|
2008
|
|
|
Arreta berezia eskaini diote hizkuntzalariek
|
hitz
elkartu sintetikoei, adi tzetik eratorritako izena edo izenondoa buru dutenei (Williams 1981, Selkirk
|
|
|
– adibideen urritasuna ikusirik, pentsa dezakegu funtsean arrazoia dutela Selkirk ek edo Lieber ek esaten dutenean bi barne argumentu dituen aditzak ezin duela
|
hitz
elkartu sintetikorik eratu; agian egokiagoa izan go litzateke, debeku zorrotza eman ordez, salbuespenetako atea zabalik uztea. Hizkuntzaz hizkuntza ere ikusi litzateke kontuak nola diren.
|
|
|
ezin dira salbuespen marginaltzat hartu aditz ez akusatiboaren gainean eraikitako elkartuak (idazle ugaltze, argi haste, elur jauste, lur ikaratze; sor >, mende hasiera, urte amaiera; osto loraketa; diru ugalpen, etab.13 Euskarazko datuak bat datoz beste hizkuntza batzuetan gertatzen denarekin (Kiefer 1992). Honek eraman gaitu Selkirk en eta Grimshaw en baieztapenak bildurik,
|
hitz
elkartu sintetikoen ezaugarriak modu honetan birformulatzea egokiago litzatekeela proposatzera:
|
|
2021
|
|
|
Adibide horietan guztietan ere atzeman dezakegu balio arazlea, kausatiboa; aditz psikologikoetan, estimulua da arazlea, eta bestelako aditz trantsitiboetan, instrumentua. Horretaz gain, en izenlagunaren bidez ageri da barne argumentua a) multzoko adibideetan; eta
|
hitz
elkartu sintetiko baten bidez b) multzokoetan (§ 8.2.3): belarriak poztea, etxea lotsatzea, gogoa altxatzea, gogoa mintzea, bihotza hunkitzea... eragiten dute adibide horietan dardarak, zure Gorputzak, poema japoniarrak, (zerbait) atzemateak, (mendi gailurreko) ikusgaiak eta abarrek.
|
|
|
Salbuespenak izan arren, adjektiboekin (herrenka, isilka) eta aditzekin ere ager daiteke ka (esaka, joka, bereziki
|
hitz
elkartu sintetikoetan aho zabalka eta abar, § 9.4.3). Modu adierako adberbioak sortzen dira.
|
|
|
Agian ez da saltzaile izenaren ondoan agertuko, baina orduan testuinguruak argituko digu zer saltzen duen saltzaile horrek; entziklopedia bat erosi dut eta saltzaileak esan dit ez naizela sekula damutuko perpausean, esaterako, argi dago zer saldu didaten. Batez ere aditz kategoria oinarri duten atzizkiak aztertzean (§ 4.2.4, § 4.4.1, § 4.5.1, § 5.4.6, § 5.5) eta
|
hitz
elkartu sintetikoak aztertzean arduratuko gara argumentu egituraz (§ 7.2.7, § 8.2.3).
|
|
|
Eta, bestalde, osagaien kategoriaz gain, morfologia egiturari ere erreparatu izan zaio, aditzetik eratorririko izen eta adjektiboak bigarren osagai (mugakizun) dituzten elkartuen azpimultzoa egiteko:
|
hitz
elkartu sintetiko deitu zaie bertso jartzaile edo begi mingarri egiturakoei (ikus § 7.2.7, § 8.2.3).
|
|
|
12 Berez hitz elkartua, haur+ zaindegi (ikus § 7.2.7"
|
hitz
elkartu sintetikoak").
|
|
|
Euskaltzaindiak (1991)
|
hitz
elkartu sintetikotzat (§ 7.2.7) hartu zituen gintza atzizkiaz sortutako izenak Hitz Elkarketa/ 3 liburuan, egin aditzaren oihartzuna dagoelako. Hala ere, elementu beregaina ez den heinean, eratorpenean sailkatu dugu Gramatika honetan, Azkuek edo Villasantek egin bezala.
|