|
2003
|
|
|
Horiekhorrela, zelanulertubeharduguElizalderenateraldia. Ba, seguruenezesanzenekotestuinguruan kokatuta: EskualzaleenBiltzarrak1955.urteanEtxeparejaunmedikuaren ohoretanplakabatezarrizuen Erlandeneaetxean, etaJeanElizalde Zerbitzarikeginzuenharengorazarrea.Ekitaldihorretakogorespen
|
hitzetako
jariobarruanaipatuzuen, idazleakmintzairabenetanikasiLekorneneginzuela, bidebatezLekorneko entzuleaklausengatuz.Hauda, erretorikatikedukikolukegehiagoegiatik baino.Dibarjaunerrientaren, mehatxuguztiak, diraerretorikoakbarik bene benetakoak izangozirenak, euskarautzietafrantsesezmintzazitezen.
|
|
|
Jostagarrizaiku, hanitzetxetan, Eskualdunaren, behinikbehin, igandetakoirakurtzearenentzutea.Amakedohaurbatekdaukaardurenik eskuetan, etaarida, dar dar dar?; bertzeguziakhariso, begibeharriak zabalik.Irakurlegaixoakbadueite, hainberdinkibaitoaetaartetanhain zalu, ibaiaribehera, nihuntrabarikgabe, doanxalantbatekin.Bizkitartean, ezderamaosokialferberelana: aitakhartzenditugogoanzonbait
|
hitz
, haurridebatekbertzezonbait, beraereohartzendabertzebatzuen ikurrari; etairakurtzeabururatudenean, solasegitenduteorok: hunek konprenitubaituzatibat, harekkantailbat, hirugarrenakbuztana, guziek, berenargibakotxakelgarretaratuz, baduteazkenean, artikuluarenargi betea.Irakurlearenetaentzuleguziengogoa, idazlearengogoarekin aurrintzendaazkenekotz.
|
|
|
Gernikako 1921ekoenkontruhorretan, EtxeparekAmeriketakooroitzapenakerrepasatzekoabaguneaedukikozuen, zereneta, Altuberenemaztea, GregoriaGangoitiAberasturi, Azulhirianjaioabaitzen1881ean, eta Azul, TandiletaMarChiquitaelkarrengandik hurbil daudeeskualde berean.Argentinan aberastutakolarrauritarbatenalabazen.Bestalde, AltubekanaiabatzeukanArgentinan. Jakina,
|
hitz
aspertu batedobesteegingo zutenitsasoharaindikoaz.
|
|
|
NikneukSeberoAltuberenekarpenaazpimarratukonukehemen, alegia,, erderaakzetaralaguneginbear deuskuen, izenburukomintzaldia.Kontuada, normalean, Altuberenizena aipatzeazbatera, galdegaia? ...hurrenkera zurrunarena.Badakizu, matrakahori: galdegaiakbeti beti aditzarenaurreankokatutajoanbeharduela, alegia, aditzabetiazken azkena.BatzuontzatAltubeErderismosizandahuts hutsean, etahorrexegatikedoinoizezduguosogogokoizan.Alabaina, denboraluzeezdela, guztiz bestelakoAltubebatezagutudutLuisVillasanterenEuskararenauziazliburuairakurtzean.Bosgarrenkapituluaerrebelaziobatizandaniretzat.Euskararen
|
hitzak
ditugai, eta, besteakbeste, ikuspegigarbizaleetaez garbizaleenartekonorgehiagokadela etaeuskalhiztegiansortudiren nahasteen berriematendigupolito polito, Larramendi, Aranaeta, batezere, Azkue aurkeztuz.Horrenostetik, Villasantek, nahaste borrasteagainditzekoSeberoAltubekGernikakobiltzarrean1922angogorarazizituenprintzipioak dakartzalaburbilduta, eta, zehazkiago, goi jakintzei dagozkienhitzak, dir...
|
|
|
Hurrengolarunbatgoizezizanzenehorzketa.Urtarrilaren18koEskualdunako kronikakdioenez, 30batapaiz, eskoletakolagunak, aspaldikoadixkidezaharrak, etainguruetakomedikugehienakegonziren.HilerrianLouisDazantzekeginzuenmintzaldiaeuskaraz (ikus2.eranskina); frantsesez,
|
hitz
sarkorrakjaulkizituenDuronKanbokomedikuenbatasunekoburuzagiak. Horiezgainera, Eskualdunakparatutakokronikatikoharbiekarrinahiditut, izanere, mamiarenaldetiklarri larriakbaitira nireiritziz, sinadurabarikagertuarren.LehenengoanBuruxkakliburuahilotzarenkontraerabilikodute:
|
|
|
PuristenarteansailbidaudelaadieraztenduKrutwigek.Batetik, bizkaitarrismoarenbaitakoekerdaratikohitzguztiakerauzinahizituzten, etahitz berriezordeztu, SabinoAranarenbidetik; hortaz, hizkuntzaerabatartifizialaeratuzuten, erabiltezina.Puristenbigarrensailean,, garbizaleak, daude: gaiguztiaklandubehardira, bai, bainasoilkieuskarazkohitzez, alegia, Azkuerenhiztegikohitzez, eta, horiekaskiezdirenean, berorietanoinarritutahitzberriaksortuz,
|
hitz
elkarketabidez, eratorpenez etazabalkuntza semantikoz.Krutwigeniritziz, joerahonekmugahertsiakditu, azken bateansoilikbaitaegokialiteraturarako. –Hizkuntzagarbiaprosapoetikoarenarma izandaiteke.Iakintzarenkonzeptuakiakin araztekohitzzaharren erran nahiahedatubehardeneanirakurlearenattenzinoabeharlizatekeien bainogehiagoreklamatzenda, etaheiensignifikantzaaldatubeharduguneanirakurtearen hariaebakitendugu.Haurbehinedobertzetanpausa bezalaeginliteke, bainaniakintzamodernuaren erakhustekotzorrialde batetanhogeibiderhunelakogeldigunenegiteratirakurleabortxatzen dugunean, irakurteagorhaingarriabilhakatzenda?.
