|
2002
|
|
|
–
|
Hitz
formak (banaka edo ortografia arauak aplikatuz) eta puntuazio arauak buruz ikasiz.
|
|
2003
|
|
|
Villasanteri eginiko erantzunean alderdi praktikoenari oratzen dio: grafia, maileguak eta
|
hitzen
formak,. Mitxelenari eginiko erantzunean maila teorikoagoan ari da.
|
|
2004
|
|
|
Koldo Mitxelenak euskararen batasunaren azken araudien berri eman zuen beste liburuxka batean: oinarria, ortografia,
|
hitzen
forma, hitz berriak, morfologia eta joskera. Liburu horretan Aita Villasantek euskararenbatasunari eskainitako bibliografian Eu ske raal diz ka ri an 1920tik aurrera hasten dira gai horri errefe rentzia egiten dioten aipamenak.
|
|
2006
|
|
|
Etengabeko errepikak oharkabeko bilakatu ditu. Begi niniek
|
hitzon
formako zulo moldeak eginak dituzte, euren soslaien pasabidetik sartzen dira hitzok begietara eta han pausatzen, haurtxoen jolas geometrikoetan hirukiak eta laukiak bakoitza bere zuloan bezala; nini ertzik urratu gabe, tentsiorik sortu gabe, eraginik gabe, orbela bezain apal eta itzali.
|
|
2007
|
|
|
Lehendik ere badaude horrelako zenbait tresna sarean (WebConc eta WebCorp, adibidez), baina horiek ere Interneteko beste tresna eta bilatzaileek euskararekin dituzten bi arazoak dituzte: batetik, forma zehatz bat soilik bila dezakete, eta ez hitz edo lema baten forma guztiak batera esaterako, lur bilatzeko eskatu eta lur, lurra, lurrean, lurrarekin... aurkitzea interesatzen zaigu; bestetik, euskarazkoak ez diren emaitzak ere eman ditzakete eta ematen dituzte, baldin eta
|
hitz
forma bera bada beste hizkuntzaren batean (software, anorexia eta sulfuroso hitzen kasuan, adibidez).
|
|
|
Ez da egon herririk bere identitateaz jeloskorragorik erromatarra baino. Alabaina, literatura erromatar hoberena
|
hitz
forma eta esamolde grekoak asimilatzeko ahaleginez josita dago. Eta Humboldt-en gardiz hala behar du, identitate nazionalak gordetzea merezi, besterenganako pasabidea denean merezi baitu, hots, banakoa eta gizadia nobleagotzeko balio duenean, zer ere baita giza ahalegin guztien azken jomuga, ez nazioa bere baitan ixten duen itxitura bada816 Hizkuntza bikain askoak «mordoiloak» dira, baina horregatik ez da murrizten haien aiurri eta nortasuna, zernahi hartzen dutelarik ere edonondik, euren aiurriaren arabera hartzen eta moldatzen baitute, aiurri horren markak are areagotuz:
|
|
2008
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka dena abagune bihurtu.
|
hitzen
forma idatzian oinarritutakoa, motz ari da geratzen. Alde guztietan web semantikoaz hitz egiten entzuten da.
|
|
|
Hainbat
|
hitzen
formaren ondoan Bizk., > r.> eta Naf., > > ikurrak ematen ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina?
|
|
|
dela batez ere, hau da,
|
hitzen
forma egokiaz ari dena. Ez da hori harritzekoa, arautze bidean gertatzen diren hizkuntza guztiek urrats hori egiten baitute lehenik.
|
|
|
–Hainbat
|
hitzen
formaren ondoan, Bizk., > Ipar.> eta Naf., > Gip.... > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Euskara Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen?.
|
|
|
8 Hala ageri da Hiztegi> Batuan> (Euskera, > 45 (2000), 482): " Hainbat
|
hitzen
formaren ondoan Bizk., > Ipar.> eta Naf., > > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi> Batuan> sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina?
