|
2014
|
|
|
Euskara, eguneroko bizimoduko
|
hizkuntza
hura, etxeko eta lagun arteko tresna zen; kontu serioetarako, aldiz, ez. Gauzak horrela, orain dela 35 urte ez nuen uste euskaraz irakurriko nuenik, euskaraz irakurtzen zaletuko nintzenik, euskaraz ikasiko nuenik eta, are gutxiago, inoiz ezer euskaraz idazten ausartuko nintzenik ere.
|
|
|
Eta beste mundu bat, bestelako sentsibilitate eta bestelako errealitate horiek dira azkeneko urteetan guk, ereduko irakasle garenok, gure
|
hizkuntzaz
, gure ikasleei erakutsi eta irakatsi ahal dizkiegunak: Basajaunen basoetan eta Mariren haitzetan galdu, Obaba edo Kalaportun pasieran ibili, Joanes Mailurekin historiara bidaiatu, kauterekin bihurrikeriatan aritu, arrantzaleari galduriko eraztuna arrainaren tripetan aurkitu; Mattin Mottela, Irene eta Hinner ezagutu; munstroen hamaika aurpegiak identifikatu, Mikelotekin Orreagan abestu, dioramak irakurri, xake mate egin, gauaz parke batean egon, Lutxen argazkiaren peskizan ibili, gure abenturak aukeratu, magnoliei usaina hartu, txoria maitatu, Alkasoroko bentan edozer erosi, samurai bihurtu, paper festan murgildu, piztiak otzandu, erregearen mezularia izan, krokodilo bat ohe azpian aurkitu, Patakonekin bideetan lapurtu, Ebelinarekin zirku batean bizi... eta hori guztia Sherezade, Acab, Axenario, Alice, Bernarda Alba, Migel Strogoff, Poirot… ahaztu gabe.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago hasten dira 18 urte beteta bertso eskolan. Esaterako, Iruñeko
|
Hizkuntza
Eskolan halako lagunak biltzen dituen bertso eskola dago. Hainbat kide euskaldun berriak dira, gainera.
|
|
|
Horiek guztiak kontuan izan behar dituzte. Ez du ezertarako balio itsu bati igogailuraino ailegatzeko jarraibide guztiak ematea, gero ez badago braille
|
hizkuntzan
adierazita zein den solairu bakoitza. Eta ez du ezertarako balio, adibidez, menu bat idatziz ematea, soilik.
|
|
|
Laugarrenik, komunikazioa ziurtatu litzateke. Aterpetxean, hotelean, edo dena delako eraikinean dagoen guztia pertsona guztiek uler dezaketen
|
hizkuntzetan
ipini lukete. Adibidez, pentsa pertsona batek keinu hizkuntza erabiliz erreserbatu nahi duela logela bat, baina ez dagoela hizkuntza hori ulertzen duen inor.
|
|
|
Aterpetxean, hotelean, edo dena delako eraikinean dagoen guztia pertsona guztiek uler dezaketen hizkuntzetan ipini lukete. Adibidez, pentsa pertsona batek keinu
|
hizkuntza
erabiliz erreserbatu nahi duela logela bat, baina ez dagoela hizkuntza hori ulertzen duen inor. Kasu horretan ez da komunikazio zaintzen.
|
|
|
Aterpetxean, hotelean, edo dena delako eraikinean dagoen guztia pertsona guztiek uler dezaketen hizkuntzetan ipini lukete. Adibidez, pentsa pertsona batek keinu hizkuntza erabiliz erreserbatu nahi duela logela bat, baina ez dagoela
|
hizkuntza
hori ulertzen duen inor. Kasu horretan ez da komunikazio zaintzen.
|
|
|
Hori eta, noski, erreka zikinen iturri garbien bila dabiltzanen hitzak. Lertxundik esan zuenez, poetek
|
hizkuntzaren
berezko indarra eta magia bilatzen dute guztiaren gainetik. Hizkuntzari txirbilak ateratzen saiatzen dira; hizkuntza behartzen; isil dauden hots, irudi eta ideiak hizketan jartzen.
|
|
|
Lertxundik esan zuenez, poetek hizkuntzaren berezko indarra eta magia bilatzen dute guztiaren gainetik.
|
Hizkuntzari
txirbilak ateratzen saiatzen dira; hizkuntza behartzen; isil dauden hots, irudi eta ideiak hizketan jartzen.
|
|
|
Lertxundik esan zuenez, poetek hizkuntzaren berezko indarra eta magia bilatzen dute guztiaren gainetik. Hizkuntzari txirbilak ateratzen saiatzen dira;
|
hizkuntza
behartzen; isil dauden hots, irudi eta ideiak hizketan jartzen.
