|
2005
|
|
|
arroka ama, elementu aztama, lurzoru, larruazal... Termino berrien premiari edota erregistroak bereizteko beharrari erantzuten diote hauek, agian
|
hitz
elkartu mota batzuen emankortasuna aurreko ereduekiko aldatu badute ere. Era berean, tar atzizkiaren era
|
|
2021
|
|
|
Beraz, ondarrutar neska [izen+ izen] egiturako izen elkartua genuke eta berdin aurreko puntuan irlandar lehen osagai zutela eman ditugun adibideak. Proposamen erakargarria da, batetik,* ondarrutar Simon modukoak zergatik ez diren gramatikalak (baina bai Simon ondarrutarra) esplikatuko lukeelako (izen bereziak ez dira izen elkartuko mugakizunak) eta, bestetik, corpusetatik atera ditugun ondorengo adibideok oso ondo koka ditzakegulako
|
hitz
elkartu mota batean edo bestean (dela mendekotasunezkoetan atzerritar multzo, irlandar talde, irlandar gudaroste, dela atributu eta koordinazio egiturako elkartuetan). Artiagoitiaren proposamen honi indarra ematen dio, gainera, atzerritar multzo, irlandar talde bikoteak.
|
|
|
Han esandakoaz gain, beharrezkoa da zenbait xehetasun ematea hitz elkartuei dagokienez. Lehenik, gogoan izan behar da hots lege horiek ez direla betetzen
|
hitz
elkartu mota guztietan: mendekotasunezko elkartuetan bakarrik aurki ditzakegu hasieran aipatu moduko aldaketak.
|
|
|
3.3c Sailkapena. Euskaltzaindiak sailkapen zehatza eskaini zuen hamazazpi multzotan banatuaz hitz elkartuak, eta xeheki aztertu zuen multzo edo
|
hitz
elkartu mota horietako bakoitza lau liburukitan (ikus bere webgunean Hitz elkarketa/ 1, Hitz elkarketa/ 2, Hitz elkarketa/ 3 eta Hitz elkarketa/ 4). Horien guztien berri emango dugu ondoren, baina irizpide nagusi batzuen barruan txertatuko ditugu azpimultzo horiek.
|
|
|
7.1.2a Inguruko hizkuntzekin alderatuta,
|
hitz
elkartu mota hau da euskararen bereizgarrietako bat; alegia, euskarak bizi bizirik gorde ditu mota honetako elkartuak, baina inguruko hizkuntzetan ez dugu aurkituko horrelakorik. Sanskritoari buruzko gramatikak idatzi zituztenek eman zioten izena elkartu mota honi, dvandva ‘bikotea’ Ondoren Uhlenbeck-ek (1911) ekarri zuen deitura eta sailkapena euskarara eta Azkuek eman zion jarraibidea, kopulatibo izenaz bataiaturik.
|
|
|
Baina hitz elkarketa baliabide errekurtsiboa da, behin eta berriz erabil daiteke (§ 3.3d). Baita
|
hitz
elkartu mota honetan ere. Bi osagai baino gehiago izan ditzakegu:
|
|
|
7.1.3c Atributu egiturako izen elkartuak. Bi izenez osatuak egonik ere,
|
hitz
elkartu mota honetan bietatik batek adierazten du zertaz ari garen (osagai nagusi dei diezaiokegu, beraz), eta besteak adjektiboaren pareko zeregina du; osagai nagusiaren ezaugarri edo bereizgarri bat adierazten du. Horrexegatik ez da harritzekoa askotan osaba bertsolari edo neskatila zerbitzari moduko egiturak aurkitzea; hau da, izen kategoriako lexemak ala adjektibo kategoriakoak sortzen dituzten eztabaidagai diren ari edo tzaile atzizkia daramaten osagaiak dituztenak (§ 4.2).
|
|
|
7.1.4a
|
Hitz
elkartu mota honetan biltzen ditugun bi izenak ere maila berean daude; buru biko egituratzat hartuko genituzke, beraz, tautologiazko elkartuak. Hain zuzen ere, Euskaltzaindiak Hitz Elkarketa/ 1 lanean (1987) dvandva elkartuetako azpimultzo gisa aztertu zituen; baina, aldi berean aitortzen zuen atributu edo koordinaziozko elkartuekin ere ahaidetasun nabarmena dutela, eta badirela arrazoiak izen elkartu moduok dvandva elkartuetatik kanpora tratatzeko.
|
|
|
7.1.4b Zein da, ordea,
|
hitz
elkartu mota honen berezitasuna. Tovarrek (1959) ‘geminados semánticos’ deitu zien, osagai biek esanahi bertsua dutelako.
|