|
|
|
...nez, terminobernakularrakoso osoarruntak diraingelesezko idazlanteknikoetan.Alabaina, maiztasunarenaldetikgutxituzdoaztestuarenmailagorantzdoanazbatera, eta, aldehorretatik, folktermdezente gehiagoaurkitukodituzuPetöfi renbehe maileidagozkien testuetan.Orohar, alderantzizgertatukodaterminokanonikoekin: ugariagozenbatetamailajasoagoaizan.Agertu, erabietakohitzakagerdaitezke edozeinmailatan, baina,
|
hitz
motabakoitzarenportzentajeakaldatukodira mailarenarabera.Jakina, idazlearenizaerakgarrantzihandiadubatekoala bestekoerabileran, etaidiosinkratikoa ereizatendaterminobernakularren etaterminokanonikoenartekodosifikazioa.
|
|
2006
|
|
|
Eta «moldetariya» delako
|
hitz
giltzarri hori, nork ezagutzen ote zuen Sarobe Errekakobertsozale oiartzuaragrafo bixihaien artean. Nere ustez, hitz«arrotz» hori, gaihonekliluratuazeukanen batekbestekezinbaitzezake en«moldetu»; etasortzailehorrek, inondik ere, lojikafilologikopuxkaduena
|
|
|
Egiaesateko, PierreLafittekapainduriko sasibalada batzuez Xabier Kaltzakortakegindako azterlana43 leitunuenerako, isilpeanzebilen autopsia hau, etaseguru naiz, satorbidezKaltzakortaneskura ereiritxizela; geroztik argitara zuen artikuluan44 ageriden, gertaleku?
|
hitza
etabestedeitaileasko baititut horren lekuko. Etabadakit, noski, honelako gehiagoereegonendela gordean.
|
|
|
|
Hitzak
: GukerabiltzenditugunbertsioakJuanMarikOiartzun urtekarianargitaratu
|
|
2007
|
|
|
Baina beste aldetik, Oñatiko kongresua entzutetsua eta guztiz garrantzitsua izan zen jardunaldirako gonbidatuak bai botere zibila bai buruzagi katoliko eklesiastikoak izan zirelako; horrela, lau diputazioetako buruekin batera, Baionako, Gasteizko eta Iruñeko apezpikuei egin zien gonbidapena. Idoia Estornesen
|
hitzetan
:
|
|
|
Camille Jullianek. Frantziako Akademiako kidea? eskualdeetako hizkuntzez
|
hitz
egiten zuenean, Frantziako hizkuntza nazional eta bateratzailearen indargarri bezala aurkeztuz:
|
|
|
Raymond Saint Jeanek aipaturiko Clément Mathieuren
|
hitzak
; Saint Jean, R.: Le Père La, tte, Directeur de conscience, Euskera, > Bilbo, 2001, 2, 664 or.
|
|
|
La, tteri hitzaldia gustatu zitzaion eta eskutitzez adierazi zion Lhanderi. La, tte Gure> Herrian idazten hasi zenean, Lhandek eskutitz bat idatzi zion La, tteri adieraziz oso hiztegi aberatsa zeukala eta ea bidaliko zion bildutako
|
hitz
mordoa Hiztegi bat osatzeko. La, ttek bildutako
|
|
|
|
hitzak
bidali zizkion. Geroago, Lhande Parisera joan zen eta ezin izan zuen Hiztegiarekin jarraitu, La, tteren eskuetan utziz.
|
|
|
Azkenez, Piarres La, tteren ekintza baldintzatuko duen pentsamoldeari buruzko argibideak ematearren, Jean Haritschelharren
|
hitzei
jarraitu diegu65; berak dio La, ttek ez zituela batere gustuko F. Krutwig, Julen Madariaga edota Luis Haranburu, materialismo dialektikoa sartu baitzuten euskal literaturan (La, tteren ustez materialismorik garatuena marxismoarena zen); arbuiatu egin zituen Kafka, Albert Camus eta Simone de Beauvoir existentzialista ezkorrak ere. Ostera, La, ttek Gotzon Garate eta José Azurmendi goraipatzen zituen, aurre egin baitzioten materialismo horri.