|
|
|
Horren garantzia ulertzeko adibide garbigisa,
|
Hizkuntza
Eskolako titulua lortzeko egin beharreko azterketak ditugu. Ni DBH4ko ikaslea naiz, eta, klase kide guztiak bezala, bizitza osoa ingelesa ikasten egon ondoren, aurtengo NUHEO proba gainditu ahal izateko azterketa zehazki prestatzeko aparteko klaseetara joan behar gara.
|
|
|
Ildo horretatik, Iruñeko Euskalgintza taldeak jakinarazi zuen Iruñeko
|
hizkuntza
paisaia aldatzen hasia zela, nahiz eta poliki izan. Hain justu, hizkuntza paisaiarekin udalak duen jarrera ere salatu du EH Bilduk.
|
|
|
Ildo horretatik, Iruñeko Euskalgintza taldeak jakinarazi zuen Iruñeko hizkuntza paisaia aldatzen hasia zela, nahiz eta poliki izan. Hain justu,
|
hizkuntza
paisaiarekin udalak duen jarrera ere salatu du EH Bilduk. Izan ere, Rodezno kondearen plazan dagoen erakusketan euskara" gutxiesten" dela salatu dute.
|
|
|
Gakoetako bat euskarari" prestigioa ematea" dela nabarmendu du Malen Eugik. Argi utzi du euskararen aurkako erasoak salatu behar direla, baina
|
hizkuntza
lotu behar dela ere bertzelako jarduera eta berriekin. Hori egiteko, hain zuzen ere, Badu, bada erakusketa ekarri nahi du Euskara Kultur Elkargoak Iruñera.
|
|
|
" Erakusketa horrek erakusten du euskara arlo guztietan dagoela;
|
hizkuntzaren
balioa erakusten du; erakusten du zer den euskara, eta nork erabiltzen duen, zientziaren, artearen, literaturaren esparruan eta beste hamaika arlotan", erran du Epalzak.
|
|
|
Gobernua bera dugu euskararen kontra. Gure
|
hizkuntzari buruz
jarrera epela duten herritarrengana ere ailegatu behar dugu, ordea", erran du Epalzak.
|
|
|
Izaskun Etxeberria Euskara eta Literatura ikasgaiko irakaslea da Iruñeko Jaso ikastolan, eta irakasle zein herritar modura, ezin du ulertu Hezkuntza Departamentuaren erabakia; errealitatetik at dagoela uste du. Euskara baldin bada Euskal Herriko
|
hizkuntza
, mapa osoa agertzea ezinbestekoa dela uste du: " Euskalkien mapa ezin izango dugu landu?
|
|
|
" Euskalkien mapa ezin izango dugu landu? Euskararen herria da agertzen dena,
|
hizkuntza
eta horrenbestez kultura baten herria. Gauza bera gertatzen da literaturarekin.
|
|
|
Etxeberriaren aburuz, gauzak beste modu batez bidera daitezke, baina pertsona batzuen" beldurren, konplexuen, ezjakintasunaren eta gorrotoaren" ondorioz, horrelako kontuak gertatzen dira. " Kulturaren izenean, nola egin behar diogu uko
|
hizkuntza
bat bere osotasunean ezagutzeari. Hor erakusten dute zer nolako maila duten gure agintariek", dio amorraturik Etxeberriak.
|
|
|
" Gutzienen
|
hizkuntza
"
|
|
|
Agintariek erakusketa aurkeztu zuten, goizean prentsa aurrean eta arratsaldez gonbidapenekin. Goizean goiz, erakusketaren nondik norakoak ezagutzeko asmoz prentsaurrekora bildu ginen, eta hara gure sorpresa, Bilboko Udaleko oharrak horrela zioen" Bilboko udalak euskara eta gutzienen
|
hizkuntzen inguruko
erakusketa bat antolatu du AlóndigaBilbaon". Hizkuntza gutxituen inguruko erakusketa, gutxi batzuk erabiltzen dugun hizkuntzaren inguruko esposizio bihurtu zen.
|
|
|
Goizean goiz, erakusketaren nondik norakoak ezagutzeko asmoz prentsaurrekora bildu ginen, eta hara gure sorpresa, Bilboko Udaleko oharrak horrela zioen" Bilboko udalak euskara eta gutzienen hizkuntzen inguruko erakusketa bat antolatu du AlóndigaBilbaon".
|
Hizkuntza
gutxituen inguruko erakusketa, gutxi batzuk erabiltzen dugun hizkuntzaren inguruko esposizio bihurtu zen. Udalak euskarari ematen dion tratamendua ikusita, titulua ulertzen dugu, euren ustetan gutxi batzuk baikara Bilbon euskaraz lan egiten dugunak eta bizi garenak.
|
|
|
Goizean goiz, erakusketaren nondik norakoak ezagutzeko asmoz prentsaurrekora bildu ginen, eta hara gure sorpresa, Bilboko Udaleko oharrak horrela zioen" Bilboko udalak euskara eta gutzienen hizkuntzen inguruko erakusketa bat antolatu du AlóndigaBilbaon". Hizkuntza gutxituen inguruko erakusketa, gutxi batzuk erabiltzen dugun
|
hizkuntzaren inguruko
esposizio bihurtu zen. Udalak euskarari ematen dion tratamendua ikusita, titulua ulertzen dugu, euren ustetan gutxi batzuk baikara Bilbon euskaraz lan egiten dugunak eta bizi garenak.
