|
2000
|
|
|
K. L. idazle gazteari ematen diote
|
hitza
lehenik. Aukera primerakoa duela eta, sekulako hitzaldia prestatu du liburu berria aurkezteko.
|
|
|
" Liburu honek salbatu nau nire buruaz beste egitetik. Literatura da ene Jainkoa,
|
hitza
ene redentzioa". Alboan duen poetak, Molinero jaunak, negarrari ezin eutsian, baietz egiten du buruarekin, konforme dagoela, eta segidan haiku bat errezitatzen du:
|
|
|
Diskurtso dotore eta ezinago hobe harilkatuan, liburuaren nondik norako, helburu eta tekniken berri ematen du. Noizbehinka jaiki, eta, atzean duen arbelan,
|
hitz
batzuk idazten ditu, nolabait liburuaren ezaugarri nagusi edo izan litezkeenak. Hauexek dira batzuk:
|
|
|
Auskalo zenbat milioi dolar!". Eta, bide beretik, sekta gaiztoak, eta negozio ilunak, eta tankeak eta bonbak aipatzen dira, eta giza-basakeriaren gailurtzat,
|
hitz
beltz bat: Holokaustoa.
|
|
|
K.L. idaz  le gazteak, oraindik mahaiburuan eserita, azken egunetan hamaika aldiz errepikatu duen esaldia irakurri du, irribarre eroriz: " Bukatzeko, jaun adiskideak, nire liburua bi
|
hitz
dotoretan laburbildu banu, hauxe esango nuke: nire liburua soineko bat da, egunerokotasunaren absurduan ehundua, ironia sotilaren urrezko hariz josia, eta jolasa du titare, injenioa anteojo, trajedia gerriko, eta ezustea andere lirainaren gorputz...
|
|
|
Ez; ez nuke martxan jarria dena gelditzerik lortuko, ez nioke patuari saihesbiderik aurkituko.
|
Hitz
esanak ez du atzerabiderik. Eta, gainera, arriskuaz jabetuta ere, babesleku aproposean ote nago ni neu?
|
|
|
horixe da bidea. Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide zuen bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez, hori ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz
|
hitz
egiten dugunean. Tira, nolanahi izanik ere, ziur dakit (han eta hemen galdetu nuelako) nik ikusi nuen eski jauzilariari, Marius Lippiri alegia, izugarri gustatzen zitzaiola Paul Delvaux pintore belgikarra, eta Jaume Muxarten koadro bat baino gehiago zuela zintzilikaturik bere etxeko egongela funtzionalean.
|
|
|
konplota.
|
Hitza
nire ahotik irten, gorputz hartu, eta ama baten bularrak bezala puztu zen. Ahoskatu eta jada ezin izan nuen harrapatu:
|
|
|
Neskak esa  ten zion" hartu nire ezpainak, jan nire ezpainak", horrelaxe, panpina batek esaldi txepel bat errepikatuko lukeen moduan, emoziorik gabe, eta mutila, zeina ni baino gazteagoa baitzen eta era berean ederki burusoildua, gogor saiatzen zen maiteñoaren eskakizunak betetzen, jubilatu urrezko txarteldun talde bati zeharka begiratzen zien bitartean; haiek, era berean, zeharka begiratzen zioten mutilari, eta pentsatzen zuten beraiek askoz ere ederkiago beteko zuketela neskatoaren erregua, mutil ezjakin hark baino; ezen, ordurako, mutila beste ezpain batzuk ari baitzen jaten, nahastuta, beste ezpain gozo eta petalo irekien antzeko batzuk. Eta halaxe, bada, Schubert bukatu zen, eta kanpora begiratzeari utzi nion, nire baitara begiratzeko; bakarrik nengoen eta ene buruari zuhurtasun osoz azaldu behar nion zergatik ahoskatu nuen konplot
|
hitza
, zergatik kanporatu nuen izen beldurgarri hura, esku anonimo batek idatzia zirudiena eta, hala ere, hain ankerra eta hurbila egiten zitzaidana. Eseri egin nintzen; hegazkin batek zeru ubela zulatu zuen, eta ikuskizun hark uharte huts baten erdian abandonatuta dagoen naufragoaren modura sentiarazi ninduen, zergatik esaten asmatuko ez banu ere.
