
sozializazioaren gaineko teoriaz baliatu da. Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbat alderdiri eta horien arteko elkarreraginari erreparatzeko bide ematen du.
|
|
|
• Hitz gakoak:
|
hizkuntza
sozializazioa, transmisioa, hizkuntza iraupena, berretxekotzea, Nafarroa.
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik denbora joan ahala erabilera esparruak eta hiztunak galdu eta horregatik beren jarraipena arriskuan izatera iritsi diren hizkuntzek ez dute batere erraza izaten gizaldien arteko etena berriz estekatzea —hau da, belaunaldi berriak mintzaira horretan sozializatuko direla ziurtatzea—, hizkuntza horien aldeko politika, jarduerak eta baliabideak izanda ere.... Azken urteotako ikerketa batzuek (williamson 1991, Ó riágain 2001) hainbat hizkuntza gutxituren familia bidezko transmisioaren eta auzo komunitate hurbileko erabileraren ahulezia indartzeko zailtasunak agerian utzi dituzte.
|
|
|
Lan honetan hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen herri batean azken berrogei urteotan haurrak euskaldun haztearen aldera gertatutako aldaketa aztertuko dut. prozesu horren baldintzak arakatu eta hiztun belaunaldien segida berriz uztartzea ahalbidetu duten elementuak ezagutzea dut xede. horretarako, gurean erabili ez den
|
hizkuntza
sozializazioaren gaineko teoriaz baliatuko naiz. euskararen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko paradigma berri baten baliagarritasuna probatzea interesgarria zaigu ikerketa soziolinguistikoan eta hizkuntza plangintzan aritzen garenoi.
|
|
|
1 HizKunTza guTxiTuen JaRRaiPena liTeRaTuRa SOziOanTROPOlOgiKOan hizkuntzari iraunarazte eta hizkuntza ordezkapen ikerketa arloan gutxi dira mintzaira atxikitzea eta beraz, belaunaldi berrien
|
hizkuntza
sozializazio baldintzak bermatzea erdietsi duten hizkuntza gutxituen komunitateen adibideak. Fasoldek (1995:
|
|
|
Fasoldek (1995: 227) nabarmendu bezala, ikertzaileen interesa ez ohi da hizkuntza gutxituen atxikitzeko gertakarietara zuPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik zendu (migratutako taldeen kasuan izan ezik) eta hizkuntza horiei iraunarazteko ahalegin eta estrategia sozialak maiz ikusezinak izan dira gizarte zientzien literaturarako. Ikertzaileek tradizioaren irautea ikusi ohi dute, ez tradizioari eustea edo tradizioari iraunaraztea, Fishmanek (1997:
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik
|
|
|
(Schieffelin & ochs 1986, ochs & Schieffelin 1992 eta 2008, Garrett & Baquedano López 2002, pease Álvarez 2003, Luykx 2003 eta kulick 2004, bertzeak bertze).
|
hizkuntza
sozializazioak honako hauei begiratzen die: nola diren haurrak sozializatuak hizkuntzaren erabileraren bidez eta nola diren sozializatuak hizkuntza erabiltzeko. hau da:
|
|
|
" Language socialization(...) focuses on how children are socialized through the use of language as well as how children are socialized to use language" (Schieffelin & ochs 1986: 184). paradigma horretan
|
hizkuntza
sozializazioa prozesu dinamikoa, elkarreragilea, bizitza osoan barnakoa eta inguruneari lotua da. hizkuntza sozializazioaren izaera elkarreragileak transfer edo transmission ideia, hau da ohiko kontzeptu horien baitan dagoen goitik beheitiko eta norabide bakarreko (gurasoengandik seme alabengana edo helduengandik haurrengana) prozesua izatearen adiera gainditzen du. haur txikiak ez dira balizko t... 346).
|
|
|
" Language socialization(...) focuses on how children are socialized through the use of language as well as how children are socialized to use language" (Schieffelin & ochs 1986: 184). paradigma horretan hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa, elkarreragilea, bizitza osoan barnakoa eta inguruneari lotua da.
|
hizkuntza
sozializazioaren izaera elkarreragileak transfer edo transmission ideia, hau da ohiko kontzeptu horien baitan dagoen goitik beheitiko eta norabide bakarreko (gurasoengandik seme alabengana edo helduengandik haurrengana) prozesua izatearen adiera gainditzen du. haur txikiak ez dira balizko transmisio baten jasotzaile pasibo hutsak. umeek ere beren familiako kide helduak sozializatzeko ahalmena dut... 346).
|
|
|
346). Ikermolde honetan haurren
|
hizkuntza
sozializazioa norabide bakarreko prozesutako ikusi beharrean, erabilgarriagoa da familiaren elkarreraginen sare dinamiko gisa ikustea. Izan ere, gurasoek haurren hizkuntza jarduerak eta jarrerak eratzen dituzte, baina familiaren" hizkuntza ekologian" haurrak eragileak dira, objektuak baino gehiago:
|
|
|
" For this reason, socialization should be viewed in terms of ‘participation’, rather than merely ‘transmission’" (Luykx 2003: 41).