|
|
|
3
|
Hitzen
formaz gain Hiztegi Baturako adierak zehaztea.
|
|
|
Badirudi lexikoa dugula osasun eta, oro har, espezialitateetako testugintzako auzi nagusia; batez ere, arlo horietako hiztegi berezia nola jorratu eta finkatu. Izan ere, aspaldi esana da ez dela Euskaltzaindiaren lana esternokleidomastoideo bezalako
|
hitzen
forma eta erabilera erabakitzea:
|
|
|
Argi dago hiztegi hauetako hainbat termino gaur egun baztertuta daudela, bai
|
hitzen
formen aldetik eta bai hainbat termino sortzeko aukeratutako bidearen aldetik. Termino horietako beste asko eta asko, ordea, onartuak izan dira.
|
|
|
7 Morfologian,
|
hitzen
forma dialektal tradiziodunak ere (bakotxa, barri, burruka, edur, elexa, parkatu...) ontzat eman zituen.
|
|
|
Gordailu grafemikoan, beraz, idatzi behar ditugun
|
hitzen
forma grafikoak gordetzen ditugu. Oroimenaren gordailua da gordailu grafemikoa, idazketa prozesuan zehar aukeratutako grafemak gordetzen dituena.
|
|
|
|
Hitzen
formetatik urrun dauden grafien bidez edo ongi bereizitako grafien bidez ager daiteke hipotesi silabikoa.
|
|
|
Oraindik ez du irakurtzen ikasi,
|
hitza
formaz aldatzen bada, ezin baitu irakurri.
|
|
|
–
|
Hitzaren
formaren ikustezko ezaugarriei baino gehiago begiratzen zaie letren identitateari eta ordenari.
|
|
|
– Lexiko fonologikoan gordetzen dira
|
hitzen
forma fonologikoak; lexiko ortografikoan, berriz, hitzen forma ortografikoak. Hitz bakoitzak bere forma fonologikoa eta ortografikoa ditu.
|
|
|
– Lexiko fonologikoan gordetzen dira hitzen forma fonologikoak; lexiko ortografikoan, berriz,
|
hitzen
forma ortografikoak. Hitz bakoitzak bere forma fonologikoa eta ortografikoa ditu.
|
|
|
Bide zuzena edo bide lexiko semantikoa semantikatik lexiko ortografikora edo grafemikora doa zuzenean. Lexiko ortografikoko informazioaz baliatuz,
|
hitzaren
forma grafemikoa planifikatzen du, gordailu grafemikoan gordetzen da eta idazteko mugimenduak hasten dira.
|
|
|
Zeharkako bidea da. Kontzeptua aktibatzen da sistema semantikoan, eta kontzeptuak
|
hitzaren
forma fonologikoaren errepresentazioa aktibatzen du lexiko fonologikoan. Errepresentazio horretatik abiatuta aktibatuko da lexiko grafemikoan hitzaren forma grafemikoa.
|
|
|
Kontzeptua aktibatzen da sistema semantikoan, eta kontzeptuak hitzaren forma fonologikoaren errepresentazioa aktibatzen du lexiko fonologikoan. Errepresentazio horretatik abiatuta aktibatuko da lexiko grafemikoan
|
hitzaren
forma grafemikoa. Hortik aurrera, 1 bidean bezala gertatzen dira gauzak.
|
|
|
maila sublexikoko bitartekotza du. Irteerako lexiko fonologikoan
|
hitzaren
forma fonologikoaren errepresentazioa aktibatu eta fonemak grafema bihurtzen dira, grafemen segida planifikatzen da eta grafemen gordailuan gordetzen dira.
|
|
|
Hitz homofonoak (arana, harana) idazteko, beharrezkoa da
|
hitzen
forma ortografikoaren gordailua aktibatuko duen bidea erabiltzea.
|
|
|
Astiro astiro egiten du, kontu handiz, maitasunez. Hitz asko jaurti ditu gaur gauean, eta
|
hitzek
forma ematen diote barruko ahotsari.