|
|
|
zen ezetz; eta begi bistan zegoen, bada, arrazoia: kondenatua izan nintzen, hain zuzen, umila, duina, zintzoa, alaia, esanekoa, motela izateagatik; gizakiarengan eta haren ontasunean sinesteagatik; inozentzia existitzen zela eta adiskidetasuna zer ordainezin bat zela pentsatzeagatik; herrien elkartasunaren alde borrokatzeagatik eta maitasunaren xalotasuna goraipatzeagatik;
|
hitz
batean, nire ideia etikoen eta estetikoen araberako izan, eta nire araberakotasun hori liburuetan erakusteagatik. Edo agian zen ikaratu nintzen nire ipuinak gusta  tzen ez zitzaizkiolako, edo zitzaizkielako?
|
|
|
Enuresia baldin bada arrazoia, bedi. Aurkikuntza horretara eraman gintuen bide luzeaz nahiago dut ez
|
hitz
egin. Barkatuko zait ahalkea.
|
|
|
Era berean, egun batez jakin zuen gauza ba  tzuk berez jakiten dira, akaso betidanik egon direlako gure baitan, gordean edo lozorroan, une jakin batean azaleratzeko ordu haiek guztiak ez zirela alferrekoak, egonean zerbait egiten ari zela, laster argituko zitzaion eginkizunen bat; eta beste egun batez, argi izpi gorrizta haien pean, whiskya lagun, Fontaine abizena heldu zitzaion belarrietara, blues sen  tsual batean bilduta;" ongi, Fontaine, ederki", eta, gorputza jiratu ere gabe, jakin zuen berarekin ari zirela, aspaldi entzun gabea zuen abizen hura berea zela, eta irribarre batez erantzun zion Fontainek agurtzera zetorkion gizaseme ezagunari: " kaixo, Rimouski, nola zu hemen, nork bidaltzen zaitu?", eta Rimouskik, era berean irribarretsu, baina Fontainen galdera erretorikoak entzun izan ez balitu bezala, maleta bat uzten dio barra gainean kontu handiz," bihar, gaueko hamarretan, 4 moilan,
|
hitz
egin bezala", eta lepoaldea estutu zion gero pixka bat, agur gisa segur aski, ez mehatxu gisa.
|
|
|
Fontaineri guztiz ezezaguna zaio gizon hura, baina erakutsi zioten argazkiko bera da dudarik gabe. Gizon etorri berriak eta Fontainek
|
hitzik
esan gabe trukatzen dituzte maleta eta karpeta: batean dirua dago; bestean, marrazki eder batzuk, aerolitoak izenburupean, eta, hauen tartean, aspaldi desagertu ziren plano haiek.
|
|
|
Esan beharrik ez, asko gustatu zitzaidan. (Han eta hemen galdetu nuelako) ziur dakit Lizardiri buruzko Orixeren olerki batetik hartutako
|
hitz
sentikorrak direla. Beude (baina dagoeneko ez daude).
|
|
|
Zergatik datorkidan orain oroimenera haretxekin izan nuen mintzaldia kapritxo bati zor zaio, eta ez nuke nahi azaldu. Besterik gabe emango dut, hortaz, aditzera ikasle harekin izan nuen harremana,
|
hitz
bat bera ere aldatu gabe:
|
|
|
Telefonoa hartu, eta lantegiko zenbakia markatu nuen. Bai, mesedez, Eugenio Feuerrekin
|
hitz
egin nahi nuke; oi, barka, jauna, baina Feuer jauna atzo hil zen; nola?; bai, jauna, auto batek harrapatu zuen Abenidan eta seko utzi zuen... Negar zotinka hasi zitzaidan Rosita, eta asko sentitzen dut doi doi esanik moztu nuen deia.