|
hizkuntza
sozializazioaren arloan egindako estreinako ikerketek hizkuntzaz jabetzea eta hizkuntzaren bidezko sozializazioa bi prozesu berezitzat hartu ohi dituen ikuspegia kritikatu zuten, bi gertakarien artean dagoen lotura estua agerian utziz (ochs & Schieffelin 1992). hala eta guztiz ere, sozializazioak ez dakar jokabide eredu finkorik. Ikuspegi honek gizakiak malgutzat eta gizarte eta hizkuntza aldaketara egokitzeko gaitzat hartzen ditu.
|
|
|
" For this reason, socialization should be viewed in terms of ‘participation’, rather than merely ‘transmission’" (Luykx 2003: 41). hizkuntza sozializazioaren arloan egindako estreinako ikerketek hizkuntzaz jabetzea eta
|
hizkuntzaren bidezko
sozializazioa bi prozesu berezitzat hartu ohi dituen ikuspegia kritikatu zuten, bi gertakarien artean dagoen lotura estua agerian utziz (ochs & Schieffelin 1992). hala eta guztiz ere, sozializazioak ez dakar jokabide eredu finkorik. Ikuspegi honek gizakiak malgutzat eta gizarte eta hizkuntza aldaketara egokitzeko gaitzat hartzen ditu.
|
|
|
Beraz, egile horiendako sozializazioa ez da prozesu mekaniko determinatua gizon emakumeak aldaketetarako gai baitira. Ildo horretatik, sozializazio kontzeptuak egitura sozialen erreprodukzio (edo ugalketa) hutsaren ideia gainditu eta ingurura doitzeko prozesuan gerta daitezkeen desbideratzeak ere kontuan hartzeko bide ematen du. hori horrela, ikertzaileek ohartarazi bezala,
|
hizkuntza
sozializazioaren ikerketa arloak jarraipen eta aldaketa soziokulturala, biak, ditu aztergai: " The language socialization paradigm offers a socioculturally informed analysis of life course and historical continuity and transformation" (ochs & Schieffelin 2008:
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Sozializazio elebiduna izan duten haurrek bi hizkuntzak ikastearekin batera bi kodeak nola erabili, non, norekin eta zertarako, bi kodeak noiz bereizi eta noiz nahasi ere ikasten dute (Luykx 2003: 41).
|
hizkuntza
sozializazioaren gaineko ikerketek egin duten ekarpen handienetako bat eguneroko bizitzari aitortu dioten garrantzia da: "... everyday life —the mundane activities and interactions in which ordinary individuals participate, constituting the warp and woof of human sociality" (Garrett & Baquedano López 2002:
|
|
|
Bertzalde,
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmak ekarpen funtsezkoa egin du norbanakoaren, taldearen eta gizarte antolaketaren arteko harremana aztertzeko, ikusmolde mekaniko, determinista edo tira-bira eta gatazkarik gabekoa gaindituz: " A significant contribution of the language socialization paradigm has been its problematization of the relationship among the individual, the group, and the social order" (Garrett & Baquedano López 2002:
|
|
|
352). Ingurune elebidun edo eleanitzetan etnia, kultura identitate, moral eta nortasun kontzeptuek eragiten diote
|
hizkuntza
sozializazioari. komunitateak (berr) eratzen eta (ber) definitzen dira eta hizkuntza sozializazioa ikertzen dutenek aztertzen dutena da norbanakoek nola berresten eta negoziatzen dituzten beren identitateak, batzuetan aldakorrak direnak, ingurune heterogeneo horietan (ibid.). hizkuntza sozializazioa ez da monolitikoa, ez eta molde unibertsalekoa ere, eta erabilera ez homogeneoa izaten du bere bar... Gainera, hizkuntza erabilera ereduak denboran alda daitezke zenbait faktoreren
|
|
|
352). Ingurune elebidun edo eleanitzetan etnia, kultura identitate, moral eta nortasun kontzeptuek eragiten diote hizkuntza sozializazioari. komunitateak (berr) eratzen eta (ber) definitzen dira eta
|
hizkuntza
sozializazioa ikertzen dutenek aztertzen dutena da norbanakoek nola berresten eta negoziatzen dituzten beren identitateak, batzuetan aldakorrak direnak, ingurune heterogeneo horietan (ibid.). hizkuntza sozializazioa ez da monolitikoa, ez eta molde unibertsalekoa ere, eta erabilera ez homogeneoa izaten du bere barnean. Gainera, hizkuntza erabilera ereduak denboran alda daitezke zenbait faktoreren
|
|
|
352). Ingurune elebidun edo eleanitzetan etnia, kultura identitate, moral eta nortasun kontzeptuek eragiten diote hizkuntza sozializazioari. komunitateak (berr) eratzen eta (ber) definitzen dira eta hizkuntza sozializazioa ikertzen dutenek aztertzen dutena da norbanakoek nola berresten eta negoziatzen dituzten beren identitateak, batzuetan aldakorrak direnak, ingurune heterogeneo horietan (ibid.).
|
hizkuntza
sozializazioa ez da monolitikoa, ez eta molde unibertsalekoa ere, eta erabilera ez homogeneoa izaten du bere barnean. Gainera, hizkuntza erabilera ereduak denboran alda daitezke zenbait faktoreren
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik arabera. Gurasoek hautatu egiten dute seme alabei zein hizkuntza transmititu baina aita amek hautu hori, behin —haurra sortzen delarik— ez ezik, gehiagotan ere egin dezakete seme alaben umezaro eta haurtzaroan (Chrisp 2005).
