|
2000
|
|
|
Ordurako nire frantsesez
|
hitz
egiteko gaitasuna aritua zen, zeren eta erdaldun hutsbatzuk (gutxiengoa, ez pentsa) izanik, frantsesez ere aritzea komeni zen, eta berotunintzen nonbait. Kanpotik egindako galdera iruditu zitzaidan.
|
|
2001
|
|
|
filosofiak. Berak osatu behar izango du meta diskurtso edo meta narratiba berria, orori buruz
|
hitz
egiteko gaitasuna duen diskurtsoa izango da. Eta filosofoa, gai guztiei buruz trebe eta bere buruaren jabe izanik, egiazkoa eta faltsua bereizteko gaitasunaren jabe dena izango da.
|
|
2004
|
|
|
Giza entzumena ez da txinpantzeena eta beste antropoide batzuena bezalakoa. Alde hori soinu maiztasunetan gertatzen da, eta horiek garrantzitsuak dira ahozko hizkuntzako informazioa atzemateko; beraz, hominidoen entzumenaren azterketa izan daiteke
|
hitz
egiteko gaitasuna ezagutzeko zubia. Egitura bigunez osatua dagoenez, aparatu fonatzaileak ez du aztarna arkeologikorik uzten.
|
|
|
Hausnarketa horretan guztian ez zaigu zaila egingo oso egungo arazoa aurkitzea, oraindik ere eztabaida askotarako hizpide dena eta Chomskyk ere gogoan daukana Cartesian Linguistics lanean. Lan honetan, Chomskyk, Metodoari buruzko diskurtsoari begiratuz, bertako pasarte bat aipatuko du adierazteko nola Descartesengan ere aurki daitekeen formulatuta honako ideia hau, hots, gizakia animaliengandik bereizten duena bere jokaera razionala izango dela, edo gauza bera dena,
|
hitz
egiteko gaitasuna duela:
|
|
2005
|
|
|
Berehala armairuetatik ontziak, tiraderetatik aiztoak, hozkailutik barazki eta jaki ezberdinak atera eta lanean murgildu da,
|
hitz
egiteko gaitasuna galdu barik hala ere. Horrela, Ametsen familiaz galdetzen eta bereaz mintzatzen joan da.
|
|
2006
|
|
|
Atera bularkiak eta saltxitxak, eta jaten hasi nintzen, Jaungoikoari eskerrak emanez: «Eskerrik asko, Jauna, hona ekartzeagatik, ingelesez
|
hitz
egiteko gaitasunik gabe, bakarrik… baina eskerrik asko hala ere!». Eta, momentu horretan, horretan, espiritua nire baitatik irten zen, eta neure burua ikusi nuen.
|
|
|
Alegia, lengoaiaren edo hizkuntza gaitasunaren lehen funtzioa, eta denetan garrantzitsuena? pentsamenduaren mekanismoa edo euskarria izatea da; horren ondoren etorriko da
|
hitz
egiteko gaitasuna eta hizkuntzak gertaera sozial gisa duen funtzioa. Teoria horrek, ordea, errealitate osoa azaltzeko ez digu balio, bai baitira pentsatu gabe hitz egiten duten gizakiak, ez gutxi gainera.
|
|
|
Hautespen naturalean beste norbait gailendu balitz? Adibidez, soilik etorkizunaz
|
hitz
egiteko gaitasuna duen gizakia gailendu balitz, iraganaz hitz egiteko egitura sintaktikorik gabeko gizakia gailendu balitz. Hala izan balitz, agian ezinen genuke iragana edozein gauza justifikatzeko erabili, eta ez litzateke batere txarra izanen.
|
|
2007
|
|
|
Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan. Aldiz, umeekin
|
hitz
egiteko gaitasun nahikoa izan dezakete guraso batek edo biek, baina ez hizkuntza erregistro edota egoera guztietan hizkuntza hori baliatzeko bezainbeste; halakoetan ere, etxeetako erabileraren joera kontrajarria (etxekoan beherantz eta seme alabekin gorantz) ez litzateke motibazio faltagatik gertatuko.
|
|
|
Ordurako nire frantsesez
|
hitz
egiteko gaitasuna aritua zen, zeren eta erdaldunhuts batzuk (gutxiengoa, ez pentsa) izanik, frantsesez ere aritzea komeni zen, etaberotu nintzen nonbait. Kanpotik egindako galdera iruditu zitzaidan.
|
|
|
beste pertsonen ezaugarriei buruzko ikerketak oinarritzen direlahaurrek horiei buruz egiten dituzten deskribapenetan. Adin horretako haurrek ezdute
|
hitz
egiteko gaitasunik, eta, ondorioz, ez dute beste pertsonak deskribatzekogaitasunik ere. Hala, ikertzaileek ez dituzte sartu beren laginetan oraindikmintzamena garatu ez duten haurrak.
