|
2000
|
|
|
Lehen zatia,
|
hitz
lauz egindako zigor ziega bateko prosazko kronika modukoa da, bigarrena aldiz, zatika eginiko poema luze bat da eta hurrengo hitz hauez aurkezten dute hitzaurrean: " Eguberri amarauna delako idazlana, berriz, 1982 eta 1983 arteko Eguberrietan eginikoa da.
|
|
|
Eskerrak ematera igaro baino lehen, barkamena eskatu nahiko genieke, bereziki, hamarkada honetan
|
hitz
lauz idazten hasi eta aipatu ez ditugun idazleei. Bestalde, datozen orriotan aurki daitezkeen akats zein hutsengatik barkamena eskatzen dizugu, irakurle.
|
|
|
hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla. Hauek guztiek 90 urterako jada poesiazko lanak argitaraturik bazituzten ere, beraien lehen
|
hitz
lauzko lana urte honen ondoren argitaratu izanagatik jaso ditugu zerrenda honetan.
|
|
|
ZUTIK zeritzan aldizkariaren 61 zenbakian (Askatasuna ala hil goiburuargiaz horniturik), ETA V.ak J. P. Sartre-k 1971n kaleratutako Le proces de Burgosliburuari atxikiriko aintzinsolasa argitaratu zuen euskaraz (Txillardegi-k ederki itzulita). Bertan, euskal kultura indarrez ezabatu nahi izateari Kultur genozidioa deituzion
|
hitz
lauz aurten hogei urte direla zendutako pentsalariak. Gaur egun, aipamenhaiek egin zirela ia hogeita hamar urte luze pasa ondoren, Sartre-ren mezuak ez dubatere baliorik galdu.
|
|
|
Borzgarrenean etsi nuen sekula ez niola horrelakorik erranen. Metafora ferrobiarioak atzendu eta
|
hitz
lauz erranda, bi gauza baizik ez neuzkan garbi:
|
|
|
" Retourn" tekla zanpatu eta, istant bat gabe, pantailak," erabiltzaileak pribilegio aski ez" zuela egin zidan gaztigu, informatikoen ohiko hizkera txatxuan. Sartzeko eskubiderik ez nuela,
|
hitz
lauz mintzatzera. Aitaren izena ere eskura nuen, baina gure laguna ez zen harekin hain ongi moldatzen.
|
|
2001
|
|
|
Sail eztabaidagarria da, beharbada, aurkezten dugun hau, ispilua ez baita aise eta usu agertzen idazle bion poesia lanetan eta bai, aldiz, ipuingintzan. Horregatik Atxaga eta Sarrionandiaren poesia lanak aztertu ditugu bertan, baina inon baino gehiago aipatuko da
|
hitz
lauzko lana. Poesian gutxi agertzen bada ispilua, zergatik aipatzen dugu, ba?
|
|
|
Ispiluak poesian ez badu agerpen handirik lanaren gunean agertzen da. Gunea da, lotura, besarkada Atxaga eta Sarrionandiaren artean, eta
|
hitz
laua eta poesiaren artean.
|
|
|
Sariketa hartan saridun gertatu ziren hiru lanak argitaratu zituen Jakin argitaraldiak. Letek eta Lertxundik Lizardiren olerkiak azter  tzen dituzte bertan, eta Zelaietak
|
hitz
lauzko lanak.
|
|
|
4 Gaur egun hiru liburuk biltzen dituzte Lauaxetaren
|
hitz
lauzko lanak. Jon Kortazarrek paratuta bi:
|
|
|
Poemaz landa, gainera, ez zegoen geldirik Orixe. Bere euskal lanak, inoiz ez bezala, samaldan zetozkigun, multzoka, bata bestearen gain,
|
hitz
lauz eta hitz neurtuz. Eta bakoitza, banan banan, lehengoen ospea gehitzen eta zabaltzen ari zitzaigun.
|
|
|
" Il est dommage que cet esprit aye mieux aymé sâappliquer à la poésie (pour laquelle il nâavoit point de naturel) quâà la prose". Oihenartek ez zuen, egia esan, prosazko euskal zatirik, labur baino laburrago ez bada, utzi, baina latinez eta frantsesez eman zituenek ederki darakuste benetan trebea zela
|
hitz
lauz edo lainoz, argitasunaren aldetik, batez ere. Neurtitzetan, berriz, hotz agertzen zaigu maizenik, Â antzinakoek esan ohi zutenez edo nahiago baduzue epel.
|
|
|
Filologia gora eta Filologia behera aritu garenez gero, badirudi, azken lore xorta gisa, filologiazale eta ez hain filologiazale direnen arteko eztabaidaz nik ere neure iritzia agertzea. Idazle eta euskaltzain ezagun batek aspaldi ez duela esan digu, Euskaltzaindian, beste Akademietan ez bezala, filologoak ageri direla (garela?) nagusi literaturan,
|
hitz
lauz nahiz neurtuz, kreatzaile direnen aldean.