|
|
|
Azken batean,
|
hizkuntza
sozializazioa momentu testuinguru zehatzari dagokio. hau da, hizkuntza (ar) en pertzepzioa edo hizkuntzen banaketa soziala bezalako faktoreen araberakoa da. Jendeak hizkuntzaren gainean dituen ideiek jendearen hizkuntza jokamoldeei eragiten diete.
|
|
|
Baina hizkuntzaren gaineko ideiak —hau da, hizkuntza bera zer den eta kultura identitatearekin eta norbanakoaren identitatearekin zer harreman duen— komunitateen artean ez ezik komunitate bakar baten barnean ere alda daitezke (Garrett & Baquedano López 2002: 354). hala bada,
|
hizkuntza
sozializazioak subjektuen historiari begiratzen dio, sozializazio elkarreraginen azpian dauden ideologiak eta botere harremanak atzeman nahian. hizkuntza jokabidearen eta kultura ideologien arteko harremana aztertzeko, ikerketa arlo honek teknika etnografikoa izaten du oinarri eta behaketa eta elkarrekintzak batik bat etxe familia inguruan egiten badira ere, ez dira etxe barrenera, ez eta etxekoe... Ikerlanak iraupen luzeko azterketak izaten dira eta kultura arteko konparazioa izaten dute xede. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko sakontasun handia ahalbidetzen badu ere, ez du europako hizkuntza gutxituen ikerketarako oihartzun handirik izan (Morris & k. Jones 2008:
|
|
|
354). hala bada, hizkuntza sozializazioak subjektuen historiari begiratzen dio, sozializazio elkarreraginen azpian dauden ideologiak eta botere harremanak atzeman nahian. hizkuntza jokabidearen eta kultura ideologien arteko harremana aztertzeko, ikerketa arlo honek teknika etnografikoa izaten du oinarri eta behaketa eta elkarrekintzak batik bat etxe familia inguruan egiten badira ere, ez dira etxe barrenera, ez eta etxekoen arteko eguneroko elkarreraginetara ere mugatzen. Ikerlanak iraupen luzeko azterketak izaten dira eta kultura arteko konparazioa izaten dute xede.
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmak mintzairen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko sakontasun handia ahalbidetzen badu ere, ez du europako hizkuntza gutxituen ikerketarako oihartzun handirik izan (Morris & k. Jones 2008: 127). europan bakan batzuk baizik ez dira arlo horretako ikerlanak, erraterako:
|
|
|
Irurita Baztan (Nafarroa Garaia) udalerriko hamabortz herrietako bat da, elizondorekin batera XX. mendean euskararen gizarte galerarik handiena izan duena. Iruritan azken berrogei urteotan
|
hizkuntza
sozializazioan zer aldaketa gertatu diren ikertzeko familia hartu dut azterketa unitatetzat. Familien lagina osatzeko irizpideak homogeneotasuna eta egokiera estrategikoa izan dira. homogeneotasunaren arabera, familiek baldintza hau bete dute:
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik gehiagoren narrazio biografikoen josketa lana eginez aztertutako hamar familien hizkuntza historiak edo glotohistoriak osatu ditut, bai eta horien adierazpen grafikoa ere, glotohistoriogramak.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik hiztunak hizkuntzaren ezagutzaren continuum batean daude eta gaitasun eta jardun oso desberdinekoak izaten dira. ez hizkuntza gaitasuna ez eta erabilera ere ez da balio absolutuko irizpidea, maiz mailakatzen zaila gertatzen den gertaera baizik. horregatik, zenbait kasutan hiztun motak bereiztea ez da erraza izan.
|
|
|
Seme alabak izan eta haiekin zein hizkuntzatan egin hautatzean, batzuetan euskaraz egitea berez heldu zen (3, 4 eta 5 FG). Bertze batzuetan haurren familia barneko
|
hizkuntza
sozializazioari lotutakoak (haurrei zein hizkuntzatan egin, etxean nola egin, gurasoen artean nola egin...) bikotekideen adoste edo negoziazio baten ondorioa izan da (7 FG). Lehen umea sortzeak seme alaben hizkuntza sozializazioaren aitzinean jartzen ditu gurasoak eta horrek dakarzkie hautu eta erabakiak.
|
|
|
Bertze batzuetan haurren familia barneko hizkuntza sozializazioari lotutakoak (haurrei zein hizkuntzatan egin, etxean nola egin, gurasoen artean nola egin...) bikotekideen adoste edo negoziazio baten ondorioa izan da (7 FG). Lehen umea sortzeak seme alaben
|
hizkuntza
sozializazioaren aitzinean jartzen ditu gurasoak eta horrek dakarzkie hautu eta erabakiak. Alde horretatik, familia eratzea (haurrak izatea) hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipenari eragiten dioten baldintza soziohistorikoen eta norbanakoaren hizkuntza bizipenen nolabaiteko katalizatzaile9 gisa agertzen zaigu.
|
|
|
Bertzelako familia estrategia bada haurren
|
hizkuntza
sozializazioari eragiten diona nahiz eta gurasoek kontzienteki hizkuntzari ez lotu: haurren zaintza.
