|
2001
|
|
|
EUSKALTZAINDIA (1987): ?
|
Hitz
ordena?, in Euskal Gramatika. LehenUrratsak I (Eranskina).
|
|
2002
|
|
|
Erakusketaren tituluari erreparatuz (1966ko «Orain, Gaur, Hemen» berritzailean oinarrituta dago,
|
hitzen
ordena aldatuta ere) galdera bat datorkigu gogora. Artelanak oraingoak direla zalantzarik ez dago.
|
|
2003
|
|
|
Metodoan hizkuntzaren alderdi diferenteak elkartzen ditu: aditza,
|
hitzen
ordena, deklinazio kasuak... eta entonazioa ere bai, beste metodoetan nekez lantzen dena. Euskararen barneezagueratik ondutako metodoa da, ez dakienentzat zailak diren egiturak modu original eta intuitiboaz konpontzen dakiena.
|
|
2007
|
|
|
Nagusiki auzi hau Frantzian haizatu da, eta badu zerikusirik eznazionalismo frantses ohiko horrekin, U. Rick en gaiaren ikertzaileak ikusarazten digunez. Ordena erretoriko (hiperbatoniko) «artifizialari»,
|
hitzen
ordena «naturala» (hots, logikoa) kontrajarririk, erabakitzen da frasean aurrena, logiko eta naturalki, substantziak joan behar duela, Aristoteles-en kategorien taulan bezala, gero horren predikazio edo aditzak segitu behar du, eta predikatu edo objektua dator azkena (subjektua? > aditza? > objektu/ konplementua). Frasearen egitura «natural» hau, haatik, ez da grekoarena, ez da latinarena, frantsesarena da!
|
|
|
Eta hain zuzen Humboldt-en solaskide eta informatzaile inportanteetako bat Pariseko egunetan Domiku Garat izan da, Robespierre n Justizia Ministroa (erregeari lepoa moztu zaion tenorean), eta batez ere, guretzat orain, Rivarol en Diskurtsoaren kritiko bakan bakanetarikoa Frantziako hiriburuan. Rivarol en saio triunfalari Garat ek erreseina franko negatiboa egin dio Mercure de Francen, zenbait kritika puntualekin (Rivarol ek espainolaz eta italianoaz esandakoei), baina printzipiozkoagoekin ere (frantsesarentzat errebindikatzen den «unibertsaltasunaren» esanahia ekibokoa eta nahasia dela Diskurtsoan zehar; edo frantsesaren «argitasun» famatua,
|
hitzen
ordena razionalagatik, berdin berdina dela italiano, espainol edo ingelesean, deklinaziorik ez duten hizkuntza guztietan). Gaur egun, ihardukitzen du Garat ek, frantsesez bezain argi ingelesez idazten da:
|
|
|
ederra sagarra! Beraz, adierazi nahi den inpresioa da,
|
hitzen
ordena gainezartzen duena. Berdin gertatuko da, ekintzak ere hitz bat lor dezanean:
|
|
|
Hizkuntzak abstraktuagoak bilakatu ahala, eta keinuarekiko lotura «naturalari» urrunagotu ahala, historian nolanahiko ordenak joan omen dira garatuz, denak baliagarriak, ideiak bata bestearekin ongi josten diren bitartean. Alabaina, latinez eta, oraindik nabariak ei dira hizkuntzaren jatorrizko ordenaren aztarnak585
|
Hitzen
ordena natural baten pretentsio sasikartesiarra alboratua geratzen da (hau da, razionalismoarekin mozorroturiko frantsesaren gehiagotasun eta hegemonia uzia).
|
|
2008
|
|
|
baliatuz deskriba daitezkeela erabilera larri horiek. Eraikuntza gaizto horietarik ditugu, esaterako, anakolutoa edo eraikuntzaren besterik gabeko etendura,
|
hitz
ordenaren aldaketa,. Urratze mota ugari dago, hain zuzen.
|
|
|
Tipologiak aurrerakada handia eduki zuen Joseph H. Greenberg en ekarpenari esker. (1978 [1963], 1976 [1966]) Hizkuntzalari honek ikerkuntza bide bi aurkeztu zituen kuantifikatzailea deritzona eta
|
hitzen
ordenari buruzkoa. Lehenak abiapundutzat hartzen ditu hamar indize, hizkuntzen gramatika ezaugarriei aplikatzeko, honela:
|
|
|
galatrau eta hiperbaton bortitzetatik urrutiratzen da. Hitz neurtua adierazpi de izan arren,
|
hitzen
ordena mintzaira mintzatuan bezalakoa da:
|
|
|
Esaldia bi lerrotan edo gehiagotan barna hala luzatzen denean,
|
hitzen
ordena egunoroko hizketan bezala, prosazkoan bezala, jariotzen da batere bortxarik gabe, hitz bakoitza dagokion lekutik atera gabe, hitz katearen maila bakoitzak bere lekua gorderik. Hainbesteraino da hori egia, non baldin errit moa oso markatua ez badu, ez eta puntua oso aberatsa, hura entzuten duenak pentsa bailezake hitz lauzko testua entzuten ari dela9.
