|
2001
|
|
|
Herrien arima eta jeinuarekiko sinesmenean oinarritutadauden folkloristen lanen ondotik, etnologoenak etorriko dira, zeintzuk baserritargoanoinarritutako herritartasunaren ideiari segida emanez ahozkotasunaren ondareariberezitasunaren eta nazionaltasunaren zigilu zientifikoa emanen baitiote. [.] Herrihorietako intelektualek egin duten aukera nazional eta literarioa, kolonizatzailearen hizkuntza erabili edo benetako literatur eta
|
hizkuntz
ondare propioasortu, hizkuntza horien aberastasun eta literaturtasunaren arabera egingo da, bainabaita herri horien garapen ekonomikoaren mailaren arabera ere22.
|
|
2003
|
|
|
5 Gizadiaren
|
hizkuntz
ondarea gorde eta, adierazpena, sormena eta hedapena sostengatu ahalik eta hizkuntza gehienetan.
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntza komunitatearen sortze eta berritze mekanismoak ahiturik, bere biziraupena bermatzeko autonomiarik gabe, adierazpen baliabideen iturria agortu egiten da horrelakoetan, eta hiztunen sormen ahalmena ere bai orduan haren ondorioz. Baldintza soziolinguistiko horietan, uste izatekoa denez, umeak etxetik jasotzen duen
|
hizkuntzaren
ondare kate naturalak kate-begien galera dakar higadura bortitzean; hala, kate mailok erabat eteten ez direnean, muin muinetik herdoiltzen dira. Azkenik, euskara batuaren eta euskalkien arteko harreman gaiztotuetan ez naiz sartuko hemen, honek berariazko atala izango duelako dagokion tokian.
|
|
|
143 Belen Uranga: Estatuek euren mugetan duten
|
hizkuntza
ondareaz jabetu behar dute, Euskaldunon egunkaria, 2002/2/22.
|
|
2008
|
|
|
Frantziako Kongresuak uztailaren 21ean hartu zuen erabakiaren ondorioz, Konstituzioak hizkuntza gutxituak Frantziako ondare direla aipatuko du hemendik aurrera. Hizkuntzen inguruan lanean ari diren hainbat erakundek eta elkartek legeztatzeko aukera izango badute ere (tartean Seaska edo Iparraldeko AEK), kontuan izan behar da
|
hizkuntzak
ondare gisa onartzeak ez dituela haien eskubideak aitortzen. Are gehiago, diputatuek eta senatariek adierazi dutenaren arabera, ez zaie ofizialtasunik aitortuko, eta Frantziak ez du Eskualde eta Hizkuntza Gutxituen Aldeko Europako Agiria (1992) berretsiko.
|
|
|
Hizkuntzen inguruko diskurtsoak aldatzen ari dira. Estatuek hizkuntzak eta gutxiengoak aintzat hartzen dituzten legeak egiten dituzte edota
|
hizkuntzak
ondare gisa onartzen. Hala ere, iruditzen zait hizkuntza gutxituak museoko pieza bihurtu nahi dituztela.
|
|
|
Globalizazio prozesu berriak eta horrek eragindako ondorioak, gizartearen sektore askotan beren artean erabateko lotura duten hiru eremutan ahaleginak bikoiztu egin behar direlako kontzientzia haztea eragin du; hauek dira hiru eremuak: garapen jasangarria eta gizarte integrazioa; norbanakoaren eta kolektiboen eskubideen defentsa; eta, azkenik, kulturaeta
|
hizkuntza
ondareak errespetatzea eta horiek aitortzea. Kontzientzia areagotu egin da globalizazio prozesua erabat desberdina delako, diskriminatzailea eta homogeneizatzailea delako, eta bereziki, eratutako estatu nazio modernoek aldez aurretik minorizatu zituzten kolektibo kulturalekiko eta etnia kolektiboekiko, eta herri eta nazioekiko.
|
|
2009
|
|
|
Hortaz, xedapen honetan oinarrituz, beti ere borondate printzipioari jarraiki, irakaskuntza publikoaren eremuan euskara eta euskaraz irakats daiteke. Hain zuzen, 1995eko apirilaren 7ko 95 zki.dun Zirkularrak, Frantziako
|
hizkuntzen
ondarea babestearren, honakoa ezartzen du: " Chaque enseignant, lorsque les activités de la classe s’y prêteront, fera découvrir à ses élèves les richesses du patrimoine culturel et linguistique, il les amènera à appréhender le fait régional non comme une opposition entre des particularismes locaux, mais comme une composante de la culture nationale".
|
|
|
UNESCO Etxeko eta Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrako Amarauna ikerlari taldeak Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak izeneko ikerketa burutu du.
|
|
|
Erakusketa honek Euskal Herriko eta diasporako euskal munduen aipamen modernoa eskaintzen du, hizkuntza ezberdinetan (euskaraz, frantsesez, gazteleraz, ingelesez). Halako behako bat kultura eta
|
hizkuntza
ondare amankomun batek lotzen dituen nortasunei.