|
|
|
Iritsiko da gure instituzioetara egunen batean euskararen marka, eta espero, Gipuzkoako Foru Aldundiak bezala, euskarari lehentasuna ematea, saihestea espainieraz bakarrik aritzea, eduki garrantzitsuak beti euskaraz azaltzea. Badu Bada, erakusketa izateaz gain, espazio egokia eta iradokitzailea izango da
|
hizkuntza
gutxituen ezagutza, onarpena eta promozioa ahalbidetuko duten ekintzak burutzeko. Erakusketak bertatik esan digu gure udaleko agintariei euskaratik idatzi behar dituztela prentsa oharrak, euskaraz lan egin nahi dugulako eta bilbotarrak euskaraz bizitzeko eskubidea dugulako, nahiz eta" gutzienen hizkuntzan" mintzatu.
|
|
|
Badu Bada, erakusketa izateaz gain, espazio egokia eta iradokitzailea izango da hizkuntza gutxituen ezagutza, onarpena eta promozioa ahalbidetuko duten ekintzak burutzeko. Erakusketak bertatik esan digu gure udaleko agintariei euskaratik idatzi behar dituztela prentsa oharrak, euskaraz lan egin nahi dugulako eta bilbotarrak euskaraz bizitzeko eskubidea dugulako, nahiz eta" gutzienen
|
hizkuntzan
" mintzatu.
|
|
|
Azaldu duenez, ibilaldi osoan partaide guztiak direnez joan kontrabandistaren ondoan, kontakizunak ongi entzuteko moduan, gidoi labur bat prestatu dute euskaraz, gazteleraz eta frantsesez, izena ematen dutenei banatzeko eta, modu horretan, azalpena norbere jatorrizko
|
hizkuntzan
jaso ahal izateko. " Kontakizuna euskaraz izango da, eta euskaraz ez dakien jendea joaten baldin bada, gidoi horrekin segitu ahal izango dio kontakizunari".
|
|
|
Horien artean sartzen dira etorkinak, ikasteko arazoak dituztenak, buru ezgaitasunak dituztenak, lehen hezkuntzako haurrak, heziketa berezikoak, autistak, adinekoak, afasikoak, jaiotzez gorrak direnak edo gazterik gorrak geratutakoak eta beste hainbat. Horiei guztiei erraztasunak emateko mekanismoa da irakurketa erraza, eta erabili beharreko
|
hizkuntzan
, edukian eta forman eragiten du: " Letra tipo eta tarte handiagoak eta esaldi motzak dira irakurketa errazeko testuen ezaugarri nagusiak.
|
|
|
Normalean, berak ekiten die saioei, eta txandaka liburua eskutik eskura igarotzen da, animatzen diren adinekoek ere ahots altuan irakur dezaten. Jules Vernek idatzi eta Lluis Quintanak irakurketa errazera moldatutako Miguel Strogoff irakurtzeari ekin zioten astelehenean gazteleraz izan ohi dira saioak, liburuak ere
|
hizkuntza
horretan baitaude. Adinekoek adi jarraitzen diote irakurketari; irakurriak eragindako sentipenak ahoz gora botaz.
|
|
|
Normala zena anormala bihurtu nahi zuten, Euskal Herrian euskaraz bizitzeko aukerarik ez izatea, alegia. Horrelako adibide ugari zuzenean ezagutzeko aukera izan dugu, orain gutxi arte, Egiako kultur etxean ikusgai egon den Euskara ospeletik eguterara,
|
hizkuntza
zapalkuntzaren memoria erakusketaren bitartez.
|
|
|
Gaur egun, berriz, tamalez, zapalkuntza amaitu denik ezin dugu esan, horrelako erasoaldiak egunero jasaten baititugu eta herritarroi
|
hizkuntza
eskubideak behin eta berriz urratzen baitizkigute. Nola ulertu, bestela, euskaraz bizitzeko hautua egiten dugunean hainbat lekutan jasandako erantzun desegokiak?
|
|
|
Kasu horretan, UGT sindikatuaren eskutik etorri zaigu errekurtsoa. Gaztelaniaz jakin beharra baldintzatzat ezartzen da, baina bertakoa eta geurea den
|
hizkuntzak
bigarren mailako trataera jasotzen du berriro ere, Donostian zerbitzua jasotzen dugun 70.000 euskaldunon hizkuntza eskubideak kontuan hartu gabe.
|
|
|
Kasu horretan, UGT sindikatuaren eskutik etorri zaigu errekurtsoa. Gaztelaniaz jakin beharra baldintzatzat ezartzen da, baina bertakoa eta geurea den hizkuntzak bigarren mailako trataera jasotzen du berriro ere, Donostian zerbitzua jasotzen dugun 70.000 euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak kontuan hartu gabe.
