|
2000
|
|
|
Zentzu horretan, hizkuntzaren erabilpen ideologiko hutsak arreta berezia merezi duelakoan gaude, Estaturik gabeko nazionalismo batzuek egiten duten erabilpenak bereziki, adibideak izateko, ez dago urrunera joan beharrik?. Neurri handi batean, hizkuntza egokia, ren arrazonamendua ontzat harturik, beren hizkuntza erabili izan dute nazio identitate, nortasun edota parte izatearen elementu gisa, baina kultur
|
hizkuntza
sortzeari uko eginez.
|
|
2001
|
|
|
" Neurri bakar batekin neur genezake gure artean sortzen den nobela bat: inguruko eta urrutiagoko
|
hizkuntzetan
sortzen diren nobelak gaur neurtzen diren harekin berarekin". Lizardiren Biotz begietan hizpide harturik, zera dio gure buruak euskaldun gisa ezagutzen lagunduko liguketen literatur ispiluez:
|
|
|
Neurri bakar batekin neur genezake gure artean sortzen den nobela bat: inguruko eta urrutiagoko
|
hizkuntzetan
sortzen diren nobelak gaur neur  tzen diren harekin berarekin. Eta neurri horrekin ânik dakidan hobekienikâ neurtuz gero, hutsetan aurkitzen dut darabilgun hau zenbait aldetatik.
|
|
|
Zehatzago esanda, Zuazok lau gaitz antzematen dizkio egungo euskarari: hiztunak erakartzeko ahalmenik eza;
|
hizkuntza
sortzeko sena ihartu izana; gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza lotura eten izana; eta euskara arrotz eta exotikoa garatu izana (Euskaldunon Egunkaria,).
|
|
2002
|
|
|
|
HIZKUNTZA
SORTZEN.
|
|
|
Guk erdaraz esan dezakegu «euskaldunak gara eta hizkuntza berezi bat hitz egiten dugu». Gizartearen legitimitatea, nolabait,
|
hizkuntzatik
sortzen da. Ez da corpus problema bakarrik.
|
|
|
" Orain arte euskara erasotua izaterakoan trintxeretan sartu eta kontraeraso bati ekin diogu. Gure ikuspuntua ezberdina da, zeren eta irudimena landu nahi dugu eta positiboak izan, euskararen inguruan albiste txarrak eman baino, gure
|
hizkuntzaren inguruan
sortutako dena zabaldu behar dugu. Nafarroako Gobernuak hartzen dituen neurriak, noski, garrantzizkoak iruditzen zaizkigu, baina ez du gure lana baldintzatzen".
|
|
|
Ezin erran hemen euskara batua berez dela gozakaitz eta zakar, euskaraz mintzo garenon ardura baita euskara batu hori (eta euskararen gainerako hizkerak) gozo eta atsegin iturri egitea. Hala eginez gero,"
|
hizkuntza
sortzeko ahalmena" ere berreskuratuko genuke. Aski da horretarako gure herri eta hirietako hainbat euskaldun naturaltasun osoz mintzo denean gertatutakoari erreparatzea.
|
|
|
Ohitura falta, bai entzuleen aldetik, bai esatarien aldetik. Irrati
|
hizkuntza
sortu beharra zegoen. Adibidez, oso barneratuta ziren klitxeak, eta esaldiak euskarara egokitu beharra zuten; hasierako kazetariek eta esatariek gaztelaniatik itzultzen zuten, batzuetan ez oso era egokian.
|
|
|
Beraz, erromantizismoaren joera nagusiak —"
|
hizkuntzak
sortzen du literatura" — oraindik bizirik dirau gure artean. Eta horrela izan dadila.
|
|
2003
|
|
|
Eta mugimendua nagusitzen ari omen da postkoloniala egin den Europan, nahiz eta kasu honetan desberdin gertatzen den; kanpoan jaiotakoek hizkuntza nagusia hartzen dute: alemana, ingelesa, frantsesa... eta
|
hizkuntzak
sortzen du kolonizazio berria, agian.
|
|
2004
|
|
|
Lau gaitz larri dituela uste dut (euskarak): hiztunak erakartzeko ahalmenik eza;
|
hizkuntza
sortzeko sena ihartu izana; gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza lotura eten izana, eta euskara arrotz eta exotikoa garatu izana?. 174
|
|
|
Matematikeraz jarraituz, bil ditzagun liferentzia xume horiek guziak, integra ditzagun diferentzial horiek giza-esperientzia guziko eremuan barrena, alkar ditzagun desberdintasun izpiak oro, eta nabarmen agertuko zaigu herri baten pleguaren berezitasuna, herri baten ezin azalduzko nortasuna pentsaeraren aldetik, bere nazio kulturaren giharra: Humboldt’ek" herri baten arima"
|
hizkuntzak
sortua.
|
|
|
Horregatik hizkuntza ere, sustraietik beretik, erresumari datxekon instituzioa da. Erresumaren sortzeari, hiltzeari eta zatikatzeari,
|
hizkuntzaren
sortzea, hiltzea eta zatikatzea darraizkio. Ez segidan, baiña bai epe baten buruan.