|
|
|
Hizkuntzalaritza sailak, aldiz, hiru zerbitzu ditu: Itzulpelgintza eta Aholkularitza,
|
Hizkuntza
Ondarearen Zerbitzua eta Terminologia (TermBret). Lehen zerbitzuak bizitza publikoan bretoiera zuzen eta egoki erabilia izan dadin du helburu nagusi, eta aholkularitza zerbitzua eskaintzen du horretarako.
|
|
|
Lehen zerbitzuak bizitza publikoan bretoiera zuzen eta egoki erabilia izan dadin du helburu nagusi, eta aholkularitza zerbitzua eskaintzen du horretarako.
|
Hizkuntza
Ondarearen Zerbitzuak bretoieraren ahozko eta idatzizko ondarea jasotzea, gordetzea eta hedatzea du helburu, eta toponimia irizpideak ematen ditu gainera. Eta TermBret zerbitzuak jakintza arlo berrietako terminologia zehaztea eta eguneratzea du xede, eta hiztegi berezituak egiten ditu horretarako.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak lankidetza hitzarmena sinatu dute gaur, ekainaren 23an, Bilbon. Hitzarmen horrek, euskara, euskal kultura eta, oro har, munduko
|
hizkuntza
ondarearen egoera ikertzeko, irakasteko eta zabaltzeko ekimenak gauzatzea du helburu. Biak elkarlanean arituko dira, bereziki euskararen normalizazioari buruzko proiektuak gauzatzeko eta Euskaltzaindiak euskararen arloan ezarritako arauak zabaltzeko.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak elkarri aitortzen diote euskararen eta, oro har, munduko
|
hizkuntza
ondarearen ikerguneak izatea. Horregatik, bi erakundeok lankidetza proiektu zehatzak bideratu eta garatuko dituzte, euskarari, euskal kulturari eta munduko hizkuntza ondareari buruzko irakaskuntza, ikerketa eta pedagogiaren eremuan.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak elkarri aitortzen diote euskararen eta, oro har, munduko hizkuntza ondarearen ikerguneak izatea. Horregatik, bi erakundeok lankidetza proiektu zehatzak bideratu eta garatuko dituzte, euskarari, euskal kulturari eta munduko
|
hizkuntza
ondareari buruzko irakaskuntza, ikerketa eta pedagogiaren eremuan.
|
|
|
Argitalpenen arloan, elkarlana bultzatuko da, eta baterako argitalpenak sustatuko dira, euskara, euskal kultura eta munduko
|
hizkuntza
ondarearen egoera ikertu, irakatsi eta zabaltzeko arloan.
|
|
|
Unesco Etxeak eta Euskaltzaindiak beren beregi aitortzen dute Unesco Etxearen barruan lanean ari den Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedra. Hala, katedra hori kontuan hartuta, bi erakundeok hainbat egitasmo burutzeko konpromezua hartzen dute.
|
|
|
Euskara da Europako hizkuntzarik zaharrena, baina Europako herritarrek belaunez belaun transmititzen duten oroimenean oso leku txikia hartzen du gure hizkuntzaren ezaugarri horrek, lekurik hartzen baldin badu. Eta gure hizkuntzari europar
|
hizkuntza
ondare zaharrenaren merezimendua aitortzen dioten europarrak ez dira konstatazio horren indarrez suhartzen euskarari ez dakit nolako arnasa ematearen alde. Euskaldunok, ordea, zergatik ukatu, harrotasun puska batez esan ohi dugu euskara dela Europako hizkuntzarik zaharrena, entzun nahi duenak entzun dezan.
|
|
|
Jada aipatua dugun ideia bat birbaliatuz, deigarria da ondare arkitektoniko, etnografiko eta arkeologikoa edo animalia eta landare espezieen ugaritasuna kontserbatzearen alde enfasi handiz diharduen askok, aldiz, nola alboratzen duten
|
hizkuntza
ondarearen kontserbazioa alferrikako luxu katramilatutzat. Deigarria da, halaber, nazionalismoek sustatzen omen duten homogeneotasunaren aurrean gizartearen aniztasunaren bandera hegaldatzen dutenetariko askok nola, hizkuntzei dagokienez, mespretxatzen eta arbuiatzen duten hain preziatutzat omen duten aniztasuna.
|
|
2010
|
|
|
Horren adibide dira honako ekimenak: 1) 2001ean Würm adituak argitaratutako Atlas of the World’s Languages in Danger of Disappearing, 2009an berriro argitaratua; 2) 2008 urtea mundu mailako hizkuntzen urtearen izendapena; 3) Hizkuntza aniztasunaren alde eta arriskupean dauden hizkuntzen biziraupenaren alde hartutako erabaki eta bideratutako ekimenak; 4) Euskal Herrian UNESCO Etxeak, IKUSPEGIk eta UPV/EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrak burutu dituzten zenbait ikerketa eta argitarapen. Horien artean etorkinen hizkuntzen inguruan egindakoak azpimarra daitezke.