|
|
|
Hala ere,
|
hizkuntzaren
memoriak erakutsi digun bezala, oraingoan ere baditugu motiboak itxaropentsu jarraitzeko; nola ulertu bestela lurralde honetatik euskara desagertzeko egin dituzten ahalegin guztiak egin eta gero oraindik bizirik irautea. Argi dago sufritzen eta eusten jakin izan dugula eta berdin jarraitzeko asmoa dugula.
|
|
|
" Kolektibo zabala da; biztanleen %30 inguruk irakurketaz gozatzeko zailtasunen bat dute: dislexia edo zailtasun psikologikoak dituztenek,
|
hizkuntza
erabat menperatzen ez dutenek, etorkinek...", Euskal Herriko Irakurketa Erraza elkartearen arabera. Irakurketa Erraza etiketa duten liburuak ez dira erraz irakurtzeko moduko liburuak bakarrik; nazioartean dauden hainbat irizpide bete behar dituzte hala sailkatuak izateko.
|
|
|
Tolosako Udalak eta Tolomendi Landa Garapenerako Elkarteak bisita gidatuak antolatu dituzte hileko azken larunbatetarako, lau
|
hizkuntzatan
|
|
|
Hasiera batean bisita gidatu horiek hileroko azken larunbatetan izango diren arren, aurrez eskatutako hitzorduekin taldea osatuz gero, zerbitzu hori edozein larunbatetan jasotzeko aukera izango da. Nabarmentzekoa da, gainera, lau
|
hizkuntzatan
egin ahal izango direla Tolosako azokako bisitak: euskaraz, gazteleraz, ingelesez eta frantsesez.
|
|
|
Aitortu behar dut ez dudala jolasa gustuko. Gure
|
hizkuntzak
r asko erabiltzen ditu. Dislexikoa naiz, eta nire burmuinak ez du r hizkia ondo kokatzen.
|
|
|
Horregatik, hitz gurutzatuekin arazoak ditut.
|
Hizkuntzak
berezko ezaugarriak ditu, eta horiekin jolasten ikastean dago gakoa. Nik ikasi dut errearekin dantza egiten.
|
|
|
Larunbatean, lagun artean afaltzen geundela," ergatiboa desagertuko da" bota zuen lagun batek.
|
Hizkuntzaren
eraldaketaren inguruan berbetan eman genuen afalostea, harriduraz beterik. Belaunaldiz belaunaldi hizkuntza galduz doala zioen gure lagunak.
|
|
|
Hizkuntzaren eraldaketaren inguruan berbetan eman genuen afalostea, harriduraz beterik. Belaunaldiz belaunaldi
|
hizkuntza
galduz doala zioen gure lagunak. Gure lagunaren amak bere amumak baino hizkuntza pobreagoa erabiltzen duela zioen eta, lagunak berak amarena baino pobreagoa eta lobak are pobreagoa oraindik; horrela jarraituz gero hizkuntza urte gutxitan eraldatuko dela, eta egun naturaltasunez erabiltzen ditugun formak aldatzen joango garela bota zuen.
|
|
|
Belaunaldiz belaunaldi hizkuntza galduz doala zioen gure lagunak. Gure lagunaren amak bere amumak baino
|
hizkuntza
pobreagoa erabiltzen duela zioen eta, lagunak berak amarena baino pobreagoa eta lobak are pobreagoa oraindik; horrela jarraituz gero hizkuntza urte gutxitan eraldatuko dela, eta egun naturaltasunez erabiltzen ditugun formak aldatzen joango garela bota zuen. Bai, horrela, ergatiboa desagertu arte eta indioak bezala hitz egiten hasi arte, bataila hizkuntza deritzona erabiliz.
|
|
|
Belaunaldiz belaunaldi hizkuntza galduz doala zioen gure lagunak. Gure lagunaren amak bere amumak baino hizkuntza pobreagoa erabiltzen duela zioen eta, lagunak berak amarena baino pobreagoa eta lobak are pobreagoa oraindik; horrela jarraituz gero
|
hizkuntza
urte gutxitan eraldatuko dela, eta egun naturaltasunez erabiltzen ditugun formak aldatzen joango garela bota zuen. Bai, horrela, ergatiboa desagertu arte eta indioak bezala hitz egiten hasi arte, bataila hizkuntza deritzona erabiliz.
|
|
|
Gure lagunaren amak bere amumak baino hizkuntza pobreagoa erabiltzen duela zioen eta, lagunak berak amarena baino pobreagoa eta lobak are pobreagoa oraindik; horrela jarraituz gero hizkuntza urte gutxitan eraldatuko dela, eta egun naturaltasunez erabiltzen ditugun formak aldatzen joango garela bota zuen. Bai, horrela, ergatiboa desagertu arte eta indioak bezala hitz egiten hasi arte, bataila
|
hizkuntza
deritzona erabiliz. Gu ez gara gure amuma bezala baserrian bizi, ez gabiltza soloan eta hitz asko galdu ditugu.