|
|
|
Beti pentsatu da eztabaida klasikoa zela, Grezia klasikoan, balizko demokrazia ulertzeko irizpideen azpiko oinarrizkoenetako bat. Gizakiaren
|
hitz
egiteko gaitasunak, polis delakoaren baitan sortutako gatazkak bideratzeko modu bat eskaini zien greziarrei. Alderdi horretatik begiratuta, eztabaidak eta argumentazioak badute jarduera diktatorialak eta tiranikoak ez duten zerbait:
|
|
|
Azken urtetan itxaropen izpirik egon bada, J. F. Kennedyk eta N. S. Khrustxevek lotura telefoniko zuzena jartzea adostu zutenekoa da, ze horrek adierazten zuen prest zeudela —ezer kanpora atera aurretik— elkarrekin hitz egiteko. Azken batean, giza arrazoimena nolabait ezaugarritua dago —pasio itsu zakarrarekin alderatuz— elkarrekin hitz egiteko eta nork bere buruarekin
|
hitz
egiteko gaitasun gisa.
|
|
|
Hasteko zera esango dugu Valverderekin batera: "
|
Hitz
egiteko gaitasunak —eta ez hainbeste geure burua ‘animalia razional’ edo ‘homo sapiens sapiens’ bezala definitzeak— egiten gaitu giza izaki" 111 Aristotelesek berak ere argi zuen hori, hain zuzen gizakiaren berezitasun nagusia —bestelako izaki bizidunekin alderatuz— gizakiak berak berezkoa duen logos delakoan ikusten baitzuen, zeinak aldi berean —... Kontua da, hizkuntzari esker bakarrik dela gizakia gai" estimulu erantzun" eskema hutsetik alde egiteko edo, bestela esanda, bere erreakzio instintibo primarioenak askatasunez kontrolatzeko.
|
|
|
Horregatik dio Heideggerrek: "
|
Hitz
egiteko gaitasuna ez da gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat. Hitz egiteko gaitasunak gizakia gizaki bezala ezaugarritzen du" 113 Gizakiaren izaera linguistikoaz jarduteak, bestela eta aldi berean, hizkuntzaren izaera gizatiarraz hitz egitera garamatza, eta, horrekin, hizkuntzaren beraren ikuskera gramatikal hutsarekin haustera edota beraren kontzepzio formal soiletik urruntzera.
|
|
|
" Hitz egiteko gaitasuna ez da gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat.
|
Hitz
egiteko gaitasunak gizakia gizaki bezala ezaugarritzen du" 113 Gizakiaren izaera linguistikoaz jarduteak, bestela eta aldi berean, hizkuntzaren izaera gizatiarraz hitz egitera garamatza, eta, horrekin, hizkuntzaren beraren ikuskera gramatikal hutsarekin haustera edota beraren kontzepzio formal soiletik urruntzera. Zentzu honetan, ezinbestean aipatu behar dugu Humboldt, zeinak lehen aldiz hizkuntzaren esentzia gizakiaren hitz egite errealean kokatzen duen:
|
|
2008
|
|
|
Zerk ematen digu
|
hitz
egiteko gaitasuna?
|
|
|
|
Hitz
egiteko gaitasuna genetikoa da. Gizakia bazara hizkuntza gertatuko zaizu.
|
|
|
Behin gaitasuna izanda, esposizioa behar duzu, inor ez baita jaio hitz egiten jakinda.
|
Hitz
egiteko gaitasunaren zatitxoak bai ikusten ditugu beste espezie batzuetan, txori kantarietan adibidez, baina gaitasun osoa gizakiok baino ez daukagu.
|
|
|
Orain arte euskararen hizkuntza gaitasuna zentzu hertsian hartu dugu aintzat, baina hizkuntzaren transmisio prozesuari begira garrantzitsua da hizkuntza gaitasun erlatiboa ere kontuan hartzea. Kontzeptu horrek, euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasunaz edo gaitasun ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du. Horrek berekin dakar, praktikan, etxean normalean hitz egiten den hizkuntza bata ala bestea (edo biak) izatea eta, ondorioz, seme alabek ikasiko duten hizkuntza ere horixe bera izatea.
|
|
|
Sar gaitezen, bada, gai erakargarri horretan. Gaur badakigu gene jakin batek (FOXP2 geneak) nolabaiteko eragina duela
|
hitz
egiteko gaitasunean. Nola iritsi ziren, ordea, gene horretaraino?
|
|
|
– Hala,
|
hitz
egiteko gaitasuna galdutako helduek kalteturik izaten dituzte garuneko eremu batzuk; hain zuzen ere, afasia mugikorra dutenek bekokiko ezkerraldeko 3 zirkunboluzioko lesioa (Brocaren eremua) izaten dute.
|
|
|
Wernickeren (1876) afasia dutenengan, galdu egiten da ulermena.
|
Hitz
egiteko gaitasuna badute pertsona horiek, baina ezin izaten dute hizkuntza ulertu. Afasia jasotzailea edo afasia jariakorra dutela esaten da.
|
|
|
Datuen arabera, 17 hilabete bete arte azpiatal honetako bost aukeretatik bi egiten dituzte; 23 hilabeterekin, ostera, lau. Hazkundea, beraz, 18 bitarteko tartean gertatzen da eta 23 hilabetetik aurrera puntuazioak egonkortu egiten dira, ia haur guztiek erakusten baitute aurrean ez dagoen zerbaiti buruz
|
hitz
egiteko gaitasuna. Hizkuntzaren erabileraren estatistiko deskribatzaileak 4.23 taulan bildu dira.
|
|
|
FOXP2 geneak ere hizpidea eman du azken urteetan.