|
|
|
2.1 UNESCOren ekimenak munduko
|
hizkuntza
ondarearen alde
|
|
|
1. " Gizateriaren
|
hizkuntza
ondarea zaintzea eta ahalik eta hizkuntza gehienetan adierazpena, sormena eta zabalkundea bultzatzea";
|
|
|
Bereziki 2000 urtetik hona, UNESCOk aldarrikapen asko egin ditu
|
hizkuntza
ondarea zaindu beharraren alde.
|
|
|
Ideia hori herritar guztientzat onuragarritzat hartzen bada, hezkuntzaren helburu bihurtzen da, eta hori da, azken batean, Europako Kontseiluak 2001 urtetik aurrera eragin nahi duen bilakaera. Euskal Herrian heziketa elebidunarekin badugu eskarmentua, eta eskola hirueledun edo eleaniztun bihurtu nahi izatea zilegi bezain desiragarria da, beti ere, bertako
|
hizkuntza
ondarearen aurka —gurean euskararen aurka— egiten ez bada.
|
|
|
Bai,
|
hizkuntzaren
ondare lexikalari jatortasuna aitortu zitzaion, tradizio literarioaren barruan ulertuz eta erabileraren indarra aitortuz. Beraz, ez zegoen zergatik ibili izen berri eta aldrebesak sortzen.
|
|
2011
|
|
|
Bertan hitz egiten diren hizkuntzak. Munduko
|
hizkuntza
ondarearen UNESCO katedraren arduradunarekin mintzo gara, gure hizkuntzaz.
|
|
|
Honela irakurri dugu: " Katedraren helburu nagusia munduko
|
hizkuntza
ondarearen zaintzan laguntzea da, ikerketaren eta sentsibilizazioaren bitartez, eta, batez ere, nazioarteko elkarlan akademiko eta instituzionalaren bitartez". Ekarriko diguzu esaldi biribil hori zehaztasunera, faborez…
|
|
|
Katedrak UNESCOren izena eramateak nazioartea esan nahi du, mundua, eta gure begiek, gure interesek ikusmira hori izan nahi dute.
|
Hizkuntza
ondareari dagokionez, berriz, norberarena zaintzea ezinbestekoa izanik ere, ez da isolaturik bizi edota garatzen. Alderantziz, besteekin elkarreraginean hobeto gauzatzen dela uste dugu.
|
|
|
Bilbao: unesco etxea, Ikuspegi & Munduko
|
hizkuntza
ondarearen unesco katedra, upV/ ehu.
|
|
|
UPV/EHU – Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketak Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO katedra
|
|
|
|
Hizkuntza
ondare gisa ulertzea, salbatu behar den objektu gisa agertzea ez da oso argumentu sendoa.
|
|
|
Ildo horri jarraituz, mahai gainean agertzen den beste ideia bat bizikidetza harmoniatsuarekin zer ikusia duena da. kide batek azaltzen duen iritziaren arabera, hizkuntza aniztasunaz ari garenean horrek bizikidetza sendotzeko balio behar du.
|
hizkuntza
ondare gisa ulertzea, salbatu behar den objektu gisa agertzea ez da oso argumentu sendoa:
|
|
|
Baina kasu asko daude, eta ezin dira konparatu hizkuntza indigenak eta euskara edo Europako edozein hizkuntza gutxitu?. Belen Uranga,. Estatuek euren mugetan duten
|
hizkuntz
ondareaz jabetu behar dute?, Egunkaria,.
|
|
|
Eta hori ez da gezurra, alde batetik. Baina, beste alde batetik, munduaren hizkuntz aniztasunari begira jarrita Europaren
|
hizkuntz
ondarea hondar ale bat besterik ez da panorama osoaren barruan.
|
|
|
Ondare ukiezinaren barruan kokatuko digu Miguel León Portillak hizkuntza: ?
|
Hizkuntzak
ondare ukiezinaren parte dira, literatura, sukaldeko errezetak, abestiak, musika eta abar diren modu bertsuan. Hori guztia ondare ukigaia bezain baliotsua da, baliotsuagoa ez baldin bada?.
|
|
|
Itziar IdiazabalMunduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCOKatedraren koordinatzailea. UPV/EHU
|
|
|
Ikuspuntu tipologiko batetik, baina baita ere, adibidez, ikuspuntu soziolinguistiko batetik. Horretarako, Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrak Azkue Fundazioaren bidez eskura jarri dituen hizkuntza leihoak tresna baliagarria dira (http://www.azkuefundazioa.org/web/ hizkuntz gutxituak/ hasiera). Gurean, adibidez, oso ohikoa izango da euskaraz gain, ikasleen etxeko hizkuntzak ere hizkuntza gutxituak izatea jatorrizko lurraldean.
|
|
|
Guraso etorri berriak ikasgelara gonbida litezke, euren jatorrizko hizkuntza komunitatearen berri eman dezaten, argazkiak edo bestelako baliabide audiobisualak erabilita. Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrak Interneten dituen baliabideak oso erabilgarriak izan daitezke hemen: Munduko Hizkuntzen Amarauna World Languages Network (http:www.amarauna languages.com) eta Azkue Fundazioarekin elkarlanean ikusgarri dauden Hizkuntza Leihoak (http:// gutxituak/ hasiera).