|
|
|
Baduzu trebezia, bai.
|
Hitz
jarioa, egonarria, sinpatia...
|
|
|
Nik ez dut esperientziez
|
hitz
egiten, sentsazioez baizik. Nire literatura begientzat egina dago.
|
|
|
|
Hitz
egin duzu mediku buruarekin, Cacace?
|
|
|
Laster hasiko ziren estreinako txistu erre ozpinduak. Seiko zortzikote bilbotarra patataka eta
|
hitz
txit itsusiekin bidali zuten. " Non da Trinitate Saindua!", esan zuten ikusleek.
|
|
|
Eta ikusleak ezinago bero, eta gu harriekin ere konfesiotan hasteko zorian geunden une horretantxe, bada, piztu ziren argiak, hasi ziren musikak, poztu ziren ikusleen eta teleikusleen biho  tzak. Eta, ordu laurden baten buruan, olatuarena eginez, sumsum corda alai oihartzun  tsua besterik ez zen entzun patio gotikoaren airean, eta hain ederki eta kutsakor entzun ere, non bai baitzirudien gargolek ere Jainko agindu bati jarraiki
|
hitz
egiten zutela, mende eta mendeetako isiltasuna apurtuz. Estalki apropos hura aukeratu zuten hiru aurkezleek jende aurrean azaltzeko; jaso zuten harrera ez dago hitzez azaltzerik; egundoko txalo, oihu eta negarrak ez ziren nahikoa izan hiru Jainko haien presentzia eskertzeko.
|
|
|
Eta, ordu laurden baten buruan, olatuarena eginez, sumsum corda alai oihartzun  tsua besterik ez zen entzun patio gotikoaren airean, eta hain ederki eta kutsakor entzun ere, non bai baitzirudien gargolek ere Jainko agindu bati jarraiki hitz egiten zutela, mende eta mendeetako isiltasuna apurtuz. Estalki apropos hura aukeratu zuten hiru aurkezleek jende aurrean azaltzeko; jaso zuten harrera ez dago
|
hitzez
azaltzerik; egundoko txalo, oihu eta negarrak ez ziren nahikoa izan hiru Jainko haien presentzia eskertzeko. Niri ere, aitor dut, korapilatu egin zitzaidan eztarria, aspaldiko partez.
|
|
|
Baina bizitza gauza hagitz aldrebesa da, eta ezuste asko gordetzen du bere baitan, eta ez dago esaterik esperientziaren ahotsa da mintzo iturri horretara sekula arrimatu ez zarenik edo aizkora horrek zure burua noizbait gogoko izango ez duenik. Herriaren
|
hitzak
dioen bezala: " Itxaroten duenari, oro datorkio ordutsu, eta bere borondatera".
|
|
|
Horixe esan nion, estreinakoz
|
hitza
egokitu zitzaidanean, Edurtxo Caterpilarri: tonbola bat noski, baina bonbilla guztiak erreta dituena, itsusia, makurra eta jasanezina.
|
|
|
Maria Magdalenaren leinuari fidel izan nintzen, egia da, baina orain, orain Gabriel goiaingerua nauzue, bere suzko ezpatarekin, eta nik salbatuko zaituztet bekatuetatik, kainendandik, judas gaiztoengandik, eta nire arbola, nire suzko kirtena ez du inork ebaki ahal izango, zeren, jakin bezate arerio guztiek, berau suntsituta ere, atzera loratuko dela zuhaitz bat bezala, gero eta ederrago, gero eta indartsuago". Jendeak eskuak lehertu beharrean txalotu zituen
|
hitzok
Hadesetik, eta halaxe erretirarazi zuten Abdul kaiolaratua. In puribus.
|
|
|
Zer zela-eta? Ezin zuelako
|
hitz
egin, gor mutu zelako. Baina ez al dugu, ordea, orain minutu batzuk esan emakume honek sekulako trebezia zuela baieztapen apodiktikoak jaulkitzeko?