|
|
2005
|
|
|
Gatazka hedatu da. Telebistan, irratian, prentsan, kalean baztertuak sentitzen dira; eta beraiek sortu eta garatu dute kultura propio bat, baztertuarena, mendengea, magrebtarra eta frantsesa elkarrekin lotutako
|
hizkuntza
sortuz. Prekarietatea eta kultura uztartuz.
|
|
|
Alde batera utzi izan den ideia, honela diot nik bederen, hizkuntz erreserbaren masa osoa ahalik eta konpletoen biltzearen eta hizkuntza guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatzearen ideia da. Bertan, batetik, hizkuntza ondorio bezala kontsideratuz eta atzeraka joanez, gizakiaren jokatzeko era ikertu litzateke, zeinen arabera honek
|
hizkuntza
sortu eta garatu duen; eta bestetik, hizkuntza zergati bezala kontsideratuz eta aurreraka joanez, gizakiaren berezko formazioa ondorioztatu edo zehaztu litzateke. Bi zeregin hauek, jakina, beti eta aldi berean hartu dute kontuan, bai gizakiaren natura orokorrarekiko kontsiderazio filosofikoa, bai herrien patu ezberdinekiko kontsiderazio historikoa.
|
|
2006
|
|
|
Lasarte Orian hizkuntza eta identifikazioaren arteko loturak eta gorabeherak gertatu direla ukatu gabe, tesiak, komunitatean kultur nortasunak izandako garrantzia azpimarratu nahi izan du. Hori dela eta,
|
hizkuntzaren inguruan
sortutako elementu ezkorren aurrean hizkuntza existitzeko aukera ematen duten faktoreen inguruan eraikitako kultur nortasunak ekoiztutako aberastasuna jaso eta islatu nahi izan du. Elementu horiei esker, Lasarte Orian irudi berriak sortu dira, lerro hauen hasieran planteatzen zen irudi goibela eraldatzen lagundu dutenak, hain zuzen ere.
|
|
|
Baina oso gauza ezberdinak dira. Mineralak ez dira zerbaiterako, ez dira deusetarako sortu; hizkuntzek, ordea, funtzio bat dute, sormen ariketa baten ondorio dira, zerbaiterako egin ditugu, eta, zehazki, gizakiok gara, ikerlariak barne,
|
hizkuntza
sortu dugunak. Horregatik besterik ez bada, mineralen eta hizkuntzen azterketak jarrera ezberdinak eskatzen dituela uste dut.
|
|
|
Normalean auzo
|
hizkuntzen gainean
sortzen ditugun kalkoak, sarritan erabat begi bistakoak eta belarriarentzat mingarriak, beste askotan oharkabean joaten direnak. Adibidez:
|
|
2007
|
|
|
4. Kultura guztietako aro guztietan sortu dira molde, kolore eta forma ugariko kultur adierazpenak. Batzuk
|
hizkuntzaren bidez
sortutakoak (literatura, bertsolaritza, antzerkia, abestiak,..) eta besteak hizkuntzaren presentziarik ez dutenak (irudiak, musika bidez emandakoak, pintura, eskultura, sinfoniak,...).
|
|
|
–C, est le point de vue qui crée l, objet? (Saussure) »1379
|
Hizkuntzak
sortzen du objektua: hizkuntza bakoitzak bere objektu mundu partikularra, ala hizkuntzazkotasunak objektuen mundu bakar bat bera hizkuntza guztietan?
|
|
|
Hire hitasuna birrezagutzean ezagutzen diat nire buruaren nitasuna. Ni eta hia
|
hizkuntzan
sortzen da, eta ni eta hia ipiniz, hots, dialogoa inauguratuz, sortzen da hizkuntza bera« (the Urtypus of language is the duality of me and you, of the subject and the other subject, of the speaker and the hearer; that consequently thought is due to the dialogical constitution of language) »333.
|
|
|
Poetak beregandik aparteko mundu bat sortzen du, eta
|
hizkuntzarekin
sortzen du. Hizkuntza ote da mundua sortzen duena?
|
|
|
bi elementu duela osagarri, esango du Humboldt-ek: bat, giza izpiritutik dariona (naturala), berak fisiologikoa deitzen duena; bestea historikoa,
|
hizkuntza
sortu deneko baldintzetatik dagoena edo nazionala (ikusiko dugunez, hirugarren elementu bat, hizketan, indibiduala izanen da) 392
|
|
|
Erlieba dezagun hizkuntza guztien batasunaren ideia humboldtar hori (hizkuntza guztien funtsezko berdintasunarena, diferentzia ukatzen ez duen berdintasunarena, alegia!), aurre egiteko oraintxetik gaizki ulertze edo faltsifikazio interesaturen batzuei, gure artean frankotxo barreiatu baitira urteotan. Gizadia edonon bat den bezala, bat da giza hizkuntza nonahi, hots, hizkuntza guztiak bat dira, gizaki guztiengan beti bat eta bera delako hizkuntza eta pentsamendua exijitu duen premia, eta bat eta bera
|
hizkuntza
sortu duen ahalmena465 Bat da hizkuntza guztien gramatika edo forma466, eta hizkuntza bakoitza giltza bat da beste edozein hizkuntza ulertzeko467.