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO
|
|
|
Gauzak horrela izan arren, ez dugu behar bezala ezagutzen
|
hizkuntza
ondarearen aniztasuna, ezta gure artean daukaguna ere. Ondorioz, ez gara ohartzen gure hizkuntza jokabideak nolako eragina izan dezakeen egoera horretan.
|
|
|
– Gizateriaren
|
hizkuntza
ondarea zaintzea, eta adierazpena, sorkuntza eta hedapena ahalik eta hizkuntza gehienetan sustatzea.
|
|
|
Atsedenik gabe sustatu eta bultzatuko ditugu, horixe nahi baitute gure auzokideek”.
|
Hizkuntza
ondarea zaintzeko eta bultzatzeko, Getxon Euskararen Erabilera Biziberritzeko hirugarren Planari ekin nahi diote, eta" denok parte hartzea da helburua, gure hizkuntzaren normalizazioaren aldeko politikek aurrera egin dezaten; eta ondorioz, Getxon euskaraz bizi nahi duenak horretarako aukera izan dezan". Argazkian, aurreko egunotan Getxoko EAJren etxebizitza, aparkaleku eta irisgarritasun proposamenen berri eman du Imanol Landak.
|
|
2013
|
|
|
2011ko udazkenean hitz bilketan sakontzen eta ēpera pedea phãdai sortzen jarraitu zen, baina interesgarriena, hainbaten, irakasle enberentzat diseinatutako prestakuntza ikastaroa izan zen. Horretarako, OREWA elkarte indigenak eta FUCLA unibertsitateak, Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedraren laguntzarekin, Diplomatura de Etnolingü� stica deritzon 200 orduko ikastaroa diseinatu zuten, 2012an zehar gauzatzeko.
|
|
|
Salamancako Unibertsitatea, UPV EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen
|
|
|
UPV EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra
|
|
|
Egitasmo hau gauzatu ahal izateko aholkularitza eskatu zitzaion Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedrari, Euskal Herriak bizi izandako esperientziagatik eta hezkuntzaren arloan euskara eskola sisteman txertatzean izandako arrakastagatik.
|
|
|
Garabide Elkarteak 2011n hartu zuen erronka, eta 2013an gauzatu ditu lehen urratsak tokian tokiko egitasmoa gauzatzeko: lau ikastaro antolatu ditu uztailean eta abuztuan Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedraren eta Durangoko Udalaren laguntzaz. Ikastaroak eskola materiala sortzeaz eta haur hezkuntzako metodologiaz izan dira, eta balorazio ezin hobea izan dute, bai nasa yuwe sustatzaileen, irakasleen eta ama laguntzaileen aldetik, zein Euskal Herritik bertara joandako irakasleengandik.
|
|
|
Haatik, Euskal Herriari begira zenbait ekimen abiatu ditu Garabide Elkarteak. Batetik, garapenerako lankidetzako eta euskalgintzako beste zenbait talderekin (UNESCO Etxea, Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra, Soziolinguistika Klusterra) sentiberatasun kanpainari ekin dio, garapenerako lankidetzan lerro indartsu berri bat txertatzeko, Lankidetza linguistikoa eta identitarioa, hain zuzen. Horretarako, nazioarteko garapen lankidetzan hizkuntza irizpidea txertatzeko propoAndoni Barreña, Jon Sarasua, Kepa Matxain, Viviana González, Iñaki González, Aldegundo González, Joanes Igeregi eta Ander Bolibar – Garabide Elkartea eta lankidetza linguistiko identitarioa:
|
|
|
Hamburgoko eta Calgaryko unibertsitateetan egindako ikerketetan, etorkinen ikasketa prozesuak aztertu ditu, tartean irakaskuntzarik jaso ez dutenena ere bai. Bilbon da egunotan, EHUren Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrak hizkuntzen ikasketari buruz antolatutako kongresuan. Irakaskuntzarik jaso gabe alemana ikasi duten etorkinen kasuak aztertu dituzu.
|
|
|
Koldo Iturbe Getxoko Euskara zinegotziak gogora ekarri zuen urte asko daramatzetala aipatutako erakundeak lanean bertoko
|
hizkuntza
ondarea jasotzen eta orain bertsolaritzari buruzko liburua horren barruan kokatzen dela. Liburuan parte hartu dutenei eskerrak eman ondoren, gehitu zuen “Uribe Kostan bertsolaritza aspaldiko kontua" dela.
|
|
|
Hedapena amets izan beharrean iraupena amets izan duen hizkuntza komunitatea dirudi euskararenak, eta horrek ere baditu bere inplikazioak. Hedapena bide izan duten
|
hizkuntzek
ondare ukaezina dute, zabala eta aberatsa. Euskararen komunitatearen ondarea, hedapenean hain kaxkar, beste dimentsio batzuetan da aberatsagoa, iraupenezko ondarean, erresistentziazko ondarean, porrotezko ondarean, liseriketazko ondarean.
|
|
|
Hedapena amets izan duten herrien
|
hizkuntzek
ondare ukaezina dute. Euskararen komunitateak ondare desberdina dauka.