|
|
|
Bai Axularrek bai Oihenartek euskara gaitu, egokitu nahi zuten, batek
|
hitz
lauz, besteak hitz neurtuz. Bazekiten garbitasunak gutxi axola diola hizkuntzari, aberastasunak, biguntasunak, erraztasunak, berriz, asko.
|
|
|
|
Hitz
lauz eta neurtuz, neurtitzak beheragotik dabiltza, legezko denez. Euskalkiak ederki banatuak ikusten ditugu:
|
|
|
Orduantxe hasi ziren gure elizgizonak herri hizkuntzazko katekesiaz arduratzen; edota, hobeki esan, haien interesa eta kezka, 1600etik aurrera, anartean ametsetakoak ziren gailurretaraino heldu zen. Hizkuntzaren historiarako balio handiko agiriez gainera, hitz neurtu askoren artean,
|
hitz
lauzko eredua zor diegu literaturan, gaur bertan ere argiemaile bortitza. Eredu honen egoslekua XVII. mendeko Lapurdi loretsuan bilatu behar da, Axular gorengoa dugula mugimenduaren iturburuari oso hurbil.
|
|
|
Izan ere, irauteko sortua da bertsoa, ezer horretarako sortu baldin bada. Guretzat, gainera, literaturak oraintsu arte izan duen parte nagusia horrela sortu zen, ez
|
hitz
lauz edo perpaus lanoz. Eta gogoan eduki behar zaharrak berritzeko ahalmenik bagenu, nagusi eta gailenago agertuko litzaigukeela hura honen aldamenean.
|
|
|
Hortik kanpora ere, balegoke besterik. Aresti ez zen, parnasiano modura, zizel lanean aritzen bere bertso eta
|
hitz
lauzkoekin. Edota, horrela ari bazen ere, bere gisara ari zen, ez besterenera.
|
|
|
Hizkuntza lantzean daukagun atzerapenaren froga zuzena Iztueta da, bera baita, XIX. mende aurreratuxean, erlijioaz ez diren gaiez
|
hitz
lauz ari den lehen laikoa24 Gehi diezaiogun honi, Joan Antonio Mogel eta frai Bartolomeren gisako idazleak gaztelania hutsez ari izan zirela, dakigun heinean, Â beren eskutitz, ohar eta eztabaidetan, halako ohitura oraintsu arte iristen delarik. Ez da ere ahaztu behar Luis Eleizaldek, beste askoren antzera, ez zuela euskara erabili Landibar, bere nobela bakarra, idatzi zuenean.
|
|
|
Gurean, Saizarbitoriaren lanak berriz ere lortu du joera baten isla izatea,
|
hitz
lauez galdera aristotelikoak plazaratu baititu, eta pudore gutxiko biluzte psikikoa burutu. Berak lortu du garai baten ardura zabalduenak egunerokotasunean kokatzea eta sentimendu kotidianoen autopsia burutzea, apal, ironiaz, beraren pertsonaien miserablekerian umorez sakonduz, dramatizatu gabe. Agian, sentimendu hunkigarrienek eta latzenek ere tamaina txikianazte rtuta transzendentzia galtzen dutelako.
|
|
2002
|
|
|
(...) Gizon bat era naturalez mintzatzen denean, hau da
|
hitz
lauz, bere mintzaerak elementu asko hartzen ditu  barrenean; baina orduan poetak etortzen dira eta mintzaeratik elementu apoetiko guztiak kentzen dituzte. (...) Poetak ez du hartzen abiapuntutzat gizon arruntaren sentsibilitatea, beste batena baizik, eta horrela isurtzen duen  hizkuntza hertsiegia da.
|
|
|
Nahita aukeratu ditut berez oso bide ezberdinetatik abiatzen diren liburuak, nire ikuspuntutik badutelako hurbiltzen dituen ezaugarri bat behintzat: gertuagotik hitz egiten diote irakurleari; poesia izateari utzi gabe,
|
hitz
lauaren doinu eta baliabideetara hurbiltzen saiatzen dira: prosaikoagoak dira, esapidearen zentzurik onenean.
|
|
2003
|
|
|
(1) Denbora hartan, oraindik, euskaldunak ziran nagusiak Espainan football jokoan eta ekiporik haundienetan euskaldun ostikolari asko arkitzen ziran. eta
|
Hitz
Lauz Txominen sakeletik eta irakurtzen hasten da. Ulertzen du Herriak frantsesez dakarrena eta galde egiten dio Txomini ea hemengo eta Frantziko euskaldunak ongi konpontzen ziran elkarrekin euskaraz.