|
|
|
...ti bezala esnatu zen Brown jauna goiz euritsu hartan, zortziak aldera, eta ezkongabea zenez eta bakarrik bizi zenez, inork ez zion esan azazkal haiek oso aldatuta zeuzkala, oso handituta, ez ziruditela, ez tamainaz ez formaz ez kolorez, bere eskuko azazkal berezkoak, azaz  kalordeak baizik; Brown jauna ere ez zen, noski, txikikeria hartaz jabetu, eta bulegoan ere, astelehena izaki, inork ez zion
|
hitzik
ere aipatu aldaketaz. Era berean, ez genuke ziurtasun osoz esaten jakingo baina badakizu baietz zenbat denbora igaro zen azazkalen aldaketatik azken eta erabateko itxuraldaketaraino; eman dezagun, hortaz, hilabete.
|
|
|
Apiril osoa. Egun pare baten gorabeherak ez du istorioaren muina ezertan aldatuko, hori seguru; nolanahi ere, gauzak progresiboki gertatzen joan ziren, monotonia itsuan, poliki poliki, gradazio logiko baten barnean, halako kasu batean, logikaz
|
hitz
egitea gehiegizko lizentzia ez ote den ez dakigun arren.
|
|
|
Erabateko itxuraldaketa esan dugu, oker ez bagaude, baina ez dugu orain kolpetik adieraziko zertan zetzan aldaketa bitxia; epeka emango dugu horren berri, apurka apurka,
|
hitz
lasterraren harmoniara egokiturik, ez horrenbeste intrigari eustearren izan ere, kontakizun honetan, intriga ez baitago itxu  raldaketaren zernolakotasunean, beste zerbaitetan baizik, ezpada kontaeraren arnasa bere gradazio egokian ematearren. Beraz, eta on  tzat jo dugun apiril euritsuaren buruan, lehen aldaketa hatz txikietako azazkalena izan zen.
|
|
|
Inork ezin dezake haizea hautsi. Ezustean oldartzen zuten beti aforismo harrigarriek, eta Brown jaunak abegi onez hartzen zituen, eta goxoki on bat dastatzen den bezala luzaz edukitzen zituen
|
hitz
laburño haiek ahosabaian, esanahi guztia xurgatu nahian. Ehundaka zekizkien buruz, bulegoan ehundaka ilustratu behar izan baitzituen aspaldi, eskuz, ordenagailuaren laguntzarik gabe, lanak oraindik eskulan kutsua zuenean.
|
|
|
Zer egiten zuen hark, azken finean, bulegoan ere?
|
Hitzez
ematen zitzaizkion poemak eta aforismoak eta aginduak marrazkien bidez desegin, deseraiki. Beraz, etxeak behea jo zezanean, lurrarekin bat egin eta bere habeak hondakin bihur zitezenean, Brown jaunak pentsatuta zeukan botila bat xanpaina zarataz irekitzea frantsesa jakina, eta mozkortzea ere bai akaso, aspaldiko partez.
|
|
|
Berdin dio gainera, edo berdin behar du izan, honezkero; ezen, lankideen iritziak ez baitu axaleko garrantzirik ere Brown jaunaren itxuraldaketaren garapenean, eta ez dugu horretaz puntu honetan gehiago sakonduko. Hala ere, eta iritzi pertsonal bat zilegi bazaigu, adierazi nahi genuke Brown jauna errugabea zela, ez zela inpostore bat, eta, beraz, bere burua defendatzeko gezur errukitsu batzuk asmatu behar izan zituela ezinbestean, ez maltzurkeriaz, eta alde horretatik uste osoa daukagu lankideek gogo onez hartuak izango zituztela gizagaixo haren
|
hitz
sinpatikoak, jakina baita gizakiak ez duela egia dena sinesten, sinetsi nahi duena baizik.
|
|
|
Errukia? Lagunen
|
hitz
goxoak. Amaren muxu bihozkorrak?