|
|
2014
|
|
|
Urte asko dira ordea, Chiapaseko haurren berriketei belarria jarrita dabilela. Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrak egindako biltzarrak gonbidatu zuen joan den udazkenean eta Bilbon egin genion elkarrizketa.
|
|
|
Emakume hura jaio zenean artean bizirik ziren haraneko azken euskaldun zaharrak. Nafarroan euskara galtzea eta euskara izan denik ere ahaztea elkarren segidan etorri dira sarritan, baina blog honek mezu bat bidali nahi badu,
|
hizkuntza
ondarea maitatu eta zaintzeko gogoak ideologiaren gainetik egon lukeela da, eta guztiok elkartu gintuzkeela, euskaldun izan ala ez. Sinetsi nahi dut egunen batean nafar guztiek sentituko dutela euskara beraiek ere aberasten dituen balio gisa.
|
|
|
komunikabideetan, administrazioan, mota guztietako zerbitzuetan... Azken finean, gure
|
hizkuntza
ondarea errespetatuko eta bultzatuko duen Hizkuntza politika berriaren alde, euskaraz bizitzeko eta ikasteko Nafarroako herritarren eskubideak ezagutuak izan daitezen.
|
|
|
b) Uztarrozen edo Izaban egin zen bezala azken euskaldun zahar bidankoztarren
|
hizkuntza
ondarea biltzea ezinezkoa izan bada ere, eta gaur egun inguru osoko euskal mintzoak zeharo galduta egonagatik, Bidankozeko euskararen desagerpena ez da horren aspaldiko kontua21 Jasotako albisteen arabera, herriko euskara taxuz eman zezaketen lekukoak 50eko hamarkadara arte bizi izan ziren. 1950ean grabagailua hartuta Bidankozera joandako balizko ikertzaileak ez zukeen 1970ean Izabara edo Uztarrozera joandakoak baino askoz gutxiago bilduko, seguru asko.
|
|
|
Nazio Batuen Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeak (UNESCO) katalogatutako Gizateriaren Ondarearen hainbat ondasun uharteetan daude, eta bi kategoria horien konbinazioa da. Gainera, uharteek kultura eta
|
hizkuntza
ondare aberatsa dute, eta hainbat musika genero ekarri dituzte mundura.
|
|
2015
|
|
|
ondare kulturala ere paisaiaren zati garrantzitsua da. Eta ezinezkoa denez ondare kulturalaz hitz egitea
|
hizkuntza
ondarea ere kontuan eduki gabe, Euskal Herriko paisaia babesteko, antolatzeko eta kudeatzeko, euskararen berezko altxor kulturala ezin da gehiago alboratu, baita paisaiaeta ingurumen politikak koordinatu behar dituen lurralde antolakuntzari dagokionean ere. • Hitz gakoak:
|
|
|
Paisaia soilik arautu ez bazuen ere, oso esanguratsuak izan ziren EAEko landa ingurunea garatzeko 10/ 1998 Legeak haren bigarren artikuluan ezarri zituen bederatzi helburu orokorretatik bi, paisaiarekin —eta hemen defendatzen den tesiarekin— erabat erlazionatutakoak: " landaingurunearen berezko ezaugarri nagusiei eustea" (2 helburua), eta, bereziki," landa inguruetako natur, histori, kultur eta
|
hizkuntz
ondarea berreskuratu, artatu, garatu eta zabaltzea" (7 helburua). Bai:
|
|
|
Bai:
|
hizkuntza
ondarea berreskuratzea, artatzea, garatzea eta zabaltzea EAEko landa ingurunea —lurzoru urbanizaezina— garatzeko politika ofizialetako helburu orokor bat da. Legez.
|
|
|
txakurtegui, rincón de perros erdaldunaren ordain. [...] Hainbat zaraitzuarrek, nola edo hala, haien
|
hizkuntza
ondarea zeharo galtzen ez uzteko ahalegina egin izanaren erakusgarri ere bada. Ez da Ferminena azken hilabeteotan ezagutu dudan bilketa saio bakarra.
|
|
|
Bere aurpegiak gogorarazten dituen arbaso indigenen miraz, nasa herriarekin topo egin, hizkuntza ikasteko prozesuan hasi eta nolabait bertakotu ondoren, nasa hizkuntza berreskuratzeko prozesuan eragile garrantzitsua da. Garabide elkartearekiko eta Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrarekiko harreman estuan, nasa eta euskal komunitateen arteko zubigile dabil azken urteotan.
|
|
|
Berrespenaren bitartez, euskara eta beste lurralde hizkuntzak Konstituzionalak izanen dira, ez bakarrik Frantziako ondare bezala (Konstituzioaren 75.1 artikuluan lurralde
|
hizkuntzak
ondare izendatzeak ez du eskubide berririk sortzen), baita hizkuntza erabilgarri bezala ere, irakaskuntzan, toponimian, komunikabideetan, kulturgintzan, ekonomia eta gizrte alorretan, mugaz gaindiko harremanetan. Hizkuntza hauen aldeko lege berriak ahalbidetzen dira.