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik edota amatxien kargu gehienetan (1, 2, 4, 5, 6, 9 eta 10 FGetan). Bi kasutan (3 eta 7 FGetan) amek lanaldi osoa baitute (maistrak dira) haurtzain euskaldunak kontratatu dituzte eta kasu bakar batean (8 FGn) haurrak haur eskolara10 eraman dituzte eta noizik behin amatxiz eta familiaz ere baliatu dira haurrak zaintzeko.
|
|
|
Bi kasutan (3 eta 7 FGetan) amek lanaldi osoa baitute (maistrak dira) haurtzain euskaldunak kontratatu dituzte eta kasu bakar batean (8 FGn) haurrak haur eskolara10 eraman dituzte eta noizik behin amatxiz eta familiaz ere baliatu dira haurrak zaintzeko. Gutxiengo
|
hizkuntza
sozializazioaren alorrean amen egitekoa aitarena baina eraginkorra izatea bertze ikerketa batzuek ere nabarmendu dute (cf. Morris 2005).
|
|
|
Gauzak horrela, umeen zaintzaren gainean familiek abian jarri dituzten estrategiek ondorioak dakartzate haurren
|
hizkuntza
sozializazioan. Aztertu ditudan familietan ama bakarra dago (10 FG) euskaraz ez dakiena.
|
|
|
Bertzalde, oro har, gurasoen hautuek ondorioak izan dituzte familiaren bertze kideengan. haurrei euskaraz egitea egokientzat eta naturalentzat ikusten delarik, haurra euskaraz eskolatu (ko) bada, aitatxiamatxi euskaldunek ere euskaraz egiten dute (nahiz eta duela hiru hamarkada beren seme alabei egin ez). hau da, hiztunek haurren
|
hizkuntza
sozializazioaren gaineko hautuak soziohistorikoak dira, ez monolitikoak, eta hizkuntzaren egoera, pertzepzioa eta hizkuntzarekin eratzen diren harremanak aldatzen badira, alda daitezke, hainbat ikerlanetan agerian utzi izan den bezala: "... language use in the home is not stable, and many interviews report changes over time" (Lamarre & rossell 2003:
|
|
|
68). hizkuntzaren inguruko egungo giroak eta oraingo aita amen erabakiek eragin diote segur aski aitatxi amatxien hizkuntza portaera aldaketari. Izan ere, beren seme alabek umeekin euskaraz egiEuskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Nire ustez, haurren
|
hizkuntza
sozializazioarekiko aitona amonek izan duten portaera aldaketa hori, batez ere, haurren eta helduen arteko elkarreraginaren ondorioa da. Izan ere, ez helduek bakarrik, haurrek ere aktiboki jokatzen dute beren hizkuntza elkarreraginetan. hala bada, belaunaldien arteko hizkuntza eraginaren norabidea nolabait adierazteko, goitik beheiti ez ezik behetik goiti ere badoala ikusi behar dugu.
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik guk badakigu euskaraz! (...) eta beti ni nabil horrela" (Antonio, 6 FG).
|
|
|
"... haserre jartzen da: ‘Bai, zer nahi duzue, ni bezala gero? ’ haserretzen da, bai" (Laura, 7 FG). haurren familia barneko
|
hizkuntza
sozializazioaren baldintzen atzean gurasoen mintzaira balioak daude (cf. Morris 2005:
|
|
|
4). Baina hizkuntzaren transmisioa ez du gurasoen nahi izate soilak ahalbidetzen.
|
hizkuntza
sozializazioa gizarte jarduerak bermatzen du, ez gurasoen nahikari hutsak. Beraz, haurrekiko portaera hori hagitz esanguratsua da.
|
|
|
Beraz, haurrekiko portaera hori hagitz esanguratsua da. Gurasoek beren nahikaria jarduera bilakatu dute, hizkuntzarekiko motibazioa aribide bihurtu. hala bada, aita amen hizkuntza balioak, horri loturiko jakinaren gaineko hautuak, erabakiak eta estrategiak garrantzizkoak dira baina haurren
|
hizkuntza
sozializaziorako funtsezkoa dena hizkuntzaz jardutea da, hizkuntzaren aribidea: mintzaira ohikoa, sarrikoa, ugaria, askotarikoa, hurbila... izatea.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares edo joerak indarrean dirau: " Ikusten dutena da gurasoek euren artean eta dendetan erdaraz eta beraiei euskaraz" (M1).
|
|
|
Hau da, haurrek beren mintzajardunean elkarri eragiten diote.