|
|
|
Formalki horrela, historikoki ere horrela da: etnia bakoitza bere hizkuntzan, hizkuntzarekin,
|
hizkuntza
sortzen, aldatzen, bizi izan da.
|
|
|
Landura eta langarra ez dira euri, hizkuntzak bereizi egin dituelako, edo baldin baditu; ahizpa ez da arreba (edo neba, anaia) euskarak halaxe nahi izan duelako; zebra bat ez da astoa pijaman, mailegu bat hartu delako Europan. Mundua (eta subjektua orobat)
|
hizkuntzan
sortzen da, hizkuntzak egiten ditu gauzak, errealitatea eraiki egiten da (S > P), eta eraikitzeko adreiluak hitzak dira (adigaiak). Hitzaren esanahia hizkuntzan, hizkeran, hizketan haren tokiak doitzen du (ez «gauzarekiko» erlazioak), hau da, esanahia hizkuntzak berak egiten eta zermugatzen du, non ere baitu denak dena eta zertxo bakoitzak beste guztia erabakitzen.
|
|
|
egiten, eratzen, adimena. Adimena
|
hizkuntzarekin
sortzen da: hizkuntza baino lehen ezer ez da109.
|
|
2008
|
|
|
" Ostegunak" esaterako. " Ostegunak" irakurriz, izan ere, bat baino gehiago iritsiko da" Otto Pette" irakurtzera[...] Zehaztapen eta guzti, kontsumo literatura edo dena delakoa beharrezkoa dela iruditzen zait, jenero guztiak jorratzea alegia, aniztasunean baitago edozein
|
hizkuntzatan
sortutako literaturaren osasuna. Gurean ere gero eta zabalagoa da, gaitz erdi, galtzen ari da garai bateko kutsu transzendentala eta jenero guztietara zabaltzen ari da.
|
|
|
b. Euskaldunoi
|
hizkuntza
sortzeko gaitasuna ihartu izana.
|
|
|
eta ez hain, berezkoa?, eta, inoren eremuan? jokatuta, nekez lortuko du hizkuntzarekin benetan jolastea eta gozatzea, eta, azken batean, nekez lortuko du,
|
hizkuntza
sortzea. Sarritan, gainera, euskara zuzena egitea ere ez du lortuko, zaila delako, hizkuntzalari ez denarendako,, inoren zelaiko?
|
|
|
Kultura gaietan hartzaile, bestearen zordun, beraz geranez gero, bidezko da, noski, hiztegian ere hartzaile eta zordun agertzea. Gogoetak gerok sortu bagenitu, ez genduke gabiltzan bezala jakite gauzetan eta, beste
|
hizkuntzetan
sortu dituzten hitzak itzuli nahian ibili beharrik. Gauden gaudenean, ordea, maiz nabaritzen dugu premia hori.
|
|
|
Ez da aplikazio aurreratuegirik behar makinek
|
hizkuntza
sor dezaten. Edozein aplikaziotan ikus daitezke, makinek sortutako mezu automatikoak, tartean gramatika edo sintaxirik egon gabe.
|
|
|
Beste
|
hizkuntzetan
sortutako interfazeak ez ditu itsuan itzultzen, egokitu edo lokalizatu baizik.
|
|
|
Euskal literatura badela baiez taten du bainan, erdarazko liburuak sarrarazten ditu sail hortan, euskarazkoe kin batean. Hots, orduko aditu gehienen arabera, Lhande-k uste du euskal gaien eremu bat badela eta hemen gaindi erabiltzen diren hiru
|
hizkuntzetan
sor daitekeela euskal eremu hortako literatura.
|
|
|
Txatak eta mezu elektronikoen trukea eskaintzen ditu, hau da, garai bateko truke epistolarraren bertsio modernoa, hainbat hizkuntzatan. Gainera, hitzetan oinarritutako jokoen atal oso bat du, orriko ikasleek berek hainbat
|
hizkuntzatan
sortuak, hala nola urkatuan, non termino bati falta zaizkion letrak osatu behar baitira. Hizkuntza praktikatzeko, ariketekin batera Skype erabiltzea proposatzen dute, eta bilatzaile bat dute norekin hitz egin azkar aurkitzeko.
|
|
|
Gainera, oraindik uste txar asko dago gure artean. Gatazkak ez dituzte
|
hizkuntzek
sortzen; pertsonek sortzen dituzte gatazka horiek aldaketei euren gabezietan pentsatuta begiratzen dietelako, eta ez gazteek dituzten ahalmenez konturatuta.
|
|
2009
|
|
|
Hor, itzulia? da norbait, ulertu duena mito erlijiosoak existentziarik ez duenari existentzia ematen diola, errealitate ezkutuari presentzia bat, eta, errealitatea
|
hizkuntzarekin
sortzen, moldatzen duen gizabere txit irudimentsu, ez aski adimentsuarentzat, errealitate isil hura esan ahal izateko modu bakarra horixe dela.
