|
2000
|
|
|
—Esmeralda harri preziatu ederra da, baina haren edertasuna ez zen gizonarentzat piztu, harik eta poeta baten begiek miretsi eta poeta baten
|
hitzak
izena eman zion arte... eta poeta baten kantak kantatu zuen arte... Zeren eta poetaren hitzak eta behakoak egin baitzuten —eta egiten baitute— harri preziatua eder.
|
|
2001
|
|
|
Ordea, zer edo zer berri eskatzen zitzaienean, jeremiada handitan, burua inarrosten zuten ihardetsiz: ez baitakigu noiz jinen den, gau hartan artizarra zeruan usaian baino dirdiratsuago dateke, artean ardiak eraman itzazue basamortu idorretan barna, bat sakrifika bazko oroz
|
Hitzaren
izenean eta prest egon zaitezte adiskideak!
|
|
2002
|
|
|
Gainera, posposizioaren erreferentziazko
|
hitza
izena izan beharrean aditzadenean ere berdintsu joka genezake. Adibide batera:
|
|
2005
|
|
|
Adibidez, “helduak” hitza ingelesez erabiltzen da pornografiaren eufemismo gisa. Bilaketa mota askotarako, nahasketa sortzen duen hitz bat ezaba daiteke, baina zer egin nahi dugun
|
hitzaren
izena bera denean. Musika talde “helduak” bilatzea ezinezkoa izan daiteke.
|
|
2008
|
|
|
Normalean izenak bilatzen ditugu, eta izenari dagozkion atzizkiekin egin ditu bilaketak Elebilak, baina agian interesatzen zaiguna aditza da (gorritu) edo agian gor
|
hitza
izena edo adjektibo moduan
|
|
|
Argi dago analizatzaile morfologikoak hitz bakoitza testuingurua kontuan hartu gabe analizatzen duela (ikus 4 irudia). Itxura hitza aditza ere izan daitekeela dio; hori hitza aditza eta adjektibo ere izan daitekeela; edo ikusi
|
hitza
izena. Beste esaldi batzuetan agian gerta litezke, baina gure esaldi horretan ez.
|
|
|
Silaben diktaketatik edo
|
hitzaren
izenetik edo soinutik abiatuta, hitza idazteko ariketak ere erabil daitezke.
|
|
|
Modu bereizian, zuriuneek bereizita? idazten diren lehen
|
hitzak
izen bereziak dira. Eduki hitzak (izenak, aditzak) funtzio hitzak baino lehen idazten dira bereizirik.
|
|
|
Hizkuntza fonologikoetan (euskara), lan asko egin behar izaten du uharteak; japonieran bezala, sinbolo batek hitz osoa ordezkatzen badu, lan gutxiago egin du uharteak. Dirudienez, zerebeloak ere esku hartzen du hizkuntza prozesatzen (arazo dislexikoak eta oreka arazoak elkarturik) eta eskuin hemisferioak ere bai (irudiak gogorarazten dituzten hitzetan eta
|
hitz
izenetan, funtzio gabeko hitzetan).
|
|
|
Baina, Vellutino ren iritziz (1979), dislexikoen arazoa ez da orientazioarazoa; izan ere, orientazioa eta segida zuzenak izan arren, gaizki izendatzen dute hitza. Beraz,
|
hitzen
izenak biltegiratzean eta berreskuratzean gertatzen dira arazoak, eta ez ikusitakoa prozesatzean edo espazioa prozesatzean. Gaur egun, hitzak identifikatzeko arazoen sustraiak errepresentazio alfabetikoan, deskodetze fonetikoan eta fonemen segmentazioan dautzala uste da.
|
|
2009
|
|
|
Baina pintorea bezain ausartak al dira poetak? Asmatuko lukete Imanol Larrinagaren koadroetatik abiatuta poesia idazten, demagun Itzalaren
|
hitzak
izena eramango lukeen erakusketa bat antolatzeko. Estuasunetan jarri nahi, eta ezin.
|
|
2010
|
|
|
Eta uste dut ez diedala amore eman behar, gehien sinesten dudanaren izenean: duintasunaren eta
|
hitzaren
izenean, ebanjelioaren eta esperantzaren izenean, Elizaren eta gizadiaren ametsen izenean. Maite dudan, otoitz degiodan, jarraitu nahi diodan Nazareteko Jesusen izenean.