|
|
|
izendatu zituenak oso osorik? gordetzea10,
|
hitzen
ordena eguneroko hizketan bezala jariotzea, ez ote lekzioa azaltzen jar dutearen eskakizun. Giza portaeran eragiteko eratu duen lekzioa argudioaren gain eraikitzen bada, aukera batzuen onurez hartzailea konbentzitu nahian badabil, eguneroko hizketaren ordena gordetzea aurreko baldintzekin bat egitera dator.
|
|
|
– Esaldi batean,
|
hitzak
ordenan jartzeko zailtasuna du urritasuna duenak; nahasi egiten ditu subjektua, osagarri zuzena eta beste osagarriak.
|
|
|
– Letra bakoitzari soinu bat dagokiola eta soinu horiek
|
hitzaren barruan
ordena jakin bat dutela ikasten du.
|
|
|
Hitz ezezagunak irakurtzeko, berkodetze fonologikora jotzeko aukera ematen du fase alfabetikoak. Letra bakoitzari soinu bat dagokiola, eta soinu horiek
|
hitzaren barnean
ordena bat dutela ikusten du haurrak.
|
|
|
Baliteke egileek borondate ona izatea, baina maiz zentzugabeko izenak hedatu dituzte zoritxarrez, hala nola Jose M. Bereciartuaren Catalogo de Nombres Vascos deritzanean (1977) ageri den Eztizen, gaztelaniazko. Dulce Nombre (de Maria)? delakoaren balizko ordaina, euskal
|
hitz
ordenari muzin izenik (izatekotan: Izenezti).
|
|
2009
|
|
|
Hasiera haietan, batez ere matematikariak aritzen ziren horretan, eta oso teknika sinpleak erabiltzen zituzten, kriptografiaren ohiturek eraginda: funtsean, hiztegien eta
|
hitz
ordenaren aldaketen bidez lortu nahi zuten itzulpen automatikoa. Baina segituan konturatu ziren hizkuntzak hori baino gehiago zirela, eta eredu linguistiko konplexuagoak erabili beharra zegoela.
|
|
|
Esaldiabilerrotan edogehiagotan barnahalaluzatzen denean,
|
hitzen
ordena egunorokohizketan bezala, prosazkoanbezala, jariotzen dabaterebortxarik gabe, hitzbakoitzadagokionlekutikateragabe, hitz katearenmailabakoitzak berelekuagorderik. Hainbesteraino dahoriegia, nonbaldinerritmoa oso markatua ezbadu, ezetapuntua osoaberatsa, huraentzutenduenak pentsa bailezakehitzlauzkotestuaentzuten aridela10.
|
|
|
Lehen pausoko begizta inplementatzeko while, foreach edo for egitura erabil dezakegu, hiruretako edozein. Teklatu bidez jasotako
|
hitzak
ordenan gordetzeko egitura egokiena array a litzateke, guk @guztiak izenekoa erabiliko dugu. Baina aldagai gehiago ditu programak:
|
|
|
Bihurrikeria bat egiten nuenean adierazpide hori erabiltzen zuen, ez dakit nondik aterata. Diskoaren izenburuan keinu bat egiten diot, baina
|
hitzen
ordena aldatuta.
|
|
2010
|
|
|
batetik, proposizio edukia (p) (hitzak, sintagmak, esaldiak, eta abar, egia logikoaren aurresuposizioaren arabera jaulkiak) eta ilokuzio indarra (F) (hiztunaren intentzioa edo xede asmoa). Proposizio edukiaren xede asmoa zehazten da azentuaren,
|
hitz
ordenen, puntuazioaren, hiztegi hautatzearen, bitartez, ikus Searle eta Vanderveken (1985:
|
|
|
Horren haritik," pragmatika", batetik," gramatikaren osagarri bat" izango litzateke: kontua da, Reyesek adierazi bezala," hizkuntzaren egiturarekin loturiko hainbat gaik, egiaz, pragmatikaren interesgune garrantzitsu bat osatzen dutela", non helburua" hizkuntzen funtzio komunikatiboak hizkuntzen egitura gramatikalean duen eragina aztertzea den" 59 Horren lekuko dira, besteak beste," deiktikoen erabilerarekin" eta"
|
hitzen
ordenarekin" loturiko fenomeno linguistikoak. Lehen kasuan, adibidez," bihar ikusiko dugu elkar betiko lekuan" espresioa, gramatikalki argia izan arren, ulertezina da baldin eta erreferentziazko elementuak —nor da bata, nor da bestea, noiz da bihar eta zein da betiko lekua— identifikatzen ez badira.