|
|
2009
|
|
|
Lehen pentsatzen zen zirkunboluzio angeluarrak
|
hitzen
formak ezagutzeko ardura zuela hitzen soinuetara eta esanahira jo baino lehen. Gaur egun, berriz, ikertzaileek ikusi dute zirkunboluzio angeluarrak ez dituela zuzenean hitzak soinuetara eta esanahietara itzultzen, baizik eta irakurketa prozesuan parte hartzen duela, hitzaren esanahia ezagutuz hizkiak aurreratuz.
|
|
|
Gandiagarenespresabidepoetikoazjabetuko bagara, ahantzezinadaarte plastikoek dagioten eragina, batez ere egilearen balio formalaz. Eraginhonekesplikadiezaguketematikarennorabidea, sentsibilitatearenalorraetaminberatasuna, kezkaetadesirensorburua, eragin etazentzu espáciala,
|
hitzen
formetan etaestrofaren berregituratzetan. (Uda batezMadrilen, Hitz aurrea.)
|
|
|
buruzkoa ondu zuen, Anbrosio Zatarainek hitz berriei buruzkoa eta, Villasantek,
|
hitzen
formei buruzkoa ez ezik, batasunari buruzko bibliografia ere prestatu zuen.
|
|
|
Jakina denez, hizkuntza guztien estandarizazioan hiztegi kontuek dute axola batez ere. Alde horretatik erronka handia du Euskaltzaindiak maila eta alor guztietako egungo
|
hitzen
forma eta edukia erabakitzen, eta hitz bakoitzaren adiera eta erabilmoldeak moldatzen, eta orobat euskal hitz altxorrean zaharkituak gertatu diren hitz eta adierak markatzen. Gainera, edozein hizkuntzako hitz altxorra etengabe aldatzen den eta biziberritzen den gauza bat denez gero, inoiz bukatzen ez den lan bati ekin behar dio Euskaltzaindiak alor horretan.
|
|
|
Euskaltzaindiak agiri honetan, besteak beste, lagunarteko hizketan ohikoak diren laburtzapenak eta tokian tokiko fonetismo bereziak gaitzetsi zituen, batasunerako deklinabidea eta aditz jokoa derrigorrezkotzat jo zituen baina euskalkietako zenbait forma ontzat eman zituen. Euskara batuko eta euskalkietako sintaxi zuzentasuna bat bera dela adierazi zuen eta
|
hitzen
forma dialektal tradiziodunak ontzat eman zituen.
|
|
2010
|
|
|
eta horregatik hunkitu baininduen hain betean Ortega Gasseten paragrafo hark bere garaian: nola ez, bada, baldin eta haren
|
hitzek
forma ematen bazioten nik buruan nuèn hil edo biziko, sekula ez hobeto esanda, ideia formarik gabeko bati?
|
|
|
Velaza irakasle nafarra da, gaur egun, Iberiar Penintsulako idazkun zaharrak hobekien ezagutzen dituztenetako bat, eta haren esanetara, epigrafiaren ikuspegitik ugari dira idazkunen faltsutasunaren aldeko argudioak. . Laburbilduz, ez paleografia, hau da,
|
hitzen
forma; ez bereizteko ikurren presentzia, hau da, gidoiak edo komak; ez sinboloak, hots geziak; ez ortografia edo gramatika, ez litezke inola ere antzinakoak izan?.
|
|
|
esanaz behar denean eta, bereziki, behar ez denean. Erakutsi egin luke eskolak, hitzek eta hitzarteek beren lekua dutela eta
|
hitz
forma bakarra izatea (are gutxiago hitzarte konplikatuena hautatzea) ez dela aberastasun seinale. Eskola leku zarpaila da ordea, inon zarpailik bada, aldaeren aberastasunaz jabearazteko, hizkera sinplearen abantailak nabarmentzeko eta berba egikera gozoa indartzeko.