|
|
|
Baina hirian bizi gara eta beste hitz batzuk erabiltzen ditugu edota maileguan hartuta gureak egin, udazkeneko barazkiak zeintzuk diren nekez jakin arren. Bere ustetan
|
hizkuntza
jasoa gutxi batzuek erabiliko dute etorkizunean. Hogeitaka urte barru hizkuntza jasoa Euskaltzaindian gordeta geratuko da, Bilboko Plaza Barrian bertan.
|
|
|
Bere ustetan hizkuntza jasoa gutxi batzuek erabiliko dute etorkizunean. Hogeitaka urte barru
|
hizkuntza
jasoa Euskaltzaindian gordeta geratuko da, Bilboko Plaza Barrian bertan. Tabernak baino geratzen ez diren plazan umeak jolasten direla, hizkuntza sinplifikatuko dute," eskerrik asko" esan beharrean," eskerrik" esango diote elkarri.
|
|
|
Hogeitaka urte barru hizkuntza jasoa Euskaltzaindian gordeta geratuko da, Bilboko Plaza Barrian bertan. Tabernak baino geratzen ez diren plazan umeak jolasten direla,
|
hizkuntza
sinplifikatuko dute," eskerrik asko" esan beharrean," eskerrik" esango diote elkarri. Nahiz eta hori dagoeneko oso hedatua egon.
|
|
|
Asteburuko afari horretan hain justu eztabaidan geundela, Rakelek hiru aldiz deitu zuen eta, plater eta sarde artean, Okzitaniako bandera zein den kontsultatu genuen sakelakoan. Beraz, sakelakoa hain denbora gutxian horren ohiko bihurtu bada, zergatik ez da
|
hizkuntza
sinplifikatuko. Proba egitea pentsatu genuen, ea kapazak izango ginen elkar ulertzeko ergatibo eta bestelako hizkuntzaren forma barik.
|
|
|
Beraz, sakelakoa hain denbora gutxian horren ohiko bihurtu bada, zergatik ez da hizkuntza sinplifikatuko? Proba egitea pentsatu genuen, ea kapazak izango ginen elkar ulertzeko ergatibo eta bestelako
|
hizkuntzaren
forma barik.
|
|
|
Beste behin
|
hizkuntza
zaintzeko nahia gure esku dagoela gogoratu eta kanpaina egin behar genuela pentsatu genuen; facebook taldea sortu eta gure amumaren hiztegia berreskuratzearekin ekin.
|
|
|
" Vatikanoko II. Kontzilioa bultzatu zuen. Kontzilio haren ondorioz, elizkizunak eta sakramentuak tokiko
|
hizkuntzetan
ematen hasi ziren. Aita santuak berak Pacen in Terris entziklika kaleratu zuen 1963an, eta hartan zioen tokiko hizkuntzek garatzeko eskubidea zutela".
|
|
|
Kontzilio haren ondorioz, elizkizunak eta sakramentuak tokiko hizkuntzetan ematen hasi ziren. Aita santuak berak Pacen in Terris entziklika kaleratu zuen 1963an, eta hartan zioen tokiko
|
hizkuntzek
garatzeko eskubidea zutela". Antonio Añoveros iruindarra zen garai hartan Bilboko gotzaina, euskararen aldeko predikua egiteagatik Francok erbestera bidali gura zuena.
|
|
|
Soilik umeekin erabilita haur
|
hizkuntza
bihurtzea saihesteko, gurasoek euren artean euskaraz egiteko proiektua dute Busturian.
|
|
|
Guraso eta gurasogai euskaldunentzako Euslider tailerrak dinamizatzen ditu Iratxe Garmendiak (Bermeo, 1978), Ahize
|
hizkuntza
aholkularitzako AEK ko teknikariak, Busturian. Sei guraso ari dira bertan.
|
|
|
Helburu nagusia da gurasoen arteko euskararen erabilera informala sustatzea. Baita
|
hizkuntza
lidergoa indartzea, eraldaketa sustatzea eta portaera berriak sortzea ere.
|
|
|
Eta arazoa ez dira atzerritarrak. Euskara umeekin soilik egiten bada, umeen
|
hizkuntza
bihurtzen da eta umeak ez dira inozoak: imitatu egiten dituzte helduen jarrerak.
|
|
|
Bestalde, euskara menderatzen ez dutenekin posible da elkarrizketa errazak
|
hizkuntza
horretan egitea. Horretarako argudio batzuk ere ematen dizkiegu gurasoei, egoera horri zelan eman buelta jakin dezaten.