|
|
|
· Gehienak gai orokorra darabile, hau da, olerkia eta
|
hitz
laua nahaste edo batera, eta, ganera, era askotako gaiak.
|
|
|
S. Basauri, J. San Martin, Hegatsez, Zarautz, 1971
|
Hitz
lauz. Gaurko idazleak baino ez.
|
|
|
Barriro natortzu gaur bigarren honegaz: lehengoa osotuteko, gipuzkeraz
|
hitz
lauz idatzi daben autoreak dakartsudaz oraingo honetan. Danetarikoak dozuz:
|
|
|
|
Hitz
lauz edo prosaz egindako itzulpenetan be antzera jokatu dau sarritan Akesolok. Hor dozuz, dinodanaren lekuko, Irakurgai Liburua (A, B, C), urte guztiko domeka ta jai-egunetako Jaunaren berbea eskaintzen deuskuna.
|
|
|
Baina batasunaren bidean, bizkaitarrok sarri galtzaile. Holantxe doguz Linoren hainbeste itzulpen jator, euron ordez
|
hitz
lauzko berba hotzagoak, motelagoak, sarturik.
|
|
|
· Bostek
|
hitz
lauzko idazlan zatiak baino ez dabez eskaintzen.
|
|
|
Lehenengo Gerrate Karlistaren ondoren, eta, hortik aurrera, XIX. mendean zehar, gaztelaniaz idatzitako euskal literatura fueristak izan zuen arrakastarik handiena. Izan ere, Euskal Herrian garatu zen literatura erromantikoa, nobela historikoa,
|
hitz
lauz edo neurtuz idatzitako elezaharra eta erromantze historikoa, erdaraz idatzi zen.
|
|
2005
|
|
|
Poema, olerkia edo dana dalakoa idatzi leuke itsasotik etorritako inspirazinoak argituta; itsasoko uraren gorabeherak, zeruertzeko marra koloreanitza eta lainoen joan etorriak alkar parekatuz eta kontrajarriz, erritmoz, musikaz eta kolorez betetako ahapaldiak idatzi. Besterik ezean,
|
hitz
lauzko ipuin edo kontu laburren bat sikieran itsas laminok gai hartuta.
|
|
|
|
Hitz
lau. IZAGIRRE, Koldo; LERTXUNDI, Anjel; SAIZARBITORIA, Ramon.
|
|
2006
|
|
|
Honaino, beraz, Xabierren letra ezagunari egindako irakurketatxoa.
|
Hitz
lauz bestela idazteak muga batzuk ezartzen ditu, jakina, ezin da dena esplizituki eta luze azaldu, eta Xabierrek berak ederki asko argituko lituzke hemen egindako galderak. Letra, ordea, zabaldu den bezalaxe jasotzen du hartzaileak, eta hortik aurrera denona ere bada, nork bere ñabardurak eta irakurketak egiten dizkiola.
|
|
2007
|
|
|
Eta horrela mamitu zen liburua. Euskararentzat erabilpen normala bilatzen genuen; orduan,
|
hitz
lauz batez ere, euskara ez baitzen tresna arrunta.
|
|
|
Gazte bati literaturaz, S. Basauri, J. San Martin: Hegatzez>(
|
Hitz
lauzko bilduma), Itxaropena, Zarautz, 1971, 196 orr.
|
|
|
Ondorengo hamarkadaren hastapenetan, Kubako misilen krisiarekin iritsiko zen crescendo a gorenera, baina 60ko maiatzean sobietarrek Gary Powers-en U espioitza hegazkina bota zutenerako goi mailetaraino joanda zegoen tentsioa. Elkar Suntsitze Ziurra (MAD ingelesez," zoroa"
|
hitz
lauz) estrategiaren garapeneko fasea izan zen 1950eko hamarkadakoa. Izena behintzat izanarekin nahiko bat zetorren.
|
|
2008
|
|
|
37 Bitoriano Gandiaga:
|
Hitz
lauz idazten
|
|
|
Beñardok, izan ere, iturbegi hura zuen, etorri handikoa, hitzak eta hitzak gogora zekarzkiona, mintzamenak antolatuak eta senaren galbahetik iragaziak, nornahi arrasta zezakeèn
|
hitz
lauzko zurrunbilo bat osatzeko, neurri orotatik at, edo nornahi lilura zezakeèn hitz neurtuzko bertsoa: esan nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere.
|
|
|
–Molieren erregeren zaldun burgesari gertatu zitzaion bezala, hark ez bide zekien
|
hitz
lauz mintzo zela harik eta esan zioten arte; era berean, jende askok ez daki nazio bateko partaide denik jakinaren gainean jartzen duten arte; hala ere, jakina, horrek ez du esan nahi aurretik nazio horretako kide ez zenik?.