|
|
|
Pirinioetako hizkuntzak, euskara izan ezik, latinetik datoz, beti ere, tokian tokiko hizkuntzek aldatuta. Mendetako prozesu hori dela eta, lurraldeari begira hurbil dauden baina elkarren artean ondo baino hobeto bereizita dauden
|
hizkuntzak
sortu dira. Literaturaren bidez, hizkuntza horiek aurrera egin dute, eta, aldi berean, aberastu eta beraien muga linguistikoetatik kanpora zabaldu dira, kalitate artistikoa ere irabazi dutelarik.
|
|
|
Eskultura kubistaren
|
hizkuntza
sortu zuen Lipchitzek, Henri Laurensekin batera. Espazioari begiratzeko filosofia izan zen harentzat kubismoa.
|
|
|
Eskualdeetako edo eremu urriko
|
hizkuntzetan
sorturiko literatur lanak Europako beste hizkuntzetara itzuli eta Europan zehar ezagutzera emateko neurri sustatzaileak finkatu lituzke europar hizkuntza politikak.
|
|
|
Oinarri horien gainean eraiki zuen Erromantizismoak lehen adierazpen nazionalista: musika oro nazionala da, eta haren lehen ezaugarria berezko
|
hizkuntzatik
sortzen da; hizkuntza horren prosodiak ematen dio irmotasuna" [7].
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntzak, gainera, beste dimentsio bat du, zein subjektuaren alteritateagatik emana datorren, ze, egiaz,
|
hizkuntza
sortzen duen subjektuak beste subjektuak aurresuposatzen ditu[...] Hizkuntza, beraz, bada ere intersubjektibitatearen espresio152.
|
|
|
Literaturaren autonomia aipatzen zen. Eta
|
hizkuntza
sortzeko, mundua aldatzeko, inoren sabelizkera ez izateko libertate horrekin zuen zerikusia literaturaren autonomiak. Euskal literaturaren historian Alterrek emana zion beti Egori lizentzia.
|
|
|
Bilbo euskaraz hizketan kontraesana da,[.] zientzia idazlan bat, goi mailako hausnarketa filosofia, ezinezkoa da euskaraz. Euskara baserriko hizkuntza da, tradizio literariorik gabea, eta material horiekin eta hitz eratorriak osatzeko ahalmenarekin kultura
|
hizkuntza
sortzea askozaz zailagoa izango litzateke gaztelera adoptatzea egin zaiguna baino". 892
|
|
|
Hannak artegintza berri horretaz mintzatzeko ez du hitzik atzematen. Ez dira oraino gure ohiko
|
hizkuntzan
sortuak.
|
|
2011
|
|
|
SoLé, Jordi: Les paraules del futur, eliseu Climent, editor, Valentzia, 1995 egileak sarreran dioenez, ikerketa soziolinguistikoaren ondorioz hasi zen diskurtso soziolinguistikoaren aitzindariak aztertzen eta, horren ondoren, nazioarteko hizkuntza artifizialekiko interesa piztu zitzaion. etorkizuneko
|
hizkuntza
sortu nahi zuen mundu berriaz ohartu zenean, egileak zientzia fikzioari ekin zion, etorkizunean interesa duen generoa baita. zientzia fikzioan hizkuntzek duten papera ikertzea da iraganaren eta etorkizunaren arteko bidaia zoragarri baten azken helmuga; hau da, erabilera eta harreman idiomatikoari dagokionez, literatura genero horrek duen ikuspegia ikertzea. gainera, liburuak hamabost testu biltze... Herrialde Katalanetan heziketa soziolinguistikoa dibulgatzea eta lantzea – Jordi Solé i Camardons
|
|
|
X
|
hizkuntzan
sortu den elkartea, bere funtzionamendua X hizkuntzaren gain eraiki duen elkartea, bere mundutxoa, harreman sare, hizketa molde, bromatxo, komunikazio sistema propioak, elkar ulertze modu X hizkuntzan eraikiak dituen elkarte baten hizkuntza aldatzea, hierarkian eta eztabaidatu ezinezko agindu katearen gain oinarritzen den harmada baten funtzionamendua aldatzea eta asanblearioa bihurtzea bezain ga... (Oharra:
|
|
|
Literaturarekin (Idatz & Mintz, Hegats, EnseiukarreanSenez), Itzulpengintzarekin(), Glotodidaktikarekin (Zutabe eta Ele). Ikusten denez, hizkuntzaren inguruan posible zen euskarazko aldizkari espezializatuen sorrera, eta aldizkariak ziren
|
hizkuntzaren inguruan
sortzen ari zen ehunduraren erakusgarri.
|
|
|
Jada aipatu denez, Bandres, Sagarna, Zalbide, Goñi, Gabiña eta Azkune, 1972 urtetik Donostiako lokal batean biltzen ziren larunbat arratsaldetan, zientzia eta teknika arloan euskaraz idazten ikasteko. Larunbateko saioetan prestatutako idazlanak elkarri trukatu, eta lana egitean
|
hizkuntzaren inguruan
sortutako kezkak eta arazoak komentatzeko eta bildutakoen artean apur bat ebazteko aukera izaten zuten. Beraz, arlo zientifiko teknikoan talde lanaren bitartez alfabetatu ziren.