|
|
|
Ybarnégarayk Mauleko 15.819 botoetatik 10.207 boto lortu zituen. Hona hemen Eskualdunan argitaraturiko Ybarnégarayren aldeko miti, kazio
|
hitzak
:
|
|
|
François de la Rocquek, Croix> du> Feuren sortzaileak, Parti> Social> Français> PSF eratu zuen Croix> du> Feu> galerazia izan zenean, baita Ybarnégaray partidu horren kide bihurtu ere. Estrategia politiko moduan, Ybarnégarayk ligen debekuaren alde
|
hitz
egin zuen87 Ganbaran; garaile izan zen berriro 1936ko hauteskundeetan.
|
|
|
Haulon zentro ezkertiarra irabazle suertatu zen Baionako I. barrutian, de Laborde eskuindarraren kontra?, Labat eta Louis Etcheverry xuriek irabazi zuten Maulen, Harriague eta Henri Martial Berdoly gorrien aurka. 1890 hamarkadako egoera politikoa are desegokiagoa izan zen Le> Réveilentzat; Eskualduna> erakargarriago suertatu zitzaien herritarrei, 1894ko Carnot presidentearen hilketa erabakigarria izanda, Díaz Nociren
|
hitzei
berriro jarraituz122 1894ko urte hartan Le> Réveil> sque> desagertu egin zen.
|
|
|
Eskualdunan euskal herrietako gertakarien berri eman zuten Nouvelles du Pays atalean, nekazarien arazoez
|
hitz
egin zuten Laborarier izenburupean eta erreklutatu eta gerlarien egoera aipatu zuten Nouvelles militairesn127 berrietan. Baina, aipatu atalez gain, Eskualdunak politika jorratzen jarraitu zuen, eskuindarren batasuna bilatzen baitzuen128, Errepublikaren pentsamoldeari aurka eginez batera.
|
|
|
Jean Hiriart Urrutyk astekari berrituaren helburuak zehaztu zituen: irakurleenganako errespetua sustatu; eguneroko gaiak landu, nekazaritza alorrekoak bereziki; astekaria komunikabide kristaua izan zedin, baina ez klerikala; Etcheverryren
|
hitz
egiteko era bortitza aldatu eta hizkuntza ulerterraza erabiltzea154.
|
|
|
La, ttek berak horri buruz
|
hitz
egin du: E, ectivement il est souvent arrivé que lEvêque ait nommé un Directeur de Eskualduna.
|
|
|
Soubelet zuzendariak astero idatzi zuen Eskualdunaren lehenengo orrialdean: ordura arteko ohiturari jarraituz, Soubeletek apezpikuaren
|
hitzak
goratu egin zituen, Espainiako Errepublika arbuiatu, soldadu frantziarrak adoretu, etab. Piarres La, ttek ia zenbaki guztietan idatzi zuen Ebanjelioaz; liburu berrien aurkezpena ere egin izan zuen noizbehinka, P.L. sinaturik. Hala ere, esan beharra dago La, ttek ez zuela harreman handirik izan Soubeletekin; izan, ere La, tte aurrezalea zen eta abertzalea eta Ybarnégaray ultraybarnegaraista eta frantses frantsesa181.
|
|
|
eskuara tinko bat bazerabilan,
|
hitz
alferrik gabea, bainan bere motzean aberats eta lore. Egia erran, ez zuen bethi errexa; bainan, hartuz geroz, ezin utzia zen.
|
|
|
Eskualduneri Francoren
|
hitzak
, Eskualduna> 1937ko azaroaren 28a.
|
|
|
Piarres La, ttek ere, Arotçarena Eskualdunaren zuzendari izendatzearekin, asko murriztu zuen astekarirako lana: hamabost artikulu baino ez197 Hona ekarri, hala ere, Piarres Xarrittonen
|
hitzak
: Konturatu naiz La, tte izan dela bere moduan Vichyzale198 Izan ere, Xarrittonek egiaztatu du, Vichyko gobernuaren denboran, La, ttek eta Arotçarenak batera agertu zutela Frantziaren eskualdekatzearen nahia.
|
|
|
S. A.:
|
Hitz
bakhar... bi sentsu, Eskualduna, > 1942ko urtarrilaren 23a; S. A.: Révolution Nationale, Eskualduna, > 1942ko maiatzaren 19a; S. A.:
|
|
|
1909an deia zabaldu zuten kideen artean
|
hitz
zaharrak bil zitzaten, Julio Urquijok Revista> Internacional> de> los> Estudios> Vascos> aldizkarian argitara zitzan213 Era berean, 1910ean lehendakariak eskatu zion Biltzarrari ezagutarazteko hildako pertsona ezagunen izenak, marmolezko harri batez ohoratuak izan zitezen; hain zuzen ere, 1910ean Arnaud Oihenart, Jacques Bela eta Agustin Chaho ohoratu zit...
