|
2001
|
|
|
Gu erdialdeko epel horietakoak gaituzu, besterik baino gehiago, eta hala ere ez dugu erraz jendea pozik edukitzen. Behin, bihotzeko harpidedun batek bidali zigun halako
|
hitz
andana luze eta beldurgarria, idazpuru honexekin: " Euskera gaxoa aberastu ta jantzitzeko, Eganek Euskaltzaindiari eskeintzen dion itz errezkada".
|
|
2005
|
|
|
Baso sutea eta uda bereiztezineko
|
hitz
andana bilakatu da.
|
|
|
J. Etxeparek Hiriart Urrutiren hitzordena eta estiloaren gako batzuk atzeman zituen. Esaterako, batzuetan hondarrera esaldi, paragrafo nahiz tes tuaren azkenera jaurtikitzen zuela sartu nahi zuen pindarra eta noiztenka ira kurlea
|
hitz
andanak ulertu nahian ibilarazten zuela, gogoa dilindan, bainan asmatu nahiarekin ernatua uzten zautzula, irriz; gogomenen jauzte lillura garriaz Hiriart Urruti nagusi zaiola Adémari ere esaten digu?. Hona hemen adibide bat, Beribil artikulukoa, non hitza eta silaba ustekabean moztuz gogomenen jauzte lilluragarri hori gertatzen den:
|
|
|
Ahopaldi nasaiak zituen laketenik; sekula kasik ez biga, datxikola, josturaz berdin. Batzutan bospasei alditaraino hatsa artetan hartuz, eta zu begia zabalik hari beha, ondarre rat aurdikitzen zuela sartu nahi zautzun pindarra; bertze batzuetan dena mami, eraskitza eraskitzari jarraikaraziz joriki, burua eztiki joaren ariaz, betetzen zautzula eta argitzen; noiztenka pilota batzu bezala
|
hitz
andana bat erainik, xingilika heien artean ibilarazirik, gogoa dilindan, bainan asmatu nahiarekin ernatua uzten zautzula, irriz. O.
|
|
|
Gero Hiriart Urrutiren prosak erritmo harrigarria du, perpaus,
|
hitz
andana eta hitz luzeago eta laburragoen aldizkatzeak, eta, beraz, etenek sorta razia; edo perpaus barneko eta perpausen arteko hitzordenaren antolaketak (perpaus osagaien higikortasuna, kola luzeago eta laburragoak, egitura para taktikoak, egitura simetriko eta disimetrikoen txandakatzea). Bai eta hitz andana neurtu errimatuetan ere, edo esamolde egin biribiletan, hoskidetzak eta neurkerak, esanahiarekin jokatuz, sortua.
|
|
|
Gero Hiriart Urrutiren prosak erritmo harrigarria du, perpaus, hitz andana eta hitz luzeago eta laburragoen aldizkatzeak, eta, beraz, etenek sorta razia; edo perpaus barneko eta perpausen arteko hitzordenaren antolaketak (perpaus osagaien higikortasuna, kola luzeago eta laburragoak, egitura para taktikoak, egitura simetriko eta disimetrikoen txandakatzea). Bai eta
|
hitz
andana neurtu errimatuetan ere, edo esamolde egin biribiletan, hoskidetzak eta neurkerak, esanahiarekin jokatuz, sortua. Erritmo mota hau ez da, halere, Axularrena bezalakoa, hedatu eta orekatua, hitz andanaka etendua baizik.
|
|
|
Ni bai ameslaria!, pentsatu nuen. Neure buruarekin egindako amets txiki eta ergelak azukrea kafesnetan bezala deseginda geratu ziren Kixmiren
|
hitz
andanaren ostean.
|
|
2007
|
|
|
Kontua da bizitzeko ezinbesteko pauso diren adar-jotzeak, ziriak eta ligatzeko zirrien etsenpluak badaudela, baina nire ustez, haserrealdietarako hiztegia falta da euskaraz. Ez dago min emateko karga semantikoa daukan
|
hitz
andanarik. Eta hori arazo bat da.
|
|
2008
|
|
|
Hiru ostikada segituan izan zen Silvaren erantzuna, hori eta jarraian bota zion amorruzko
|
hitz
andana:
|
|
|
23 Zuzenbidearen munduan antzeko esanahia duten
|
hitz
andanak ditugu; gaztelaniari dagokionez, hor daude, besteak
|
|
|
–Mitxelenak?
|
hitz
andana, izendatu zituenak oso osorik?
|
|
|
hots, elkartearen bigarren osagaia (mugakizuna) talde, > sail, > andana, > multzo, > sorta, jende92.. lexema duten elkarteekin: ikasle taldea, > arto saila, >
|
hitz
andana, > r multzoa, > liburu sorta, > ontzi jendea> eta abar. Antz handia dute batzuek eta besteek, hainbat aldetatik begiratuta.
|
|
2009
|
|
|
hizkuntza borroka, glotofagia, hizkuntza soziologia, soziolinguistika, glotopolitika, hizkuntza plangintza...
|
Hitz
andana oso bat gizartehizkuntzaren inguruan". BAT 1, 9 or.