|
|
2016
|
|
|
Beraz, hizkuntza politikak ez dira (soilik) hizkuntzarekin lotzen. Lehenago aipatu dudan bezala, Guernesey-k, Jersey-k eta Man uharteak komeni zaienean sustatzen dute
|
hizkuntza
ondarea, batzuetan iraganeko hizkuntzak bezala (museoetan, folklore emanaldi eta berritzeetan), eta beste batzuetan" benetako" balio bezala, turismoa edota nazioarteko negozioak erakartzeko. Ó hIfearnáin ek (2010) zera adierazten du:
|
|
|
–Eliza Katolikoan garrantzitsua izan den pertsona baten obra euskaratzea
|
hizkuntz
ondarea da. Alde batetik, euskaldunen esku obra garrantzitsu bat jartzea aukera ezin hobea delako gure hizkuntzaren kalitatearen ikuspegitik, eta bestetik, ekarpena delako euskara aberasteko orduan ere, morfologiaren eta Lexikografiaren ikuspunturik, hain zuzen.
|
|
|
Hauek dira: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostiako Udala, UPV/EHU, Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntzen
Ondarearen UNESCO Katedra, Mondragon Unibertsitatea, Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Topagunea, AEK, Bai Euskarari Fundazioa, Hekimen eta Kontseilua, eta, Europako hizkuntzen aldeko sare nagusien artean, Mercator eta NPLD.
|
|
|
Orain, ordea, aberatsagoa da, eta gaztelaniaz gain, beste hizkuntza asko dakizkigu. Gu denon
|
hizkuntza
ondarea handitu da. Hizkuntza ekologia aipatuz, gero eta hizkuntza gehiago gure ekosisteman, orduan eta ekosistema indartsuagoa izango dugu, eta aurrera egiteko aurreikuspen hobeak.
|
|
2017
|
|
|
Aldiz, ahozko erabileraren ohiko moldeak, arruntak, informalak, eta artistikoagoak nahiz formalagoak ere apenas lantzen diren gure eskoletan?. Itziar Idiazabal,. UPV/ EHEko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO katedrak 10 urte, eta 11 erronka?, Campusa (UPV/EHUko aldizkari elektronikoa), 2017.
|
|
|
Beraz, euskara hizkuntza gutxitua den arren, hainbat ikertzaile eta ikerketa talde ari dira gure hizkerak aztertzen. Ikerketa horiek guztiak dira beharrezkoak, baliagarriak eta garrantzitsuak gure hizkuntzaren eta hizkeren azterketan aurrerapausoak egiten jarraitzeko, gure hizkuntzaren iraupena bermatzen jarraitzeko eta gure
|
hizkuntzaren
ondare linguistikoa ezagutzeko nahiz gordetzeko.
|
|
2018
|
|
|
Azken hamarkadetan Euskal Herrian egindako lana ezagutzera ematea da erronka. Garabideko kidea da Mikel Mendizabal, eta baita EHUko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedrako kidea eta Easo institutu politeknikoko irakaslea ere.
|
|
|
Ekimena ez da hutsetik sortua, hainbat erakunde dira tartean. Gasteizko Udaleko Gazteria eta Euskara Zerbitzua dira bultzatzaile, eta babesle, berriz, EHUren Arabako Errektoreordetza eta Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedra. Laguntzaileetan da, bestalde, Oihaneder Euskararen Etxea.
|
|
|
(ITZIAR IDIAZABAL GORROTXATEGI Euskal Filologiako katedraduna da Euskal Herriko Unibertsitatean eta Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedraren koordinatzailea)
|
|
|
Urnietako Euskaraldiako taldeaEuskaraldia amaitu den honetan, Urnietako Euskaraldiaren talde antolatzaileak eskerrik beroenak eman nahi dizkie, Urnietako herritar norbanako, talde antolatu, mota guztietako elkarte, zerbitzu, ostalari… modu batera edo bestera Euskaraldian esku hartu duten guzti guztiei. Urnietan, Udala eta herri mugimenduak euskararen erabileraren aldeko aldarrikapenean bat egin eta, mila eta hirurehun herritarretik gora izan dira Euskaraldiarekin bat egin dutenak; Ahobizi edo Belarriprest moduan, Euskara gure
|
hizkuntz
ondare eta gure eguneroko harremanetara eraman beharra aldarrikatuz.Aurrerapausoa da elkarrekin eman duguna, aurrerapausoa da euskararen erabilerarekin kezkatu eta oker bideak zuzentzeko bidean jarri garelako. Euskarak guztiok behar gaitu etorkizuna bermatzeko, euskaldunok euskara behar dugu euskaldun izateko, Urnieta herri euskaldunak eskatzen digu, orain hartu dugun konpromisoak, amaitu berri dugun Euskaraldiaren egunetatik harago, urte osoko egun bakoitzean, gure harremanetan euskarari tokia ematea.
|
|
2019
|
|
|
Eten honek transmisioaren inguruko kezka ekarri du:
|
hizkuntza
ondarearen transmisioa (euskara bera, euskalkiak, esamolde zaharrak, hiztegia, hitanoa...), euskaraz sorturiko kultur ezagutza eta ohiturena (bertsolaritza, kantu zaharrak, kabalkadak, maskaradak eta pastoralak...), edo historiarena (historia orokorra edo euskararen historia, erreferenteak...).