|
Hitz
egiteko gaitasunarekin erlazionaturik dagoen gene horrek baditu bi mutazio bereizgarri gure leinuan finkatu egin direnak. Kasu honetan hasi dira dagoeneko aldaketa horien ikasketaren hurrengo pausoarekin, hots, gure leinuak dituen 7 milioi urte horietan zehar aldaketaren data zehatza kokatzen.
|
|
|
Hizkuntzekin lotura ez duten irakasgai guztiak euskaraz izan lirateke, eta, neurri horiek abian hartzeko, aurrekontua zehaztu litzateke. Horretaz gain, lehen ebaluazioa aurreratzeko proposamena egin dute, ikasleek euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna neurtzeko.
|
|
2009
|
|
|
Hemen bete betean sartuko litzateke hitzarmena.Prest al da Kutxa erronkari aurre egiteko. Bai, momentu honetan Kutxaren helburua da hizkuntzaren normalizazioan ahalik eta txanpa fuerteena egiteko. Gipuzkoan belaunaldi berriak datozen heinean motibazioaz gain
|
hitz
egiteko gaitasuna duten elebidunen kopurua gora doa. Pentsatzen dut, erabiltzaile elebidun potentzial horietatik portzentaje bat aktibatu egingo dela, eta ez huskeri bat.
|
|
|
Orain esna dago, orain ez. Hitz egin nahi izan du,
|
hitz
egiteko gaitasuna zer zen gogoratzen zuenean behintzat. Anbulantzian, momentu baten.
|
|
|
Horrek hizketarako gaitasuna erabat ez garatzea galarazten du. Aldiz, amagandiko edoskitzaroan, haurrak ahoko, aurpegiko eta mihiko muskulu guztiak erabiltzen ditu, eta
|
hitz
egiteko gaitasun hobea lortzen du. Aurreko azterketek erakutsi zuten bularra ematea onuragarria dela arnasketa koordinatuan, irenstean eta hizketaren artikulazioan.
|
|
|
Gene hori mintzamenarekin eta hizkuntzarekin lotuta dago. Paaboren ustez, ez dago arrazoirik Neanderthalgo gizakiak guk bezala
|
hitz
egiteko gaitasunik ez zuela pentsatzeko. Baina zientzialariaren arabera, mintzamenarekin lotutako beste hainbat gene daude, eta horien ikerketa falta da.
|
|
|
Alde batetik, gaitasun transbertsalak daude, orokorrak; adibidez, taldean lan egiteko edo jendaurrean
|
hitz
egiteko gaitasunak. Bestetik, gradu bakoitzaren araberako gaitasunak ere egongo dira.
|
|
|
Irakaslearen eta ikasleen arteko harremana da filmaren ardatz: Irudi horietatik sortu zen batak besteari
|
hitz
egiteko gaitasuna ez duten bi belaunaldiren historia.
|
|
2010
|
|
|
%5, 14 Coruñan edo %6, 29 Vigon. baina, adin tarte berean, ahozko ulermenari dagozkion ehunekoak oso altuak dira: %97, 94 Coruñan eta %98, 27 Vigon. gizarte mailan eta hirieremuetan gora egiten dugun heinean,
|
hitz
egiteko gaitasunak behera egiten duela diote estatistika guztiek; eta, alderantziz, irakurtzeko gaitasunak eta are gehiago idazteko gaitasunak, behera egiten dute gizartemailan eta landa eremuetan behera goazen heinean.
|
|
|
Gizarte mailan eta hirieremuetan gora egiten dugun heinean,
|
hitz
egiteko gaitasunak behera egiten duela diote estatistika guztiek; eta, alderantziz, irakurtzeko gaitasunak eta are gehiago idazteko gaitasunak, behera egiten dute gizarte mailan eta landa eremuetan behera goazen heinean.
|
|
|
Bartzelonako Auzitegiak zazpi urteko kartzela zigorra ezarri dio gizon bati 84 urteko ama ezindua bortxatzeagatik; emakumea gurpil aulkian dago eta
|
hitz
egiteko gaitasuna galdu du. Jazoera, bizi den zahar etxetik atera eta paseatzera eraman zuenean gertatu zen.
|
|
|
2001 urtean ikusi zuten zientzialariek FOXP2 geneak nolabaiteko lotura duela
|
hitz
egiteko gaitasunarekin. Gene horretan mutazio jakin batzuk dituzten banakoek ez dute hitz egiteko gaitasunik.
|
|
|
2001 urtean ikusi zuten zientzialariek FOXP2 geneak nolabaiteko lotura duela hitz egiteko gaitasunarekin. Gene horretan mutazio jakin batzuk dituzten banakoek ez dute
|
hitz
egiteko gaitasunik. Alabaina, ezin da esan mintzamenaren genea denik.
|
|
|
ahoz, idatziz edo bietara gaztelaniaz erosoago edo askoz erosoago egiten dute horiek. Eta badira, hainbat daturen arabera, euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasun praktikorik ez dutenak. Labur bilduz:
|
|
|
Adibidez, Ferminen kasuan «askotan hitz egokia eskuratzekozailtasuna du». Esaldi horrek adierazten du Ferminek behar duen hitzamingainaren puntan duela, hau da, bere
|
hitz
egiteko gaitasunean edo/ etaoroimenean aldaketak nozitu dituela (ikus 1.1.4 azpiatala eta 1.1.2.02.taula).