|
Hizkuntza
sozializazioaren izaera elkarreragileari lotua, transmisioaren gaineko ikerketek ez ohi dituzte behar bezala balioetsi adinkideen edo berdinen arteko elkarreraginak, soziolinguistikoki ezaguna izanda ere ingurune elebidunetan haurrek gurasoen mintzamoldera baino gehiago beren adin berekoen mintzairara doitzeko joera izaten dutela (Chambers 2003: 175, Barron Hauwaert 2004:
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik
|
|
|
Azaldu dugu Iruritako haurrek hala elkarren arteko harremana nola helduekikoa euskaraz dutela. horrek ez du erran nahi gaztelaniarekin harremanik ez dutenik. eskolan euskaraz aritzen dira, eskolaz kanpo gehienetan ere bai, baina herriguneko kasu gehienetan erdara etxean berean aditzen dute, gutxi asko. halere, haur iruritarrendako gaztelania ez da usua, etxean entzunda ere: " Nireak behinik behin erdararekin dabiltza nahiko... hor, kortatuak(...) edozein tiendan edo edozein lekuan Iruñean beti erdaraz eta jo igual aditzen dutenean norbait euskaraz pues alegratzen dira(...) ez dira laxatzen!" (Lola, 4 FG). halako adierazpenek zer pentsatu eman ligukete familiak stricto sensu haurren
|
hizkuntza
sozializazioan duen eraginaz. haurraren hizkuntza portaerari harreman eszentrikoak uste baino erabakigarriagoak zaizkiolakoan nago. eskola eragile
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
|
Hizkuntza
sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa. gogoeta egin dute: lehen telebista euskaraz ikusten zuten eta orain, aldiz, erdaraz ikusten dute; gurasoek eta bertze helduek erdaraz egiten dute...
|
|
|
Beraz, eskola haurren hizkuntza portaeraz, hala eskola barnekoaz nola eskolaz kanpokoaz arduratzen da eta bere arazotako hartzen du. eskolak gurasoei eragiten die eta haurren familia bidezko
|
hizkuntza
sozializazioan ere nabaria da bere itzala. eskolaren eragina herrira, komunitate osora ere zabaltzen da. Maisumaistrak ohiturei eusteko —orakunde besta zaharra bizirik atxikitzeko, adibidez— aktiboki inplikatzen dira.
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik kontzientzia hori badute eta eskatzen dute. hori aldatu da, aldatu da. Batzuk bederen"," lehenago berdin zitzaien. erdaraz da, ba!" (Lk,).
|
|
|
5 OnDORiOaK. euSKaRaRen JaRRaiPenaRi HelTzeKO eKaRPen BaTzuK hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita herrian azken berrogei urteotan haurren euskarazko sozializazioa bermatzearen alde gertatutako aldaketa
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik aztertu dut eta marko teoriko baliagarria gertatu zait. Metodologia etnografikoa eta glotobiografia teknika ere egokiak eta emankorrak izan zaizkit. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairaren belaunez belauneko jarraipena gertakari holistiko eta osotzat hartzen du. hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua da, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa.
|
|
|
5 OnDORiOaK. euSKaRaRen JaRRaiPenaRi HelTzeKO eKaRPen BaTzuK hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita herrian azken berrogei urteotan haurren euskarazko sozializazioa bermatzearen alde gertatutako aldaketa hizkuntza sozializazioaren paradigmatik aztertu dut eta marko teoriko baliagarria gertatu zait. Metodologia etnografikoa eta glotobiografia teknika ere egokiak eta emankorrak izan zaizkit.
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmak mintzairaren belaunez belauneko jarraipena gertakari holistiko eta osotzat hartzen du. hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua da, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa. Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbertze alderdi konplexu bezain sakon azaleratu eta horien arteko elkarreraginari erreparatzea ahalbidetzen du.
|
|
|
5 OnDORiOaK. euSKaRaRen JaRRaiPenaRi HelTzeKO eKaRPen BaTzuK hizkuntza ordezkatze prozesuan amilduta zegoen Irurita herrian azken berrogei urteotan haurren euskarazko sozializazioa bermatzearen alde gertatutako aldaketa hizkuntza sozializazioaren paradigmatik aztertu dut eta marko teoriko baliagarria gertatu zait. Metodologia etnografikoa eta glotobiografia teknika ere egokiak eta emankorrak izan zaizkit. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairaren belaunez belauneko jarraipena gertakari holistiko eta osotzat hartzen du.
|
hizkuntza
sozializazioa prozesu dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua da, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa. Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbertze alderdi konplexu bezain sakon azaleratu eta horien arteko elkarreraginari erreparatzea ahalbidetzen du.
|
|
|
Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan dauden mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren
|
hizkuntza
sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan dauden mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Belaunaldi berriak hizkuntza ahulean sozializatzeak familiaren eta ingurunearen eragina, jakinaren gainekoa, eskatzen du. Gurasoen jarrerak, erabakiak eta estrategiak funtsezkoak dira baina euskarazko sozializazioaren atzean hiztun taldearen eta bere erakundeen (eskolaren, elkarteen...) harreman sareak eta lan pedagogiko osoa daude.
|
hizkuntza
sozializazioa, goitik beheitiko harremanetan gauzatzen den gertakaria izan beharrean, bi ardatzetan (bertikalean nahiz horizontalean, hau da, belaunaldien artean eta adinkideen artean) gertatzen diren elkarreraginetan funtsatzen da. Nire ustez, belaunaldi berekoen arteko elkarreraginak, harreman eszentrikoak, dira hain zuzen ere Iruritako egoera soziolinguistikoari baikor begiratzeko bide ematen duen alderdia.