|
|
|
Esaldia bi lerrotan edo gehiagotan barna hala luzatzen denean, hitzen ordena egunoroko hizketan bezala, prosazkoan bezala, jariotzen da batere bortxarik gabe, hitz bakoitza dagokion lekutik atera gabe, hitz katearen maila bakoitzak bere lekua gorderik. Hainbesteraino da hori egia, non baldin errit moa oso markatua ez badu, ez eta puntua oso aberatsa, hura entzuten duenak pentsa bailezake
|
hitz
lauzko testua entzuten ari dela9.
|
|
|
Bestalde, XV. mendean, eta justuki 1478 urtean Genèven argitaratu zen, Adam Steinschaber en moldiztegian La> conqueste> du> grant> roy> Charlemagne> des> > les> vaillances> des> > pers> de> France.> Et> aussi> de> Fierabras, nobelatxoa8, ixtorioa
|
hitz
lauz, zeinek izugarrizko arrakasta lortuko zuen.
|
|
|
Ideia horiek
|
hitz
lauz ere errepikatu zituen. Lizardik. Arrasateko euskal jaietan.
|
|
|
Izatez Hego Euskal Herri osoko hainbat idazlek izan zuten Bilboko aldizkari honetan argitaratzeko aukera: Urruzunok, Felipe Arrese Beitiak, Emeterio Arresek, Azkunagak, Iñarrak, Maguregik, Unamuntzagak, Txomin Agirrek, Zamarripak, Baleriano Mokoroak, Karmelo eta Bonifazio Etxegaraik... gehienek poesia landuz baina
|
hitz
laua ere batzuk. Kolaboratzaile hauetako gehienak lehenago Donostiako EuskalErria aldizkarian arituak ziren, baina Euskalzalek plataforma berri bat eskaini zien, nagusiki prosan idazteko aukera emanez.
|
|
|
Izan ere, Azkuek aipatu ez arren, Ana Toledok adierazi duenez, prosa literarioa batez ere lore joko eta gisako festa erromantiko erregionalisten inguruan hasi zen xumeki ernetzen. Hola, Anton Abadiaren lore jokoetan behin edo behin
|
hitz
lauzko literatur alegiak saritu ziren, eta Donostiakoetan euskarazko hainbat legenda labur (normalean EuskalErria aldizkarian argitaratuz). Baina aparteko distira gabe edozein kasutan (lehentasuna olerkiek mantentzen zuten) 180.
|
|
|
L. Zutagape? ezizenpean, Mat, sin mungiarra eleberri historikoa plazaratu zuen188 Izatez garaiko hainbat euskal idazlek Euskalzalen atera ahal izan zituzten beren testuak (gehienek poesia landuz baina
|
hitz
laua ere batzuk). Beraz prosa literario eredu bat eraikitzeko aukera eskaini zuen aldizkariak.
|
|
|
Beñardok, izan ere, iturbegi hura zuen, etorri handikoa, hitzak eta hitzak gogora zekarzkiona, mintzamenak antolatuak eta senaren galbahetik iragaziak, nornahi arrasta zezakeèn
|
hitz
lauzko zurrunbilo bat osatzeko, neurri orotatik at, edo nornahi lilura zezakeèn hitz neurtuzko bertsoa: esan nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere.
|
|
2009
|
|
|
Eta horregatik, esku begien faltan, arimarekin eskribitzen du. Bizitzaren beltzak eta zuriak kontatu ditu ARGIArentzat,
|
hitz
lauz, apaindurarik gabe.Sirian, Eufrates ibaiertzean jaio nintzen, Irakeko mugatik oso gertu. Nire aita aduanako polizia zen eta bere lanagatik bi urtean behin tokiz aldatu behar izaten genuen, Siriako muga ezberdinetara beti.
|
|
|
Haiek ez dute eskatzen telebista publikoa desagertzea, baina bai lehia komertzialetik erabat kanpo geratzea.
|
Hitz
lauz, iragarki bakarra ere ez dezatela eman. UTECAk, Espainiako kate komertzialak biltzen dituen elkarteak, hala du eskatua hainbat aldiz, arrakastarik gabe, bistan denez.
|
|
|
|
Hitz
lauz esateko, ahaztu ezazue barneko kontsumoa, industria eta nekazaritza eta esportatu daukazuna, lehengaiak.
|
|
|
Gure artean ditugun prosazko lanik zoragarrienetariko batzuk hiztun eder eta bertsolari zoragarri batzuei zor dizkiegu. Uztapideren Lengo egunak gogoan, Xalbadorren Odolaren mintzoa liburuaren hitzaurrea edo Manuel Lasarteren idatziak, euskaraz
|
hitz
lauz ditugun bikainenetarikoak dira. Emaitza hori bertsolariei eurei ez ezik, bertsolarien akuilari, aholkulari eta zuzentzaile izan den Antonio Zavalari zor diogu hein handian.