|
|
2012
|
|
|
Ondoren, Berria abian ipinitakoan, EKT Taldeak Bertako Hedabideak enpresa sortu zuen, zenbait eskualdetan tokiko informazioko komunikazio proiektuak martxan jartzeko. Orduan, Tolosaldeko kazetak
|
Hitza
izena hartu zuen. Ondoren, beste Hitza proiektuak etorri ziren, zazpi guztira.
|
|
2015
|
|
|
Edonola, epiko hitz hura neramala beste alde batetik jarraitzea deliberatu nuen, oraingoan ditxosozko
|
hitza
izen eta ez izenondo gisa hartuta. Egokitu zaigun garai honetan, subjektibista edo, erlatibista, baita nartzisista samar ere, poesia eta lirika gauza bat bera dira.
|
|
2016
|
|
|
Eta gero kontatu zidan Venice Beachetik iritsi zela Rome Beachera. Grazia egin ziola Beach
|
hitza
izenean edukitzea, eta horregatik eskatu ziola kamioizaleari bertan uzteko. Trukean, moteleko aparkalekuan zakila zurrupatu omen zion.
|
|
2017
|
|
|
Errealitateak ezin du beti jasan izen propioa, izen zehatza. Horregatik ez da izango hezur
|
hitzarekin
izen propio gehiago. Edo, behar bada, galtzaile izan direnei ez zaielako gehienetan izenak jartzeko eta gogoratzeko eskumena ematen.
|
|
2018
|
|
|
Ugartek, besteak beste, Artzeren heriotza eta Handia filmaren arrakasta aztergai hartuta, partikulartasunaren eta unibertsaltasunaren gaineko gogoeta kitzikagarria egin du. Altuna, berriz, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketako finalaren itzaletik abiatu da, maistratasunaz(
|
hitzen
izenaz eta izanaz), sormenaz eta transmisioaz gogoetatzeko. Bukatzeko, Ignazio Aiestaranek Silvia Federiciren Caliban eta sorgina liburuaren kritikan sakondu du, bereziki hark Marxen teoriei egindako kritika kritikatzeko modu sakon eta xehean.
|
|
2019
|
|
|
Hala, Jainkoak duintasuna itzultzen die emakumeei oro har, eta, gainera, emakume bakoitzak beretzako babesa aurkitzen du zeruko absentzian; gizakia den aldetik, ez du ahalmen handirik, baina jainkozko inspirazioaren izenean aritzen denean, sakratu bilakatzen du bere nahia. Madame Guyonek dio moja baten gaixotasunari esker ikasi zuela, zer zen
|
Hitzaren
izenean agintzea eta Hitz horren beraren izenean obeditzea?; hala, emakume jainkozaleak obedientzia umilaren mozorroa jartzen dio bere autoritateari; seme alabak hezten, komentu bat gidatzen, ongintzan ari denean, naturaz gaindiko esku batzuen lanabes otzana baizik ez da; ezin zaio desobeditu Jainkoa bera iraindu gabe. Gizonek ere ez dute mespretxatzen laguntza hori, jakina, baina ez zaie oso probetxuzkoa beren parekoei aurre egiten dietenean, haiek ere aldarrika baitezakete laguntza hori:
|
|
2020
|
|
|
Ez naiz hizkuntzalari aditua, baina gogotik erran nezake" presentiel" eta" distanciel"
|
hitzak
izen edo adberbio gisa erabiltzea barbarismoa dela frantsesez. Iruditzen zait lan munduan inposatu direla alor zientifiko eta teknikoan el atzizkiarekin errazki sortzen diren adjektiboen antza dutelako, hain zuzen ere sinetsarazteko bi kontzeptu serios eta sakon direla, bat bestearen baliokide:
|
|
|
|
hitzek
izena ba al dakite?
|
|
2021
|
|
|
Adibidez, izen klaseko hitzak eta aditz klasekoak bereiz daitezke. Sormen, etxe, bide...
|
hitzak
izen klasekoak direla esaten du gramatikak, eta, aldiz, sortu, etxeratu, bideratu... aditz klasekoak. Eta hori ez da apeta.
