|
2002
|
|
|
Ezin dute beste horrenbeste esan espainolek eta frantsesek, herri nortasun hiltegi direnez.
|
Hizkuntza
hegemoniko bakarra euskara izan da ahozko kulturan. Herri bakoitzak bere hizkuntza du munduan, neurri batean prozesu natural eta etniko kultural baten ondorioz.
|
|
2004
|
|
|
Labur zurrean esateko, beraz: hizkuntzak ekoizten du gure izate soziala dagokion neurrian, baina ukipenezko testuinguru elebidunetan
|
hizkuntza
hegemonikoak bakarrik betetzen du gizagintzako funtzio hori, bestearen sozializazio ahalmena ukatua baitago hizkuntza komunitateen arteko asimetria dela medio.
|
|
|
Horretarako, ordea, hizkuntza nagusiaren estatus erabilera ezin du dagoen dago enean utzi, honen monopolioak haren erabilera ito egiten duelako. Horrela,
|
hizkuntza
hegemonikoaren erabilera ezertarako murriztu gabe mendekoaren erabilera garatu nahi duela dirudi, nahiz eta bi hizkuntza komunitateen arteko harreman izaera ez demokratizatu. Paradoxaren zentzugabekeria gertatzen zaigu elebitasunaren irizpide pertsonalean:
|
|
|
Baina, edonola ere, ez genuke ahantzi behar lege soziolinguistiko hau:
|
hizkuntza
hegemonikoa ez da nahitaez gehiengoaren hizkuntza, boterearen euskarri sozialak eta politikoak bere eskuko dituen hura baino. Bide batez, esan dezagun, minoria (k) hitzaren historia ideologia menderatzailearen sorkaria dela, izan ez baita inon gutxiengorik, dominazioaren logikak eragindako minorizazioa edo mintzaira gutxitua ez bada.
|
|
|
Etxetik
|
hizkuntza
hegemonikoaren jabe den haurrak zer nolako arazoak dauzka hizkuntza minorizatuan eskolatua izateko. Etxeko kultura giroa arras aldrebesa ez baldin bada behinik behin, halakoak ez luke eskuarki arazo larririk izango, betiere, hori bai, bigarren hizkuntzaren jabetza elebitasun goiztiarraren parametroetan txertatzen bada.
|
|
2007
|
|
|
Egia izatekotan horrek esan nahi dugizarte identitate kolektibo bakoitzari hizkuntza bat dagokiola. Eta hizkuntza batbaino gehiago daudenean ere
|
hizkuntza
hegemonikoa izango dela herri edo nazioidentitatea oinarritzen duena; besteen egitekoak ez du identitate soziala eta kulturalasortzeko gaitasunik erakutsiko. Horixe da gainera egungo elebitasunean euskararenegoera:
|
|
2008
|
|
|
tarteko. Euskarak herritar euskaldun egiten ez bagaitu, agerian dago ez dela
|
hizkuntza
hegemonikoa; hots, identitate gaitasuna duen hitza erdal hitza dela.
|
|
|
Gure gizartean bizi den herri euskaldun gutxietsi eta zapaldu hori bakarrik da izatez eleanitza, espainieraz bizi den gizarte nazional espainola edo frantsesa ez baita ezertan elebiduna eta bi kulturakoa. Hauek beren
|
hizkuntza
hegemonikoan bizi dira, lasai ederrean bizi ere, norbere mintzairak zedarritzen duen kultura esparru elebakarrean.
|
|
2009
|
|
|
Orientabideren bat behar du euskal hiztunherriak inguruan duen kultur eta hizkuntza aniztasuna gestionatzeko. Uko egin behar ote dio euskal herrietan kulturaz eta
|
hizkuntzaz
hegemonikoa izateari, bizitza soziala hiztun herria bera ardatz izanik antolatzeari. Lurralderik gabeko aniztasun berdintzaile hori boterearen estrategia hutsa da, haren aldarria.
|
|
|
elebakarrak, hiztun erabakigarriak dira hizkuntzen erabilera zehazteko orduan, bai hizkuntza nagusiaren kasuan, eta bai herri mintzaira diglosikoaren atarramentuan. Bigarren kasura lerratuta, diogun,
|
hizkuntza
hegemonikoaren presioa dela medio, hizkuntza minorizatuaren hiztunak ez daukala bide bat besterik: amore eman, eta estatu hizkuntza ofizialaren aurrean belaunikatu.
|
|
|
Gure lanbidearen zerga bat da neurosi linguistikoa bizitzea ere. Baina
|
hizkuntza
hegemoniko bateko idazleak bizi duen neurosi linguistikoa oso arina da gurearekin konparatuta. Nirea bezalako hizkuntzetan idazten dugunok nekez ken ditzakegu gainetik gure hizkuntzaren egoera berezkoa eta hizkuntzaren testuingurua.
|
|
|
Ez dauka egoera guztietara egokituko den fraseologia malgurik; beti topatzen du bere estiloari enbarazu egiten dion osagarri txikiren bat, zailtasun apalen bat, baina apala izanagatik ere, enbarazutsua dena.
|
Hizkuntza
hegemoniko batean ari den idazle batek, ingelesez, gazteleraz, frantsesez, ez die erreparatu ere egiten osagarri txikioi.
|
|
|
Ez, nirea bezalako hizkuntzetan ari garen idazleok ez daukagu
|
hizkuntza
hegemonikoetan ari direnek baino sen artistiko gutxiago. Sortzen ari gara, egiten ari gara, normaltzen ari gara:
|
|
|
Horrelako zerbait gertatzen zaie euskal herritar elebakar askori, ikusezinak zaizkiela euskararen munduak, eta mundu horiek existituko ez balira bezala bizi direla haiek, zer diren, zer egiten duten eta zer pentsatzen duten jakin gabe, ezagutzen ez dutena topiko eta aurreiritzien arabera irudikatuz eta epaituz. Salbuespenak salbuespen, kontua ez da
|
hizkuntza
hegemonikoan ari diren askok ez dietela hizkuntza gutxitukoei begiratzen: ez dituzte ikusi ere egiten.
|
|
|
Jakina gureak badituela ezaugarri propioak, baina, azken batean, euskararen auziaz bainoago hizkuntzen auziaz eta hizkuntza pluraltasunaren kudeaketaz hitz egin genuke.
|
Hizkuntza
hegemonikoaren gerizpean lasai eta indartsu sentitzen diren eta gainerako hizkuntzei gibela bihurtzen dieten uniformatzaileen erdal zilborkeria gainditzeko bidea ez da euskararen zilborkerian jaustea. Hizkuntzen biziraupenaren kezka nahiz euskararena bat eta bera izan behar dute; beraz, euskararekiko kezka eta euskararen eta gaztelaniaren arteko bizikidetzaren gaineko kezka, bat eta bera izan behar dute.
|
|
|
Kontua ez da hizkuntza gatazkarik baden ala ez eztabaidatzea.
|
Hizkuntza
hegemonikoaren nagusitasuna, ahal balute nagusitasuna ez ezik baita bakartasuna ere, aldarrikatzen dutenek beste inork ez du ukatu ohi gatazkaren existentzia.
|
|
|
Guztiek onartu dute elebakartasunari uko egitea. Akabo elebakartasuna, eta akabo elebakartasunerako tentazioa, bai
|
hizkuntza
hegemonikoaren aldetik, baita indarberritu nahi den hizkuntza gutxiagotuaren partetik ere. Hala bedi!
|
|
|
Hala bedi!
|
Hizkuntza
hegemonikoaren gerizan bizi den hiztun erkidegoak ulertu behar du berea ez dela, topikoak dioenez? " balio ekonomiko eta kultural gutxi duen eta arazo iturri baino ez den" hizkuntza baten kontrako borroka, eta indarberritu nahi den hizkuntzako hiztun erkidegoak ulertu behar du berea ez dela hizkuntza" zapaltzaile eta hiltzaile" baten kontrako erresistentziazko borroka.
|
|
|
Jarrera horren aldekoek diote" gizarte demokratikoetan hizkuntza politikarik onena hizkuntza politikarik eza da". Neutraltasunez mozorrotzen saiatzen den jarrera honek
|
hizkuntza
hegemonikoak indartu eta gainerako hizkuntzak azpiratzen ditu. Bizi indar ezberdina duten hizkuntzak ditugulako, hizkuntza horiek gizartean egoera desorekatuan bizi direlako.
|
|
|
Bistan da hirugarren tokian aipatu dugun jarreraz ari garela, sustapenaren jarreraz, alegia. Jarrera horren araberako hizkuntza politiken aurrean, handia da uniformetasunaren aldekoek erakusten duten indarra,
|
hizkuntza
hegemonikoak ematen dien itzala baliatzen baitute mendeetan osatu eta trinkotu den hizkuntza desoreka ainguratzeko. Moreno Cabrerak ohartarazi duenez (Moreno Cabrera, 2000):
|
|
|
Globalizazioaren babesean lekua egin nahian dabilen uniformetasunak ideologia menderatzailean du sorburua, eta menderatzailearen hegemonia du bizi hauspo indartsu. Alde horretatik begiratuta, beraz, ezinbestean arduratu behar gaitu hizkuntza aniztasunaren etorkizunak,
|
hizkuntza
hegemoniko gutxi batzuen nagusitasunak ezarritako uniformetasunak irents ez gaitzan.
|
|
|
Erantzun bat datorkigu burura: bi hizkuntza ofizialen berdinkidetasuna eta parekotasuna
|
hizkuntza
hegemonikoaren nagusitasunaren talaiatik ukatzearen ondorioa dirudi euskararen ezagutza profesionaltasunaren zakutik kanpora uztea. Esan dezagun garbi:
|
|
|
Herri administrazioen egitekoa da euskararen erabilerarako aukerak sortzea eta erabilera pixkanaka eta tokian tokiko errealitate soziolinguistikoaren araberako neurrian bermatzeko mekanismoak bideratzea. Honetan ere jarrera sustatzaileak hartu behar dituzte nahitaez administrazioek, bi hizkuntza ofizialen berdinkidetasuna lortzeko ezinbestekoa baita pendulua beti ere
|
hizkuntza
hegemonikoaren alde jartzen duten inertziei aurre egitea. Gainera, eta hau ere ez da arrazoi makala, administrazioko lanpostu bat eskuratzerakoan euskararen ezagutzarik ez egiaztatu izanagatik kanpoan geratu diren herritarrekiko, ez litzateke zuzena izango gero lanpostuan euskararen beharrik ez izatea.
|
|
|
Beste zenbaitek ere ez genuke gehiagorik esango" (Mitxelena, 2001).
|
Hizkuntza
hegemonikoen talaiatik predikatzen dutenen fundamentalismo erlatibistatik baino hurbilago gaude gu, ezbairik gabe, Mitxelenaren ikusmoldetik.
|
|
|
Hizkuntza politikari zilegitasuna ukatzen dioten ahotsak entzuten dira, urrutirago gabe, gure gizartean bertan; hobeto esanda, hizkuntza aniztasuna hauspotzea eta hegemonikoak (gure kasuan, gaztelania) ez diren beste hizkuntzak indarberritzea helburu duten hizkuntza politikei ukatzen diete zilegitasuna. Hizkuntza politikarik ezaren aldeko jarduna entzuten diegu, hori bera ez balitz bezala
|
hizkuntza
hegemonikoa are gehiago indartzeko eta gainerako hizkuntzak azpiratzeko politika. Hizkuntzen eta hiztun erkidegoen berdinkidetasuna ukatzen duten ahotsak dira horiek.
|
|
|
Fishman-ek ere, 1998an, jada aipatua dugun" The new linguistic order" izenburua daraman artikuluan, bi norabidetako prozesua aurreikusten du: batetik, ingelesaren hegemoniaren galera prozesua, berak" erregionalak" deitzen dituen tokian tokiko
|
hizkuntza
hegemonikoen mesedean gertatuko (omen) den galera prozesua, eta, bestetik, hizkuntza txiki edo gutxiagotuen atzerakada, hainbaten kasuan desagertzerainokoa izango dena. Testuinguru hori da, bada, Hizkuntzen Euroitunaren zergatia eta zertarakoa ulertzen laguntzen diguna eta, esan behar da, oro har, tresna hori indarrean duten herrialdeetan, bestetan ez bezala, indartu egiten direla hegemonikoak ez diren hizkuntzak, eta indartu egiten direla, halaber, pluraltasunarekiko errespetuaren eta tolerantziaren moduko balioak.
|
|
|
Berdinkidetasunean oinarrituriko elebitasunari hierarkizazioarekin aurka egiten dioten ikusmoldeak aspaldikoak dira Espainian; aspaldikoak dira, halaber, hizkuntza komunaren kontzeptua soilik
|
hizkuntza
hegemonikoaren mesedean eta gainerako hizkuntzen kaltean erabili diren politikak. Gaurko antzera, iraganean ere, hizkuntza politikaren beharrik eza aldarrikatu izan dute, hizkuntza hegemonikoaren asimilazio talaiatik mendean harturiko hizkuntzei begira beti ere, jakina.
|
|
|
Berdinkidetasunean oinarrituriko elebitasunari hierarkizazioarekin aurka egiten dioten ikusmoldeak aspaldikoak dira Espainian; aspaldikoak dira, halaber, hizkuntza komunaren kontzeptua soilik hizkuntza hegemonikoaren mesedean eta gainerako hizkuntzen kaltean erabili diren politikak. Gaurko antzera, iraganean ere, hizkuntza politikaren beharrik eza aldarrikatu izan dute,
|
hizkuntza
hegemonikoaren asimilazio talaiatik mendean harturiko hizkuntzei begira beti ere, jakina. Primo de Rivera diktadorea bera ere aitzindari izan zen ikusmolde horren defentsan (Revista de Occidente, 10, 1982, V.D. k eta S.V. k aipatua):
|
|
|
Orain ere
|
hizkuntza
hegemonikoaren nagusitasuna sutsuki defendatzen dutenek su beraz adierazi ohi dute beste hizkuntzak. Espainiako kasuan gaztelania ez beste hizkuntzak, aurrerapenerako traba baino ez direla.
|
|
|
Ez ote da ulergaitza gertatzen, Europako erakundeen jarrera gero eta aktiboagoaren aurrean, Espainiako herri aginte zentralen ezaugarri nagusia oraindik ere izatea hizkuntza pluraltasuna sustatzeko hizkuntza politika aktiborik eza? Ez ote da ulergaitza zenbait indar politikok eta mediatikok sarri askotan erakusten duten jokabidea, hizkuntza pluraltasunaren aldekoa izan beharrean,
|
hizkuntza
hegemonikoaren nagusitasunaren, hizkuntzen berdinkidetasunik ezaren eta hizkuntza uniformetasuna sendotzearen aldekoa izatea?
|
|
|
Ideia hori sakonago azalduz: hizkuntza aukera berdintasuna eta hizkuntza askatasuna beren kasa bermatu ezinezkoak direla uste izanik,
|
hizkuntza
hegemonikoaren ondoan egoera nabarmenki ahulean dagoen euskararen ezagutza ziurtatzeko eta gizarte bizitzako esparru ugarietan bere erabilera bermatzeko neurriak hartu beharra bizkarreratzen die herri aginteei Euskararen Legeak. Euskararen gizarte erabilerari dagokionez, berriz, aipatutako Hitzarmen Politiko eta Sozialaren arabera, baina laissez faire, laissez passer politikaren defendatzaileek esango luketenaren erabat kontra?, herri aginteak ezin dira izan behatzaile hutsak, protagonista aktiboak baizik.
|
|
|
Konplexua da gure gizartea, eta, horrexegatik, konplexutasunaren paradigmak baino ez zaizkigu baliagarri, baita hizkuntza kontuetan ere. Zenbaitzuek âzehatz esanda,
|
hizkuntza
hegemonikoaren itzalpean indartsu sentitzen direnekâ gizarteak berezkoa eta bereiztezina duen konplexutasuna alferrikakoak (omen) diren katramila eta konplikazioekin nahasten dute. Horrela, behin eta berriz entzun edo irakurri diegu modu erretorikoan eta apaltasun soberarik gabe egin ohi duten galdera hau:
|
|
|
Hizkuntza aniztasunaren aurkako aurreiritzien artean, bada beste bat
|
hizkuntza
hegemonikoen mesedean oso zabaldua dena, hizkuntza darwinismoaren aurreiritzia hain zuzen ere. Hizkuntza batzuk hegemoniko bihurtzera eta beste batzuk azpiratzera eraman dituzten prozesuak ikuspegi praktiko batetik ez ezik ikuspegi etikotik ere zuritu nahiko lituzke aurreiritzi horrek.
|
|
|
Badira, finean,
|
hizkuntza
hegemonikoaren talaiatik gainerako hizkuntzei, zehatzago esanda, hizkuntza hegemonikoarekiko ahul diren inguruko hizkuntzei, inolako balio sozialik aitortzen ez dieten diskurtsoak.