|
|
|
Zoritxarrez, balio hori oso kaltegarria izan daiteke, besterik ez bazaio aitortzen. Izan ere, adierazteko balioa ez da hizkuntza biziarena, ez da hizkuntzaren baitatik eta
|
hizkuntzaren baitan
sortzen den adierazkortasun ulergarria. Arestian aipatu dugun enpresa izenen pobrezia lexikala adierazkortasun horren erakusgarri ona da:
|
|
2012
|
|
|
Ahozko hizkuntzaren erabileraren garrantzia hizkuntzaren ormalizazioan, Barakaldon – Enara Belloso kuntzatan ari direla ere, gazte sentiaraziko dituen
|
hizkuntza
sortu behar dute. hizkera hori kalitatezkoa izateko, ordea, euskarazko iturrietatik eta euskal kulturaren erreferenteetatik sortu litzateke.
|
|
|
Horrek guztiak, azken buruan, ondorio jakina dakar: herri jakintzaren baitako, eta bere ordura arteko
|
hizkuntzan
sortutako, mezuen etengabeko gutxitzea eta ahultzea.
|
|
|
|
Hizkuntzan
sortzen diren aldaketak hitzak izendatu edo gogoratzeko zailtasunera, eta hitz arintasuna gutxitzera mugatzen dira. Hiztegia eta hitzezko adierazpena, berriz, hobetu egiten dira metatutako esperientziekin
|
|
2013
|
|
|
Txostenean ere aipatzen den Bizindar Etnolinguistiko Erlatibo Teoria (objektiboa, gehiago soziologia ikuspegitik, eta subjektiboa, gehiago gizarte psikologia ikuspegitik). Laburbilduz, honako hiru faktore osatzen dute hizkuntza bakoitzaren deituriko" bizindar etnolinguistikoa", batez ere ukipen egoerako
|
hizkuntzekiko
sortu eta baliagarria dena, eredu erlatiboa edo konparatiboa delako: 1) soziodemografikoa dena, honen arabera ukipenezko hizkuntzak dira erlatiboki" gehiengo/ gutxiengo", 2) boterearena dena, babesa eta kontrola instituzionala erlatiboaren arabera:
|
|
|
Eskuera. Berban eta hizkuntzan baino gehiago, berba eta
|
hizkuntza
sortzen dituen motorrean dagoen era hau. Une eta leku eta jende eta herri guztien anaia esku ahalduna.
|
|
|
Euskara garbiaz eta aldi berean ulergarriaz baliatzea, pertsonaia eredugarriaren portaera eta horren hizkera decorum ak agindutako legeei lotzea eta abar, eleberrigintza tradizionalaren kezka izan dira. 1936ko gerraren ostean ere ez ziren desagertu idazketara eraman beharreko
|
hizkuntzak
sortutako buruhausteak. Esaterako, honela zioen Etxaidek Alos torrea elezaharrari eginiko sarreran:
|
|
|
LU bilduma auzo
|
hizkuntzetan
sortu eta euskarara itzulitako literatura lanez osaturiko liburu bilduma da. Liburuok 1989az geroztik argitaratzen dira, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak eta EIZIE Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartearekin egindako hitzarmenari esker.
|
|
|
Jakina, literaturaren garapena baldintza dezaketen beste alderdi batzuk ere egon daitezke hizkuntzen artean, hala nola hiztun kopurua. Betiere, babes sendoagoa izango du hiztun kopuru ugariko
|
hizkuntzan
sortzen duen idazleak. Halere, botere politikoak bultzatzea ala mespretxatzea, oraindik erabakigarriago da.
|
|
|
zalantzarik gabe. ETB zen traktore nagusia, euskal fikzioa suspertzeko erantzukizuna zuena, gainerako
|
hizkuntzetan
sortutako fikzioaren bikoizketaren ardura ere izan behar zuena. Arlo honetan ere Ibaia euskal ekoizpen etxeen elkarteak, euskal gidoilarien elkarteak eta EAB aktoreen sindikatuak osatzen duten Ikus entzunezko Plataformak otsailean salatu zuen telebistako fikzioa, ia erabat?
|
|
|
Lehenik eta behin, aipatu kasuan, dagoeneko ezarrita dauden estereotipo batzuk bideratzen ditu hizkuntzak. Baina estereotipoak ez ditu
|
hizkuntzak
sortu, estereotipoak pentsamenduan daude, duten iturria dutela. Beraz, hizkuntzaren eragina nahikoa zeharkakoa da.
|
|
|
Hizkuntzaren alde normalitzatzaile eta kuantitatiboa aipatzea zegoen orduan indarrean euskalgintzan, eta apur bat gidoitik kanpo zegoen hizkuntzaren sormen balioaz, gozamen balioaz eta aspektu kualitatiboez kezka agertzea. Jendeari apur bat gogorra egiten zitzaion bertsolari euskaltzale bati entzutea —probokatu gabe ez dakigu egoten eta—
|
hizkuntza
sortzeko, gozatzeko eta bizitzako funtzioak taxuz betetzeko zela, eta horretara iristen ez zenak hobe zuela hori beste hizkuntza batean egitea, edo nahiago nuela nire semea gazteleradun taxuzkoa izatea, euskaradun eta gazteleradun erdipurdikoa baino.