|
|
2012
|
|
|
233 Osak (1990) euskararen
|
hitz
ordena komunikazio zereginaren araberakoa zela frogatu zuen.
|
|
|
Behin baino gehiagotan esan (eta egiaztatu) izan da euskarak
|
hitzen
ordena nahiko librea duela.
|
|
|
Ongi aski dakigun bezala, eta gramatika gehienetan aipatua izan da kontu hau,
|
hitz
ordena aski librea dugu euskaraz. Bi arrazoirengatik gertatzen da halaxe:
|
|
|
Beraz, badirudi perpausaren barneko sintagmen antolaketa ere, hots,
|
hitzen
ordena, helburu eta funtzio ezberdinen arabera gauzatzen dela. Hau da, hitzen ordena horiek funtzio egitura markatzeko helburuarekin erabil daitezke, edota, informazio ezaguna (mintzagaia) eta berria (irazkina) esapide batean estrategikoki ordenatzeko.
|
|
|
Beraz, badirudi perpausaren barneko sintagmen antolaketa ere, hots, hitzen ordena, helburu eta funtzio ezberdinen arabera gauzatzen dela. Hau da,
|
hitzen
ordena horiek funtzio egitura markatzeko helburuarekin erabil daitezke, edota, informazio ezaguna (mintzagaia) eta berria (irazkina) esapide batean estrategikoki ordenatzeko.
|
|
|
124 Osak (1990) euskararen
|
hitz
ordena komunikazio zereginaren araberakoa zela frogatu zuen.
|
|
|
Hizkuntza jakin bateko testuak ditu azterkizun; hau da, hizkuntza horrek dituen gramatika arauetan oinarriturik, perpausaren muga gainditzen duten gertakizunak ditu aztergai:
|
hitzen
ordena, elipsia, topikalizazioa, numerazioa, anafora, diskurtso antolatzaileak, etab. Hortik datorkio perpausaz gaindiko gramatikaren izendapena ere (Casado Velarde 1993: 10).
|
|
|
|
HITZ
ORDENA. ERABILERA ESTRATEGIKOA
|
|
|
|
HITZ
ORDENA. ERABILERA ESTRATEGIKOA
|
|
|
|
HITZ
ORDENA. ERABILERA ESTRATEGIKOA
|
|
|
|
Hitz
ordena
|
|
|
|
Hitz
Ordena, erabilera estrategikoa liburuaren aurkezpena Donostian egin zen 2012ko urtarrilaren 24an. Egintza hori zela eta Felix Ibargutxi kazetariak Pello Esnal jaunari egindako elkarrizketan, liburuaren muina aditzera ematen dizkiguten honako esaldi hauek irakurtzen ditugu:
|
|
|
Pello Esnal, Corpus batzordeko kideak liburuaren?
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoak?
|
|
|
Jardunaldi horretan izan zen, baita ere, mahai inguru interesgarri bat ere,?
|
Hitz
ordena: erabilera estrategikoa.
|
|
|
Dena den beste ezeren gainetik nabarmendu nahi nituzke Pello Esnal jaunak liburu honen EGITASMOAK aurkezterakoan Arantzazuko txostena oinarri azpitituluan eskaintzen dizkigun datuak. Bertan argi eta garbi ageri zaigu
|
hitz
ordenaren arazo hau ez dugula gaur goizekoa. Merezi du arretaz irakurtzea.
|
|
|
Hona hemen
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa, irakurlearen eskura datorren argitalpena, aurretiaz ezagutzen duen Testu antolatzailea.
|
|
|
Testu antolatzaileak, beraz, lehena;
|
hitz
ordena, aldiz, oraingoa. Bi biotan, hala ere, erabilera estrategikoa, estrategia horretan baitago gakoa, oraingo eta geroko euskara moldatzeko.
|
|
|
liburua, Jagon Saileko Corpus Batzorde honek mamitu eta ondua (Corpus Batzordea, 2008). Haren harian, eta hura bultzatu zuen egitasmoaren baitan, dator oraingo?