|
|
|
Zenbait ikertzailek ideia hori azpimarratu dute euren teorizazioetan. Campbellek eta Walesek, esaterako, ez dute baztertzen gizakiok jaiotzetik dugula
|
hitz
egiteko gaitasuna, Chomskyk zioen bezala, baina ingurua ere garrantzitsua dela diote:
|
|
|
Lehenengoa, bada," kongruentzia" logikoari loturiko" konpetentzia linguistiko orokorra edo jakite elokutiboa" da81:
|
hitz
egiteko gaitasuna, ezeren aurretik, gizakiaren berezko gaitasun bat da, eta, zentzu horretan, jarduera linguistikoak berak —nola edo hala— jakite logiko orokor bat aurresuposatzen du: antzinako" logos" delakoa, ere, aldi berean da" hitza" eta" arrazoimena" 82 Gizakiaren hizketak, bestela esanda," pentsamenduaren printzipio orokorrenak ezagutu" behar ditu, eta, horregatik," bi eta bi bost dira" espresioa, adibidez, inkongruentea da hizkuntza guztietan83 Horretaz gain ere, giza hizketak eduki behar du" gauzei buruzko ezagutza orokor bat", eta horrek argitzen du zergatik" bost fonema jan ditut" bezalako espresio batek edonolako hizkuntzatan kongruentziarik ez duen84 Konpetentzia linguistiko orokor horrek, beraz," errealitate edo objektu estralinguistiko" bati egiten dio nahitaez" erreferentzia" 85.
|
|
2011
|
|
|
Eta noski, administrazio horren kanporako proiekzioa ere erdaraz egingo da, normalean hedabideetan arituko direnak, beste erakunde eta enpresa batzuekin batzartuko direnak eta erakundearen izenean han eta hemen agerraldiak egingo dituztenak kargu politikoak baitira. . Euskaraz jakite hutsak ez dakar erabilera, noski, baina ezinbesteko baldintza da, eta gaurkoan gaitasunean bakarrik zentratuko gara?. Hemen posible da hiri bateko alkatea edo gobernu bateko presidentea edo lehendakaria izatea bertako hizkuntzak ezagutu gabe, bertako biztanleen hizkuntzak ezagutu gabe, herritarrari bere hizkuntzan
|
hitz
egiteko gaitasunik izan gabe. Posible da diputatua edo zinegotzia izatea euskara ikasteko derrigortasun datarik izan gabe.
|
|
|
Badira testuinguruak non galegoz natural natural egiten den eta giro horietan deseroso sentitzen da gaztelania hiztuna. Galegoz
|
hitz
egiteko gaitasunik ez izatea ia ia ezintasun moduan ulertzeraino. Nik banuen giro horietan integratzeko gogoa.
|
|
|
Edonola ere, azken urtetotan genetikak ekarpen handiak egin ditu, eta emaitza batzuek aparteko oihartzuna izan dute, nahiz eta, batzuetan, ez diren erabakigarriak izan. Adibidez, FOXP2 genearen gure aldaera berbera zutela frogatzeak neandertalen
|
hitz
egiteko gaitasunari buruzko eztabaida berpiztu zuen.
|
|
|
–Bertan goxo, bertan goxo?. Lamiei ere
|
hitz
egiteko gaitasuna emango zaie, eta ondoren gizakiei, eta gizakiak ekarriko du gezurra. Narratzailea berriz, Kalabazaren satelite izatera kondenatua dago, akelarretik bueltan esamoldea nahasi zuenetik:
|
|
|
–
|
Hitz
egiteko gaitasuna genetikoa da. Gizakia bazara hizkuntza gertatuko zaizu.
|
|
|
Behin gaitasuna izanda, esposizioa behar duzu, inor ez baita jaio hitz egiten jakinda.
|
Hitz
egiteko gaitasunaren zatitxoak bai ikusten ditugu beste espezie batzuetan, txori kantarietan adibidez, baina gaitasun osoa gizakiok baino ez daukagu?. Itziar Laka,. Umeen burmuinean hizkuntzak ikasteko topea ez dugu ezagutzen?, Argia,.
|
|
2012
|
|
|
Ezer ez dago errealitatetik harago; euskararen aldekoa ez denean, gaztelaniaren hegemoniaren aldekoa da hizkuntza politika. Euskara ez dakien kontseilaria hautatzea hizkuntza politika da, 3 urte pasata jario onargarriz
|
hitz
egiteko gaitasunik ez duen lehendakari bat izatea ere hizkuntza politika da, eta, adibidez, euskalduntzen ez duten irakastereduak indarrean edukitzea, horrela legea betetzen ez dela jakinda, hori ere, hizkuntza politika da. Merkataritza jarduneko gaiak ezin ditu Administrazioak arautu, alor pertsonen artekoak dira eta.
|
|
|
Ohikoa da eremu erdaldunetan. Askotan badute euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna, baina hala egiteko ohiturarik ez. Hala ere, erdal giroan egindako saioek xarma badutela uste du, eta Bizkaiko Igorreko eta Santurtziko ikuskizunekin gogoratu da:
|
|
|
Barneko pentsamendu eta premien berri ematea ezinezkoa zitzaion Lourdes Arrietari; jaiotzetiko arazo batek gorputzeko mugimenduak koordinatzea eta hitz egitea galarazten dio. Mentxu ahizpa problema berarekin jaio zen, eta
|
hitz
egiteko gaitasuna baduen arren, apenas ahoskatu dezakeen, baina ez dute etsi eta elkar ulertzeko modua sortu dute: Arrieta metodoa.