|
|
2014
|
|
|
" Hiztunak erakartzeko ahalmenik ez izana.
|
Hizkuntza
sortzeko sena ihartu izana. Guraso eta seme alaben arteko hizkuntza lotura eten izana.
|
|
|
zalantzarik gabe. ETB zen traktore nagusia, euskal fikzioa suspertzeko erantzukizuna zuena, gainerako
|
hizkuntzetan
sortutako fikzioaren bikoizketaren ardura ere izan behar zuena. Arlo honetan ere Ibaia euskal ekoizpen etxeen elkarteak, euskal gidoilarien elkarteak eta EAB aktoreen sindikatuak osatzen duten Ikus entzunezko Plataformak otsailean salatu zuen telebistako fikzioa, ia erabat?
|
|
2015
|
|
|
Loraldi hori ez da hain bistakoa agian, baina bai funtsezkoa, Sagardoyren ustez. Itziar Eliasi, berriz, iruditzen zaio, urtetan kanpora begira egon ostean," gureak direnak gure
|
hizkuntzan
sortzen" hasi dela berriro euskal antzerkia. " Dauden eskaintza gehienak taldean sortuak dira, edo euskal sortzaileren batek, literaturatik, musikatik, etxetik abiatuta".
|
|
|
Hizkuntza familia barruan eta herriko eguneroko bizimoduan ikasteak beti laguntzen du sena hartzeko eta lantzeko orduan, eta hizkuntzak sendo iraungo badu, ezinbestekoa da sena.
|
Hizkuntza
sortzeko eta egoki erabiltzeko, sena da beharrezko.
|
|
|
bitxiek beren joera berberak dituzten kideak topatzen dituzte. Haien artean
|
hizkuntzak
sortzea maite dutenak
|
|
|
zalantzarik gabe. ETB zen traktore nagusia, euskal fikzioa suspertzeko erantzukizuna zuena, gainerako
|
hizkuntzetan
sortutako fikzioaren bikoizketaren ardura ere izan behar zuena. Arlo honetan ere Ibaia euskal ekoizpen etxeen elkarteak, euskal gidoilarien elkarteak eta EAB aktoreen sindikatuak osatzen duten Ikus entzunezko Plataformak otsailean salatu zuen telebistako fikzioa, ia erabat?
|
|
|
Hizkuntzaren sorkuntza automatikoa HPko ataza bat da. Honen helburua
|
hizkuntza
sortzea da, gizakiok ulertzeko modukoa. Sorkuntza egiteko abiapuntuak errepresentazio abstraktuak (concept to textgeneration, data to text generation) edo testu arruntak (text to text generation) dira eta horien emaitzatestu arruntak dira.
|
|
|
...aren prozesamenduan murgiltzea da, denbora egiturak erazagutzen, lehenik eta behin; gero, euren arteko erlazioak automatikoki sortzen eta, azkenik, gertaerak denboran kokatzen eta ordenatzen.Horretarako, eskuragarri dauden baliabide eta tresnak gure ikerketan nola erabili aztertuko dugu, zuzenean aplikatu edo beharrezko moldaketak egiteko, eta bai IXA taldean euskararako egindako tresnak, baibeste
|
hizkuntzetarako
sortutakoak izango ditugu kontuan.
|
|
|
Beren emaitzetan, akziozko esaldien interakzio bat aurkituzuten:
|
hizkuntzak
sortutako desinkronizazioa handiagoa zen esaldi konplexuetan beti ereakziozko aditzen bat bazegoen. Ikerketa berritzaile hau oinarri hartuz, guk materialakgaztelaniara pasa (originalak italieraz ziren) eta esperimentu horren ihardespen bat egin dugu.
|
|
2016
|
|
|
Jone M. Hernández – Jarrera eta motibazio kontzeptuen haratago... Hizkuntza kultura, praktikak eta emozioak. hitz egin da, eta hitz egiten da, euskal kulturari buruz —euskarari buruz hitz egiterako garaian ere—, baina gutxi edo batere ez da aipatu izan hizkuntzek eta,
|
hizkuntzen bitartez
sortzen eta garatzen dugun kulturari buruz. Euskarari buruz hausnartzeko garaian adiera antropologikoa ez dugu kontuan hartu eta, hor aukera bat galdu da hausnarketetan eta azterketetan hizkuntzarekin loturiko hainbat elementu oinarrizkoak txertatzeko.
|
|
|
Horrek guztiak, azken buruan, ondorio jakina dakar: herri jakintzaren baitako, eta bere ordura arteko
|
hizkuntzan
sortutako, mezuak etengabe gutxitzea eta ahultzea. Oso ezaguna dugu urbanizazioaren eragin molde hori gure artean.