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa?
|
|
|
Lehenengo atalean, gure egitasmoaren berri ematen dugu, oinarri hartuta Koldo Mitxelenak Arantzazuko biltzarrerako 1968an prestatu zuen txostena (1 kapitulua); eta gogoratuz Iparraldeko eta Hegoaldeko tradizioen baitan mugitzen garela (2 kapitulua). Bigarren atalean,
|
hitz
ordenaren hiru elementu ditugu langai: testu antolatzaileak, TAEE liburuan egindakoa laburbilduz (3 kapitulua), mintzagaia eta galdegaia (4 kapitulua) eta erlatibozko esaldiak (5 kapitulua).
|
|
|
testu antolatzaileak, TAEE liburuan egindakoa laburbilduz (3 kapitulua), mintzagaia eta galdegaia (4 kapitulua) eta erlatibozko esaldiak (5 kapitulua). Hirugarren atalean, bi
|
hitz
ordena nagusiak jorratuko ditugu, soil soil bada ere: Subjektua, Objektua, Aditza (6 kapitulua) eta Subjektua, Aditza, Objektua (7 kapitulua).
|
|
|
Subjektua, Objektua, Aditza (6 kapitulua) eta Subjektua, Aditza, Objektua (7 kapitulua). Laugarren atalean, azkenik, aurrekoetan egina laburbilduz, beren osotasunean ikusten saiatuko gara bai testua (8 kapitulua), bai
|
hitz
ordena bera (9 kapitulua), aurreko kapituluetan erabilitako adibideak berriro ere erabiliz eta adibide berriak baliatuz.
|
|
|
Azken batean, bost irizpidetan oinarri gaitezke euskarazko
|
hitz
ordena landu eta bideratzeko.
|
|
|
Bat. Askotan, gramatikara jotzen dugu zein
|
hitz
ordena erabili jakin nahian. Baina gramatikak, berez, oso arau gutxi eman diezazkiguke horretan ere.
|
|
|
Baina gramatikak, berez, oso arau gutxi eman diezazkiguke horretan ere. Aurreratu dugunez, estrategia egokiek lagunduko digute, gure ustez,
|
hitz
ordenaren arazoa konpontzen.
|
|
|
Bi. Hegoaldean behintzat, galdegaiaren legea erabili ohi da
|
hitz
ordena erabakitzeko orduan. Eta horri jarraiki eratu da, azken ehun urteotan, prosa tradizio jakin bat.
|
|
|
Batetik, gogoratzea zer den berez galdegaia. Bestetik, kontuan izatea galdegaiak ez duela zertan, derrigorrean,
|
hitz
ordena baldintzatu behar, nahiz eta lagungarri gerta dakigun.
|
|
|
Hiru. Galdegaiaz eta iruzkinaz gain, badaude beste zenbait elementu
|
hitz
ordena ontzean kontuan hartu beharrekoak; hara nola, testu antolatzaileak, mintzagaia eta aditza.
|
|
|
Lau. Aditza dela-eta, bi
|
hitz
ordena aipatu ohi ditugu euskaraz: SOA (Subjektua, Objektua, Aditza) eta SAO (Subjektua, Aditza, Objektua).
|
|
|
Besterik ez. Asmatuko ahal dugu, apurka apurka, euskararen
|
hitz
ordena ere lantzen, aurretik asmatu dutenen eskutik eta harian! (Pello Esnal)
|
|
|
Bertan, hitzez hitz hona ekarri dugun sarreran aipatzen den bezala, gure artean sarritan gogoeta gai izan ditugun honako hauek ageri zaizkigu hainbat adibide erantsiz azalduta: Testu antolatzailek; Mintzagaia eta galdegaia; Erlatibozko esaldiak; SOA/ SAO aukerak;
|
Hitz
ordena, osotasunean hartuta.
|
|
|
Gero, jardunaldietan, behin eta berriro entzun genituen hitz berak: bazela ordua Euskaltzaindiak
|
hitz
ordenaren gaiari heltzeko; eta behin eta berriro eskerrak eman zizkiguten. Eta batek baino gehiagok aitortu zuen kontsolagarri zitzaiola entzutea azaroak dituen bakoitzak euskaraz idazteko eta irakurtzeko?
|
|
|
–Baina ez zitzaizuen erraza izango, noski,
|
hitz
ordena gaiari aurre egitea.
|
|
|
Datorren asteartean, urtarrilaren 24an, Euskaltzaindiak
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa liburua aurkeztuko du Donostian, Luis Villasante Euskararen Ikergunean, goizeko 11:30ean.