|
|
|
Imagen: woodley wonderworks Lehenengo arkatza hartzen ikasten du, gero erabiltzen eta
|
hitzei
forma ematen. Teknika hori menderatu ondoren, haurrak adierazteko ezinbesteko tresna bat du:
|
|
|
ongi askatutako ekuazio batek, xake partida batek... edo izeba Ernestinak prestatzen zituen pastel eta madalenek, Jainkoarengandik eta errudun uste ustezkoen atzaparretatik libre, lurretik lurrera hedatutako sentipenean... norberak bihur baitzezakeen, ausaz, lurra zeru, lurra infernu... eta horregatik hunkitu baininduen hain betean Ortega Gasseten paragrafo hark bere garaian: nola ez, bada, baldin eta haren
|
hitzek
forma ematen bazioten nik buruan nuèn hil edo biziko —sekula ez hobeto esanda— ideia formarik gabeko bati... nahiz eta neskaren aipuak —" aquella manera de pisar el suelo, cuando camina, de una moza gentil, que no amamos ni conocemos" — halako deserosotasun bat sorrarazi zidan —derradan hori ere, bide batez—, hain zitzaidan ezezaguna emakumeen mundu hura, ...
|
|
2011
|
|
|
Batura ekartze honek ez dio, alabaina, zahar kutsurik kendu bertsio honi. Batura ekartzea ez baita grafia eta
|
hitzen
forma eguneratze soil bat. Alde horretatik, arrotz samar gerta dakieke irakurle gazteei, esango nuke, Berrondok erabilitako hainbat egitura, hitz elkarketa eta aukera lexiko.
|
|
|
Horretarako, beraz, honako prozedura hau planteatu zuen: lehenik Zuzenbide arloko adituei galdetuko zitzaien hitzen euskarazko ordaina, ondoren, erantzunak Mitxelenari pasatu, berak bere iritzia eman zezan, eta azkenik batzorde txikiago batean, ekarpen guztiekin
|
hitzen
forma definitiboa aukeratuko zen. Antzeko prozedura jarraitu zen Xabier Gereñok proposatutako Filatelia hiztegian348.
|
|
|
Bigarrengoz, eta amaitzeko,
|
hitzen
forma aipatuko dut, izan ere, hainbat ukitu egon dira edizio honetarako. Batzuetan, egileak berak ez du beti forma bera erabili, esaterako, batean porroxkak eta hurrengoan purruxkak edota noiz murtxatu eta noiz murtxutu:
|
|
2012
|
|
|
Adibidea luzea da, baina aski argigarria adierazi nahi duguna adierazteko. Sail honetan, bada, akatsak,
|
hitzen
forma desegokiak, bibliografiazko erreferentziak, etab. sartuko ditugu; azken batean, metahizkuntzazko oharrak.
|
|
|
Aldea, jatorrizkoarekin erkatuz, idazmoldeari dagokiona da, oro har: ortografiari,
|
hitzen
forma batuari eta baita adizkien6 forma baturako egokitzapenari dagokiona ere.
|
|
|
b. Antzinako euskal
|
hitzen
formak.
|
|
|
Jasoak ditu euskal
|
hitzen
formak. Hor dugu Orotariko Euskal Hiztegia
|
|
|
Egungo Euskararen Bilketa lan Sistematikoak 4.655.300 testu hitzeko corpus bat eman zuen. Hortik abiatuz, 40.000
|
hitzen
formak arautu eta Hiztegi Batuan argitara eman dira. Andoni Sagarnak gaineratu duenez,, tresna horiek guztiek orain argitara eman den hiztegiaren oinarria sortu zuten.
|
|
2013
|
|
|
Hiztegi Batua bi alditan egin du Euskaltzaindiak. Lehen itzulia 2000 urtean amaitu, eta lehen argitaraldia kaleratu zuen paperean, 20.000 euskal
|
hitzen
forma arautuekin. Hori Hiztegi Batuaren lehen itzuliaren bukaera izan zen.