|
|
|
Lehenago, ordea, kantazaharretan esaterako, bertsoak ezdira berdinak luzelaburrean, neurri jakinbateningurutsukobadiraere.[...] badi rudi
|
hitz
andanek badutela, silabekezezik, zer ikusirik antzinako, etaare geroko, euskalneurkerarekin?.
|
|
|
Hala, gehigarritasunaren arabera, Mitxelenaren
|
hitz
andanak besterik gabenotak batabestearenatzetikitsatsizhazikolirateke.Bertsozkoherrian tzerkian ere (pastoralak zehazki), silabakopuruezfinkoen araberako errezi taziomodukoaksortzen direlajakinada (ikusHaritschelhar (1969: 451,452)).
|
|
2014
|
|
|
Aurreneko ilararen aitzinean, ibaiertzean zehar, hiru gizaseme, burutik oinetara buztin gorriminez basituta, fanfarroi zebiltzan harat honat, urduri. Berriro haien parera iritsi ginenean, ibaira begiratzen zuten, oinak zanpatzen, beren buru adardunei eragiten, soin eskarlatak kulunkatzen; ibaiko deabru ankerraren aldera luma beltz sorta bana inarrosten zuten, buztana dilindan zuen larru ezkabiatsu bana, kalabaza lehorraren antzeko itxura zuen gauza bat?; aldizka, giza hizkuntzaren soinuak ez ziruditen harrigarrizko
|
hitz
andana luzeak oihukatzen zituzten denek batera; eta gizaldraren susmur sakonak, supituki etenak, satanen letania baten erantzun modukoak ziren.
|
|
2016
|
|
|
Hola zara ohartzen eguneroko hitzetan badela bertze hizkuntzetan ere adierarik.
|
Hitz
andana bat atzematen hasi ginen, bikain! Baina gero zer?
|
|
|
Josebak
|
hitz
andana kontraesankor bat jaulki zuen urduri. Lehen gezurra esan ziola, bai, emakume gehienek seme alabak izan nahi zituztelako.
|
|
|
Zerbinetta Ariadnari aholkuak ematen saiatzen zitzaion, dena hain serio har ez zezan, gizon asko baitzeuden munduan; bera, adibidez, askorekin egon zen, batzuetan bi maitale batera izan zituen, eta berak bezala egiteko esaten zion. Zerbinettaren papera egiten zuen kantariak nahiko abiadura normalean kantatu zituen notak hasieran, baina bi gizonen arteko dudatze jokoari ekin zionean, nota agudo asko jaulki zituen eta
|
hitzik gabeko
andana luze eta zail batekin bukatu zuen aria, modu apoteosikoan. Jende guztia ozenki hasi zen txalotzen eta, bravo?
|
|
2017
|
|
|
Bisitatik landa, euskaltzainak azaldu du Atlasetan bilduak diren
|
hitz
andana hori beste batzuen bazka izan daitekeela: " Jendeek baliatzen ahal dute ikerketak edo lan berezi batzuen egiteko, guk egiten eta eginen ez duguna.
|
|
|
Esan dizuedan moduan, zenbakizko kodea zen eta, esperimentu sistema nahiko konplexua erabiliz, zeroen eta etenen esanahia aurkitu nuen. Arazoa hitz gakoa zen, eta, erabili izan zitzakeen
|
hitz
andanan pentsatzen nuenean, itxaropena galtzen nuen. Aitzitik, hirurak aldera, bat bateko inspirazioa izan nuen.
|
|
|
Handitu eta, gutik egin zuen ez bainintzen erori, eternitate? hitzean, ez eta beste
|
hitz
andana batean ere, nola baitira, maitasuna?,, itxaropena?,, aberria?,. Jainkoa?. Hitz horiek konkistatu eta atzean utzi arau, iruditzen zitzaidan urte bakoitzarekin arrisku bat saihesten nuela eta urrats bat aurreratzen nintzela.
|
|
|
artaporka, mahatsporka, baratxuriporka? Etxarri Aranatzen izporka ere erabiltzen da, izen eta izenondo moduan,?
|
hitz
andana, eta, hitzontzi?
|
|
2019
|
|
|
«Baiona okzitanoa zen euskalduna izan aitzin. Anitzek ez dakite, baina gaur egun frantsesez erabiltzen ditugun
|
hitz
andana bat okzitanieratik eratorriak dira. Hori da gure lurraldearen indarra:
|
|
2021
|
|
|
Erraz izan daitezke mugatzaile izen elkartuak,
|
hitz
andana ihartuak (§ 7.2.11), edo eta juntagailuaz elkarturiko izenak: ahari apustu zale, ahari talka zale, ahuntz euskara zale, aita santu zale, aker euskara zale, kontzeptu eta arrazoi zale, bertso eta bertsolari zale, betekada eta ordikeria zale, mendigoizale...
|
|
|
artabero, oilobusti. Osagaien kategoria kontuan hartuz gero, batetik ondoren aztertuko ditugun
|
hitz
andana ihartuen (§ 7.2.11) egitura berekoak direla esango genuke; baina hitz andana ihartuak izen kategoriakoak dira (udaberri, artelatz, zorion...), eta hemen jaso ditugunak izenondo balioan erabiltzen dira. Oakit emendik, artabero!