|
|
|
37 Bitoriano Gandiaga:
|
Hitz
lauz idazten
|
|
|
Baina konturatu zen musikak horixe zeukala, pertsonen barruan zauria egin eta azalaren azpitik zegoena ateratzeko gaitasuna. Neurri baten, momentu hartan bihurtu zen irrati esatari, bi nota gehi bi
|
hitz
lau teilatu zirela konturatzerakoan. Ilargia erdian, eta zu goruntz begira zioen letrak.
|
|
|
Estresa azaltzea edo ez, etabikote asetasunean duen eragina, estresaren agerpena erraztuko duten faktore batzuen menpe egongo da, tenperamentu zaileko haurrak, osasun arazoak dituztenak, edota amaren osasun arazoak, esate baterako?, eta estresa bigunduko dutenbeste faktore batzuen agerpenaren menpe ere bai, gizarte laguntza eta bikotekidearen laguntza izatea, adibidez?.
|
Hitz
lauz esanda, aitatasun/ amatasunerakotrantsizioan estresak duen protagonismoa eta estres horren intentsitatea estresarenazalpena indartuko edo ahulduko duten eragile batzuen arteko elkarreraginarenemaitza dira. Horregatik, bikotearen estresa areagotzen eta ahultzen duten faktoreak izan dira urteetan zehar gai nagusia bikotearen estresa aztertzean.
|
|
|
BERRIAko blogean egiten dudan halako olerki
|
hitz
lauzko nahasmen hori, berezi xamarra dela uste du Inaxio Mujika Iraola Alberdaniako editoreak. Naturarekin dudan gertutasun hori asko eskertzen duela esan zidan, eta liburua argitaratzeko eskatu, dio Zabalak.
|
|
|
Lizardi,
|
Hitz
lauz
|
|
2010
|
|
|
|
Hitz
lauz esateko, ez Mario Izeta ez Jose Ignacio Munilla ez dira ordezkatu behar dituzten komunitate kristauen gustuko. Zenbakizko datuek kontrako jarrera horren dimentsioa ulertzen lagundu ahal digute.
|
|
|
ETAk egindako azken iragarpenean bere porrota onartzeko ezintasuna ezkutatzen du
|
hitz
lauak erabiliz, EAJren hitzetan. Eraso ekintza armaturik egingo ez duela esatearekin ez da nahikoa eta sinesgarria izateko indarkeria behin betiko uztea beharrezkoa da, jeltzaleen arabera.
|
|
|
Gizon honek baditu ere, jorratu dituen bestelako sorbideak. Hizkuntzalaritza izugarri gogoko du, eta hori dela eta, euskararen sorburuari eta egitura bereziari buruz egin dituen gogoetak maiz azaltzen dira bere idazlanetan, olerkietan zein
|
hitz
lauzkoetan. Horrez gain, lehen aipaturiko Izotzetik izaneraliburuan horretaz aritzen da sakon ikuspegi plastiko estetiko esperimental batetik abiaturik.
|
|
|
Ordura arteko bere idazlanik garrantzitsuenak bilduz, 1982an bi liburu argitaratu zituen Bordarik, Antonio Zabalak zuzendutako Auspoa bilduman: Bakoitzak berea I eta Bakoitzak berea II; lehenak
|
hitz
lauzko lanak jasotzen ditu, bigarrenak Bordariren poema gehienak jasotzen ditu, Goraintzi liburukoak barne.
|
|
|
Eta ezezkoa ematea baimendu zuen, Estatutu berriaren proposamena Batzorde Konstituzionalera eraman ere egin gabe. Diputatuen Kongresuko Batzorde Konstituzionaleko presidenteak argitu zuen
|
hitz
lauz, edonork ulertzeko moduan, zer esan nahi zuen Auzitegi Konstituzionalaren sententziak El Plan Ibarretxe lo cepillamos antes de que entrara en la Comisión. Es la verdad.
|
|
|
Azaltzen denean poesiaren hori galtzen delako, ezin poesiarik egon. Gauzak argikiro azaltzeko garaian gaude, ordea, baina horretarako
|
hitz
laua dago, ez hitz neurtua; eta honakoa, zutabeko prosa badaiteke ere, neurriko poesia zait: argitasun bako azalpen.
|
|
2011
|
|
|
Espainia eta Portugal, biak, Irlanda eta Greziaren parean jarri behar direla nazioarteko diru laguntza jasotzeko.
|
Hitz
lauan esateko, euroa ezegonkortuko da, eta hori ekiditeko, (a) EBk diru laguntza behar izango du kanpotik, ala, (b) EB barrutik Espainiari eta Portugali diru laguntza eman behar zaie, Greziari eta Irlandari egin zitzaien moduan.
|
|
|
Doinuak
|
hitz
lauzkoa du, eta neurriak, galderaren araberakoa.