|
|
|
Izan ere, elkartearen baitan" sail berri baten edekitzea" erabaki dutela dio Mattin Irigoien Zabalik elkarteko kideak: " Euskararen atxikimendutik erabilerara" jauzi egiteko bide guziak eskainiz,
|
hizkuntzaren
sentsibilizaziora buruzko lehen urratsa liteke. " Soziolinguistikaren oinarrien ezagutza, hizkuntza eta kulturgintzaren arteko harremana" dute ikastaldian landuko.
|
|
|
" Euskararen atxikimendutik erabilerara" jauzi egiteko bide guziak eskainiz, hizkuntzaren sentsibilizaziora buruzko lehen urratsa liteke. " Soziolinguistikaren oinarrien ezagutza,
|
hizkuntza
eta kulturgintzaren arteko harremana" dute ikastaldian landuko. Otsaileko azken ostegunean hasi eta urte osoan martxan izanen dena.
|
|
|
Topagunea, euskara elkarteen federakuntzako Oskar Zapataren eskutik. " Ikastaldiaren xedea da norberak bere
|
hizkuntza
usaien kontzientzia hartzea, eta elkarrekin ikustea nola alda daitezkeen hartuak ditugun ohiturak, gaia baikorki landuz, eta galdu eremu batzuk berreskuratzeko kuraia bilduz berdin", argitu du Irigoienek.
|
|
|
" Multzo batean, hamar jendeetarik batek ez badaki euskaraz, denak frantsesez hasten gara automatikoki", edo bi euskaldun elkarren artean erdaraz aritzea ere eguneroko da euskal gizartean.
|
Hizkuntza
ez delako normalizatua, baina, batez ere, hiztunek" estres linguistikoa" dutelako. Estres hori, hiztunek non, noiz eta norekin euskaraz mintzatu segur ez dakitelako, parekoaren harreraren beldur.
|
|
|
Hunkitzen dizute korda mota bat, egiten dizuna plazer edo min. Eta haiekin konposaketa bat egiten da.
|
Hizkuntza
batean hiztegia egina da jadanik, eta gramatika bada, eta gehiago dena, gero bada erretorika ere, ikasia duzuna nahitaez zure inguruko jendeekin, testuak irakurriz". Eta, ondotik, kantu egileak egiten duena, Etxamendiren ustez, hauxe da:
|
|
|
Eta han, neskak pasatzen bortuan. Aldi guztiz ezin agortuzko iturri bat da sentimental
|
hizkuntza
eta ametsentzat". Etxamendik berak ere sortetxea herriko azken etxea zuen, beste lehenbizikoak Orbaizetakoak zituela.
|
|
|
Eleaniztasuna gauza edo kontu konplexua da.
|
Hizkuntzen
degradazioa eman da…".
|
|
|
Ondorengo belaunaldikoek, aldiz, ez. Gainera, gutxienez, beste bi
|
hizkuntza
bizi dituzte. Eta laugarrena ere, ingelesa, eraginkorra biziki.
|
|
|
Erakusketan euskarak bere lekua du, handia: "
|
Hizkuntza
material baten gisa baliatu dizugu, plastikoa bailitzan. Ibilbide osoan presente izanen duzu.
|
|
|
Gaskoien eta euskaldunen arteko harremanak gero eta arraroagoak dira, zoritxarrez. Euskaltzaleek aise uler dezakete bretoin, korsikar edo katalanek bihotzean sentitzen dutena ama
|
hizkuntzan
mintzo direlarik edo beren hizkuntzaren alde lan egiten dutelarik. Haatik, iduri luke ez dela gauza bera gertatzen gure lehen auzokideekin.
|
|
|
Gaskoien eta euskaldunen arteko harremanak gero eta arraroagoak dira, zoritxarrez. Euskaltzaleek aise uler dezakete bretoin, korsikar edo katalanek bihotzean sentitzen dutena ama hizkuntzan mintzo direlarik edo beren
|
hizkuntzaren alde
lan egiten dutelarik. Haatik, iduri luke ez dela gauza bera gertatzen gure lehen auzokideekin.
|
|
|
Argi da elkarlana handitu behar dela bi aldeen onerako. Euskaltzalea ezin da geldirik egon bere etxe aitzinean kinka biziki larrian eta desagertzen ari den
|
hizkuntza
historikoaren osasun eskasa ikustean. Zubiak badira, baina ez ote dira eskasak eta hertsiegiak?
|
|
|
urrezko liburuak, katedraleko idazkiek, toponimiak eta duela zenbait urteko prentsa idatziak eta irrati saioek. 400 urtez Baiona aldeko
|
hizkuntza
ofiziala gaskoia izan zen, euskarak ez duelarik sekula horrelako mailarik erdietsi. Itsas aldeko okzitanoaren presentzia handia izan zen Gipuzkoan eta Nafarroan ere, eta horrek maileguak sarrarazi zituen gure mintzairan:
|
|
|
Lehen bezala orain ere bat egin dezagun jendetasunez eta doinu berean kanta dezagun: Anem Ã’c per la lenga occitana, Euskara
|
Hizkuntza
Ofiziala!