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren kideak urtean bospasei bider biltzen ziren Cafe> du> Grand> Balconen, lehenengo solairuan, garaiz oso gutxitan hasiz (Orenarekin hoin tinko bagine, nor gutarik eskualdun egiazkoa? 229). Batzarretan euskaraz
|
hitz
egiten zuten, Jean Etchepare lehendakari ohiak azpimarratu zuen bezala (Hanitzek sinetsiko ez dutena, eskuaraz mintzatzen ere bai urthetik urthera gehichago230); aldatuz zihoan, antza, zortzi urte lehenago Jules Moulierek salatu zuen erdaraz ari izatearen joera:
|
|
|
Dena dela, Euskaltzaindiaz hurrengo puntuan
|
hitz
egingo badugu ere, aurreratuko dugu Akademiaren atala Iparraldean sortzeko nahia aspalditik zetorrela: 1922ko urriaren 27ko Euskaltzaindiaren bileran, Resurrección Mª de Azkue lehendakariak Pierre Lhanderen eskutitza irakurri zuen, non Lhandek eskatu zituen irizpideak Iparraldeko euskaltzain eta urgazleak Iparrean bertan elkar zitezen.
|
|
|
Horregatik sortu zuten Eusko Ikaskuntza, erakunde intelektualago bat falta zelako. Idoia Estornes ere bide horretatik doa Fausto Arocenaren
|
hitzak
azpimarratzen dituenean RIEV> Eusko Ikaskuntzaren aldizkaria aurkezteko: surgió para poner orden y método, es decir, ciencia, en el campo de nuestras investigaciones271.
|
|
|
Baina jadanik 1849an Gratien Adéma Zaldubik Azkueri
|
hitz
egin zion Akademia sortzearen gurariaz:
|
|
|
Horrekin batera, Broussainek Azkueri
|
hitz
egin zion Martin Guilbeau Akademiakide izendatzearen egokitasunaz, errepublikazalea izan arren. Aita Sainduaren Errepublikaren aldeko Entziklikaren ondorioz, hainbat apaiz errepublikar zeuden?; Maurice Harriet eta Emmanuel Inchauspe akademiakide komenigarritzat ere jo zituen Broussainek285.
|
|
|
Piarres La, ttek Euskaltzaindian buruturiko ekintzei dagokienez, La, tte euskal kulturan 1927an bazela nor erakusten dute Jean Elissalde Zerbitzariren
|
hitzek
: Hemengo Eskualzaindiak ez letzazke ere ahantz P. La, tte et M. Etcheverry, Uztaritzeko ikastegiko bi erakasleak293, delako Akademiarako Iparraldeko ordezkariak aipatzen ari zenean.
|
|
|
Jean Etchepare Gure> Herria> argitaratzearen kontra agertu zen hasiera baten, euskaldunei berriak eskaintzeko Eskualduna> nahikoa zelakoan301 Handik gutxira onartu egin zuen, ostera, baita lagundu ere, oharturik halere, jende eskolatu hainitzek ez zutela Eskualduna> irakurtzen arruntegi hertsiegi, haurregi zaukatelakoan302 Dena dela, Xarritton
|
hitzetan
, hilabetekari berriak nahi t ez eremua xuhurtu zion Eskualduna> xaharrari303.
|
|
|
Hain zuzen ere, Gure> Herriaren orrialdeek lehenengoz
|
hitz
egin zuten Piarres La, ttez intelektual preziatu gira 1924ko uztailean, Jean Etcheparek Piarres Gure> Herriaren irakurleei ezagutzera eman zienean La, ttek Eskualzaleen Biltzarrak banaturiko lehen saria irabazi ondoren307; idazle berberak luze idatzi zuen La, tteri buruz 1924ko iraileko zein urriko zenbakietan308:
|
|
|
Zor dakogu, ez bakarrik hoberena athera delakoa, bainan oraino berekin dakarzan erakaspenentzat... La, tte jaunaren hizkuntzan aurkitu ditugu
|
hitz
batzu, eskualdunek nekez onhartu ondoan, laster erortzera utzi zituztenak... Badira aldiz bertze batzuk,, berak ondoko egunetan gai ez ginen jauspen oso batekin erakatsi daukun bezala?, zuzenik gabe kitzikatu daizkogunak309
|
|
|
Gure> erriak jende ezikasiei zuzentzen zien. Eskualdunak egiten zuen moduan? gai zienti, koez
|
hitz
egiteko. SSLAB> eta RIEVek egiten zuten bezala?, era ulerterrazago batez azalduta.
|
|
|
Konkretuki RIEV ez
|
hitz
egin zuen La, ttek Gure> Herrian, esanez: bethi bezain azkar eta mamitsu heldu zaiku321.
|
|
|
Jean Ybarnégaray diputatua, Edmond Goyenetche Uztaritzeko kontseilaria eta Maurice Souberbielle Uztaritzeko alkatea. Hegoaldekoen artean Lapurdiko Getariara hurbildu ziren José Eizagirre eta Isaac López de Mendizabal, Bitor Garitaonaindia Garbi eta Anbrosio Zatarain, Argia> aldizkariko ordezkariak azken biak328 Apestéguy, Saint Pierre, Eizagirre, Ybarnégaray329 eta Colasek
|
hitz
egin ostean, aita Donostia entzun zuten pianoa jotzen eta Garitaonaindia bertsoka. Baliteke Piarres La, tte hizlarien hitzok entzun izatea Getariako bileran, horren berri zehatzik ez badugu ere.