|
|
|
Oinazea ez da asmatzen. Harritu egin zen
|
hitz
haiek entzutean, eta ezezagun egin zitzaizkion eta ulerkaitz; nolanahi ere, mistizismoz beteta iruditu zitzaizkion, eta mezu ezkutu gisa adierazten ari zitzaiola apaiz batengana joateko, hark ekarriko ziola benetako barne bakea. " Ni apaiz batengana, mekaguensandios", jarri zen su eta fu Brown jauna, irainka eta maldizioka, inoiz ez bezala.
|
|
|
Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista. Eta konkista
|
hitza
ahoan dastatu ahala, haragiaren flakezian eroririk, beharbada, pentsatu nuen nik ere gustura konkistatuko nukeela azafata gaztaina bero haietakoren bat, zergatik ez?, eta nik ederki erakutsi ahal izango niola miserikordiaren eremu txuria eta argiaren iruntzia, jainkoen errukia eta iluntzearen zauri antzua, eta hainbeste eta hainbeste gauza gehiago uhinek edo haizeek nire gorpua ezerera itzul zeza...
|
|
|
" Zer esan dut nik, bada, zure gainean, jakin badaiteke?", bota zidan txoro txoro. Eta jarraian,
|
hitza
hartzeko betarik ere eman gabe: " Egin dudan gauza bakarra nire zorigaitzaren berri ematea izan da.
|
|
|
Eta ez noski nire gogoz, zeuk hala eskaturik baizik". Orduan ulertu nuen gaizki juzgatu nituela gonbidatukidearen
|
hitzak
eta keinuak, eta ni ez ninduela ezagutzen, are gutxiago, beraz, nire iragana; eta ulertu nuen, era berean, ni ez irain  tzeaz gainera, neuk iraindu nuela koitadua, halako sofrikario latz bat aitorrarazteagatik. Zer egin gizaseme haren ohore zanpatua atzera jasotzeko?
|
|
|
Ez neukan beste irtenbiderik. Eta halaxe, hiru mosketariak
|
hitz
egiten hasi baino minutu doi bat lehenago, aitorpen mingarria egin nion lagun hondoak joari, besarkada estu batean lotzen ginela: " Lasai, adiskide.
|
|
|
Argi zuriaz lepo, argiaren begiez blai, noizbait utzi zioten hiru aurkezleek paperak eta errepasatzeari. Beti bezala, Otsotzarmendi jauna izan zen
|
hitza
hartu zuena. Hor aritu zen oharkabean baina etengabe errepikatzen zituen auskalo eta auskalo artean (eta noizbehinka batek daki eta zer gerta ere bezalako leloak ere ahoskatuz), baina lasaitasunez hartu zuen hitza oraingoan, kalapita gehiegizkorik gabe, sustu jasan berriaren harra kosk eta kosk ari balitzaio bezala oraindik.
|
|
|
Beti bezala, Otsotzarmendi jauna izan zen hitza hartu zuena. Hor aritu zen oharkabean baina etengabe errepikatzen zituen auskalo eta auskalo artean (eta noizbehinka batek daki eta zer gerta ere bezalako leloak ere ahoskatuz), baina lasaitasunez hartu zuen
|
hitza
oraingoan, kalapita gehiegizkorik gabe, sustu jasan berriaren harra kosk eta kosk ari balitzaio bezala oraindik. Programaren xedeak eta helburuak, eta audientzia mailaren garapen arrakastatsua ordu eta erdiz azaldu ondoren, Ana Morena andrearen aurkezpen aski teatrala egin zuen berriro, zeluloideko izar handi bat aurkezten denean bezalaxe, eskuin besoa neurriz kanpo luzatuz.
|
|
|
Platokoak ez ezik, adi eta zorrotz jarra Â
|
itzen
nituen ikusleriaren arteko zer guztiak ere. Lasai zeuden aspaldixkoan.
|
|
|
Esan bezala, bada eta barkatuko ahal zait etena luzetxo joan baldin bada, hotz-beroa ez hotz ez bero zen, eta gainean genuen ilunabarra. Etzanarazi zuten halako batean Armando Bonilla Le Corbusier itxurako etzaulki batean, eta Otsotzarmendi jaunak, oharkabean, zortzi bat aldiz errepikatu zuen auskalo
|
hitza
. Makulu hitza.
|
|
|
Etzanarazi zuten halako batean Armando Bonilla Le Corbusier itxurako etzaulki batean, eta Otsotzarmendi jaunak, oharkabean, zortzi bat aldiz errepikatu zuen auskalo hitza. Makulu
|
hitza
. Tik somatikoa.
|
|
|
Hasteko, kolpe latz haren eraginez, ataxia sendaezin bat, zeinak" erregalo modura ekarri baitzidan gizon egiten nauen zer horri, barkatu, dale fuego eragiteko behar erreprimiezin bat, behar lotsagarri bat". Negar zotinka hasi zen aitorpen gogorraren ondoren, baina Caterpilar andrearen
|
hitzek
sosegu apur bat ekarri zioten: " Badakigu Armando, zure kondenaz salbatzearren, liburu polit bat idatzi zenuela, maitasunaren erroen bila.
|
|
|
" Bai, halaxe uste dut. Liburu hartaz, ordea, nahiago nuke ez
|
hitz
egin; esperientzia mingotsa izan zen hura niretzat, ondorio honetara iritsi bainitzen: maitasuna ez dela existitzen...".
|
|
|
maitasuna ez dela existitzen...". Tximistaren abiadan jaiki, eta bizi bizi txalotu nituen Armando Bonillaren
|
hitzak
. Gortzen hasia zegoenez, ez zituen nire txaloak entzun, eta altxatu bezala eseri nintzen, lotsagarri samar gelditu ote nintzen sentsazioarekin.
|
|
|
Izugarria". Edurtxo Caterpilarrek hartu zuen
|
hitza
ostera: " Esan, Armando maitea, oinaze izugarri hura guri, teleikusleoi, mundu orori adierazi behar bazenio, zein kolore aukeratuko zenuke?".
|
|
|
Deereren behementziaz nahikoa nazkaturik, Otsotzarmendi jaunak hartu nahi izan zuen
|
hitza
, itaunketari ukitu gizakorrago bat eman nahian, baina Deerek ez zuen men egiteko inolako intentziorik. " Jakin behar du jendeak, jakin behar du etxeko teleikusle errespetagarriak, gizaseme dohakabe itxurako hau, gizaseme onanista zikin hau zer den, zer izan den, gizarteak berriz inoiz halakorik pairatu beharrik izan ez dezan".
|
|
|
Hausnarketa horixe egin nuen, bai, Da Vinci jakintsuaren eskutik, eta uste dut gogoeta polita ez ezik, zorrotza eta egokia ere bazela, nolabait ongi ilustratzen zuelako animaliek ezinago hobeki ilustratu izan dute beti gizakion bizimodua hiru iruzurti gaizto haien izaera eta espiritua. Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela
|
hitza
aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe.
|
|
|
Egia edo gezur, gauza da gizonkilo dohakabe haren malkoek eragina izan zutela guregan, eta nolabait ahanzturaren lanbroan galdu nahi izan genuela haren iragana, eta ulertu ez ulertu noski, baina gure barkazioa, ordea, lortu zuela giza-munstro hark, eta gure errukia, egin zituen bidegabekeria haiengatik guztiengatik. Armando Bonillak, ordea, ez bide zuen nahikoa gure erruki isilekoarekin, Otsotzarmendiren
|
hitz
adiskide girokoekin; gonbidatuak Horazioren liburu bat atera zuen patrikatik, anteo  joak jarri, eta, ozenki, kamerari begira, irakurri zuen: " Ez naiz osorik hilko".
|
|
|
Azken atal hau da, irakurle, nekosoena, mingarriena, arriskutsuena; ezen, azken atal honetan neu izango bainaiz protagonista, neure biziaz
|
hitz
egingo dut. