|
2001
|
|
|
Puntu biok batera jarrita, hauxe ondoriozta dezakegu: EBko hizkuntza gutxituen aldeko jarrera epelak pizgarri bat du hizkuntza horiekiko grina sortzeko; eta hor dago gure eginkizuna,
|
hizkuntza
horien hiztun komunitateen partaide eta ordezkari guztiena, hain zuzenere: hizkuntza gutxituen normalkuntza hizpide bihurtzea, etxean bertan nahiz Europan.
|
|
2007
|
|
|
Horren azalpena bestelakoa eta bikoitza litzateke: a) kanpoko
|
hizkuntza
horien hiztunek harreman oso estuak dituzte elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez bezala, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko, beren hizkuntzetan dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta hizkuntza gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, okzitanieraren kasuan, adibidez, milioi eta erdi hiztun baino gehiago izan arren hizkuntza hori dakitenak, eremu zabal batean sakabanatuta daude, non gehiago diren beste 75 hizkuntza horietako bat jatorrizko hizkuntzatzat duten pertsonak. Gainera
|
hizkuntza
horien hiztunen trinkotasun soziologikoa eta soziolinguistikoa askotan indartsuagoa da okzitanieradunena baino. Euskararen kasua aztertzeko dago alde horretatik.
|
|
2009
|
|
|
Eleaniztasuna errespetatu eta bermatzearen ikuspegitik ez diogu inolako zentzurik ikusten Europako zenbait lurraldetan ofizialak diren hizkuntzak Europako erakundeetan ofizialak ez izateari. Are gehiago kontuan hartzen badugu
|
hizkuntza
horien hiztunen gogoa dela beren hizkuntzak europar erakundeetako funtzioetan ere erabiliak izatea, edota kontuan hartzen badugu hizkuntza horiek europar erakundeetako jardunean normaltasunez erabiltzeko neurrian kodifikaturiko hizkuntzak direla eta hizkuntza horien hiztunek jarduera politikoetan beren hizkuntzak erabiltzeko eskubidea aitortua dutela legerian, edota, jada esan dugunez, europar er... Beraz, estatu hizkuntza ez izan arren, Europar Batasuneko zenbait lurralde eremutan ofizialak diren hizkuntzek ofizialtasuna onartua lukete Europako erakundeetan, ez bakarrik esandakoagatik logikoa dirudielako, baizik eta, gainera, hizkuntzen onarpen hori bera oso lagungarri izango delako Europako biztanleak europar herritar sentitzera irits daitezen.
|
|
|
Eleaniztasuna errespetatu eta bermatzearen ikuspegitik ez diogu inolako zentzurik ikusten Europako zenbait lurraldetan ofizialak diren hizkuntzak Europako erakundeetan ofizialak ez izateari. Are gehiago kontuan hartzen badugu hizkuntza horien hiztunen gogoa dela beren hizkuntzak europar erakundeetako funtzioetan ere erabiliak izatea, edota kontuan hartzen badugu hizkuntza horiek europar erakundeetako jardunean normaltasunez erabiltzeko neurrian kodifikaturiko hizkuntzak direla eta
|
hizkuntza
horien hiztunek jarduera politikoetan beren hizkuntzak erabiltzeko eskubidea aitortua dutela legerian, edota, jada esan dugunez, europar erakundeetan ofizialtzat onarturiko hainbat hizkuntzek adina hiztun edo gehiago dituztela. Beraz, estatu hizkuntza ez izan arren, Europar Batasuneko zenbait lurralde eremutan ofizialak diren hizkuntzek ofizialtasuna onartua lukete Europako erakundeetan, ez bakarrik esandakoagatik logikoa dirudielako, baizik eta, gainera, hizkuntzen onarpen hori bera oso lagungarri izango delako Europako biztanleak europar herritar sentitzera irits daitezen.
|
|
|
Ez da hizkuntza hedatuenen hiztunekiko bereizkeriatzat hartuko eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzen alde neurri bereziak hartzea, neurri horiek
|
hizkuntza
horien hiztunen eta gainerako herritarren arteko berdintasuna sustatzeko badira eta euren egoera bereziak kontuan hartzera bideratzen badira.
|
|
|
Horien ondoren datoz frantsesa edo italiera eta bizi indar bikaina duten beste zenbait hizkuntza. Hamar
|
hizkuntza
horien hiztunak munduko biztanleen %50 izatetik hurbil daude. Horrek esan nahi du hizkuntza gutxi batzuk direla biztanle gehienek hitz egiten dituztenak.
|
|
2011
|
|
|
Ikusiak ikusita, honako tesi hau erraz zurkaitz dezakegu: hizkuntzen erabilera balio ekonomikoa eta
|
hizkuntza
horiekiko hiztunen leialtasun koherentzia erabat lotuta daude. Hizkuntzaren estatus sozialaren ahalmen ekonomikoan hautematen baitu hiztunak bere etorkizuna nola erdituko den.
|
|
2015
|
|
|
Hizkuntzalaritzaren ikuspegitik, jatorriz frisierak ingelesa zuen kiderik hurbilena. Gaur egun, aldiz,
|
hizkuntza
horien hiztunek ezin dute elkar ulertu: ingelesak beste eragin ugari jasan du, bereziki Normandiako frantsesarena, eta frisierak nederlanderarena.
|
|
2020
|
|
|
Europako Kontseiluak ildo bereko mezua kaleratu zuen hainbat estatu europarretan itxialdiak hasi bezain pronto: pandemiaren inguruan sortutako informazioa tokiko hizkuntzetan ere helarazi behar zela gogorarazi zuen,
|
hizkuntza
horietako hiztunen ongizatea bermatzeko. Bi egunen buruan antzeko eskaera egin zuen Lamberto Zannierrek, Europako Segurtasun Lankidetzarako Antolakundeko Gutxiengoen Aferetarako Goi Komisarioak.
|
|
|
Kontseiluko Idazkari Nagusi Paul Bilbaok adierazi bezala, pozez hartu dugu Europako Kontseiluak, itxialdia hasi zenean, hainbat estatu europarretan zabaldutako ezohiko mezua: pandemiaren inguruan sortutako informazioa tokiko hizkuntzetan ere helarazi behar zela gogorarazi zuen,
|
hizkuntza
horietako hiztunen ongizatea bermatzeko.
|
|
2021
|
|
|
megreliera (mingreliera), svanera eta lazera. Arestian aipatutako taldeak ez bezala,
|
hizkuntza
horien hiztunek etnikoki georgiarren azpi-taldetzat dute beren burua, georgiera menderatzen dute, eta idazteko erabiltzen dute (hiru hizkuntza hauetan ez dagoelako idazkera arauturik). Irakaskuntzan eta hedabideetan georgiera ez den beste hizkuntza kartveliarrak ez daude presente; gainera, batzuetan georgieraren dialektotzat hartzen dira, hizkuntzalari gehienen ustez hala ez den arren.
|
|
|
Hezkuntzarentzat erronka handienak bertakoa edo etxeko hizkuntza gutxiagotua denean sortzen dira, horrelakoetan ez baitute hizkuntza handiekin sortu diren ereduek balio, bertarako sortu behar dira antolakuntza ereduak, lekuan lekuko ereduak, eta gehienetan, baliabide gutxi izan ohi dira hizkuntza gutxiagotu horietan behar diren neurriak dare m ateriagabe nagusiari nola eutsi hartzeko eta ezinbestekoak diren inbertsioak egiteko, dela eskola antolakuntzan, dela irakasleen prestakuntzan, dela eskolarako materialak sortzeko. Baina erronka horiei erantzuteko ahaleginak sortzen du, gure ustez, benetako garapena, bereziki hezkuntzaren kalitatean eragiten duena, baina baita giza harremanetan eta kultur aniztasunaren ezagutzan ere, eta besteak beste,
|
hizkuntza
horietako hiztunei zor zaizkien errespetu eta balioen onarpenean eta garapenean. Hala adierazten dute munduan zehar bertako hizkuntza gutxiagotua indarberritzeko sortu diren ekimen batzuek:
|
|
2022
|
|
|
Jatorri atzerritarreko biztanleak eta turistak dira beste
|
hizkuntza
horien hiztun potentzial nagusiak.
|
|
2023
|
|
|
Herrialdean hitz egiten diren 13 hizkuntza indigenak daude era batean edo bestean zapalduta (Haboud); hala ere, eta kontraesankorra dirudien arren, hizkuntza ordezkapenari eta haren ondorioei buruzko kontzientzia hazi egin da; ildo horretatik proposatu dute haiek biziberritzeko lan egitea, izan espazio publiko zein pribatuek, indibidualek zein kolektiboek. Zoritxarrez, egiten diren ekintza asko testuinguru sozialetik isolatuta izaten dira eta mugak izaten dituzte; horrez gain, askotan ez dute parte hartzen
|
hizkuntza
horien hiztunek.
|