|
|
|
Hiztegi Batuak
|
hitzen
forma estandarrak biltzen ditu,, hiztegi ortografikoa, da.
|
|
|
da. Euskaraz idazterakoan sortu izan den hainbat zalantzari erantzuna ematera dator, hala nola beste hizkuntza batzuetan jatorria duten nazioarteko
|
hitzen
formak (iceberg, webgune, etab.), nazioartekoak izan ez arren erabilera zabala dutenenak (txupete), hainbat herrialdetako biztanleak adierazten dituzten hitzenak (hegosudandar, jubatar, etab.), arazo konplexuagoak izan ditzaketen forma berrienak (immunoeskasia, etab.) eta beste zenbait arazo zituztenak finkatzen ditu. Horretaz gain, lehendik arauturik zeuden forma batzuk ohar argigarriz eta xehetasunez osatu dira.
|
|
2014
|
|
|
Hemeretzigarren mendean, hizkuntzalaritzako ikerketek garrantzi berezia eman zieten dialektoak ikertzeari, hortik abiaturik ama hiz kuntza zaharraren jatorrizko
|
hitzen
forma eta eboluzioa aurkitzera lagun zezaketela pentsatuz. Louis Lucien Bonaparte printzeak, filologiaren irizpideekin, euskalkien sailkapen zehatzagoa egin zuen eta horien lehenbiziko mapa ere utzi zigun.
|
|
|
Hiztegi Batuak
|
hitzen
forma estandarrak biltzen ditu,, hiztegi ortografikoa, da.
|
|
|
Beste hizkuntza batzuetan jatorria duten nazioarteko
|
hitzen
formak (iceberg, webgune, etab.),
|
|
|
Errazenetik zailenera honela sailkatzen ditu Mitxelenak erabaki beharreko sailak: a) Idazkera edo ortografia; b) Antzinako euskal
|
hitzen
formak; c) Hitz berrien eraketa eta bestetandik hartuen forma; d) Morfologia: izena (izen ordea) eta aditza; e) Joskera (ibid., 204).
|
|
2015
|
|
|
Tirabira honetan, testuak oraindik gehiago errespeta eta gutxiago egoki zitezkeen, baina baita egokitzea aurrerago eraman ere, inkoherentzia batzuk deseginez eta zenbait forma gaurko euskara idatzira hurbilagotuz. Oraingoz, egokitze maila. Ortografia eta
|
hitz
formen egokitzapenak, atalean agertzen den eta testuetan aplikatu dena da.
|
|
|
Irizpide orokor hauen arabera erabaki eta erabilitako ortografia eta forma linguistikoen egokitzapen konkretuak, beraz, aipaturiko. Ortografia eta
|
hitz
formen egokitzapenak? (111 or.) atalean daude azalduak.
|
|
2017
|
|
|
Bertsoak eta pilotak asko dute komunean: bertsolarion pilota hitzak dira, mezuak; eskuz ordez, ahoz bidaltzen ditugu, eta entzuleen erreakzio hormatik bueltan iristen dira kidearengana, honek ere airera dagokien
|
hitz
forman bidal ditzan. Zer abiadura eta intentsitaterekin bidali, hala erantzun ohi du ondokoak ere.
|
|
|
Munduan bizitzeko eta egoteko modu edo tankera bat da hizkuntza58 Hizkuntza, zilegi bekit burutapen hau hemen egitea, ez ote da, azken buruan, natura/ materiaren eta kultura/ espirituaren arteko zubia? Materiaren eboluzioak bere baitan sortu duen forma berezi bat,
|
hitzaren
forma duena, alegia. Naturaren eta kulturaren arteko zubi lan horri esker, hizkuntza ez ote da gizatasunaren kondizio?