|
|
|
Washingtonen egindako Neurozientzien Kongresuan, FOXP2 geneari buruzko ikerketa bat nabarmendu da. Berez, saguetan egindako ikerketa bat da, baina ondorioak pertsonen bereizgarrietako batekin lotuta daude,
|
hitz
egiteko gaitasunarekin, alegia. Izan ere, sagu horiek FOXP2 genea mutatuta zuten, gizakienaren berdina izan zedin, eta ikusi dute sagu
|
|
|
Washingtonen egindako Neurozientzien Kongresuan, FOXP2 geneari buruzko ikerketa bat nabarmendu da. Berez, saguetan egindako ikerketa bat da, baina ondorioak pertsonen bereizgarrietako batekin lotuta daude,
|
hitz
egiteko gaitasunarekin, alegia. Izan ere, sagu horiek FOXP2 genea mutatuta zuten, gizakienaren berdina izan zedin, eta ikusi dute sagu horiek arruntek baino errazago ikasten dituztela mugimendu batzuk.
|
|
|
Tradizionalki filosofiak animalia negatiboki definitu du, alegia, beraien gaitasun ezak azpimarratu dira, gaitasunak aipatu beharrean: arrazoitzekogaitasun eza, negar egiteko gaitasun eza,
|
hitz
egiteko gaitasun eza, gezurra esatekogaitasun eza. Hau da, gizakia izaki bizidun osotu eta inteligente gisa definitzenden heinean, horri kontrajarrita animalia ahalmen gizatiar horien gabezien araberadefinitu izan da.
|
|
2013
|
|
|
Hala ere, euskara oso urrun dago egoera normalizatu batetik, eta oraindik ahula da oso, maila askotan. Esate baterako, populazioaren %50, 6k ez du euskaraz hitz egiten EAEn, eta %32 elebidun pasiboak dira, hau da, euskara ulertzen duten arren, ez dute
|
hitz
egiteko gaitasunik (Eusko Jaurlaritza 2012). Euskararen ahulezia erakusten duen beste datu bat da euskararen kaleko erabilera ez igotzea ezagutzaren mailaren proportzioan (Soziolinguistika Klusterra 2012).
|
|
|
Hamazazpi urte dituela berarekin dantzan ari diren mutilei zerbait kontatzeko erregutzen dio amak, edozer gauza, baina berari ez zaio ezer ateratzen.
|
Hitz
egiteko gaitasunik ezak frustratuta, pianoa ikasten hasten da Parisen maisu entzutetsuekin. Ez du inolako eragozpenik, baina jendearen aurrean jo behar duenean blokeatu egiten da.
|
|
|
Ordea, bazuen beste gazte askorengandik bereizten zuen ezaugarri bat:
|
hitz
egiteko gaitasun handia. «Gonbidatuak edo kanpoko jendea etxera etortzen zenean, gozatu egiten zuen.
|
|
|
Haurrarekin
|
hitz
egiteko gaitasuna
|
|
|
Nahiz eta ikerketaren azken helburua ez izan, zati hori, berez, oso interesgarria da, 9 eta 13 urteko ikasleen ezaugarri soziolinguistikoak ezagutzeko balio baitigu: bizi diren testuingurua euskalduna den edo ez (herriko euskaldun proportzioa), haien lehen hizkuntza, hizkuntza eredua,
|
hitz
egiteko gaitasun erlatiboa, hizkuntzekiko atxikimendua, hizkuntzen erabilera familian... Luzea da informazio zerrenda, eta oso baliagarria gaur egungo gazteen errealitate soziolinguistikoa zein den ezagutzeko.
|
|
2014
|
|
|
Hizkuntza adierazle nagusiak aldatu egin dira: euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna, euskararen erabilera eta euskararekiko jarrera. 1992an, Lasarte Orian gazteen %43 zen euskaraz nahiko ongi edo oso ongi hitz egiteko gai.
|
|
|
Hori ez zen gakoa. Gakoa zen izaki dohatsua zela, eta haren dohain guztietatik gehien nabarmentzen zena, egiazko agerraldiaren sentsazioa ematen zuena, haren
|
hitz
egiteko gaitasuna zela, haren berbak, mintzamenaren dohain liluragarria, argigarria, goragarriena eta arbuiagarriena, argi isuri taupakaria, edo barrenezinezko ilunpeen bihotzetiko jario gezurtaria.
|
|
|
Haurrak lehen hitza esaten duen unetik aurrera, beraren
|
hitz
egiteko gaitasuna azkar garatzen da. Batez beste, 18 hilabeteko haur batek 50 hitz esan ditzake, eta, bi urteetan, haur batek 200 bat hitz erabiltzen ditu.