|
|
|
Bada, auskalo nor izango zen, baina zer utzi zuen idatzita kontuan hartzeko modukoa da, ezbairik gabe. Hiru ataletan sailka daitezke haren
|
hitz
lauzko idazlanak: bertako kronikak, ipuin saioak, atzerriko kronikak.
|
|
|
Biotariko baten sarrera edo editorial antzekoa, urte batzuetan aita Martzelen lan sendo eta atsegina bertsoz eta
|
hitz
lauz osotuta, Julene Azpeitia idazle ospetsuaren ipuin bat aldikada baten, Eskarne Aromak eta Itziar Zuriturrizak emakumeei buruz lehenengokoak idatzitako Itziar eta Lorea izeneko lantxua, batagaz eta besteagaz neuk izandako alkarrizketak, inguruko kirolari guztiekin gehien be... eta herrietako barriak, Kristina Mardaras eta Rosa Mari Gandarias umeak irakurle zirala.
|
|
|
|
Hitz
lauz eta bertsoz, gatz eta piper, astindu ederra emon eutsan orduko egoereari, Entziklikearen irakatsiak oinarritzat harturik.
|
|
|
Hortxe dago gakoa eta poemaren handitasuna, dudarik gabe. Zeren hor,
|
hitz
lauz, errealismora jotzen baitu Justinak; hots, gauden egoeraren kronika egiten du. Galtzea tokatzen zaigu, bihotz ttiki.
|
|
|
Lehen eta hirugarren plama edo orrialdeetan euskarazko bertsosailak datoz eta bigarren laugarrenetan frantsesez. Hirugarren orrialdean frantsesezko azalpena dator,
|
hitz
lauz eta laugarrenean hitz lauz zein bertsoz. Bertso plegu honen datarik ez dugu, ez baitator inprimatze datarik.
|
|
|
Lehen eta hirugarren plama edo orrialdeetan euskarazko bertsosailak datoz eta bigarren laugarrenetan frantsesez. Hirugarren orrialdean frantsesezko azalpena dator, hitz lauz eta laugarrenean
|
hitz
lauz zein bertsoz. Bertso plegu honen datarik ez dugu, ez baitator inprimatze datarik.
|
|
|
Dena den, eta
|
hitz
lauz esanda: Amara Berri Sistemak jarduera biziak antolatzea du helburu; ikasleen autonomia garatuz eta norberaren erritmo desberdinak onartuz.
|
|
|
Krutwigek ere, halaber, gudu anker bidegabea Mendebaldeko zibilizazioaren ondoriotzat jotzen zuen, baina gaizkitik askatzeko Asiako kulturetara jo beharra aldarrikatzen zuen: hinduismoa eta taoismoa geureganatzera dei egiten zigun, sonetoetan bezala
|
hitz
lauz.
|
|
|
Ikur bakoitzak uste zuen maisuakbere esanahia nabarmentzea du helburu, baina esanahi hori, nolanahi ere, inguruko hitzen baldintzapean dago; karaktereak elkartu egiten dira, baina elkartze horretan muga jartzen dio batak besteari. Ordenamendu jakin bat eskatzen dute; hitz bakoitza bere lekuan egokitu behar izaten da, zeren, bestela, berdin dio
|
hitz
lauz edo neurtitzetan, karaktereek ez dute esaldirik osatuko.
|
|
2012
|
|
|
Apenas dagoen orririk apenas hitzik ez duena. Hasieran, usteak ustel, orri bakoitzeko apenas bat kausituko nuelakoan irakurri ditut
|
hitz
lauzko poemok. Hutsak huts, Jorge Oteiza gogoan, badaude ere apenas gabeko testuak.
|
|
|
«Azken mezu hau nahi nuke/ jendeak uler dezala/ enbor zaharrari geroago eta/ zailago zaiola ezpala,/ nere adinak eta zentzuak/ esaten didan bezala,/ herriz herriko ibili hori/ aurten bukatzen dedala». Azaldu ezazu
|
hitz
lauz Bertso Egunean bertsoz azaldutakoa. Zergatik erabaki duzu plazaz plazako bertso jarduna amaitutzat ematea?
|
|
|
1833rako argitaratuak zituen hiru poema liburu, baina, ez baitzuten arrakastarik izan,
|
hitz
lauz hasi zen idazten. Baltimore Saturday Visitor egunkariak ipuin lehiaketa batean ehun dolarreko saria eskaintzen zuela-eta, Poek sei kontakizun bidali zituen.
|
|
|
Lau.
|
Hitz
lau arruntetik neurtitz berezirainoko gradu guztiak aurkitu baitaitezke obran, ñabartasun hori ere nolabait gordetzen ahalegindu gara. Nagusi den endekasilabo (pentametro ianbiko) zuria bere horretan emateari gehitxo iritzirik, neurri erregularrik gabeko tirada hala ere bertso taxuzkoetan eman ditugu halako pasarteak (hots, gehienak), tonuz ere aski bereizten direlakoan prosaikoagoetatik.