|
|
|
artabero, oilobusti. Osagaien kategoria kontuan hartuz gero, batetik ondoren aztertuko ditugun hitz andana ihartuen (§ 7.2.11) egitura berekoak direla esango genuke; baina
|
hitz
andana ihartuak izen kategoriakoak dira (udaberri, artelatz, zorion...), eta hemen jaso ditugunak izenondo balioan erabiltzen dira. Oakit emendik, artabero!
|
|
|
bostortz, ehunzango, lauburu... Zenbatzaile+ izen segida sintagmei dagokie (zenbatzaile sintagmak izan ohi dira), baina adibide horiek izenak dira; hau da, funtsean, hurrengo puntuan aztertzen diren"
|
hitz
andana ihartuak" dira (§ 7.2.11). Hauetan, ordea, burua ez da ‘hortz’, ‘zango’ edo ‘buru’; burua bi osagaietatik kanpo dago.
|
|
|
7.2.11
|
Hitz
andana ihartuak: udaberri, mutilzahar, frantses porru, etxekoandre, Erromako zubi, aitoren seme
|
|
|
–
|
Hitz
andana ihartuetako esanahia ere ez da konposizionala, ez dagokio bi osagaien esanahien baturari: aitoren seme, abelgorri, buztingorri, hitz neurtu, minbizi...
|
|
|
– Bi osagaien amalgama morfologikoa (Gabon, abelgorri) edo fonologikoa ere gerta daiteke, eta
|
hitz
andana ihartu hori azentu bakarraz ahoskatu.
|
|
|
7.2.11c Esan bezala, bi egitura mota ditugu
|
hitz
andana ihartu hauen iturri. Izenlagun+ izen (batzuetan izen+ izenlagun) motakoak dira honakoak:
|
|
|
7.2.11d Beste hizkuntza batzuetan ere badira halakoak; hain zuzen ere, beste hizkuntza batzuetako
|
hitz
andana ihartuak hitzez hitz harturik osatu ditugu hor goiko galtza motz, gerra hotz, eta baita beste hauek ere: basati ona, Gurutze Gorria, Ostiral Santua, Pantera Beltzak, Etxe Zuria, Errege erregina katolikoak, Estatu Batuak, Itsas Gorria, Ekialde Hurbila, Herbehereak, Lehen Ministro.
|
|
|
Beste arrazoiaz den bezainbatean, hots, formazko oinarria falta omen dela bata ondoriozkoa eta bestea kausazkoa dela esateko, aitortubehar da aldez egia dela, ez baitio batak ez besteak baitedo en eransten adizkiari, baizik bietan biluzik agertzen baita; aldez ez, ordea, horien ordez beste zerbait berretzen baitiote batak eta besteak. Ala ez da ezer —eta ezer formala, noski— bi
|
hitz
andana desberdin osatzea eta bi ahoskera desberdin izatea, eta puntuazio markak ere desberdinak, hitz andana eta ahoskera desberdinen arabera. Har dezagun, esate baterako, honako hitz multzo hau:
|
|
|
Beste arrazoiaz den bezainbatean, hots, formazko oinarria falta omen dela bata ondoriozkoa eta bestea kausazkoa dela esateko, aitortubehar da aldez egia dela, ez baitio batak ez besteak baitedo en eransten adizkiari, baizik bietan biluzik agertzen baita; aldez ez, ordea, horien ordez beste zerbait berretzen baitiote batak eta besteak. Ala ez da ezer —eta ezer formala, noski— bi hitz andana desberdin osatzea eta bi ahoskera desberdin izatea, eta puntuazio markak ere desberdinak,
|
hitz
andana eta ahoskera desberdinen arabera. Har dezagun, esate baterako, honako hitz multzo hau:
|
|
|
Bere hutsean eta soilean, puntu komarik gabe eta ahoskera zein den jakin gabe, ondoriozko nahiz kausazko izateko gai da horko bada hori. Baina ondoko bi perpaus hauetako
|
hitz
andanak, ahoskera eta puntuazio markak badira zerbait: [Eraman ezazu], [bada on egingo dizu]; [Eraman ezazu, bada], [on egingo dizu].
|
|
|
7.2.11
|
Hitz
andana ihartuak: udaberri, mutilzahar, frantses porru, etxekoandre, Erromako zubi, aitoren seme
|
|
|
10 Galde hitzaren eta aditzaren artean ez dugu bestelako osagairik sartzen, baina Mitxelenak (1981) Ubillosen zenbait adibide ematen ditu kontrakoa erakusten dutenak; hau da, zenbaitetan onartzen ditugula hainbat tarte esaldi edo
|
hitz
andana aski luzeak galde hitzaren eta aditzaren artean: Nola, aztu gabe, iraun zuen, ta gorde ziran Fedeko egiak?
|
|
2023
|
|
|
Grooverren irudiak deskribatzeko
|
hitz
andana erabili zituzten bere garaikideek: «harrigarriak» eta «freskoak», besteak beste.
|