|
|
|
" 2013an hamaika traba izan dira euskararen herrian euskaraz bizitzeko; gaztelania eta frantsesa lehenestea da behin eta berriro herritarrek aurkitzen duten tupustarria. Erakunde publiko zein pribatuek
|
hizkuntza
eskubideen bermea aintzat ez hartzearen ondorioz, herritarrak eskubidez gabeturik ikusten du bere burua askotan", jakinarazi du Behatokiko zuzendari Garbiñe Petriatik.
|
|
|
Izan ere, 1996az geroztik, Bartzelonan, Mundu Mailako Biltzarrean
|
Hizkuntza
Eskubideen Deklarazio Unibertsala onartu zuten gobernuz kanpoko 66 erakundek, PEN International eko (literatura arloko nazioarteko erakundea) 41 zentrok eta hizkuntza eskubideen inguruko 41 adituk. Hizkuntza eskubideak norberarenak eta kolektiboak diren ideian oinarritzen da adierazpena, bai eta Behatokiaren beraren lana ere.
|
|
|
Izan ere, 1996az geroztik, Bartzelonan, Mundu Mailako Biltzarrean Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsala onartu zuten gobernuz kanpoko 66 erakundek, PEN International eko (literatura arloko nazioarteko erakundea) 41 zentrok eta
|
hizkuntza
eskubideen inguruko 41 adituk. Hizkuntza eskubideak norberarenak eta kolektiboak diren ideian oinarritzen da adierazpena, bai eta Behatokiaren beraren lana ere.
|
|
|
Izan ere, 1996az geroztik, Bartzelonan, Mundu Mailako Biltzarrean Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsala onartu zuten gobernuz kanpoko 66 erakundek, PEN International eko (literatura arloko nazioarteko erakundea) 41 zentrok eta hizkuntza eskubideen inguruko 41 adituk.
|
Hizkuntza
eskubideak norberarenak eta kolektiboak diren ideian oinarritzen da adierazpena, bai eta Behatokiaren beraren lana ere.
|
|
|
Funtsean, euskal hiztunen
|
hizkuntza
eskubideak babestu eta defendatzeaz gain, urratzen direlarik salatzeaz arduratzen da Behatokia. Euskaraz mintzatzeko, administrazioari zuzendu eta administrazioak zerbitzuen errezibitzeko euskal hiztunek dituzten eskubideak babesten ditu, arlo publikoa nola pribatua besarkatuz.
|
|
|
Gizarteari informazioa helarazten dio, urte guzian eskuraturiko grinak, aztertu eta sailkatu ondoren," kontzientziatzea eta sentiberatzea" lantzeko. Nazioarteari ere ematen dio euskal hiztunen
|
hizkuntza
eskubideen egoeraren berri.
|
|
|
Estatuko erakunde publikoek urratzen dituzte euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak.
|
|
|
Frantsesaren ondoan kanpoko
|
hizkuntzak
baliatzen ditu; euskararik, aldiz, ez. Kontseilu Orokorrak urte guzian argitaratu 64 aldizkarietan artikulu bakarra agertu da euskaraz, eta beren webgunea osoki frantsesez da.
|
|
|
Kontseilu Orokorrak urte guzian argitaratu 64 aldizkarietan artikulu bakarra agertu da euskaraz, eta beren webgunea osoki frantsesez da. Zerbitzua euskaraz hartzeko eskubidea urratzen dute, legez deusek ez baititu hartara behartzen, nahiz eta Europak" desagertzeko arriskuan" diren
|
hizkuntzen kontrako
diskriminazioak baztertzea galdegin duen. Haatik, Hollande-ren gobernuak, hitzeman badu ere, ez du hizkuntza" erregionalak" konstituzioan sartzeko urratsik oraino batere eman.
|
|
|
Zerbitzua euskaraz hartzeko eskubidea urratzen dute, legez deusek ez baititu hartara behartzen, nahiz eta Europak" desagertzeko arriskuan" diren hizkuntzen kontrako diskriminazioak baztertzea galdegin duen. Haatik, Hollande-ren gobernuak, hitzeman badu ere, ez du
|
hizkuntza
" erregionalak" konstituzioan sartzeko urratsik oraino batere eman.
|
|
|
Adibide gisa, Credit Agricolek du kexa jaso, euskarazko txeke bat gibelerat igortzeagatik. Orokorki, euskal kontsumitzaileak ez dira batere kontuan hartuak; estatu mailako egitura izateak
|
hizkuntza
ofiziala ibiltzeko beharra dute estakurua, Mr Bricolagek eta Carrefourrek, adibidez.
|
|
|
" Profesionalen eta zerbitzu enpresen alorrean jaso diren kexek zerbait agerian jartzen dute:
|
hizkuntza
betebeharrei buruz dagoen lege hutsunea".