|
|
|
10 Barkamena eskatu behar diot irakurleari Kazbitxen abestia bertsotan aldatu dudalako hona, nahiz eta niri, jakina,
|
hitz
lauz eman zidaten. Baina badakizue:
|
|
|
– Eta azken urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin bagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen,
|
hitz
lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (LIB II:
|
|
|
Goi gorengo literaturaren gailur gorriak landu behar baditugu, ez ditugu horrenbestez irakurgai erraz, guztientzakoak, bertan behera utzi behar. Eta azken urteotan euskal gaietan egiten ditugun aurrerapenez miretsirik bagaude, ai aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen,
|
hitz
lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (MEIG III:
|
|
|
– Eta azken urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin gagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!?, ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen,
|
hitz
lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (LIB II:
|
|
|
Eta azken urteotan euskal gaietan egin ditugun aurrerapenez miretsirik baldin bagaude, ai, aurrera egin bagenitu beti aurrerapen horiek!? ez dago ahaztutzerik aurrerapen horiek, gaurko izaerak eta egoerak, aldi igaroetan dutela erroa eta oinarria, batez ere oraindik orain, atzo esan dezakegu, euskaraz mintzatzen,
|
hitz
lauz nahiz neurtuz, ahalegindu ziren idazle eta bertsolariengan. (LIB II:
|
|
|
Hogeita bost urte horietan, zer esanik ez, Mitxelenaren mezuak ez du gaurkotasunik galdu. Horren argigarri, besterik gabe, liburu honetan barruratzen den ikerketa lana, Mitxelenaren
|
hitz
lauzkoa luze sakon aztertzen duena, guri erakutsiz, beste behin ere, haren esamoldeen jokoa eta giltzarria.
|
|
|
1935eko abuztuan hasi zen Euzkadin idazten. Olerkiak, itzulpenak eta
|
hitz
lauzko lan batzuk ere bai. 1936an argitaratu zuen Bilbon Goiz Aize olerki bilduma.
|
|
|
Poesia. Hitzaren bidez, neurtitzez zein
|
hitz
lauz, edertasuna eta sentimendu estetikoa adierazteko artea da.
|
|
|
“atzera geratzen naiz lagunetatikan. Asko bajatu gera garai batetikan, ta zu adarra jotzen aldamenetikan.” Propio idatzi dut dena jarraian eta ez lerroz lerroko moldean, bertso hori
|
hitz
lauz ari balitz bezain egoki jasotzen dela ohar gaitezen. Izan ere, Joxeren estiloa hitz bakarrera ekarri behar banu, “ezkerreko bertsoa” egiten zuela esango nuke.
|
|
2013
|
|
|
Beharbada, herrimina sentimendu unibertsala da, gizaki guztiok sufritzen dugun mina izan daiteke, eta euskaldunak sentimendu hori bideratzeko bertsoez baliatu ziren. Joxe Zapirainen kasuan bezala, Amerikara joandakoek, modu arruntez edo
|
hitz
lauez azaldu ezin zutena bertsoen bidez egiten zuten.
|
|
|
Aipatu jarrerak bazuen loturarik Oterok urte haietan Parisera, Habanara, Sobietar Batasunera zein Txinara egindako bidaiekin. Eta keinu horren harira etorri zen Pido la paz y la palabra (1955),
|
hitz
lauz osaturiko poemategia, helburua baitzen mundu guztiak ulertzeko poemak idaztea. Liburuaren hasieran azaltzen zuenez, gehiengo handi horrek ematen baitzion zentzua haren lanari.
|
|
|
Eusebio Erkiaga lekeitiarra ezagutu genuenentzat eta haren esku erakutsiak jorratu ditugunentzat, poza areagotu egiten da, egun gure artean dagoen Labayru Ikastegiaren eskutik baitugu, modu erraz batean, haren testugintzan, olerkiz zein
|
hitz
lauz, murgiltzea.
|
|
2014
|
|
|
Laclauk, hala ere, bazekien hedabideetatik
|
hitz
lauagoz mintzatzen. 2009an Boris Muñoz kazetari venezuelarrak elkarrizketatu zuen Caracasera egindako bisitaldi batean Prodavinci gunerako:
|
|
|
" Subcomandante Marcos deja la dirigencia del EZLN"," Reaparece el subcomandante Marcos en homenaje a Galeano" [esaten baitzen liderra gaixorik edo are hila ere egon ote zitekeen]," La metamorfosis del subcomandante Marcos"... Irakur daitezkeen kroniken artean lekukotasun berezia eskaintzen du ekitaldian konbidaturik egon zen Alejandro Reyes idazleak(" La reina del cine Roma" nobelaren egilea, besteren artean) zapatistek zabaldu duten" Adios, Subcomandante" kronikan, Marcosek paraboletan esana
|
hitz
lauagoz laburbilduz.
|
|
|
Horiek horrela, guk lotura estua ikusi izan diogu, euskalgintzako ordezkari batek baino gehiagok erabili izan duen Gramscik hedatutako hegemonia (Gramsci, 2007) kontzeptuarekin. Edota
|
hitz
lauagoak erabiliz, euskara nagusia den edo normalizatua dagoen eremuekin. Kontzeptu desberdinak eta bakoitzak bere ñabardurak lituzkeenak, baina dudarik ez, antzeko fenomenoa edo errealitatea deskribatzeko balioko luketenak.
|
|
|
Haren. Prière sur l. Acropole?
|
hitz
lauzko poema eskola guztietan irakurgai obligatua zen, ikasleek artaz irakurtzen eta buruz ikasten zizuten3 Oraindik berriki hona A. Duhamelek zer idatzi duen Le Point en: –On a du mal à imaginer aujourd, hui la place exceptionnelle qu, a tenue Ernest Renan dans la vie politique et intellectuelle de la France à la fin du second Empire et durant la IIIe République, dont il fut, selon Léon Daudet, «le vrai dieu»? 4 Eta Henry Laurensek Le Monde diplomatique n 2009ko abenduan. Ernest Renan a connu une immense gloire au XIXe siècle?
|
|
|
Jean Etxepare() luzaz Alduden mediku egonak, asko idatzi du kultur gaiez, politikaz gehienik arduratzen zen Escualdun Ona kazetan. Garaiko Euskal Herriko idazle handienetarik da
|
hitz
lauz, ez bada handiena. Biziki kezkatu da, euskal mintzairaz, axolatu da euskararen garbitasunaz, tradizioez, kanbiatzen ari zen munduari euskararen egokitzeaz eta Euskaltzaleen biltzarraz, Euskaltzaindiaz, idatzi du artikulu asko.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko
|
Hitza
lau haizetara
|
|
2015
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. ...ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa,
|
hitz
lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
Obra txikia utzi zigun Ibai-Ertzek, eta dagoeneko ez du lan berririk sortuko, duela urte eta erdi hil baitzen, Itsasondon, 78 urte zituela. Bertso jarriek eman zioten garai batean ospe pixka bat, Euskaltzaindiaren bertso-paper sariketa 1962an irabazita; geroztik beste hainbat sorta ere asmatu zituen, baina
|
hitz
lauzko lanak nabarmendu nahiko nituzke nik hemen: artikulu sail bat idazten hasi zen Jexux Lete lanetik erretiroa hartutakoan, Orrela ziran gauzak izeneko liburuan bildu zuena.
|
|
|
gauzak hitzez hitz eta bere horretan ulertzeko. Hortaz, lehen hurbilpen xalo horretan, horrelako zer edo zer uler lezake aurreiritzirik gabeko irakurleak, hitz neurtu bihurriak
|
hitz
lau zabar batera bihurtuta: amonaren etxera itzuli naiz gaur; hemen pasatzen nituen udak haurra nintzenean, amonari marrubiak lapurtzen eta, ikusten ninduenean oihu egiten bazidan ere; huntzaz hesitutako lorategi honetako ate aurrean nago orain, ate gorri denborak ustelduan joka, inork erantzungo didan ez jakin arren.
|
|
|
lauron erretratu bat dauka irakurleak. Etxe barne bizia?
|
hitz
lauzko idazki goxoan.
|
|
|
...sei mende inguru hasi zen garatzen literatura budistan, dakidanez, lehenengo bertsioa Pantchatantra n jaso zuten, handik, persiera eta arabiera tarteko, Calila e Dimna bildumara igaro zen; gero, La Fontaine barne, epigono asko izan ditu, azkena ZFko ipuinlari ezagun bat?, eta denbora honetan barrena kultura zein herrialde askotako autoreek landu, garatu eta nolabait aberastu izan dute testua, dela
|
hitz
lauz dela neurtuz, garaian garaiko sinesmenen ildotik eta nork bere gaitasunaren arabera. Hala ere, tamaina horretako sorkuntza ahaleginak ez du merezitako fruitua eman; bada mendez mende huts egin duen zerbait.
|
|
|
atsotitzarena egiten du, ezen ez, inguruko zarata aspergarriak bezala, are larriagoa egunotan, non mina han mitina. Demagogiarik gabe, gehiegikeria barregarririk nahiz lilura gaixorik gabe, orain eta hemen dugun mina eta zikina eman digu Otamendik,
|
hitz
lau doi, dotore eta ederraz. Azkoitiarra dirudi azpeitiar honek, hain du ongi idazten.
|