|
|
|
haluzinazio hipnagogikoak edo hipnoponpikoak, hau da, lo hartzean edo esnatzean gertatzen diren esperientzia bizi eta beldurgarriak, ikusmeneko nahiz entzumeneko osagaiak edo mugimenezko sentipenak dituztenak; haluzinazio horiekin batera, loaldiko paralisia agertzen da: giharren borondatezko mugimenduak desagertzen dira; hau da, lo hartzeko edo esnatzeko unean erabat paralizatua gelditzen da, mugitzeko edo
|
hitz
egiteko gaitasunik gabe.
|
|
|
Horrela, parte hartzearen eta deliberazioaren aldeko argudioetan topatzen dugun ideietako bat honakoa da: " parte hartzearen bidez, ahotsa ez duen norbanakoak
|
hitz
egiteko gaitasuna izango du", alegia, subalternoak edo zapalduak hitz egiteko gaitasuna izango du. Baina, Gayatri Spivak ek esaten zuen bezala, subalternoak ez dio subalterno izateari utziko horren erraz, ez duelako hizkuntza jarrera sozial sasi unibertsal horren habitus a (Spivak, 2003).
|
|
|
Horrela, parte hartzearen eta deliberazioaren aldeko argudioetan topatzen dugun ideietako bat honakoa da: " parte hartzearen bidez, ahotsa ez duen norbanakoak hitz egiteko gaitasuna izango du", alegia, subalternoak edo zapalduak
|
hitz
egiteko gaitasuna izango du. Baina, Gayatri Spivak ek esaten zuen bezala, subalternoak ez dio subalterno izateari utziko horren erraz, ez duelako hizkuntza jarrera sozial sasi unibertsal horren habitus a (Spivak, 2003).
|
|
|
Aitak urtuta zekartzan begiak, adiskideak agurtzen zituen
|
hitz
egiteko gaitasunik gabe, kokotsa dardara batean. Hau eta bestea besarkatu zituen.
|
|
|
Maiatzeko lehen igandean ikastolaren festa izango zen, Herri Urrats. Irratietan transmititzeko iragarkia grabatzeko eskaria egin zieten Xabiri eta Nagoreri, ez
|
hitz
egiteko gaitasun berezia zeukatelako, baizik eta" hiru hizkuntzetan" jardun zezaketelako: frantsesez, euskaraz eta gaztelaniaz.
|
|
2015
|
|
|
Esate baterako: lehen ez bezala, bilera batzuk euskaraz egiten dira, ulermena bermatuta, nahiz eta baten batek
|
hitz
egiteko gaitasun nahikoa ez izan; langile batzuk lekuz aldatu dituzte; langile berriek euskararen presentzia areagotu dute; Jauregiko sarrerako zinpekoek euskaraz egiten dute. Irudi orokorra ona da, dena den, departamentu batzuetan, zenbat eta harreman handiagoa izan orduan eta nabariagoak dira hutsuneak.
|
|
|
Hauek dira helburuak: babes juridiko handiagoa, lege estaldura, herritarren aintzatespena eta herri administrazioekin
|
hitz
egiteko gaitasuna. Gainera, joan den abenduan mezenasgoaren aldeko zerga pizgarrien erreforma onartu zen, eta emaileek har ditzaketen kenkariak gehitu egin ziren.
|
|
|
Ikastaroak 80 euro balioko ditu baina Laudioko ekintzaileentzako doako 10 plaza erreserbatuko dituzte. Ikastaroa jendaurrean
|
hitz
egiteko gaitasuna hobetu nahi duen orori irekia dago.
|
|
2016
|
|
|
Gaur egun, Odietako biztanleen %60 gutxi gorabehera euskaldunak direla uste du Ibarrak, baina gehienek ez dakite bertakoa. " Zaharrez gain, baten bat esaldi batzuk edo lau hitz esateko gai da, baina ez du behar bezala
|
hitz
egiteko gaitasuna". Hain justu ere, euskara ezagutzera eta erabiltzera gonbidatzea du helburu liburuak.
|
|
|
Egile batzuek diote bizitzako azken 15 urteak depresioak jota eman zituela Swiftek. Beste batzuen ustez 1738an hasi zen gaixotasun seinaleak ematen eta 1742an enbolia batek
|
hitz
egiteko gaitasuna eta gainerako buru ahalmenak galtzea eragin omen zion. Kontua da haren beldurrik handiena, ahalmen mentalen urritasuna, gauzatu zela, eta gaztaroan idatzitako zerrenda ganoraz betetzeko aukerarik ez zuela izan.
|
|
|
Erabat demostratuta dago, gerora ere gaztelaniaz
|
hitz
egiteko gaitasuna izango dutela. Batetik, haurrak direnetik hitz egiteko gaitasun minimoa dutelako; eta, bestetik, hainbat iturritatik gaztelania jasotzen dutelako:
|
|
|
Erabat demostratuta dago, gerora ere gaztelaniaz hitz egiteko gaitasuna izango dutela. Batetik, haurrak direnetik
|
hitz
egiteko gaitasun minimoa dutelako; eta, bestetik, hainbat iturritatik gaztelania jasotzen dutelako: eskolan, telebista, internet...
|
|
|
• Euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna (ongi, nahiko ongi, zertxobait, hitz batzuk, ezer ez).
|
|
|
• Gaztelaniaz/ frantsesez
|
hitz
egiteko gaitasuna (ongi, nahiko ongi, zertxobait, hitz batzuk, ezer ez).