|
|
|
Hegoaldekoen artean Lapurdiko Getariara hurbildu ziren José Eizagirre eta Isaac López de Mendizabal, Bitor Garitaonaindia Garbi eta Anbrosio Zatarain, Argia> aldizkariko ordezkariak azken biak328 Apestéguy, Saint Pierre, Eizagirre, Ybarnégaray329 eta Colasek hitz egin ostean, aita Donostia entzun zuten pianoa jotzen eta Garitaonaindia bertsoka. Baliteke Piarres La, tte hizlarien
|
hitzok
entzun izatea Getariako bileran, horren berri zehatzik ez badugu ere.
|
|
|
Jean Barbier 1931n hil zenean Jean de Jauréguiberry doktorea izendatu zuten Barbieren aholkularitza lana burutzeko335 Urtero bezala, Piarres La, ttek idazkari adjuntuari zegokion ekintzei ekin zien, bilera bakoitzean aurreko batzarraren berri emanez; lan hartan ari zela, hona hemen La, tteri zuzenduriko estimu
|
hitzak
:
|
|
|
Zertako ez? Zer dugu bada eskas gizaki berezi bat egiteko? 350 Philippe Veyrinen
|
hitzetan
, aldiz, Grand historien351 zen Camille Jullian.
|
|
|
Jules Moulierek Piarres La, tteri eskertu zion beronek eskuraturiko
|
hitz
zerrenda:
|
|
|
Duela urthe pare bat Gure Herrian agertu gintuen mila eta gehiago zuhur
|
hitz
eta erran zahar. Huna bertze berrehunbat geroztik eskuratuak.
|
|
|
Jean Baptiste Daranatzek Emmanuel Souberbielleren idazteko era
|
hitz
ederrez deskribatu zuen:
|
|
|
Oxobi: Zuhur
|
hitz
, Gure> Herria, 1938ko apirila ekaina, 98 orr.
|
|
|
Jean Lamarqueren
|
hitzetan
: consciencieux374 eta artiste qui est375.
|
|
|
ez hargatik bethi jakintsuner, da! Ezen erran behar dautzuet neure harritzea irakurtu ditudalarik, Musde Colas, Baionako Lycéeko eskola emaile ezin gehiago jakintsunak ager arazi idazte batean,
|
hitz
haukiek: Situé au milieu des bois... la hameu méritait bien dêtre appelé MONTAGNE noire.
|
|
|
Situé au milieu des bois... la hameu méritait bien dêtre appelé MONTAGNE noire. Baditake, Larramendy ren ondotik dion bezala, erran eta irakurgai zaharretan, arana dela mendia zeresan
|
hitz
bat nahiz zuek eta nik uste ginuen bethidanik arana lur chabal ideki bat, erdaraz plaine edo vallée.... zer nahi gisaz ez mendia376.
|
|
|
Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkartean jardun zuten gainerako jakintsuez ere
|
hitz
egin zuten Gure> Herriaren lankideek:
|
|
|
Laurent Apestéguyk behin baino gehiagotan
|
hitz
egin zuen bere ustez eskualzale garbia zen Etienne Decreptez, lan ederra burutu eta eskuara aise itzulikatzen duena; hala ere, Apestéguyren aburuz, Semetchian islatutako solas eta harreman batzuk ez ziren hambatean osoki gureak eta euskarara itzultzen zituen itzulgai ez ziren Decrepten hitz batzuk392 Decreptek Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts&... Apestéguyk horren berri izan zuenean, erantzun egin zion:
|
|
|
Laurent Apestéguyk behin baino gehiagotan hitz egin zuen bere ustez eskualzale garbia zen Etienne Decreptez, lan ederra burutu eta eskuara aise itzulikatzen duena; hala ere, Apestéguyren aburuz, Semetchian islatutako solas eta harreman batzuk ez ziren hambatean osoki gureak eta euskarara itzultzen zituen itzulgai ez ziren Decrepten
|
hitz
batzuk392 Decreptek Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> aldizkarian argitaratu zuen Semetchia> lana, era berean Apestéguyren kritikei kontra eginez. Apestéguyk horren berri izan zuenean, erantzun egin zion:
|
|
|
Jules Moulierek mirespenez
|
hitz
egin zuen Jean Saint Pierrez, adieraziz:
|
|
|
Jean Etcheparek mirespenez
|
hitz
egin zuen Eyhéramendyren lanaz, Eskualzaleen Biltzarraren sariketara aurkeztu zuenaz, akats gramatikalak antzeman bazizkion ere:
|
|
|
La, tte, P.: Leon Jaun Aphezak eskuaralat itzuli duen. Jesu Kristoren Imitationeaz Jaun kechu bati bi
|
hitz
, Gure> Herria, 1928ko martxoa apirila, 105 orr.