|
|
|
Belaunaldi baten
|
hizkuntza
sozializazioan familiak stricto sensu ustez duen erabateko eragina lausotua agertzen da. prozesuak familiaren gunea gainditzen du eta ezin da bere testuinguru soziohistorikotik bereizi. etxetik kanpoko eragingarrien indarra ere kontuan hartzekoa da. Alde horretatik, egun inoiz baino konplexuagoak dirudite maila makrosoziolinguistikoaren eta mikrosoziolinguistikoaren arteko harremanek. hala bada, familiara mugatzen den ikerbideak edo hizkuntzaren transmisio informala eta formala bereizten dituenak nekez erantzun diezaioke hizkuntza sozializazioaren gertakariari.
|
|
|
Belaunaldi baten hizkuntza sozializazioan familiak stricto sensu ustez duen erabateko eragina lausotua agertzen da. prozesuak familiaren gunea gainditzen du eta ezin da bere testuinguru soziohistorikotik bereizi. etxetik kanpoko eragingarrien indarra ere kontuan hartzekoa da. Alde horretatik, egun inoiz baino konplexuagoak dirudite maila makrosoziolinguistikoaren eta mikrosoziolinguistikoaren arteko harremanek. hala bada, familiara mugatzen den ikerbideak edo hizkuntzaren transmisio informala eta formala bereizten dituenak nekez erantzun diezaioke
|
hizkuntza
sozializazioaren gertakariari.
|
|
|
Iruritako landa ikerketan euskararen belaunez belauneko jarraipena eta etena batera agertzen zaizkigu. hausturak eta loturak daude espaPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik zioan nahiz denboran. espazioari dagokionez, euskararako hutsarteak agertzen dira: baserri euskaldunaren aldean herrigune erdaldundua. denborari dagokionez, belaunaldietan hizkuntza etendurak azaltzen dira.
|
|
|
Sozializazio kontzeptuak gizarte erreprodukzioaren eta transmisioaren ikusmolde ohikoek ikusezin utzitako hainbat alderdiri eta horien arteko elkarreraginari erreparatzeko bide ematen du. Landa ikerketak berretsi duenez,
|
hizkuntza
sozializazioa prozesu holistikoa da, familiara mugatzen ez dena; dinamikoa eta baldintza soziohistorikoei lotua, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez norabide bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez monolitikoa. haurren euskarazko sozializazioa elkarri lotutako bi ardatzetan funtsatzen da: belaunaldien arteko elkarreraginetan (familian batik bat) eta adinkideen arteko harreman eszentrikoetan (familiatik kanpo batez ere).
|
|
|
Azken urteotan, hain zuzen ere, haurrei sarriago gaztelaniaz aditzea irakasleen kezka bihurtu da. ego belaunaldiaren jokabidea seme alaben etxeko
|
hizkuntza
sozializazioaren aitzinean ego belaunaldia aita ama bihurtu delarik, seme alabekin aritzeko ez ohi du bere lehen hizkuntza hautatu. Gehienek (3 FGko Mirenek, 4 FGko Lolak, 5 FGko Itsasok, 6 FGko Antoniok, 7 FGko Laurak eta 8 FGko Silviak), neurri batean edo bertzean, euskara hautatu dute seme alabekiko harremanetarako.
|
|
|
...baino gazteagoak ziren ahizpak aldiz, euskaraz eskolatu ziren eta lagunekin euskaraz aritu izan dira beti. hala bada, erdarazko eskolak haurrak erdalduntzen zituen eta beren adinkideekiko sozializazioan barneratutako erdara azkenean etxera ere eraman zuten. orduan, gurasoek horren aitzinean jarrera desberdinak hartu zituzten. zenbait guPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik rasok haurrek eskolaz kanpo erdaraz egitea ez zuten ontzat hartzen eta etxean erdararen aldeko hizkuntza aldaketa gerta ez zedin eragin zieten seme alabei. Txikitako euskara atxiki duten oraingo aita ama batzuek oroitzen dute mintzairari eusteko nolabaiteko giroa izan zutela familian.
|
|
|
Beti" (Ixa, 9 FG);"... aita haserretzen zen pila bat solas egiten bagenuen erdaraz(... ) ‘zer, ez dakigu solasean edo zer? ’ klaro, gu eskolara joaten ginen erdaraz" (Nikolas, 3 FG). haurren
|
hizkuntza
sozializazioaren aitzinean zenbait gurasok jarrera hau izan zuten: ez zuten eztabaidatu erdara hutsezko eskolatzea, ez eta seme alabek erdara ongi ikasi beharra ere, baina haurren eskolaz kanpoko harremanetan eta bereziki, etxe barnekoetan, euskarari eusteko eta erdararako mintzaldaketa ez gertatzeko eraginkor jokatu zuten.
|
|
|
Ama euskalduna zen eta euskaraz egiten zigun baina eskolan hastean, erdaraz hastean, amak erdaraz egiten zigun(...) eskola garai horretan galdu genuen, eta etxeko guztiak gainera (Laura, 7 FG). hala bada, eskolako hizkuntza, harreman eszentrikoak (adinkideen artekoak) eta familiakoak (belaunaldien artekoak) ez dira hizkuntza jarduera erabat bereiziak. haurtzaroko
|
hizkuntza
sozializazioaren prozesu zabalagoan txertatzen dira eta elkarri eragiten diote. Familiaren mintzairari dagokionez, gurasoen jarrerak funtsezkoa dirudi etxe barneko harremanetan euskara atxikitzeko. ego belaunaldiaren haurtzaroan herriguneko hainbat familiatan euskararen transmisioa etena zen, erdara hutsezko eskola zegoen eta plazako sozializazioan gaztelania zen araua.
|
|
|
Familiaren mintzairari dagokionez, gurasoen jarrerak funtsezkoa dirudi etxe barneko harremanetan euskara atxikitzeko. ego belaunaldiaren haurtzaroan herriguneko hainbat familiatan euskararen transmisioa etena zen, erdara hutsezko eskola zegoen eta plazako sozializazioan gaztelania zen araua. XX. mendearen hasierako hamarkadetan indarra hartzen hasia zen erdarak 1970 bereberea zituen karrika eta plaza, herritarren solasaldiak eta haurren josEuskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik horrek plaza, giroa... bai eta gurasoak ere ukitu ditu eta euskara galbidera zeraman joerari irauli zaio. eskola euskaraz izatea onartu eta normalizatua da egun: "... gaur egun inork ez du planteatzen A eredua(...) nik uste aitzinamendu handia izan dela" (ibid.). euskarazko eskolaren eta etxeko hizkuntza erabileraren arteko elkarreragina hainbat lekukotasunetan agertu zaigu.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Bertzelako familia estrategia bada haurren
|
hizkuntza
sozializazioari eragiten diona nahiz eta gurasoek kontzienteki hizkuntzari ez lotu: haurren zaintza. exactamente zergatik izan zen, o sea, inor ez zigun erran ‘zoazte euskara ikastera! ’(...) Hasi ginen erabiltzen bai, bai (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldian zortzi guraso daude Iruritako herrian haziak. zortzietatik bakarrak jaso zuen euskara txikitan gurasoengandik eta euskaldun hazi (Arroxa, 2 FG.).
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik harremana garatu dute gazte heldutan. euskara gutxi asko beren bizitzan sartu eta bere egin dute. honela dio Itsasok: senargaiak euskaraz egiten zuenez"... ni segitu nuen euskara, euskara, euskara. eta orduan ia nire hizkuntza bezala gelditu zen" (Itsaso, 5 FG). euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute.
|
|
|
Aipatu bi kasuetan modu oso desberdinetan kudeatu da familiaren hizkuntza heterogeneotasuna. Bi hiztun horiek, biak erdaldunak familia euskaldunbeteetan, oso desberdin jokatu dute eta horrek bere ondorioak ekarri dizkie familiaren hizkuntza elkarbizitzari eta haurren hizkuntza sozialiPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik zazioari. Gabrielek emaztearen familia euskaldunbetean erdara sartu du; Antoniok aldiz, bere familia euskaldun ez osoa euskaraz bete eta familiaren barneko harremana euskaraz izaten jarraitzea bultzatu du.
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik egun, aldiz, ego belaunaldiak txikitan bizitutako bereizketa hori gainditutzat ematen du: " orain ez, orain ia [haurrak] etortzen dira herrira eskolara eta ia diferentea da" (Axun, 1 FG.).
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena
|
hizkuntza
sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares ego belaunaldiaren haurtzaroa etxean, eskolan eta plazan oraingo haurren aita amak hamarkadetan hazi ziren erabat erdalduna zen Iruritako herrigunean: "... ez zela euskaraz solasten, ez eta etxean, ez eta kanpoan, ez eta eskoletan, ez eta inon" (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldiko iruritarrek herriko eskoletan ikasi zuten, herrigunekoek errebote plazakoan eta baserrietakoek auzokoan, guztiek erdaraz.
|
|
|
euskara maitea eta erdara arrotza, edo euskara baliorikgabeko hizkuntza da pentsatzea, adibidez.
|
Hizkuntzaren
sozializazio horren eragilenagusiak honako hauek dira: familia, eskola, komunikabideak eta lagunak; hemenlehenengo hiruei erreparatuko diegu.
|
|
2013
|
|
|
euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta
|
hizkuntza
sozializazioa familia euskaldunetan. Hipotesia polita da.
|
|
2014
|
|
|
Horixe du xede Paula Kasaresen Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta
|
hizkuntza
sozializazioa familia euskaldunetan liburuak. Euskaltzaindiaren Jagon bildumaren barruan argitaratu da, Soziolinguistika Klusterraren eta Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzarekin.
|
|
|
|
Hizkuntza
sozializazioa: prozesu orohartzailea, dinamikoa, elkarreragilea, malgua
|
|
|
Paula Kasaresek azaldu bezala, Euskaldun hazi Nafarroan lanean euskararen belaunez belauneko segida eta
|
hizkuntza
sozializazioa kualitatiboki ikertu du.
|
|
|
Izan ere,
|
hizkuntza
sozializazioa da gakoetako bat. Eta hala azpimarratu du Paula Kasaresek:
|
|
|
Eta hala azpimarratu du Paula Kasaresek: Nafarroako euskararen belaunez belauneko jarraipenak hiztunen
|
hizkuntza
sozializazio prozesua izan du euskarri. Hizkuntza sozializazioak hiztunen bizialdi osoa, ez haurtzaroa soilik, hartzen du; prozesu orohartzaile edo holistikoa da, familiara mugatzen ez dena; dinamikoa, eragingarri askotakoa eta baldintza soziohistorikoei lotua, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez noranzko bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez beti batekoa.
|
|
|
Nafarroako euskararen belaunez belauneko jarraipenak hiztunen hizkuntza sozializazio prozesua izan du euskarri.
|
Hizkuntza
sozializazioak hiztunen bizialdi osoa, ez haurtzaroa soilik, hartzen du; prozesu orohartzaile edo holistikoa da, familiara mugatzen ez dena; dinamikoa, eragingarri askotakoa eta baldintza soziohistorikoei lotua, ez mekanikoa; elkarreragilea, ez noranzko bakarrekoa; malgua eta denboran aldakorra, ez beti batekoa.
|
|
|
Horixe du xede Paula Kasaresen Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta
|
hizkuntza
sozializazioa familia euskaldunetan liburuak. Soziolinguistika Klusterraren eta Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzarekin argitaratu da.Lanak bi kasu aztertzen ditu:
|
|
2015
|
|
|
" haurrari edo heldu hasiberriari komunitate jakin baten gizarte bizitzan eraginkortasunez eta egoki parte hartzeko beharrezkoak diren ezagutza, joerak eta jarduerak eskuratzea ahalbidetzen dion prozesua da[...] hein handi batean hizkuntzaren erabileraren bidez burutzen da". Planteatzen den sozializazioaren paradigma berrian"
|
hizkuntza
sozializazioa prozesu dinamikoa, elkarreragilea, bizitza osoan barnakoa eta inguruneari lotua da".
|
|
|
(estrategiak eta helburuak)". Galdera horien erantzunaren baitan egongo litzateke
|
hizkuntza
sozializazio prozesuan familiak garatzen duen edota garatu behar duen hizkuntza politika. Horrela, ikuspegi horretan, familia agente aktibo bihurtzen da, eta, beraz," Familia Hizkuntz Politika" berria planteatu daiteke euskal soziolinguistika esparruan, horrek ondorio interesgarriak ekar ditzakeelakoan.
|
|
|
Praxi horretan oinarrituriko hausnarketa plazaratu du Eizmendik artikulu honetan, euskararen transmisioarekin lotutako hainbat proposamen egiteko.
|
Hizkuntza
sozializazioa kontuan izanik, proposamenaren ideia nagusia honakoa da: " nahiz eta etxetik euskara ez jaso, inguruan euskara asko entzuten bada, erreferente asko badaude, euskaraz kontsumitzeko aukera asko badaude eta euskara balio indartsu eta egokiekin lotzen bada, nahiko normala izan daiteke lagunartean eta beste hainbat harremanetan euskaraz egiteko ohitura izatea".
|
|
|
Horrelako galderak eta horrelako ikuspegiak egoera berriak mahaiganeratzen dituzte orain arte" familia bidezko transmisioa" zena beste modu batean ikusteko. " Family Language Policy" (FLP) izeneko lan ildoak(" Familia hizkuntz politika" (FHP) gurean) protagonismo berria ematen dio familia guneari, bertan kokatzen baita haurren
|
hizkuntz
sozializazioa (horri loturiko prozesua gehi praktikak) eta, orokorrean, euren hizkuntz ingurumenaren kudeaketa. Jardun mota bat etxeko hormak gainditzen dituena, hizkuntz politika orokorraren eragina ere kontuan hartzekoa baita.
|
|
|
Curdt Christiansen ek dioenaren arabera FLP ak oinarri teoriko ezberdinak ditu, bertan, besteak beste, hizkuntz politika,
|
hizkuntz
sozializazioa edota haurren hizkuntz ikaskuntza bezalako arloak bat egiten dutelako (Curdt Christiansen, 2014). Diziplinartekotasuna errealitate bilakatu duen eremua da FLP eta ondorioz kezka ezberdinei eskaini die hausnarketa egiteko tokia.
|
|
|
Argi dago,
|
hizkuntz
sozializazio prozesu honetan familiak bere hizkuntz politika garatu duela, honek hizkuntz ideologia, praktika eta kudeaketa kontuan hartzen dituela. zer egiten du familiak hizkuntzarekin. Zer erabilera mota dauka?
|
|
|
Planteatzen diren kezkak ikusita erraz uler daiteke zergatik aldarrikatu daitekeen familia gunea hizkuntz politikarako esparru gisa. Azken finean ezin da ahaztu familiaren eskuetan geratzen direla, besteak beste,
|
hizkuntz
sozializaziori atxikitako betebehar nagusiak (Ochs; Shieffelin, 2011: 11):
|
|
|
alde batetik, hizkuntzan garatu beharreko sozializazioa (alegia, hizkuntza irakastea); bestaldetik, hizkuntzaren bitartez gauzatu beharreko sozializazioa (ume eta gazteei gizarte rolak, arauak, harremanak, eta abar helaraztea). Eta argi dago,
|
hizkuntz
sozializazio prozesu honetan familiak bere hizkuntz politika garatu duela, honek hizkuntz ideologia, praktika eta kudeaketa kontuan hartzen dituela. Are gehiago, hizkuntzarekiko ardura hartzen ez badu ere, hor hizkuntz politika baten" eredua" legoke.
|