|
|
|
Bizitzako lehenbiziko urtea bete eta atxikimendu lotura sendo ezarri ondoren, atxikimendu figurengandik independentzia lortzen hasten da haurtxoa, mugitzeko eta
|
hitz
egiteko gaitasunen eta adimen gaitasunen bidez. Prozesu hori gatazkatsua izan ohi da beti, zeren tirabirak izaten baitira lehentasunei dagokienez. Horregatik, haurtxoak aurrera zein atzera egiteko joera erakusten du prozesu horretan.
|
|
|
Prozesu hau haurtxoaren ingurunearekin estuki lotuta dago; kultura eta ohiturekin erlazionatuta dago: hasieran, emozioak adierazteko era familia inguruneak modulatzen du, baina, gaur egungo gizartean, eskolak ere eginkizun handia du prozesu honetan; gero, adinkideekin batera modulatzen da, haurrak
|
hitz
egiteko gaitasuna lortutakoan (hizkuntza emozioak adierazteko baliabide berria da orduan).
|
|
|
Jakiri 216 uztaila urria 2016 ez baita existitzen. Izatekotan,
|
hitz
egiteko gaitasuna garatu ez duten pertsonak dira, eta ez mundura mutu jaiotakoak.
|
|
2017
|
|
|
Urriaren 2tik aurrera gizarte ahaldundu bat izango dute, erabakitzeko eskubideari buruz normaltasun osoz
|
hitz
egiteko gaitasuna izango duena; bere etorkizun politikoa erabaki nahi duen gizartea. Emaitza edozein dela ere, Espainian dauden herri eta nazioen auzia ulertzeko moduak aldatuko dira.
|
|
|
Euskara erabiltzea esaten dugunean bi modu ditugu gogoan: batetik, hitz eginez, eta bestetik,
|
hitz
egiteko gaitasunik ez duenak dakiena berari euskaraz egitera gonbidatuta. Euskarazko komunikazioa bermatu nahi dugu, baina horrek ez du esan nahi elkarrizketa beti elebakarra izango denik, elkarrizketak elebidunak ere izan daitezke, ulermena bermatuta dagoen heinean.
|
|
|
Nire arbasoak irlanderaz mintzo ziren/ Irlanderaz hitz egiten zuen nik uste maparen bat begiratu nuen eta pentsatu nuen bertako biztanleen erdiak edo[...] irlanderaz zekiela uste dut 1901 edo 1911n argitaratutako inkesta batean eta tartean ere baziren irlanderaz
|
hitz
egiteko gaitasunari buruzko galderak eta uste dut 1911n idatzi zela eh[...] nire aitonak irlanderaz zekien/ hogei bat urte izango zituen urte hartan eta[...] [inkesta] horretan idatzi zen nire birraitonak eta haren emazteak irlanderaz zekitela beraz[...] ingelesez eta irlanderaz zekiten[...] nire aitak errespetu handia izan du beti irlanderarekiko eta hezkuntzarekiko eta esan ohi zidan irakasle i...
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik hizkuntza praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila edo brocaren mapak, esaterako). eta zientziaren eskutik, euskalgintzak berak ekin zion euskaldunak eta euskararen erabilera zenbatzeari. hasierako lanek berdintzen zuten euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna, hitz egitea eta euskalduna izatea. hirurak nahasten zituzten, hau da, herrikategoriak bere egin zituzten, gehienetan" euskaldun" etiketaz laburturik7 geroago, 70 hamarkadan, ezagutza gaitasunari gehitu zioten bai erabilera, bai jarrera ere (Juaristi, 2013: 51). horrenbestez, estatu administrazioek egin ez zuten lana, herri ekimenez eginda zegoelarik hasi ziren ikerketa soziolinguistikoak. kategoriak definituta zituzten hiztunek beraiek:
|
|
|
Hasierako lanek berdintzen zuten euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna, hitz egitea eta euskalduna izatea.
|
|
|
Librekanbismoaren aldekoa zara eta protekzionismoak kolonietan egiten duen kaltea azal diezaiekezu. Zuek guztiek badaukazue
|
hitz
egiteko gaitasuna; nik ez, tamalez. Zurekin zorretan egongo naiz betiko.
|
|
|
Ezagutza.Idazlearen alderdi bat? Jendearekin
|
hitz
egiteko gaitasuna, errespetua eta lana.Nori buruzko dokumentala egingo zenuke. Elkano.
|
|
|
182?
|
Hitz
egiteko gaitasuna ez da gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat. Hitz egiteko gaitasunak gizakia gizaki bezala ezaugarritzen du?.
|
|
|
182. Hitz egiteko gaitasuna ez da gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat.
|
Hitz
egiteko gaitasunak gizakia gizaki bezala ezaugarritzen du?. Martin Heidegger in Iñaki Zabaleta Gorrotxategi, Paideia eta hizkuntza:
|
|
|
Keinu sistema landua izan zitekeen posibilitate bat, mutuek erabiltzen dutenaren antzekoa. Halako sistema zuten herrien biziraupena besteenak baino segurtatuagoa izango zen eta honek, denborarekin,
|
hitz
egiteko gaitasunak eskatzen dituen ahalmen intelektualak ere garatuko zituen. Harrizko tresnen erabilerak eta hizkuntza ikasteak zerikusirik dutela ere pentsatzen da, bi ikasketak garunaren toki berean kokatzen baitira.