|
|
|
euskara bitxi samarra zalantzarik gabe, ingelesaren interferentzia, mailegu eta doinuarekin ahoska litekeena eta inguruan harridura sortuko lukeena, ingeles azentuko gaztelania aditzean baino gehiago. Hala ere, euskara normal batean egingo du hemen, ez gara hasiko bere hizkuntzaren bitxikeriak azaltzen, ez eta noiz ari den euskaraz eta noiz gaztelaniaz zehazten; testuinguruaren arabera antzeman dio irakurleak, horretarako gogorik izanez gero, aldian aldian
|
hizkuntzarekin
sortzen diren xelebrekeria eta ñabardurak xehatzen hasiz gero ez baikenuke sekula amaituko. Eta ohar hau ere sobera luzatu denez, segi dezagun aurrera.
|
|
|
Bilbao: «Gaur egun euskalgintzak sortzen dituen zerbitzuen eta produktuen kalitatea sekulakoa da; edozein
|
hizkuntzak
sortzen dituen produktuen kalitatea daukate. Hori ere bada hizkuntzaren prestigioa:
|
|
|
Debatea sortu zen horren inguruan euskal antzerkigintzaren kalitatea zalantzan ematen baitzen, helburu politikoa azkarragoa baitzen. Izan ere, antzerkiak bi
|
hizkuntzetan
sortzen ziren tresna gisa erabiltzeko gisan, publikoa ez baitzen beti euskalduna. Ondorioz, ez zen ikuskizunaren kalitatea kontuan hartzen, eta horrek zenbait idazle deseroso sentiarazi zituen.
|
|
|
Bertan, zaletasunik arraroenak dituzten internauta bitxiek beren joera berberak dituzten kideak topatzen dituzte. Haien artean
|
hizkuntzak
sortzea maite dutenak aurki ditzakegu.
|
|
|
Gurea bezalako
|
hizkuntzek
sortzen dutena erabili, berrerabili eta hobetzeko aukera bakarrenetakoa da baliabideak izateko garaian. Horretarako sortzen dena ahalik eta libreena eta atzigarriena egin behar da.
|
|
|
Bestalde, hizkuntza eta teknologia batuz, ekimen asko daude. Nos ta konekta.com, papiamento
|
hizkuntzaren inguruan
sortutako komunitate parte hartzailea, adibide interesgarrienetakoa da. Papiamentoa Aruba, Bonaire eta Curaçao uharteetan erabiltzen den hizkuntza.kreolea da, portugesean oinarritutakoa baina gaztelaniaren eragina duena.
|
|
2017
|
|
|
" Hirugarren edo laugarren hizkuntza eskakizuna egiaztatua duten langileek euskaraz egingo dute lan nagusiki, ahoz nahiz idatziz. Dena den, dokumentu bakoitzaren ezaugarrien arabera erabakiko da zein
|
hizkuntzatan
sortu edo bideratu behar den, dokumentuak itzultzeko edo zuzentzeko ezartzen diren baliabideen laguntzaz."
|
|
|
Eredua hau da: katalana hizkuntza ardatza, eta gero, hemen hitz egiten diren
|
hizkuntzei esker
sortzen diren aukerak baliatu.
|
|
|
Beste
|
hizkuntzetan
sortzen den literatura gure hizkuntzan irakurtzeko eskubidea daukagu. Beraz, eskubide hori bermatzeko neurriren bat hartu da.
|
|
|
Pirinioetako hizkuntzak, euskara izan ezik, latinetik datoz. Mendeetako prozesu hori dela eta, lurraldeari begira hurbil dauden baina elkarren artean bereizirik dauden
|
hizkuntzak
sortu dira. Literaturaren bidez, hizkuntza horiek aurrera egin dute, eta, aldi berean, aberastu eta beraien muga linguistikoetatik kanpo zabaldu dira, kalitate artistikoa ere irabazi dutela.
|
|
|
Adibide batzuk aipatzearren, hurrengo ataza hauek guztiak HPan ikertzen dira: hitzen analisi lexikoa, morfologikoa eta sintaktikoa, hitzen adiera desanbiguazioa, itzulpen automatikoa, diskurtsoaren analisia, hitzen analisi semantikoa, hizkuntza sorkuntza, etab. Oro har, HPa hizkuntzen eta makinen arteko interakzioarekin lotzen da, eta, ondorioz, HPko adituen helburu nagusia hizkuntza ulertzeko eta
|
hizkuntza
sortzeko gai diren sistemaadimendunak garatzea da.
|
|
|
Mundu kristauentzat, arrisku berri hura beren betiko kultur sistemaren barruan sortutako zerbait zen, beren betiko gizartean sortutako errebolta bat, belaunaldien arteko talka, seme alaba matxinoen zoro kontuak; baina azken batean, bertatik bertara eta beren
|
hizkuntzan
sortu zitzaien zapata barruko harri txintxar hori.
|
|
|
merkataritza, kultur trukaketak... Behar hauek asetzeko askotan pidgin izeneko
|
hizkuntzak
sortzen dira era naturalean. Funtsean, pidgin hauek harremanetan dauden herrien hizkuntzen nahasketa dira, beti ere gramatika sinple eta hiztegi mugatua dituztelarik, baina elkar ulertzeko aski direnak, komunikatzeko, sortu ziren helbururako alegia.