|
|
|
Nire ahizpa bertsolaria da; Gure gurasoak harakinak dira; Horko gazte hori idazlea da... Areago, literaturan erraz aurki ditzakegu ari, le edo tzaile atzizkien bidez sorturiko
|
hitzak
izen baten ondoren, hau da, adjektibo posizioan: esku trabailari, hitz jokolari, tximeleta hegalari, zezen ibiltari, hegazti harrapatzaile, mutil emaile...
|
|
|
Kategoriek esaten digute nolakoak diren hitzak, ze klasetakoak, baina ez digute esaten arruntean nolako funtzioa betetzen duten perpausean. Horrela, badakigu perpaus horretako Jonek
|
hitza
izena dela, izen berezia (§ 12.3.2), hain zuzen. Funtzioari dagokionez subjektua da, baina Joneri eman diogu esango bagenu, edo Jone ikusi dut, kategoria berekoa izanik ere, izen berak beste funtzio batzuk dituela ikusten dugu berehala.
|
|
|
Nerbioi ibaia; Nelson Mandela presidentea; apartheid hitza. Adibide hauetan izen propio batek, edo izen arrotz batek mugatzen du ibai, presidente edo
|
hitz
izenen eremua. Gramatika honetan morfologian aztertzen dira horrelako egiturak (ikus" Aposizio egiturako hitz elkartuak" § 7.2.8).
|
|
|
14.2.3d Badirudi, zernahi gisaz, dun hitz horiek ez direla berdin erabiltzen orain eta historian zehar. Literatura klasikoan askoz ere sistematikoago gertatzen da dun atzizkia duten
|
hitzak
izenaren ezkerrean agertzea: euskaldun aitona, euskaldun herria, euskaldun jakintsua, euskaldun gizon, euskaldun gerlari eta abar.
|
|
|
Horregatik diogu adjektiboa dela. Besteetan, aurretik doanean, dun atzizkiak osatzen duen
|
hitza
izena izan daiteke (euskaldun herri) langile, kantari edo saltzaile izenen parekoa. Edo adjektiboa, batez ere erabilera klasikoan (euskaldun neska).
|
|
|
Nolanahi ere den, hau esan dezakegu: dun eta (t) ar atzizkidun
|
hitzak
izenaren ezkerrean erabiltzeko joera izan bada ere, tradizioan ikusten denez, ez dela hori euskarak izan duen joera bakarra, izenaren ondotik ere erabili baitira, edozein adjektibo bezala. Bestetik, oso arrunta dela, bai kasu batean, bai bestean, izen gisa erabiltzea.
|
|
|
22.4.3.2b Aspaldi
|
hitza
izena ere izan daiteke, ez bakarrik adberbioa: Baionatik eraman galtza gorri politak zuri zuria eginak ziren aspaldi hartan (Barbier).
|
|
|
Hor, bistan da, handi k liburua nolakoa den esaten digu, eta beldurgarri k gizonaren kualitate bat, funtsezko ezaugarri bat, ematen du aditzera. Egia da lurrezko ontzia, edo urrezko eraztuna esaten badugu, hor ere lurrezko eta urrezko
|
hitzek
izenaren kualitate bat adierazten dutela, baina badira argumentu nahiko onartzeko horiek ez direla benetako adjektiboak. Beste hitzetan esateko:
|
|
|
Ikus entzunezkoa ere ibarreko historia memoria berreskuratzeko ekarpen gisa ikusten dute sustatzaileek. Haien egitasmoari Arg (h)
|
itzen
izena eman diote: “torturaz argi hitz egiten, tortura argitzen”.
|
|
2023
|
|
|
Emakume artisten kolektiboak zazpigarrenez antolatu duen erakusketa gaur inauguratuko dute (19:30), Aroztegi aretoan, eta hilaren 19ra arte bisitatuko da; aurtengoari Emakumea eta
|
hitza
izena jarri diote, besteak beste, testuek presentzia berezia izango dutelako.
|
|
|
Martxoaren 8aren egitarauaren barruan klasiko bihurtu da Aroztegi aretoko herriko emakume artisten erakusketa. Aurtengoa zazpigarrena da dagoeneko eta Emakumea eta
|
hitza
izena jarri diote. " Artista bakoitzak testu bat jarriko dio artelan bakoitzari, artelanarekin zerikusia izan daitekeena edo ez.
|