|
|
|
Durangoko kaleetan %22, 7 k euskaraz dihardu. Euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasuna herritarren %48, 9 k duela kontutan hartuta, dakitenen ia erdiak badarabilela dirudi.
|
|
2018
|
|
|
Lehen aipatutako kanpainaz gain,' e' letra duen ikurraz identifikatzeko aukera ere eman zaie osasun arloko langileei eta erabiltzaile nahiz profesionalek" oso erantzun positiboa" eman dutela azaldu du Osakidetzak Euskara Planaren tarteko balorazio txostenean. Txostenean agertzen denez baina, profesional kopuru handi batek' e' etiketa jartzeari muzin egin dio, beldurra, naturaltasun falta edo egokitasunez
|
hitz
egiteko gaitasun eza argudiatuta. Horretaz gain, badira lehen agurrean euskaraz egin nahi ez duten profesionalak eta horren ondorioz, eta Osakidetzako Euskara Planak dioen moduan, erantzuna euskaraz jasoz gero elkarrizketa hizkuntza berean jarraitzeko gogorik ez duten profesionalak ere.
|
|
|
Bilakaera hori euskaldunen hazkundeari esker gertatu da nagusiki. Hau da, erabilerak gora egin du euskaraz ondo
|
hitz
egiteko gaitasuna dutenak gero eta gehiago direlako. Kontua da bata eta bestea ez direla neurri berean hazten ari.
|
|
|
euskaldun berrien multzoa. Euskaldun berriek euskaraz ondo
|
hitz
egiteko gaitasuna dute eta euskara ez den edo ez diren hizkuntzak dituzte lehen hizkuntza. Gaur egun, euskaldun berrien artean nagusi dira eremu erdaldunetan bizi direnak eta erdaraz erraztasun handiagoa dutenak.
|
|
|
Izan ere, harreman hizkuntza gaztelaniaz abiatuz gero, ondoren aldatzea ez da erraza izaten. 3 Euskaraz
|
hitz
egiteko gaitasun mailak zeresan handia du hiztunak euskaraz hitz egin dezan. Ez da soilik gaitasun formala behar dena; hiztunak behar dituen erregistro guztietan erabiltzeko egokia izan behar du ikasi duen hizkuntzak, esate baterako, hurbileko elkarrizketetarako.
|
|
|
Beraz, oso era nabarmenean bete da" hizkuntza simetriarako" printzipioa. Eta hori horrela gertatu da belarripresten %91, 6k euskaraz" ongi" edo" nahiko ongi"
|
hitz
egiteko gaitasuna zuelako, eta hortaz, ez zuen gaitasun arazo handirik ahobizien hizkuntzara moldatzeko. Bestela esanda:
|
|
|
" nahiko ongi"
|
hitz
egiteko gaitasuna zuelako. kanpotik etorri behar izaten du norberarentzat beharrezkoa den bultzadak, indarrak, ekimenak eta babesak.
|
|
|
Izatez, Wittigentzat «emakumeen» xede politikoa izan behar da subjektu hiztun absolutu bat postulatzea, eta xede hori lortuz gero, «emakumeen» kategoria bera aienatuko da guztiz. Emakume batek ezin du lehen pertsonako «ni» erabili, emakumea den aldetik hiztun «partikularra» delako (erlatiboa, interesduna, lerratua), eta «ni» esateak aurresuposatzen duelako gizaki unibertsalaren izenean eta gizaki unibertsal gisa
|
hitz
egiteko gaitasuna. Hori «ezin pentsatuzkoa da subjektu erlatibo batentzat, subjektu erlatibo bat ezin baita mintzatu inolaz ere».
|
|
|
Konparaketak txarrak dira, baina gurasoak beti daude adin bereko umeak elkarren artean alderatzen. Orduan sortzen dira haurren
|
hitz
egiteko gaitasunaren inguruko kezkak. Pediatrara doazenean honek esaten die lasai egoteko, baina kezkak hor jarraitzen du.
|
|
|
Ekimenak irauten duen hamaika egunetan, dakienari berarekin euskaraz aritzeko gonbitea egingo dion pertsona da belarriprest, berak euskaraz zein erdaraz erantzun arren. Euskara ulertzea da gutxieneko baldintza, baina hitz egiteko gaitasunari dagokionez,
|
hitz
egiteko gaitasun txikia duten pertsonak eta oso ondo moldatzen direnak izan daitezke.
|
|
|
Ekimenak irauten duen hamaika egunetan, dakienari berarekin euskaraz aritzeko gonbitea egingo dion pertsona da belarriprest, berak euskaraz zein erdaraz erantzun arren. Euskara ulertzea da gutxieneko baldintza, baina
|
hitz
egiteko gaitasunari dagokionez, hitz egiteko gaitasun txikia duten pertsonak eta oso ondo moldatzen direnak izan daitezke.
|
|
2019
|
|
|
Bi eratako bilatu dira. Batetik, euskaraz jakin eta
|
hitz
egiteko gaitasuna zeukatenak; bestetik, euskaraz ulertu bai, baina hitz egiteko zailtasunak zituzten herritarrak. helburua bat bera denentzat: beren eguneroko hizkuntza ohitura bat, gutxienez, aldatzea.
|