|
|
|
Unesco k kultur eskubideak giza eskubideetan jarriak ditu: " Pertsona bakoitzak kultur ekintzak bere
|
hizkuntzan
sortzeko eta hedatzeko eskubide osoa dauka". Eta kultur eskubide horiek 2015eko NOTRe legeak bere baitan sartuak ditu (oroitaraz dezagun lege horren kuadroan sortua dela ere Euskal Elkargoa).
|
|
2018
|
|
|
Ñabardura bat egin du, dena dela: "
|
Hizkuntza
sortua da esperantoa, baina ez da artifiziala".
|
|
|
Bertsolaritzak euskal gizartean duen eraginak txunditu zituen biak.
|
Hizkuntzaren bidez
sortutako" magia" aipatu dute, frisieraz halako zerbait balego zer nolako aurrerapena litzatekeen nabarmendu dute. Euskal Herriko bisitalditik bueltan pentsatu zuten frisierazko inprobisazioari ekitea eta, hortaz, hastapenetan daude oraindik.
|
|
|
Osasunzientzietako kontzeptuak deskribatzeko euskarazko terminoak nahi baditugu, dagoeneko beste
|
hizkuntzetarako
sortutako sistema terminologiko bat oinarri hartzea iruditu zaigu egokiena. kararen erabilera ezagutu nahi genuen eta, osasun txostenei dagokienez, txostenak edozein hizkuntzatan idazten dituztenean zein zailtasun topatzen dituzten ezagutu nahi genuen; eta txostenak euskaraz idazteko aukera izanez gero, tresnak zein behar ase lituzkeen zerrendatu nahi genuen (ortografia zuzentzailea, osasun arlok...
|
|
|
Osasun zientzietako kontzeptuak deskribatzeko euskarazko terminoak nahi baditugu, dagoeneko beste
|
hizkuntzetarako
sortutako sistema terminologiko bat oinarri hartzea iruditu zaigu egokiena. Sistema horien errepaso bat egin ondoren, Systematized Nomenclature Of Medicine — Clinical Terms edo SNOMED CT estandar klinikoa euskarara ekartzea erabaki genuen.
|
|
|
Ilunetan, kanpoan zeuden bainuontzi borobil haietan sartuta, islandiarren elkarrizketa bizien hotsa entzuten zen. Badakizu Tolkien soinu horietan oinarritu zela Middle Earth eko alegiazko
|
hizkuntzak
sortzeko?
|
|
|
Jesuiten Salamancako ikastetxean irakasle zela Luis I.a erregearen heriotzaren kariaz idatzitako poemari" mi vascuence poetico" eta Euscara deitzean, Larramendi Mikoletak urratutako bidetik zebilen itxura guztien arabera (Bijuesca, 2013). Poema hori bera Arte beranduagokoan bildu eta euskal
|
hizkuntza
sortzeko gai zen poema ereduen(" exemplares") artean txertatu zuen, hamalaudun (soneto) eta hamardun (decima) moldeekin batera. Andoaingo jesuitak ez zuen, ordea, ziurtasun erabatekorik erakutsi euskara izeneko eredu horren alde.
|
|
2019
|
|
|
Talde horrek momentuan ikusi zuen prentsa elebidun diglosikoak ez zituela asetzen euskaraz bizi nahi duen herri baten betebeharrak, bi mailatako
|
hizkuntzak
sortzen direlako: gauza inportanteak esateko gaztelania edo frantsesa, eta periodikoa osatzeko pieza batzuk euskaraz.
|
|
|
Iruditzen zaie, euskarazko hitz batzuekin aski dela, hari beharrezkoa den kuraia emateko eguneroko aktibitate baten egiteko. Profesionalen ustez, konfiantzazko harreman batetik etorriko litzateke, ama
|
hizkuntzarekin
sortzen den hurbiltasunari esker.
|
|
2020
|
|
|
egiazko literatura gure
|
hizkuntzan
sortzea.
|
|
|
Poetak
|
hizkuntzarekin
sortzen du artea.
|
|
|
Zurrumurru bat besterik ez dirudi poetaren ni ak, eta haren printza sakabanatuak besterik ez du eskaintzen. Poetak pentsamendua eta
|
hizkuntza
sortzen dituzten mekanismoak ikusgarri bilakatu nahi balitu bezala da. «Ametsaren ertzean, zerbait, hats bat/ dardarka, pauta berberekin tematuta./ Eta solido bilakatzen da.
|
|
|
Mikelaren erronka sentimental honetan hizkuntzak lagunduko dio kasu batzuetan pertsonekin konplizitatea garatzen eta beste batzuetan pertsonak urrun sentitzen.
|
Hizkuntzak
sortuko dizkio bizipen desberdinak. Beste kasu batzuetan barre egingo diote bere gaztelania traketsagatik, eta beste batzuetan bere euskara ederra mirestuko dute.
|
|
|
" Haiek nire odolekoak nituen eta mintzaira berbera zerabilten ezpainetan", esaten du Yon Etxaideren Pedro Mari antzezlaneko pertsonaia erratzuarrak. Gazteari
|
hizkuntzak
sortzen dio herrikidetasun sentimendua. Hitz horiek bere egin zitzakeen lasai asko Esparzak ere.
|