|
|
|
testu antolatzaileen erabilera estrategikoa. Hain zuzen ere, liburu haren harian eta haren osagarri dator orain
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa, hark urratutako bidean aurrera egitera, alegia.
|
|
|
Hala,
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa honek argitaratutakoak bezala estrategiak ditu ardatz.
|
|
|
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa liburuan, estrategien ikuspegitik lantzen da, hain zuzen, euskararen hitz ordena, hiru elementu jorratuz bereziki:
|
|
|
Hitz ordena. Erabilera estrategikoa liburuan, estrategien ikuspegitik lantzen da, hain zuzen, euskararen
|
hitz
ordena, hiru elementu jorratuz bereziki: 1) testu antolatzaileak, 2) mintzagaia eta galdegaia, eta 3) erlatibozko esaldiak.
|
|
|
1) testu antolatzaileak, 2) mintzagaia eta galdegaia, eta 3) erlatibozko esaldiak. Jakina denez, euskararen
|
hitz
ordena izan da, XX. mendean zehar, euskararen aztertzaile eta arautzaileen gai eta kezka nagusietako bat.
|
|
|
Liburuaren abiapuntuan dago Koldo Mitxelenaren 1968ko txostena, honek Euskaltzaindiaren Arantzazuko biltzarrerako egina. Txosten horretan oinarrituz, ikuspegi eraberrituaz ulertzen ditu bai euskararen arazo eta korapiloak eta bai, hitz gutxitan esanda, tradizioek ondutako
|
hitz
ordenak: nola SOA (subjektua, osagarriak, aditza) hala SAO (subjektua, aditza, osagarriak).
|
|
|
Otsailaren 24an, ostiralean, Akademiaren Corpus batzordeak antolatuak,
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa deitutako jardunaldia egingo du Euskaltzaindiak, Donostian, Luis Villasante Euskararen Ikergunean.
|
|
|
Testu antolatzaileak. Erabilera estrategikoa (2008) lanaren harian eta haren osagarri da
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa (2012) lana.
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2012) lana. Behin ikuspegi estrategikoaz jabeturik,
|
hitz
ordena da gai nagusia, eta testu antolatzaileenean bezala, alde praktikoak garrantzi handia du liburuan.
|
|
|
09:30 Pello Esnal, Corpus batzordekidea:
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoak.
|
|
|
12:15 Mahai ingurua:
|
Hitz
ordena: erabilera estrategikoa.
|
|
2013
|
|
|
Gaur, Pello Esnalek bere
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoaekarpen bikainaz hitz egin digularik, eta abagune honetan hitz batzuk esatea proposatu zaidalarik, sakonera akademikoak alde batera utzi eta mende erdi batez neure idazle eta itzultzaile ibilbideari gaingiroki bada ere begiratu bat eman eta horretaz zuei hitz egitea erabaki dut.
|
|
|
Testu antolatzaileak. Erabilera estrategikoa (2008)
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan.
|
|
|
Sintaxiak, hots,
|
hitzen
ordena bereizteko gaitasunak, beste animalia guztien gainetik jartzen ditu orka arruntak. [EITB dokumentalak:
|
|
|
Hona hemen
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa liburua aurkezteko antolatu ekitaldiko mahai ingururako prestaturiko gogoeten funtsa.
|
|
|
Hiztunon tresnak direnez gero, konbentzioak ere, zertan esanik ez, aldakor eta dinamiko dira, eta aldakortasun hori garrantzizkoa da hitzak esaldietan antolatzeko manera langaitzat erabiltzean, urtea joan urtea etorri, hiztunak, kulturak eta gizarteak aldatzen direlako eta, haiekin batera, eta ezinbestean?, hizkuntzazko konbentzioak. Beraz, hizkuntza baten barruko
|
hitzen
ordena aldatuz doala onartu beharra izan dugu, bai hizkuntza une jakin batean aztertzeko orduan, bai, mintzagai dugun liburuak legez, estrategiak proposatzean; arrakasta izango badugu, aldi baterako baino ez direla onartu besterik ez dugu izango eta.
|
|
|
Honaino helduta, itzulpen ikerketan ezagun ezagunak diren zenbait kontzeptu ekarri behar ditugu lerrootara, horrek
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa lanak jorratzen duen gaia beste argi batez ikusten lagunduko digulako.