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra, UPV/EHU
|
|
2021
|
|
|
Eskualdeetako
|
hizkuntzen
ondarea babestea
|
|
|
Ondare araudien kodean, testuak onartzen du
|
hizkuntz
ondarea badela, frantsesa eta eskualdeko hizkuntzez osatua. Hizkuntza horiek ondarearen definizioan biltzen ditu, Estatuak eta tokiko kolektibitateek erakaskuntzan, hedapenean eta sustapenean laguntza zehazten du.
|
|
|
|
Hizkuntzen
ondarea babestu eta sustatu
|
|
|
|
Hizkuntzen
ondarea babestu (Segida)
|
|
|
Jardunaldi hortan: "
|
Hizkuntzen
ondarea babesteari eta sustatzeari buruzko legea. Aitzinera begirakoak" titulu pean gogoetatuko da.
|
|
|
Anartean, Baigorri eta Ortzaize ibarretako
|
hizkuntza
ondarea hobeki ezagutu nahi luketenei gomendatzen diegu salgai den Koldo Zuazoren liburua eskuratzea.
|
|
|
Irakaskuntza publikoan euskara indartuaren ezagupena, ikastolen diruztatzea, seinaletika elebidunaren arautzea eta estatu zibileko dokumentuetan ñ a bezalako zeinu diakritikoak idazteko aukera bermatzen du lege horrek. Paul MOLAC diputatuaren" Eskualdeko
|
Hizkuntzen
Ondarea Babesteari eta Sustatzeari buruzko Legeak" arnasa eskainiko dio euskara bezalako hizkuntzei. Interesgarria izango zen horren aztertzea ere bai.
|
|
|
Hirugarrenik, Inés Garcia Azkoaga eta Itziar Idiazabalek Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen Unesco Katedraren (MHOUK) ibilbidea eta lan ildoak azaltzen dizkigute. UNESCOk lan ildo ezberdinak jarri zituen abian mundu mailan eta Euskal Herriko Unibertsitatearen baitan hizkuntza aniztasunaren sustapenean arituko zen Katedra sortu zen gurean.
|
|
|
European Parliament resolution of 11 September 2013 on endangered European languages and linguistic diversity in the European Union. Europar Batasunari eta estatu kideei eskatzen die arreta handiagoa jar dezatela Europako hizkuntza askoren gaineko mehatxu larrian, eta konpromisoak har ditzatela EBko
|
hizkuntz
ondarea babesteko eta sustatzeko, hizkuntzak biziberritzeko politika proaktibo eraginkorrak aplikatuta eta helburu horretara zentzuzko aurrekontuak bideratuta (European Parliament, 2016).
|
|
|
Geroztik 2 artikulu hori beti baliatu da eskualdeetako hizkuntzen aldeko aitzinamenduak oztopatzeko eta, itxuraz baikorra izanik ere, 75 lagungarria ez da izan. Konstituzio Kontseiluak Legebiltzarrak 2021eko apirilaren 8an bozkatu zuen Eskualdeko
|
Hizkuntzen
Ondarea Babesteari eta Sustatzeari buruzko Legearen bi artikulu konstituzioaren aurkakoak zirela ebatzi du: murgiltze irakaskuntza ereduari buruzkoa eta frantsesean erabili ez diren ikur diakritikoei buruzkoa.
|
|
|
11 Konstituzio Kontseiluaren 2021 Ebazpena, 2021eko maiatzaren 21ekoa, eskualdeetako
|
hizkuntzen
ondare babesari eta sustapenari buruzko legearen ingurukoa: https:// www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000043524738/
|
|
|
Lan honetan, Katedraren ibilbidearen ildo nagusi horien aurkezpen laburtua (eta kritikoa) egin nahi dugu, beti ere, aurrera begira gure helburu eta ekimenak ahalik eta eraginkorrenak gerta daitezen, eta gure izena eta izana osatzen duen munduko hizkuntza ondarearen babeserako euskarri baliagarriak eskaintzeko asmoarekin. Munduko
|
hizkuntza
ondarea eta haren egoera ezagutzera bideratutako lanetatik abiatuko gara; ondoren, proposamen praktikoagoei begira, hizkuntza lankidetza eta garapen iraunkorra bateratzen dituzten egitasmoak Katedraren agendan nola lantzen ditugun erakutsiko dugu; hezkuntza eleaniztunaren
|
|
|
Munduko hizkuntza gehienak oso egoera zaurgarrian daudela jakin dugu, bereziki 2000 urtearen inguruan argitaratu diren hainbat lani esker. aukerak eta erronkak izango dira garapen iraunkorra eta
|
hizkuntza
ondarea bermatzeko aurreikusten diren aukerarik eraginkorrenetakoak; hurrengo puntua, eta Europako hizkuntza gutxituen eremuan kokatuta, Gales, Eskozia eta Irlandako ekimenei Euskal Herrikoak loturik, bideratu edo abian ditugun egitasmoen berri emango dugu, gogoeta batek irakaskuntza eleaniztunean hizkuntza gutxituak duen erronkari helduko dio, besteak hizkuntza gutxituak iraunkortasunaren alorre...
|
|
|
2
|
HIZKUNTZA
ONDAREAREN EZAGUTZA
|
|
|
|
Hizkuntza
ondarearen ezagutzak, aniztasunaren aberastasunarekin batera, haren galzorirako arriskuak eta mehatxuak ikusarazi dizkigu. Gogoratu behar dugu munduan gehien hitz egiten diren hizkuntzekin batera (txinera, gaztelania, ingelesa, hindia, arabiera eta portugesa), badirela beste asko hiztun gutxi dituztenak.
|
|
|
Gaur egun, gureak baino baliabide handiagoak dituzten erakundeei esker, badugu
|
hizkuntza
ondarearen ezagutza nahikoa fidagarria. Adibidez, UNESCOren Hizkuntza Gutxituen Atlas interaktiboa (Moseley, 2010), non munduko hizkuntza mehatxatuen egoeraren berri eguneratua eskaintzen den.
|
|
|
Gizadiarentzat hain altxor preziatua den
|
hizkuntza
ondarearen egoera larria ezagutzea ezinbestekoa den bezala, garrantzizkoa da jakitea badidare m ateriagabe nagusiari nola eutsi rela, era berean, hainbat adibide non hizkuntza gutxiagotuen komunitateak biziberritze ahaleginak egiten ari diren, eta aldi berean, hiztun komunitate horietan egiten ari den hizkuntza eta kultura berreskuratzeko ahaleginak garapen indarra adierazten duen....
|
|
|
Niger, Afrika Erdiko Errepublika, Txad, Hego Sudan, Burundi, Mali, Eritrea, Burkina Faso, Sierra Leona, Mozambike eta Kongo.
|
Hizkuntza
ondare aberatsena dutenak eta pobreenak direnak, alegia. Romainek (2013) egoera horren berri ematen du eta alderatu egiten ditu hainbat lurraldetako hizkuntza eta hiztun kopuruak giza garapenaren indizearekin, eta erakusten du lurralde horiek 129 lekutik atzera daudela sailkapenean; hizkuntza minoriak direlako, hain zuzen, garapenetik kanpo geratzen direnak.
|
|
|
Lehen esan bezala, Katedraren helburu nagusietako bat da
|
hizkuntza
ondarearen egoera deskribatzea, ezagutza garatzea eta hura zabaltzea. Azken urteetan, ezagutzarekin batera ekintzaren bidetik ere ahalegindu beharra ikusi dugu.
|
|
|
Esperientzia murriztaile horiek, oso zabalduta daude munduan, eta horren ondorioz dator
|
hizkuntza
ondarearen galera. Gogoeta horretan sakontzeko asmoz eta nazioarteko ezagutza gureganatzeko bildu genituen Katedraren argitalpen batean (Idiazabal eta Perez Caurel, 2019) munduko hainbat adituren ekarpen.
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntzen
Ondarearen UNESCO Katedra (UPV/EHU) itziar.idiazabal@ehu.eus
|
|
|
Munduko
|
Hizkuntzen
Ondarearen UNESCO Katedra (UPV/EHU) ines.garciaazkoaga@ehu.es
|
|
|
Laburpena. Munduko hizkuntza aniztasunari buruzko ezagutza zabaltzeko eta partekatzeko xedearekin sortu zen Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko
|
Hizkuntza
Ondarearen UNESCO Katedra, 2006an. Denbora honetan jorratu dituen ildo ezberdinen berri ematen du artikulu honek, beti ere, hizkuntza ondarea eta, batez ere, hizkuntza gutxiagotuak babesteko baliagarriak diren ekimenak garatzera bideratu izan direnak, bereziki, garapen iraunkorrarekin bateratzen diren hizkuntza lankidetzaren eta hezkuntza eleaniztunaren inguruko ekimenak.
|
|
|
Munduko hizkuntza aniztasunari buruzko ezagutza zabaltzeko eta partekatzeko xedearekin sortu zen Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra, 2006an. Denbora honetan jorratu dituen ildo ezberdinen berri ematen du artikulu honek, beti ere,
|
hizkuntza
ondarea eta, batez ere, hizkuntza gutxiagotuak babesteko baliagarriak diren ekimenak garatzera bideratu izan direnak, bereziki, garapen iraunkorrarekin bateratzen diren hizkuntza lankidetzaren eta hezkuntza eleaniztunaren inguruko ekimenak. Artikuluak nabarmendu egiten du eskolak duen erronka ondare materiagabe hori babesteko orduan, eta aldarrikatu egiten du tokian tokiko hizkuntzak biziberritzeko eta garatzeko irakaskuntza eleaniztunaren erdigunean izan behar direla, hizkuntza hegemonikoak eta atzerrikoak ere haiekin batera aintzat hartuta.
|
|
|
• Hitz gakoak:
|
hizkuntza
ondarea, hizkuntza gutxiagotuak, hizkuntza aniztasuna, hizkuntza lankidetza, garapen iraunkorra, eskola eleaniztuna.
|