|
|
|
Hara bi gako idazle ororendako.
|
Hizkuntza
guztietan eta euskaraz areago daukagun egoeragatik idazteko era beti izan da literaturagileen kezka nagusienetakoa. Horri, ordea, jomuga duen irakurle mota edo xede taldea erantsi behar zaio, eta biak uztartu.
|
|
|
Bada, haatik, literatura irakurterraza eta erakargarritasuna lotzen dituenik. Ohikoak dira alboko erdaretan, atal laburrez osatu, eguneroko
|
hizkuntzan
idatzi eta trama erraza duten liburuak.
|
|
|
Konkurrentzia gisa ikus bailezake. Ene ustez, elkar
|
hizkuntza
baten beharra dugu. Nola ulertaraz burezurra mugitzen zaigula?
|
|
|
Zer duzu laneko
|
hizkuntza
–
|
|
|
Txotxongiloen ideia hatsarretik bagenuen.
|
Hizkuntzari
irudiak ere gehitu nahi izan dizkiogu.
|
|
|
Jendeari euskararengana hurbiltzeko gogoa piztu nahi izan dugu bai eta
|
hizkuntzaren
presentzia azkartu ere, oro umorez.
|
|
|
Bazekien Txato ikustean prentsaurrekoa zinezko prentsaurrekoa izanen zela, gaia menperatzen zuen bat ukanen zuela parean. Ez dago bakar bat ere
|
hizkuntz
politikaren gaia Txatok bezainbat menperatzen zuenik". Jose Luis Aizpuruk ere horixe nabarmendu du.
|
|
|
Jose Luis Aizpuruk ere horixe nabarmendu du. "
|
Hizkuntz
politikan erreferentea zen. Besteok haren atzetik joaten ginen.
|
|
|
Bazekien propaganda zena eta ez zena bereizten".
|
Hizkuntz
politika ez ezik hizkuntza ere menperatzen zuela nabarmendu du Arbelbidek," inor gutxik bezala bizkaieratik zubereraraino".
|
|
|
Bazekien propaganda zena eta ez zena bereizten". Hizkuntz politika ez ezik
|
hizkuntza
ere menperatzen zuela nabarmendu du Arbelbidek," inor gutxik bezala bizkaieratik zubereraraino".
|
|
|
Hori da egoera kolonial bat. Horri aurre egiteko, bertako
|
hizkuntzaz
egin behar da.
|
|
|
Zatiketa berria hain bitxia eta zentzugabea da, non herrialde berriak nola deituko direnaz eta izen berriei buruz olgetak eta web sareko apustuak egiten baitira. Benetan deitoragarri litzateke, bertako
|
hizkuntza
minorizatuak deuseztatu nahi izan ondoren, eskualdeko eta nazio txikien kultura propioak folklorizatu ondoren (hitz hori esanahi ezezkorrean hartuta, naski), Frantziako jakobinismoak herrialde benetako izen historikoak okertu eta desitxuratzea. Europako beste estatuetan halakorik ez da ikusten, ezta sekula ikusi ere.
|
|
|
Sozialistak eta
|
hizkuntza
|
|
|
Gaskoieraren batzordearen aldeko argumentazioari ustekabeko adierazpen hau gehitu dio hautetsi sozialistak: " Maiz parez pare jartzen dira bi
|
hizkuntzak
[euskara eta gaskoia], alta jatorri bera dute; aski da hiriko izenen aztertzea, Casenave edo Etxeberri izenak hartzen badira, arras berdinak dira. Bi hizkuntzen kultura eta bizi eremua amankomunak dira.
|
|
|
" Maiz parez pare jartzen dira bi hizkuntzak [euskara eta gaskoia], alta jatorri bera dute; aski da hiriko izenen aztertzea, Casenave edo Etxeberri izenak hartzen badira, arras berdinak dira. Bi
|
hizkuntzen
kultura eta bizi eremua amankomunak dira. Hiri honen ondarea da [gaskoia], eta hiriko izenen ondare horren izateak, galde horren alde egiten du".
|
|
2015
|
|
|
Azken egunean Bilbon gazte andana saltoka ikusi dugu, moilan agertokitik zetorren musikaz gozatzen. Belarrietatik nahi ez ditugun
|
hizkuntzak
entzun ditugu tarteka. Belarrietan min ematen du horrelakoak entzuteak.
|
|
|
Belarrietan min ematen du horrelakoak entzuteak. Hiztun gazteek zer nolako harremana daukate
|
hizkuntzarekin
–Eskolara mugatzen al da erabilera?
|
|
|
Esaterako, autobusean edo metroan goazela telefonoz sexuaz hitz egin, ozen, beste bidaiariak ohartu daitezen euskarak ere balio duela horretarako.
|
Hizkuntza
erakargarria eta bere sentiaraztea. Hizkuntza behetik gora etor daiteke, eta etorkizunean gazteak izango dira hizkuntzaren eramaileak.
|