|
|
|
Ondorioz, arauen (beharkizunen) inguruko debatea desdramatizatu eta beste alor batera eraman beharrean gaude; auzia, azken buruan, unean uneko komunikazio helbururako egokien gertatzen den berba antolaera aukeratzean datzalako. Eta horretan lagungarri gerta daitezke oso
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa liburuanebakitzen hasitako bideak, baita literatura egiteko orduan ere.
|
|
|
(agintedunak) dira, testuaren beraren nahiz egilearen estatusagatik zama handi halako bat edo balio berezi bat dutenak. Alegia, egilearen garrantzia gorago jartzen duen idatzia dugu, eta hartan idazlearen aukerak eta apetak (estiloa) dira nagusi,
|
hitz
ordena horren zerbitzuan dago-eta. Beste testuetan, komunikatiboetan, egilea baino garrantzitsuagoa da hartzailea, eta helburu lehena modurik eraginkorrenean komunikatzea; beraz, berba eraketa horren mendean izango da, eta idazle, itzultzaileak?
|
|
|
Lehengo gidari eta batzorde beretik datorkigu oraingo
|
Hitz
ordena: erabilera estrategikoa izenekoa ere.
|
|
|
Zenbaki honetan
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa jardunaldian eta Eusebio Erkiaga euskaltzain eta idazlearen omenezko mendeurren jardunaldian irakurri ziren lanak kaleratu dira.
|
|
|
Eta, beraz, zeren, ezen, bada, baldin, etab. guztiz onartzearen alde ageri da. Bide horretatik goaz gaur ere, bai Gramatikan eta, batez ere,
|
hitz
ordena jorratuz eta estilo zaindurako irizpideak emanez egiten ari garen lan guztian.
|
|
2014
|
|
|
Sintaxiak, hots,
|
hitzen
ordena bereizteko gaitasunak, beste animalia guztien gainetik jartzen ditu orka arruntak. [EITB dokumentalak:
|
|
|
Hizkuntzaren ikaskuntzaren prozesua bizitzako lehen egunetatik aurrera hasten da, haurrek burua biratu eta begiak irekita entzuten dituzten ahotsetara arreta guztia bideratzen dutenean; norbaitek hitz egiten dienean, berotasuna adierazten dute, eta ahots batzuei lehentasuna ematen diete. Denbora pasatu ahala, haurrek intonazio espezifikoarekin bat egiten dute, bai eta
|
hitzen
ordenarekin eta egunero entzuten duten hizkuntzaren bereizketa fonetikoekin ere. Haur japoniarrek, adibidez, arreta txikiagoa ematen diete «ele» eta «erre» soinuen bereizketari, japonieraz ez baitago «erre» soinurik.
|
|
2015
|
|
|
Uste dut Pessoari irakurri niola Livro do Desassossego klasiko eder hartan: prosa
|
hitzen
ordenarik onena den bezala, poesia hitzik hoberenen ordenarik onena dela. Horra beste huxkeria bat, baina inportantzia handikoa.
|
|
|
2013an, testuak eraikitzeko estrategiez jabetzeko ikastaroa antolatu zuten. Ikastaroak Euskaltzaindiak argitara emandako
|
Hitz
ordena. Erabilera estrategikoa liburua izan zuen abiapuntu eta Pello Esnal liburuaren koordinatzaileak eman zuen.
|
|
|
Hizkuntza guztiek desberdintzen dute Izen eta Aditz kategoria sintaktikoak eta unibertsaltasun horretan oinarrituzhainbat ikerketek erakutsi dute badagoela korrelazio bat hizkuntzen artean bi kategori hauen eta zenbait ezaugarrilinguistikoen artean: komunztadura eta
|
hitz
ordena. Hemen erakusten dugu izen aditz erratioen datuak hainbathizkuntzetan.
|
|
|
Hitz gakoak: izena, aditza,
|
hitz
ordena, komunztadura, gaztelania, euskara
|
|
|
Beraz, unibertsaltasun honetan oinarrituz, hainbat ikerketak ikusi dute nolabaitekokorrelazioa dagoela izen aditzen distribuzio erlatiboaren (izen aditz erratioa, hemendik aurrea) eta zenbaitezaugarri linguistikoen artean: aditz komunztadura eta
|
hitz
ordena, batik bat.
|
|
|
zenbat etakomunztadura gehiago eduki hizkuntza batek, orduan eta izen aditz erratio txikiago edukiko du. Polinskyk (2012), berriz, izen aditz erratioa eta
|
hitz
ordenaren arteko korrelazioa ikusi du. Izen aditz erratioa hizkuntzetan ikertzen ditu WordNet (Miller et al. 1990) datu base lexikoa erabiliz, eta erratioakalkulatzen du izenak aditzekin zatikatuz (izenak/ aditzak).
|
|
|
Izen aditz erratioa hizkuntzetan ikertzen ditu WordNet (Miller et al. 1990) datu base lexikoa erabiliz, eta erratioakalkulatzen du izenak aditzekin zatikatuz (izenak/ aditzak). Haren emaitzek eraskuten dute korrelazio batdagoela izen aditz erratioaren eta
|
hitz
ordenaren artean: VO hizkuntzek izen aditz erratio baxua daukate etaOV hizkuntzek erratio handiagoa.
|
|
|
Ikerketa honen helburua aurreko bi ikerketen erreplika egitea da, hau da, izen aditzen distribuzioakeakorrelazioa daukan
|
hitz
ordena eta komunztadurarekin ikusi. Izan ere, era berean, korrelazio bat dagoelakohitz ordena eta komunztaduraren artean:
|
|
|
Corpus ikerketan honetan sei hizkuntzetan oinarritu da eta
|
hitz
ordenaren arabera bi taldetan banatu dira: VO hizkuntzak (gaztelania, katalana, galegoa, ingelesa eta portugera) eta OV hizkuntzak (euskara, japoniera, koreera, turkiera eta armeniera). Polinskyren ikerketan euskara, gaztelania eta japoniera erabili arren, hizkuntza hauek erabiltzea erabaki da berak erabiltzen dituen corpusak txikiak eta desorekatuak daudelako.Hemen erabilitakoan, ia hizkuntza guztietarako tamaina berako corpusa erabili izan da, 300.000 hitzezkoaalegia (1 taula).
|
|
|
Izen aditz erratioa kalkulatzeko bi formula erabili dira: bata komunztadura erlaziorako (1), etabestea
|
hitz
ordena erlaziorako (2).
|
|
|
(2) Izen aditz erratio eta
|
hitz
ordena korrelazioa
|
|
|
Lortutako izen aditz erratioak eta komunztadura zein
|
hitz
ordena korrelazioak aztertzeko Wilcoxon testaerabili da, izen aditzen banaketa VO OV hizkuntzen artean eta komunztadura eta komunztadura ez dutenhizkuntzen artean esanguratsua den ikusteko. Bi azterketarako (p). 05 alfa maila erabili da.
|
|
|
Izen aditz erratio eta
|
hitz
ordena korrelazioari dagokionez, ordea, bai aurkitzen da desberdintasunesanguratsua (2 irudia). OV hizkuntzek (euskara, turkiera, japoniera, koreera eta armeniera) izen aditzerratio baxuagoa erakusten dute VO hizkuntzekin konparatuta (gaztelania, katalana, galegoa, ingelesa etaportugesa) [Z=, p <. 009].
|
|
|
Polinskyren lanak (2012) erakusten du OV hizkuntzek izen gehiago erabiltzen dituztela aditzekinkonparatuta, eta VO hizkuntzek, ordea, izen gutxiago aditzekin konparatuta. Beraz, badago korrelazio batizen aditz erratio eta
|
hitz
ordenaren artean. Hamen ere ikusi eta erakutsi egin da badagoela korrelazio hori, baina ez Polinskyk (2012) planteatzen duen moduan.
|
|
|
Horrela, bada, euskararen erabilera ugaritzen delarik testu konplexu azalpenezko eta argudiozkoetan (prosa logiko diskurtsiboan), muga eta eragozpen batzuk detektatzen dira
|
hitz
ordenaren ereduan. Arazo hori aurkitzean iritzi eta proposamen desberdinak agertzen dira, helburua dutenak atzerakarga ttikitzea, zertako eta azken finean euskarazko prosa idatziaren komunikazio efizientzia hobetzeko.
|
|
|
Horixe da, hain zuzen, azterketa honek ekarri nahi duena: informazioa biltzen hasi nahi du jakiteko nolako joerak ageri diren
|
hitz
ordenaren (hobe sintagmen ordenaren) alorrean hezkuntzaren esparruko hizkuntza erabiltzaile profesionalen artean (azterketan lagundu diguten inkestatuak hala dira, maila desberdinetan ari baldin badira ere) eta zenbateraino dauden oraindik indarrean ideia batzuk nagusi ibili zirenak euskararen normalizazio prozesuaren hasieran, edo noraino ari diren hedatzen irakasle lanbidekoen artean proposamen... Azterketa honetan lagundu digutenek ez dute ordezkatzen irakasle lanbideko guzien jarduna, oro har, baina bai eskaintzen digute informazioa gaian ikertzen hasteko, orain arte ezagutzen ez dugun alor horretan.
|
|
|
Horixe da, hain zuzen, azterketa honek ekarri nahi duena: ...obe sintagmen ordenaren) alorrean hezkuntzaren esparruko hizkuntza erabiltzaile profesionalen artean (azterketan lagundu diguten inkestatuak hala dira, maila desberdinetan ari baldin badira ere) eta zenbateraino dauden oraindik indarrean ideia batzuk nagusi ibili zirenak euskararen normalizazio prozesuaren hasieran, edo noraino ari diren hedatzen irakasle lanbidekoen artean proposamenak edo joerak
|
hitz
ordena bertze modu («berriago») batean antolatzeko. Azterketa honetan lagundu digutenek ez dute ordezkatzen irakasle lanbideko guzien jarduna, oro har, baina bai eskaintzen digute informazioa gaian ikertzen hasteko, orain arte ezagutzen ez dugun alor horretan.
|
|
|
Ikerketa honen bidez euskararen
|
hitz
ordenaren alorra aztertu nahi izan dugu; izan ere, faktore horrek eragin handia du euskaraz lehiarako aski den dinako komunikazio efizientzia erdiesteko. Zehazki, alde batetik jakin nahi izan dugu nolako irizpideak baliatzen diren maila ohartuan euskaraz idatziriko erranaldi
|
|
|
alde batetik, bazen goi mailako adituen talde bat, 8 lagunez osatua, bigarren fase honetan ere eskuzabal lagundu diguna; eta bertzetik, UPV EHUko Irakasle Eskoletako Lehen Hezkuntzako Graduko lehen ikasturteko ikasleen lagin bat, ikasturtekoa, 212 lagun denetara7 Bi taldeei erranaldi sorta bera aurkeztu zitzaien. erranaldi horiek atzerakarga ttikiko antolamenduan emanak ziren, eta denei eskatu zitzaien erranaldi haiek zuzentzeko, baldin eta zerbait okerra bazen erranaldian, onargarria ez zena8 Ikertu nahi zen ea inkestatuek ontzat ematen zituzten aurkezturiko erranaldiak (atzerakarga txikiarekin emanak), edo beharra sumatzen ote zuten haien elementuen ordena aldatzeko eta atzerakarga handitzeko, adibidez idatzian aditza gibelago edo «eskuinerago» jarrita. Erranaldien kopuru handiari buruzko datuak biltzeko asmoarekin (65 item analizatu ziren), inkestatuei jakinarazi zitzaien
|
hitzen
ordenari erreparatu behar ziotela bereziki, nahiz eta ohartzen ginen ohar horrek ultrazuzenketarako joera eragin zezakeela, zuzentzaileen (inkestatuen) arreta hartaratzen duen neurrian9 Aldez aurretik erran nahi dugu, halaber, emaitzek ez dutela adierazten inkestatuek zehazki zer jokabide erabiltzen duten euren idatziak eraikitzeko orduan: ikerketa honetan ez da bilatu inkestatuek nolako hitz ordena erabiltzen duten euren egiazko produkzio idatzietan, baizik eta zer irizpide edo hobespen erakusten duten gai honetaz «ezagutza deklaratiboa»ren mailan (Eusko Jaurlaritza HABE, 2005).
|
|
|
Erranaldien kopuru handiari buruzko datuak biltzeko asmoarekin (65 item analizatu ziren), inkestatuei jakinarazi zitzaien hitzen ordenari erreparatu behar ziotela bereziki, nahiz eta ohartzen ginen ohar horrek ultrazuzenketarako joera eragin zezakeela, zuzentzaileen (inkestatuen) arreta hartaratzen duen neurrian9 Aldez aurretik erran nahi dugu, halaber, emaitzek ez dutela adierazten inkestatuek zehazki zer jokabide erabiltzen duten euren idatziak eraikitzeko orduan: ikerketa honetan ez da bilatu inkestatuek nolako
|
hitz
ordena erabiltzen duten euren egiazko produkzio idatzietan, baizik eta zer irizpide edo hobespen erakusten duten gai honetaz «ezagutza deklaratiboa»ren mailan (Eusko Jaurlaritza HABE, 2005).
|
|
|
Guti goiti beheiti (batez bertze) erran liteke 1990 urtearen inguruan jaioak direla edo hortxe hortxe eskolan hasiak. Beraz, kontuan hartzekoa da zein irizpide izan ote dituzten
|
hitz
ordenari buruz beren hezkuntza ibilbidean. Adituen taldeko kideen aldean, bertze belaunaldi bat osatzen dute.
|