|
|
|
" Euskarazko hitzak (gorosti forman) ez ditu hizkuntzaren arau fonologikoak inondik ere bortxatzen, baina onartu behar da hitz luzea dela, agian luzeegia, bere zahartasuna kontuan hartzen bada (batik bat Mediterraneoko substratuaren aztarna baldin bada), aitzin euskararen jatorrizko
|
hitz
forma izateko. Gaur egungo ikuspegitik eta, are zehatzago, Mitxelenak euskararen erro kanonikoari buruz zuen iritzi eta teoriatik abiatuz, hiru silabatako oinarririk ezin da onartu aitzin euskararen egitura morfologikorako, behintzat berreraiki daitekeen garairik zaharrenerako.
|
|
|
EHn ere badira arlo honetako leku izenak, baina agian ez hainbeste. aita. Uste da ata edo atta dela
|
hitzaren
forma zaharrena. Atta (7).
|
|
|
‘Istinga, lokatza lekua’ esan nahi du islako leku batzuetan. Wagnerrek dio
|
hitzaren
formak eta esanahiak euskarazko itil (‘charco’, Azkue) ekartzen dutela gogora. kostike, kostige, kosti. Aldaera horiek aurkitzen ditu Sardinian eta, Bertoldiri jarraituz, euskarazko gaztigar/ astigar ekin lotzen ditu. lolloi.
|
|
2018
|
|
|
Paperaren gainean edo adiskideen arteko elkarrizketetan has daiteke proiektu soziokulturala eraikitzen. Etorkizunean aldaketa eragingo duen orok lehenik
|
hitz
forma hartzen du. Ezin da bestela.
|
|
|
Erakunde hori pertsona adituek osatu behar zuten. Akademiak euskararen ezberdintasunak aztertuko zituen, hutsuneak bete,
|
hitzen
forma eta esangura finkatuko zituen, eta idazteko modu bakar bat ezarri; euskalkietatik bat ere baztertu gabe, haiek elkarren osagarri eta elkarren aberasgarri erabiliko zituen, eta, azkenean, erakunde horrek hizkuntza garbia, akasgabea eta jakintza arlo guztietarako egoki eta erabilgarria izango zena ezarriko zuen. Horrela irudikatu zuten Euskaltzaindia garaiko Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako ordezkari instituzionalek euskararen esparru osorako akademia bat eragin zutenean.
|
|
|
sortu zenean irakurtzeko adina bazutenak eta orduan irakurri ez zutenak (edo bai, baina berriz irakurriko luketenak gustura), adinagatik artean gauza arinagoak irakurtzen hasiak zirenak eta are jaiotzeko zirenak ere. Berez, atsegin handiz egin dudan lana izan da, irakurketa arreta  tsua eskatu didana, baina funtsean,
|
hitzen
forma batzuk gorabehera, ukitu oso txikiak egitera behartu nauena. Lana ez da batere nekea izan, oroitzapenetan itzuli dizkidan une gozatsuen ondoan:
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiak bost txosten nagusi aurkeztu zituen: Luis Villasanteren bi, antzinako euskal
|
hitzen
formei buruzkoa bata eta batasunari buruzko bibliografiari buruzkoa bestea; Xalbador Garmendiarena, deklinabideari buruzkoa; Anbrosio Zatarainena, hitz berriei buruzkoa; eta Koldo Mitxelenarena, ortografiari buruzkoa. Mitxelenak ortografiari buruz egindako txostenean zein Villasantek antzinako euskal hitzen formei buruz egindakoan, izenburuek iradokitako gaietatik harago, batasunaren premiari eta batasunerako bideei buruzko gogoetak ere baziren.
|
|
|
Luis Villasanteren bi, antzinako euskal hitzen formei buruzkoa bata eta batasunari buruzko bibliografiari buruzkoa bestea; Xalbador Garmendiarena, deklinabideari buruzkoa; Anbrosio Zatarainena, hitz berriei buruzkoa; eta Koldo Mitxelenarena, ortografiari buruzkoa. Mitxelenak ortografiari buruz egindako txostenean zein Villasantek antzinako euskal
|
hitzen
formei buruz egindakoan, izenburuek iradokitako gaietatik harago, batasunaren premiari eta batasunerako bideei buruzko gogoetak ere baziren.
|
|
|
UFen barruko osagai lexikalizatuak dira markatzen direnak, hau da, UFan beti agertzen diren lemei dagozkien
|
hitz
formak. Nolanahi ere, euskararen izaera aglutinatiboa dela-eta, lexikalizatu gabeko morfema batzuk ereetiketatuta daude euskaraz, lexikalizatutako lemaren bati lotuta zeudelako.
|
|
|
Lehen esan bezala Atte hil aurretik oso proiektu pertsonala izan zen, abiapuntua nire amona eta bere baserria izan ziren heinean nire amonak erabiltzen zuen euskalkia ere presente eduki nuen, Larraungo euskalkia, Leitzakotik nahiko gertu dagoena. Badaude
|
hitz
forma ezberdinak, baina nahiko gertu dago. Zergatik erabili dut, ordea, leitzarra?
|
|
|
Esan ohi da ahoskera testuinguruari egokitzen zaiola. Hala, egoera formaletan hots galtze edo itxuraldatze gutxiago gertatu ohi da, hiztunak ardura handiagoz erreparatzen baitio ahoskatzen dituen
|
hitzen
formari bestelako hizketa egokieretan baino: horregatik deitzen zaio hizkera maila horri" zaindua".
|
|
|
Gauzak horrela, mediyuac forman i eta o arteko epentesia dugu, baina ez u eta a artekoa. Bertzalde, fenomenoen hierarkizatze honek erakusten digu zeluba
|
hitzaren
forma biluziak zelu behar duela izan, eta ez zelo; eta omua formak, aldiz, omo duela forma biluzia, eta ez omu. Etxalarko bandoetan hierarkia hauen kontra eginen luketen sencilluban eta esperuban bezalakoak daude, eta Etxeberriren Lesakako predikuetan gorrotuba bezalakorik.
|
|
|
Euskararen Erdi Aroko eremutik pixka bat urrunduz gero, Iberiar penintsulan gutienez bi alderdi gehiagotan ediren daitezke capo, corpus edota antzeko
|
hitz
formetan oinarritutako egitura bihurkariak. Lehen eremua Asturiasen eta Gaztela Leongo iparraldean dago kokatuta (15a b, Perez, 2007:
|
|
2020
|
|
|
Cказ nozioa" слово как таковое"(" hitza berez bere") formalismoaren ideiatik dator. Cказ kontzeptuak
|
hitzaren
forma herrikoiarekiko, paremiologiarekiko eta besteekiko fidelitatearen mantentzea bilatzen du. Berezkotasunaren irizpideak bi alor irekitzen ditu.
|
|
|
Frantsesez egiten duten hitz joko bat da. Silaben ordena mugitu egiten da eta
|
hitzen
forma aldatu. Ni Lupe beharrean, Pelu izango nintzateke.
|
|
|
Pedro Mari Otañok Ameriketara joan behar izan zuen; Argentinan, beste sentimendu askoren artean, herrimina nozitu zuen, eta, ombu bat zegoenez bere arrantxoan, hura baliatu zitzaion Errekaldeko intxaurra gogoan hartzeko. Esperientzia hori hitz bihurtu zuen, eta bere
|
hitzei
forma bat eman zien atseginagoak eta iraunkorragoak izan zitezen. Errekaldeko intxaurra herriminaren ikur zaigu gaur egun. Horra hor transfigurazioaren bidea.