|
|
|
Badira, finean, hizkuntza hegemonikoaren talaiatik gainerako hizkuntzei, zehatzago esanda,
|
hizkuntza
hegemonikoarekiko ahul diren inguruko hizkuntzei, inolako balio sozialik aitortzen ez dieten diskurtsoak.
|
|
|
Horrela, bada," zer axola dio hizkuntza bat edo beste edozein erabili, kontua denok ulertzeko moduan hitz egitea baita!", esango dute. Hori dioenak, jakina,
|
hizkuntza
hegemonikoren baten talaiatik begiratu ohi du, eta denok ulertzeko moduan hitz egiteak bere hizkuntza hegemonikoan hitz egitea esan nahi du. Talaia hori, gainera, elebakarra izan ohi da.
|
|
|
Horrela, bada," zer axola dio hizkuntza bat edo beste edozein erabili, kontua denok ulertzeko moduan hitz egitea baita!", esango dute. Hori dioenak, jakina, hizkuntza hegemonikoren baten talaiatik begiratu ohi du, eta denok ulertzeko moduan hitz egiteak bere
|
hizkuntza
hegemonikoan hitz egitea esan nahi du. Talaia hori, gainera, elebakarra izan ohi da.
|
|
|
euskararen hizkuntza komunitatekook sorturiko produktu kulturalak, eta hauek garraiaturiko identitate kultural politikoak? kontsumitzen zituzten
|
hizkuntza
hegemonikokoek. Gaur, hizkuntza gutxitukoak erabat kolonizaturik gaude.
|
|
|
Esaldiak eraman behar ninduke ni, eta ez nik bera. Nire zerbitzuan behar luke egon, ez nuke denbora guztian zalantzaz ibili behar
|
hizkuntza
hegemonikoetako idazleak lasai peto dabiltzan bideetan. Esaldiak bizkortu, lexikoa garbitu, ari arin ibili perpausetik perpausera, esaldien arteko loturak freskatu...
|
|
|
|
Hizkuntza
hegemoniko batean idazten duen idazle batek, baita txit irudimentsua izanda ere, nekez irudika dezake, eta gutxiago sentitu, zer den hizkuntza baztertu bateko hiztun izatea, eta are ulergaitzagoa egiten zaio, eta baita susmagarria ere?
|
|
|
halako hizkuntza ez gai batean idazteko erabakia.
|
Hizkuntza
hegemonikoak hegemoniaren ur amniotikoan hezten ditu hiztunak, eta, naturaltasun osoz, nagusitasunezko talaia batean jartzen ditu haien mingaina eta begirada.
|
|
|
|
Hizkuntza
hegemoniko batetik soilik begiratzen duen eta bere hizkuntza zurea baino duinagoa dela uste duen errespetugabe baten galdera da.
|
|
2010
|
|
|
Sarasuaren iritziz, gizarte erreala da horretarako leku bakarra, baina beharrezkoak izango dira hegemonia guneak. Eta euskara inoiz izango al da
|
hizkuntza
hegemoniko Euskal Herrian funtzioren batean. Eta, horretarako, gizarte mugimenduetatik sortutako dinamikek ze jarraipen izan behar dute botere publikoetan edo merkatuan?
|
|
|
...hizkuntza bat" eta" nazio bat= hizkuntza bat" paradigmak gainditzeko garaia dugu. elebakartasuna, komunikazio eta antolaketa sozialaren paradigma gisan, ez da onargarria; ez bakarrik erreala ez delako, baizik eta, gainera, ez delako hori herritar gehienen gogoa. paradigma berria eleaniztasunaren kudeaketa demokratiko eta iraunkorrarena da, nire iritzian bederen. egitatez edo omisioz
|
hizkuntza
hegemonikoen ikuspegia sustatzen dutenek, onartu beharra dute elebakartasunaren ikuspegia zaharkitua dagoela, ez dela hori euskal gizarteak nahi duena eta, beraz, ez duela balio etorkizunean euskal gizarte kohesionatua eraikitzeko. hortaz, onartu beharra dute euskarari leku" behar bestekoa" eta oparoa egitea dagokiela, ez inoren eta ezeren kaltean, bizikidetzaren mesedean baizik. euskar...
|
|
|
...en eleaniztasunaren isla gure gizartean, baina datozen 50 urteei begira, fikzio legez planteatuta ere fikziozkoegia iruditzen zait —beraz erakarmenik eta interesik gabeko proposamen absurdoa— uste izatea hemengo eremu publikoko hizkuntza komun bakarra euskara izan litekeela. berdinkidetasunaren eta askatasunaren kontrakoa, bizikidetzarako kaltegarria eta, beraz, onartezina iruditzen zait
|
hizkuntza
hegemonikoa —gaztelania— eremu publikoko hizkuntza komun ia bakar eta obligaziozkotzat proposatzen duen tesia, baina, orobat, 50 urte barru eae eta euskal herri osoko bazter guztietako eremu publikoko hizkuntza komun ia bakarra euskara izateko proposamenarekiko ere ezinago urrun ikusten ditut nire pentsaera eta errealitatea bera. bizkaia eta arabako herritar gehienek gaur egun ez dakite... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak baino erabilpen askoz ere handiago dute, euskarak hainbat esparru erabat arrotz izateraino. Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik,
|
hizkuntza
hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra. Horiek hala, eta jakinik harremanak beti hizkuntzaren batean egiten direla, bizkor ondoriozta daiteke ez dela euskararen egoera normalduko gizarte bizitza euskaldundu gabe.
|
|
2011
|
|
|
(...)" muturreko" jarrera batek erdibidekoak baino bideragarritasun aukera handiagoa duelakoan nago: (...) edo euskara
|
hizkuntza
hegemonikoa bihurtzen da lurralde osoan edo zatiren batean ala euskaldungoarenak egin du".
|
|
|
Baliteke ordea, guztiarekin ere, hain antitetikoa dirudien postura bikote hori elkarren hain hain aurkako ez izatea. odriozolaren bukaerako esaldiatalak narama horretara: " euskara
|
hizkuntza
hegemonikoa(...) lurralde osoan edo zatiren batean". Zatiren batez ari bagara, bistan da arnasguneen kontzeptutik ez gabiltzala hain urrun.
|
|
|
" guztia edo ezer ez" slogana aski ezaguna dugu gure artean; bere zenbait ondorio ere bai. Badirudi iturburu horretatik datorrela diglosia eutanasiarekin nahastu nahia. b)
|
hizkuntza
hegemonikoa, berak hor darabilen irudia ondo jasotzen bada, h hizkuntza da. kontuz ibili behar da hegemonikotasun hori eta hizkuntzaren (hiztun elkartearen) bizitasuna nahastearekin: bizitza soziala, eguneroko bizimodu arrunta, Lk okupatzen du nagusiki, ez hk, diglosia giro gehienetan. hegemonikoa zen frantsesa Ingalaterran, berrehun bat urtez, aginte esparruan; baina L ingelesa atera zen garaile. hegemonikoa da aleman batua Suitzan, goi mailako jarduera idatzizko gehienetan, baina Schwiizertütsch arruntak du kalean biziindarra. hori ez da iritzi hutsa, oinarrizko konstatazioa baizik.
|
|
|
Botereari atxikitako hizkuntza: horra gailenduko den
|
hizkuntza
hegemonikoa. Gailenduko den hizkuntzaren ezaugarriak ezagutzeko, berriz, hona zantzu esanguratsuak:
|
|
|
a) Lehendabiziko fasean ikaragarrizko presio indarra dago estatu botere menderatzailearen aldetik mendeko hiztunak hizkuntza ofizialera makurrarazteko; b) bigarren fasean, elebitasunaren garroak zabaltzen dira jatorrizko hiztunen artean, baina artean ez dute galdu beren ama hizkuntzan jarduteko ohitura; c) hirugarren fasean, ordezkapenaren azpijanak jadanik burutu du burutu beharrekoa: belaunaldi berrien hizkuntza jadanik ez da arbasoena, estatuaren
|
hizkuntza
hegemonikoan mintzo dira jatorrizko herritarrak.
|
|
|
Dinamika historiko berri horren baitan mozorrotuta etorri da hizkuntza arrotza. Aurrerapenaren eta industria ekonomiaren gurpilean naturalizaturik dator estatu
|
hizkuntza
hegemonikoa. Aurrerapenak, baiki, zure hizkuntzaren heriotza dakar erraietan, baina inork ez du bizi nahi arbasoen bizi baldintza gogorretan.
|
|
|
Paraguaiko guaraniera beste batzuk baino indartsuago omen dago. Hala ere,
|
hizkuntza
hegemonikoaren estatusetik urrun ala hurbil ote dago. Juan Carlos Morenok erantzungo dio gure galderari:
|
|
|
Egoera eta bizipen gogorren dramak eragindako katarsirik ezean, zeregin gutxi dago totalitarismoaren garroak herrialde guztietara iristen diren honetan. Katarsirik nekez jasan dezake, berriz,
|
hizkuntza
hegemonikoren batean goxo bizi den kolonoak eta kolonizatuak. Horregatik, gure ustez, bada garaia zirt edo zart egitekoa, bai gurean eta bai gainerakoetan.
|
|
|
Txinako atarramentuak ez ezik, mundu zabaleko lekukotasunek ondorio berberera garamatzate: elebitasun sozialaren espazio egituretan hizkuntzak ez direla elkarrekiko onuragarriak. Oreka soziolinguistiko idealaren ameskerietan sinetsi behar baita lurralde politiko bereko estatu
|
hizkuntza
hegemonikoa eta mendeko herri mintzairak elkarbizitza osagarrian antola daitezkeela uste izateko.
|
|
|
–Munduko hizkuntza murriztuenak
|
hizkuntza
hegemoniko hauen mendean hondoratuko dira: batetik, inguruan dituzten estatu hizkuntza nagusiak izango dituzte etsai, eta, bestetik, berriz, ingelesa.
|
|
|
Bere meritua honetan datza, gure ustez: ikuspegiaren izaera dialektikoak
|
hizkuntza
hegemonikoak eta zapalduak elkarrekiko harremanetan aurkezten dizkigu:
|
|
|
Estatuak amets duen berdinkeria lortzeko tresna aparta, hedabide eta telekomunikazioen eremu modernoa. Esparru publikoa ez ezik, esparru pribatua ere
|
hizkuntza
hegemonikoaren eskuko bihurtu du hedabideen munduak. Hizkuntza ofizial eta hegemonikoek sarbide eraginkorra aurkitu dute oraintsu arte itxita zeukaten familiaren gotorlekuan barneratzeko.
|
|
|
Flandeserak frantsesaren mendeko hizkuntza osagarria izan nahi ez badu, ondorioa berez mintzo da: flandeserak bere esku behar ditu nazio
|
hizkuntza
hegemonikoaren erabilera esparruak. Horrela baizik ez baita izango hizkuntz komunitate beregaina.
|
|
|
munduko hiztun gehien gehienak hizkuntza bakan eta urri batzuetan bizi dira.
|
Hizkuntza
hegemonikoak hiztunez ikaragarri oparoak diren bitartean, hizkuntza txiki eta txikituek hutsaren hurrengo hiztun kopurua daukate. Panorama hau batzuetan berezkoa izan daiteke, baina beste askotan ez.