|
|
|
Aita Donostiari laudoriozko
|
hitzak
zuzendu zizkion Henri Dopek: Guide précieux pour ceux qui désirent sadonner aux études folkloriques451 Angel Irigaraik, ostera, bere lana Donostiarena baino zuzenagoa zela uste izan zuen:
|
|
|
Jai limpression que ma version a mieux conservé le caractère salazarais du basque452 Azkenez, berriro estimu
|
hitzak
Donostiarentzat Emmanuel Souberbiellengandik: Honneur et gloire à votre e, ort453.
|
|
|
Jean Etcheparek, ostera, Fréderic Saint Jaymek argitaraturikoari eskaini zizkion estimu
|
hitzak
: Atseginekin irakurtu dut Saint Jayme donapaleutar jauna berak ohartua zaikola480.
|
|
|
Era honetako
|
hitzak
eskaini zizkion Saint Jaymek Jean Etchepareri: Javais eu lidée (pas géniale, Helas!) mais inédite indubitablement dun calendrier à e, euiller, un texte Guipuzcoan, avec, parallèlement, un texte (identique) Labourdin...
|
|
|
Luis Eleizalde aipatu dugula, Piarres La, ttek ohartxo bat gehitu zion euskaltzainak argitaraturiko euskal eta latinezko
|
hitz
xortari, latina euskararen zordun zela frogatu nahi baitzuen Eleizaldek:
|
|
|
Bainan othoi! Euzkereak
|
hitz
bat bederen ezar dezala, eta ilhar horiek irakurleak iretsi behar dituen, ala bakharrik miretsi! 486.
|
|
|
Idazleek Euskaltzaindiari eskatu zioten
|
hitz
xorta berria bildu edo sortzeko. Azkue lehendakariak euskaltzainei eskaria helarazi zienean, akademiakide gehienek agindua onartu zuten; Julio Urquijo eta Georges Lacombek, ostera, honako erantzuna eman zioten Azkueri:
|
|
|
Jules Moulieren
|
hitzetan
: Lan bat gaitza, hiztegi hori, gizon batek bururatzeko517.
|
|
|
Aipatu dugu jadanik Piarres La, tte izan zela, Philippe Aranartekin batera, Lhandek hasitako Hiztegia osatu zuena. La, tteren aburuz, Azkueren Hiztegiak Iparraldeko hainbat
|
hitz
falta zituen, Lhanderena Ipar Euskal Herriko Hiztegia zen bitartean: avec le Père Lhande, nous avons fait un dictionnaire du Pays Basque français, seulement, mais évidemment, par rapport au dictionnaire de notre pays, Azkue était très en retard, puisquil lui manque des quantités de mots.
|
|
|
Piarres La, ttek, ostera,, dagaitz
|
hitz
egin zuen sorrera berriaz:
|
|
|
Henriette Amoçain Pierre Amoçainen arreba zen. Henrietteri buruz
|
hitz
egin zion Pierre Amoçainek La, tteri bidalitako eskutitz baten: Ma soeur mécrit ces jours ci que Mlle.
|
|
|
Hitzaldiak ere antolatu zituzten Begirale taldekoek. 1935eko apirilaren 14an, adibidez, Piarres La, ttek euskara ikasteko metodoari buruz
|
hitz
egin zuen Donibanen; La, ttek hitz egin ostean, Bellevue kalonjeak amaitu zuen ekitaldia:
|
|
|
Hitzaldiak ere antolatu zituzten Begirale taldekoek. 1935eko apirilaren 14an, adibidez, Piarres La, ttek euskara ikasteko metodoari buruz hitz egin zuen Donibanen; La, ttek
|
hitz
egin ostean, Bellevue kalonjeak amaitu zuen ekitaldia:
|
|
|
Hillau emakumearen honako lan hauek antzeztu zituzten: ...p;gt; mende> eta Maritchuren> kondaira; > Jean Barbierren Kauserak> edo> ruchpetak; Xabier Diharceren Ithurria, > Arrapallu, > Itsasora, > Eguerri, > François> Xavier, > Eguerri> rtzain> ttikiena, > Mortutik> oihu; Ttanpiren Katicharen> phesta; Leon Léonen Haurren> azken>
|
hitza
; Pierre Lotiren Ramuntxo; Janick Arramendyren Hautsaren> azpian; Begiraleak>... aipatu liburua, 17 orr.
|
|
|
Eskutitz horietan, euskalzaleek burutu zituzten bileren berri eman zuten: 1933ko apirilaren 23an elkartu zirenean Amoçain, Eugène Goyheneche, La, tte, Jean de Jaureguiberry eta Bellevue kalonjeak
|
hitz
egin zuten, Pierre Amoçain eta Eugène Goyhenechek Eskual> Herriaren> Alde591 taldearen egitamua aurkeztearekin batera. La, ttek euskaltzaleen helburuen alde bazegoen ere, izan ere La, ttek berak prestaturiko egitaraua zen Euskaltzaleena592?, ez zuen politika alorreko iritzirik publikoki agertu nahi593, apaiza baitzen.
|
|
|
Dena dela, Jacques Mestelanen
|
hitzetan
: La police nous survellait, bien sur, mais on ne peut pas dire quils nous empechaient décrire ce quon voulait, Jacques Mestelanekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko irailaren 5a.