|
|
|
Hiru hilabeteotan asmatu zen hitza Inkisizioaren paperetatik torturalekura bitartean. Inkisidoreek, behin
|
hitzari
forma emanda, tortura hutsez lortu zituzten testigantzak. Hori ere dokumentatua dago:
|
|
2021
|
|
|
43.8.1c Beste askotan, birformulatzaile da zehazkiago: ondorengo testuan, birformulakizunean, morfologiaren definizio bat ematen da, orokorra (forma aztertzea) eta anbiguoa (morfologia formen azterketa bada, forma ezberdin asko azter daitezke hizkuntzalaritzan); geroago, atal birformulatzailean emandako informazio zehatzagoaren bidez saihesten du hizlariak anbiguotasuna, dagokion hizkuntza mailara ekarriz definizio orokorra(
|
hitzen
forma aztertzea). Halako markatzaileen bitartez hiztunak atzera egiten du diskurtsoan, eta lehenago esandako elementu bat zehazten du:
|
|
|
Hitzaren barruan nahiz hitzen artean esanahiaren eta formaren arteko harremana aztertzen duen hizkuntzalaritzaren adarrari morfologia deritzo. Morfologiak, hitzez hitz, ‘forma aztertzea’ esan nahi du; zehazkiago,
|
hitzen
forma aztertzea (Fasold & Connor Linton 2010).
|
|
|
Atal birformulatzailea zehazkiago,
|
hitzen
forma aztertzea.
|
|
|
M. Zabala). Ez dira falta izan zenbaitetan eztabaidak ze horren azpian legokeen
|
hitzaren
forma dela eta: zer edo zein.
|
|
|
XVIII. mendean, pedagogiari dagokionez," ortopedia" terminoa proposatu zen umeak zuzentzeko arteari erreferentzia egiteko. Alabaina, garai beretik gaurdaino" ortopedia"
|
hitza
forma anormaltasunak zuzentzeko erabiltzen hasi zenez," ortopedagogia" termino polemikoak ordezkatu zuen berehala; ez denbora luzez, ordea, gaur egun hitza zer edo zer ezkor eta kaltegarrirekin loturik baitago," zuzendu" hitzaren adiera zapaltzailearekin. Horregatik, hain zuzen," zuzendu" hitzaren lekua hartu zuen" orientatu" hitzak," pedagogia terapeutiko" edo" pedagogia sendatzaile" hitzek" ortopedagogia" hitzarena hartu zuten bezala.
|
|
2022
|
|
|
Sexualitatea negoziazio bidez ere kudea liteke; hain zuzen ere,
|
hitzez
forma berria eman dakioke. Don Meredithek sexu estilo bereizgarria landu zuen birjintasuna galtzea lortu ostean.
|
|
|
" Gazta" hitzak alboko hizkuntzetakoekin gaur antzekotasunik ez izateak frogatzen omen du elikagai horrek gure artean aspalditik ezaguna dela.
|
Hitzaren
forma zaharra* gaztana izan zitekeen; hortik, gazna, gaztae eta gaztaia.
|
|
|
Orobat, Platonek hebreerarekin egin bezala, Larramendik euskara hizkuntza filosofikoa dela erakutsi nahi du, eta beraz, pentsamolde kratilistari jarraikiz (ik. Gomez, 1997),
|
hitzen
forman bertan antzematen dela hitzaren beraren esanahia (HH, I, iii). Jesulagunak berariaz bazter uzten ditu onomatopeiak, hizkuntza gehiagotan aurkitzen baitira, nahiz eta euskara bereziki emankorra bide den horretan.
|
|
|
PSek esanahi ihartua edo lexikalizatuagoa hartu ahala, hitz bakuntzat jotzen dira. Prozesuan zehar materia fonikoa ere galdu ohi da, baita
|
hitzaren
forma eraldatu ere, hiztunak jatorria susmatu ezin duen arte. Beraz, hitz hauek 3.7 atalean aztertu ditugunen ondorengo gramatikalizazioa besterik ez lirateke.
|
|
2023
|
|
|
Edozelan ere, Zigorrek
|
hitzekin
forma gero eta zehatzagoa zuen ezinegona sentitu arren, ezin ukatu berak ere sentitu zituela kili kiliak urdailean komunitatera joateko aukera zirriborratu zitzaienean. Nahuelek hartu zuen bere amaren bitartez Sonia konbentzitzeko ardura.
|