|
|
|
Milaka herri mintzairak gutxieneko arnasa-gunerik ez daukaten bitartean, estatu
|
hizkuntza
hegemoniko urri batzuek aurreko horien esparru komunikatiboak eta kulturalak irentsi eta monopolizatzen dituzte. Hizkuntza nagusi bakan batzuen nagusikeriak ez du ez neurririk ez zentzurik.
|
|
|
Hara zer nolako ondorioak dituen, besteak beste, elebitasun auziari datxekionez: . Desagertzeko zorian dauden hizkuntza asko eta asko ez lirateke dauden ataka malapartatuan aurkituko
|
hizkuntza
hegemonikoan bizi diren hiztun gehienen jokabidea den bezalakoa ez balitz. Azken hauen ustez, hizkuntz egoerarik normalena eta desiragarriena elebakartasuna da, elebakartasunean bizitzea dute xede; hori eta horrenbestez, galtzeko arriskuan dauden hizkuntzetako hiztunak erabaki egin behar du zer egin.
|
|
|
Arrain txikiaren nortasun izaera bereziak, hots, bestelakoa eta diferentea izateko eskubideak ba ote du zereginik estatu marrazoaren habitat estatusean? Ez dirudi erraza denik
|
hizkuntza
hegemonikoaren uztarripetik landa nork bere bizitza soziolinguistiko berezia eratzea. Txiki menderatuak gaitz du bere berezko izaera diferenteari atxikitzea.
|
|
|
hots, beste hizkuntza, kultura eta tradizio batzuk dituen herrikoa izanda, ez daukala zertan hizkuntza eta kultura hegemonikoaren mirabe izan. Bere hizkuntza ere
|
hizkuntza
hegemonikoa bezain duina dela barneratu behar du hiztun apaletsiak. Gutxieneko autoestimua garatu.
|
|
|
Halabeharrez murriztu ere. Edota munduan jaun eta jabe dabiltzan
|
hizkuntza
hegemoniko bakanen uzta besterik ez ote da, bada, jakite funts unibertsal osoa. Hizkuntza guztien labean oratzen den jakinduria da jakintza unibertsala, halakorik egotekotan.
|
|
|
giza kosmobisioaren ondare neurria ez baita, nola izan liteke?? kultura
|
hizkuntza
hegemoniko eta menderatzaile batzuen emaitza. Hizkuntza bakoitzari dagokio mundua ikusteko leiho berezi bat.
|
|
|
Hala, errua ingelesari egozteko joera oso nabarmena da. Alegia,
|
hizkuntza
hegemoniko eta global horren hedapen indar sekulakoak azalduko luke jende askoren ustez munduko hizkuntza askoren gainbehera. Jende ez adituaren irudipena eta ustea aipatu dizkigu Crystalek gertatzen ari den hondamendiaren errua hizkuntza ingelesari egozterako kontuan. Hizkuntzalari ezagunik ere ez da falta, ordea, tesi horren aldekoen artean, eta hauek, aditutzat?
|
|
|
Otzantasunaren baldintza horiek sortuta, pentsatzekoa denez, oinarrizko estatus politiko, juridiko eta sozialik ezak mendeko hiztun abailduen gain ondorio patologikoak eragiten ditu. Halako hiztunak ez baitu bere burua herritar normaltzat hartzen, hizkuntza normaren parametroa
|
hizkuntza
hegemonikoaren estatus ofizialari dagokiolako. Halako hiztun bat baztertutako gizaki ziztrina sentitzen da, gizarte bizitza nazionalaren eta ekonomikoaren ardatzetik egotzia.
|
|
|
Norberaren hizkuntza baztertu eta
|
hizkuntza
hegemonikoaren aldeko hautua egitea arras ohikoa da baldintza soziolinguistiko asimetrikoetan. Baldintza horietan, hiztun batzuek solasaren hasieratik beretik alboratzen dute hizkuntza propioa; beste batzuek, berriz, elkarrizketaren harian.
|
|
|
izan nahi badu, hizkuntza, normalaren? bidea hartu du; bestela esanda,
|
hizkuntza
hegemonikoaren erabilera araua. Izan ere, autoestimuaren oreka hautsita, hiztunaren gutxiagotasun sentipena gailentzen da hiztun akituaren nortasun desorekatuan.
|
|
|
zera izango da: zure mintzaira baztertu eta denok dakizuen
|
hizkuntza
hegemonikoan jardutea. Horretan datza, hain zuzen, hegemoniaren lilura efektua.
|
|
|
horra, labur beharrez, munduko hizkuntza azpiratuen baitan bizi den hiztun leialaren zori aztoragarria. Hizkuntz harremanen eremuan sortzen diren nortasun asaldurak bereak ditu hiztun gutxietsiak, eta, dudarik gabe,
|
hizkuntza
hegemonikoan patxada ederrean bizi den hiztunak uste duen baino mingarriagoak dira asaldura horiek. Hiztun hegemonikoa, bere zorionerako, hizkuntz nagusitasunak ahalbideratzen dion baldintza soziolinguistiko erosoetan bizi den bitartean, mendeko hiztuna larderia guztien biktima da.
|
|
|
Guatemalan, adibidez, maia herriko eskola umeak izango ditugu erdeinuzko jokabidearen biktima. Jatorrizko herri mintzaira inolako prestigio sozialik gabekoa baldin bada, eta eskola hizkuntza, aldiz,
|
hizkuntza
hegemonikoa, oraingo honetan, gaztelania?, era honetako ondorioak topa ditzakegu:
|
|
|
Nolabait ere, hizkuntzaren baitan bizi baikara, eta hizkuntzaren ontziak baikaramatza bizitza sozialaren joan etorrian gizarte mailaren batera edo bestera.
|
Hizkuntza
hegemonikoak, haizea lagun, gorantz eraman gaitzake; hizkuntza oinperatuak, aldiz, haizea kontra, bazterkeriaren zokondoan aingura gaitzake.
|
|
|
hots, hizkuntzaren bazter egoera sozialak hiztunaren herritartasun eskubideak zapuzten dituela.
|
Hizkuntza
hegemonikoa estatu hizkuntza izan ohi da eskuarki, eta, ondorioz, hizkuntza hori nazionalitate ofizialarekin zeharo identifikatuta egoteak, bat etortzeak, horrelako atarramentua dakar gutxiengo linguistikoentzat.
|
|
|
Idazle hegemonikoaren soslaia Anjel Lertxundiren eskutik: ?
|
Hizkuntza
hegemoniko batean idazten duen idale batek, baita txit irudimentsua izanda ere, nekez irudika dezake, eta gutxiago sentitu, zer den hizkuntza baztertu bateko hiztun izatea, eta are ulergaitzagoa egiten zaio, eta baita susmagarria ere?
|
|
|
–Historikoki, suitzar eredua da nazionalismo politikora gehien hurbiltzen dena; hau da, estatua ez da oinarritzen kultura eta
|
hizkuntza
hegemoniko batean; aitzitik, proiektu politiko baten arabera definitzen da. Nazionalismo politikoaren adibide gisa jartzen diren beste estatuek. Frantzia, Erresuma Batua eta EEBBek?
|
|
|
Elkarreraginaren gizarte ondorioak areagotzen ari diren munduan, txikiaren premiak areagotu egin direla handiarekiko. Txikiaren txikiaz munduko komunikazio sareen ertzetan zokoraturik dagoen herri mintzairarentzat,
|
hizkuntza
hegemonikoekiko zubiak noraezekoak direla. Hizkuntzen arteko dialektika, dakigunez, errotik aldatu da modernizazioaren eta nazioarteko komunikazioaren eskutik.
|
|
|
Kultura handiagoetara irekita bizi, halabeharrez bizi ere, baina irekidurak ez dezala eskubidez dagokion autodeterminazioa kolokan jarri. Barruko premiak asetzeko zabaldu behar dira ateak kanpora, txikitasunean aski izateko, ez
|
hizkuntza
hegemonikoen presiopean amore eman eta erreka jotzeko. Hizkuntza ingelesaren presio bidegabea dugu, besteak beste, horren lekuko.
|
|
|
Kataluniatik aditzera eman zaigunez, estatu
|
hizkuntza
hegemonikoaren solaskideari men egitea, heziera onekoa, izatea da hiztun apaletsiaren begietan.
|
|
|
Lotsa linguistikoaren definizioa Gemma Sanginesen arabera: . Hiztun lotsatiak armairutik ez dira ateratzen, askotan
|
hizkuntza
hegemonikoan hasten dituzte elkarrizketak, eta euren hizkuntza ezkutatzen dute?. –Semaforoa berdean badago, euskaraz egin; gorrian edo horian badago, zeuk erabaki?, Berria,.
|
|
|
halako hizkuntza ez gai batean idazteko erabakia.
|
Hizkuntza
hegemonikoak hegemoniaren ur amniotikoan hezten ditu hiztunak, eta, naturaltasun osoz, nagusitasunezko talaia batean jartzen ditu haien mingaina eta begirada?. Eskarmentuaren paperak, 2009, Alberdania, 159 or.
|
|
|
Fishmanek aspaldi abisatu zuen bezala, munduko bost edo sei
|
hizkuntza
hegemonikoetatik at, mundializazioak eta gizarte berriak erronka interesgarri, itxaropentsu bezain arriskutsu eta latzak eskaintzen dizkie beste hizkuntza guztiei, bereziki ertainak izatera iristen ez direnei edo ertainak izatera larri xamar iristen direnei. Mundializazioaren garaian, bost edo sei hizkuntza nagusien etorkizuna nahiko argia da, baina besteena kolokan dagoela dirudi.
|
|
2012
|
|
|
Nahi izatea da gaur egun ia aukera bakarra (arnasguneetan ere bai!). Ahal izatea nahikoa izan liteke
|
hizkuntza
hegemonikoen kasuan, gure kasuan ez.
|
|
|
Alberto Barandiaran – Hedabideen garrantzia hizkuntzen berreskurapenerako horrelako gogoetak oso garrantzitsuak izan ziren, hurrengo urteetako ibilbideak frogatu zuelako elebitasun orekatuaren mitoa horixe zela, mitoa baino ez:
|
hizkuntza
hegemonikoa beti nagusitzen da inguru elebidunetan, edo beti nagusitzeko joera dauka behintzat; hain zuzen ere horregatik da hegemonikoa. euskal kazetariak esaten ari ziren euskarak espazio hegemonikoak bilatu behar zituela, ona eta beharrezkoa zela euskararen iraupenerako, transmisiorako, eta berreskurapenerako. eta hedabideak izan zitezkeela, izan behar zutela, espazio horietako baten bultzatza... 70eko hamarkadaren amaieran hori esatea ez zen horren begi bistakoa. horregatik diogu" aspaldi".
|
|
|
Begiratu nahi ez izatea ez da eguzkia itzalAlberto Barandiaran – Hedabideen garrantzia hizkuntzen berreskurapenerako tzea: norbere hizkuntzak hartzen ez dituen eremuak ingelesak, espainolak edo beste
|
hizkuntza
hegemoniko batek hartuko ditu. euskal prentsak betetzen ez dituen eremuak espainolak, frantsesak edo ingelesak beteko dituzte. Betetzen ari dira. eta XXI. mendeko hizkuntz eredua, ez dezagun ahatz, hedabideetan erabakiko da. l
|
|
|
Euskararen kasua EAEn – Iñigo Fernández Ostolaza gutxituek
|
hizkuntza
hegemoniko edo normalizatuek baino eraginkortasun handiagoa eskaintzen dutela. Hori horrela zergatik izan litekeen zehatz mehatz jakiteko, ikerketa gehiagoren beharra egon daiteke, baina gure honetan honako zantzu hauek behintzat agertu zaizkigu:
|
|
|
Zantzu sendoak daude pentsatzeko pertsuasio prozesu horretan hizkuntza gutxituek
|
hizkuntza
hegemoniko edo normalizatuek baino eraginkortasun handiagoa eskaintzen dutela.
|
|
|
eskaera horren atzean ezkutatzen zen manipulazio edo inperialismo nahia. Teoria postkolonialek, esate baterako, agerian jarriko dute Indiako, Karibeko, Afrikako nahiz beste hainbat europar koloniatako hizkuntzetan idatzitako testuak ingelesa edota frantsesa bezalako
|
hizkuntza
hegemonikoetara itzultzean, gardentasunaren, izenean egindako ezabatze, moldaketa nahiz sinplifikazioak.
|
|
|
Literatura nazionalaren ideala, beraz, hankaz gora jartzen du literatura postkolonialak, eta literatura guztiak, identitate indibidual nahiz kolektibo guztiak bezala, pluralak eta hibridoak direla gogorarazten. Dena den, teoria postkolonialek kultura aniztasun kontzeptuaren erabilera abstraktuegiaren arriskuez ere ohartarazten gaituzte, kultura aniztasuna hizkuntzen arteko botere harreman asimetrikoak kontuan hartu gabe bultzatzeak
|
hizkuntza
hegemonikoen proiektu neo kolonialak ahalbidetu baititzake:
|
|
|
...literatura nazionalen mitoa zalantzan jarri eta hizkuntzen arteko mugen lausotasuna agerian jarri badute ere, hizkuntzen arteko desberdintasunak eta hizkuntza bakoitzaren ezaugarriak ezagutu eta errespetatu beharra azpimarratu dute, gogoraraziz hizkuntzen arteko botere harreman asimetrikoak kontuan ez hartzeak homogeneizazio kultural eta linguistikora eraman dezakeela mundua eta, jakina, beti ere
|
hizkuntza
hegemonikoen mesedetan eta hizkuntza txiki edo gutxituen kaltetan. Ildo beretik mintzo zaigu Sarrionandia euskararen eta gaztelaniaren arteko harremanen inguruan:
|
|
|
Esaldiak eraman behar ninduke ni, eta ez nik bera. Nire zerbitzuan behar luke egon, ez nuke denbora guztia zalantzaz ibili behar
|
hizkuntza
hegemonikoetako idazleak lasai peto dabiltzan bideetan. Esaldiak bizkortu, lexikoa garbitu, arin arin ibili perpausetik perpausera, esaldien arteko loturak freskatu??
|
|
2013
|
|
|
" Elebitasunaren hori sekulako gezurra da(...) elebitasun sozialari dagokionez. Iruditzen zait
|
hizkuntza
hegemoniko bakarra behar genukeela, nahiz eta norbanakook hizkuntza bat baino gehiago erabiltzeko gai izan(...) Nik neure aldetik, hauxe nahi nuke: Euskal Herri osoan euskara hutsean bizi ahal izatea".
|
|
|
Berbernakulazio esperientzia horren arrakasta ukaezina da. Gaur egun, hebreera Israelgo lehen hizkuntza ofiziala da, israeldar gizarteko
|
hizkuntza
hegemonikoa, eta Israelen gizarteratzeko immigrazio berriek nahitaez ikasi beharreko hizkuntza. Dena den, berbernakulazioaren arrakastak ustekabeko dilema bat eragin du:
|
|
|
Pako Aristi idazle eta kazetari ezaguna izango da gonbidatua, eta “Euskara, hizkuntza bat bere bakardadean” solasaldia eskainiko du. Aristik azalduko duen legez," bi
|
hizkuntza
hegemonikoen erdian, menpeko hizkuntza baten egoera petrala bizi du egun euskarak. Normalizazioaren etiketaz mozorroturiko anti politika baten ondorioz, piramide sozialean desagertzen ari da, eta laster kaletik ere bai.
|
|
|
Hemen ere badago arazo bat, ordea: metropoli eta
|
hizkuntza
hegemoniko handien ikuspegitik eginak daude gogoeta humanista fin hauek, handik datoz formulazio intelektualak. Guri oso partzialki balio digute.
|
|
2014
|
|
|
Norbere hautaketa kontziente horretan inguruko komunitate nagusiaren
|
hizkuntz
hegemonikoak indarra galtzen du.
|
|
|
Baina lekua edozein dela ere, norbait euskaraz zuzentzen bazaie; beraiek ere euskaraz erantzungo lukete. Argi dago,
|
hizkuntza
hegemonikoa dela garaile kasu gehientsuenetan eta batez ere, erantzuna izan beharrean elkarrizketa hastea baldin badagokie.
|
|
|
Honako ikerketan Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta batez ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da helburua.
|
Hizkuntza
hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea. Gazteen erabileran eragiten duten faktoreak identifikatzea eta gazte hizkeren inguruan hausnartzea.
|
|
|
Horretarako baliabideak Gizarte Antropologiako ikasgai ezberdinetan eskuratu ditut eta euskara elkarteko jardunak aukera errealak eskaini dizkit, erronkari ekiteko1 Hori horrela; nerabezaroa norbere identitatea eraikuntza prozesuan etapa garrantzitsua izaki; Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta batez ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da nire helburua.
|
Hizkuntza
hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea. Guztia, gaztetxoen ahotsari bozgorailua ipiniz.
|