|
|
|
Pierre Larzabal, ostera, euskaltzalea zen baina ez zen abertzalea, frantsesa baino. Jean Pierre Casabonnek jarrera abertzalea azaldu zuen, Ipar eta Hegoaldearen arteko batasuna proposatu baitzuen630, eskutitzak amaitzearekin batera en> Yainkoa, Lege zaharra edo Sentiments> cordiaux> en> JEL
|
hitzekin
. Ezin ditzakegu, ostera, politikoki koka André Ospital eta Pierre Amoçain; hori bai, gazte gazteak zirelarik arazoak izan zituzten euren burua euskaltzale bezala agertzeagatik.
|
|
|
Aurreko parrafoan aipatu euskaltzaleetatik Eugène Goyhenechez espresuki
|
hitz
egingo dugu, besteak baino eraginkorrago izan zelako edo, behinik behin, burutu zituen ekintzak besteenak baino entzutetsuagoak izan zirelako.
|
|
|
Larrondek 1933ko martxoaren 20ko La, tteren eskutitza aipatu du, non Goyhenecheri adierazi zion La, ttek erabakia zuela Jean Elissalde Zerbitzari eta Jules Moulier Oxobi apaizei mugimendu euskalzaleari buruz
|
hitz
egiteko, Larronde, J.: Eugène Goyheneche un militant... aipatu artikulua, 102 or.
|
|
|
Ybarnégarayren
|
hitz
jarioa laudatzeaz gain, berorren eta de Coralen egitaraua laudatu zuten Aintzinan675, eskola librea, elebitasuna eta sindikatu kristauen sorrera bultzatzeaz gain, dibortzioa errefusatzen zutelako eta familia gune bezala defendatzen zutelako. Egitarau horren aurrean, Front> populairerena arbuiatu zuten euskaltzaleek, bereziki dibortzioaren eta laizismoaren aldekoak zirelako.
|
|
|
Action> Françaiserekiko loturari dagokionez, Xabier Diharcek kontra egiten die Malherberen
|
hitzei
:
|
|
|
Ostera, 1934ko Eskualzaleen Biltzarraren bileraren ostean. Donibane Lohizunen, irailaren 13an?, Pierre Amoçainek ezkor
|
hitz
egin zuen lortutako harpidetzen kopuruaz:
|
|
|
Batzarra egin zuten eta hurrengo egunean Olphe Galliardekin topo egin zuen Amoçainek. Begirunez
|
hitz
egin zion Amoçainek La, tteri Olphe Galliard abokatuari buruz:
|
|
|
Horrela, eliza batzuetako erretoreek Etxegarairen eskutitza jaso zuten. Baina hauetariko batek Apaizgaitegiko Candau buruari eman zion eskutitzaren berri738, baita Candauk Apaizgaitegiko nagusiekin
|
hitz
egin ere Apaizgaitegian argitalpenak argitaratzea debekaturik dagoela abisatzeko. Narbaitz eta Larralde irakasleek ardura hartu zuten apaizgaiei errieta egiteko739.
|
|
|
Dena dela, James E. Jacoben
|
hitzetan
, 1943tik 1945era iraun zuen bigarren Aintzina> garrantzitsua izan zen, 1960eko hamarkadan sortuko zen nazionalismorako zubia izan zelako:
|
|
|
1943ko apirilaren 27an talde desberdinetako ordezkariak bildu ziren Ustaritzen elkarte berri bat sortzeko785 asmoz, Eugène Goyhenechek Jean Duboscqi proposaturik786 Berrehun bat gaztek entzun zituzten Jean Pierre Urricarriet, Léon Leon, Pierre Lartzabal eta Louis Dassancen
|
hitzak
eta ordezkaturiko talde kulturalen ekintzen berriak787.
|
|
|
Bainan gero Eskual Herria barnean, horrek hemen, Iparraldeko Eskual Herrian, ez zuen horrek aldaketa izugarri bat ekartzen; hemen irakurle berririk gabe berdin segitu zuten aurrekoek, gehien gehienik; zenbait politizatuagoak ziren, zenbaitek nahi zuten berritze hori, baina beste asko.... Lehenago Eskualdun> ean, eta Herrian ere, eskuara izan da lehena, eskuara izatea, eskuaraz
|
hitz
egitea, eskuaraz idaztea, eta hori zen lehen, politika baino lehenagoa ere, baina politika ere behar zen, eta orduan behar zen berritu eta hala egin zuen La, ttek, apez komunista deitu zuten eta lehenengo zaharrek, apez komunista La, tte, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
|
Momentu batez,
|
hitz
erdika ari ziren bi gizonen elhetarik, La, tte k konprenitu zuen Sara-ko norbaitek sortu nahi zuela eskuarazko astekari laiko bat eta ez zutela nehor utzi behar aintzintzerat. / Halere Guillaumie de Hiriart radikala eta Dufos du Rau Lycée ko erakaslea alde eman zitzaizkon.
|
|
|
Fellaga
|
hitz
arabiarra da, Ipar Afrikako talde iraultzaile armatuen kideak adierazteko erabilia.
|
|
|
– Eskualzaleen Biltzarraz
|
hitz
egingo zuen La, ttek 1928ko batzar hartan parte hartu zuten Maurice Amestoy (EB ren lehendakariordea), Albert Constantin (EB ren lehendakariordea), Louis Dassance (EB ren buruordea eta lehendakaria), José Eizagirre (EB ren lehendakaria) eta Jean Etcheparerekin (EB ren burua).
|
|
|
Ibidem. Emile Larreren
|
hitzetan
: min zorrotza zuen La, ttek eta luma ere berdin zorrotza eta ez zuen batere ahalgerik, lotsarik, pentsatzen zuena errateko eta orduan Y barnégarayrekin ez zen ongi joaten ahal, lehenengo kontserbadoreekin ez zen ongi joaten ahal, bistan da ezetz, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
|
Interesgarriak izan ziren harreman berri horiek, zeren eta René Cuzacq eta Jean Lamarquerekin SSLAB> elkarteari buruz
|
hitz
egiteko aukera izan baitzuen La, ttek (ordurako bakarrik Maurice Amestoy eta Louis Dassancerekin hitz egin ahal izan zuen SSLABri buruz); eta Pedro Garmendiak Eusko Ikaskuntzaren berri emango zion (1920 hamarkadan ez zuen inor sarean Eusko Ikaskuntzaz hitz egiteko).
|
|
|
Interesgarriak izan ziren harreman berri horiek, zeren eta René Cuzacq eta Jean Lamarquerekin SSLAB> elkarteari buruz hitz egiteko aukera izan baitzuen La, ttek (ordurako bakarrik Maurice Amestoy eta Louis Dassancerekin
|
hitz
egin ahal izan zuen SSLABri buruz); eta Pedro Garmendiak Eusko Ikaskuntzaren berri emango zion (1920 hamarkadan ez zuen inor sarean Eusko Ikaskuntzaz hitz egiteko).
|
|
|
Interesgarriak izan ziren harreman berri horiek, zeren eta René Cuzacq eta Jean Lamarquerekin SSLAB> elkarteari buruz hitz egiteko aukera izan baitzuen La, ttek (ordurako bakarrik Maurice Amestoy eta Louis Dassancerekin hitz egin ahal izan zuen SSLABri buruz); eta Pedro Garmendiak Eusko Ikaskuntzaren berri emango zion (1920 hamarkadan ez zuen inor sarean Eusko Ikaskuntzaz
|
hitz
egiteko).
|
|
|
Dominique Soubelet La, tteren ikaskidea izan zen; baina segur aski La, ttek ez zuen berarekin Eskualdunari buruz
|
hitz
egin, harremanik ez baitzen haien artean, jadanik azaldu dugun bezala.
|
|
|
Aurreko parragrafoan aipaturiko euskaltzalekideengandik, Olphe Galliardek SSLAB> elkartearen berri emango zion La, tteri, elkarte horri buruz Amestoy, Cuzacq, Dassance eta Lamarquek emandako informazioa osatuz. Jean de Jaureguiberryrekin Eskualzaleen Biltzarraz
|
hitz
egin zezakeen, elkarte horretaz aurretik hitz egin bazioten ere Maurice Amestoy, Albert Constantin, Louis Dassance, José Eizagirre eta Jean Etcheparek.
|
|
|
Aurreko parragrafoan aipaturiko euskaltzalekideengandik, Olphe Galliardek SSLAB> elkartearen berri emango zion La, tteri, elkarte horri buruz Amestoy, Cuzacq, Dassance eta Lamarquek emandako informazioa osatuz. Jean de Jaureguiberryrekin Eskualzaleen Biltzarraz hitz egin zezakeen, elkarte horretaz aurretik
|
hitz
egin bazioten ere Maurice Amestoy, Albert Constantin, Louis Dassance, José Eizagirre eta Jean Etcheparek.
|
|
|
Herriaren sorrera bultzatu (1944). 1938ko apirila ekainaren Gure> Herrian Piarres La, tteri eskertu egin zion beronek eskuraturiko
|
hitz
zerrenda.
|
|
|
Herriaren sorrera bultzatu (1944). 1938ko apirila ekainaren Gure Herrian Piarres La, tteri eskertu egin zion beronek eskuraturiko
|
hitz
zerrenda.
|
|
|
Aita Sainduaren
|
hitza
, 1936ko iraila. Doriot, 1936ko iraila.
|
|
|
Keta z ren arteko aldakuntzaz oharpen labur bat,, 501 orr. Gibelka eratorri
|
hitz
batuez, 1972, 91 orr.
|
|
|
Antoinette Lacarra(), 1973, 289 orr. René Lafon zenaz zonbait
|
hitz
, 1974, 5 orr.
|
|
|
Leon Jaun Aphezak eskuaralat itzuli duen Jesu> kristoren> Imitationeaz> Jaun kechu bati bi
|
hitz
, 1928, 105 orr.
|
|
|
Aphezak bethi azken
|
hitza
bere?, 1951, 118 orr. Debrusa?, 1951, 151 orr.
|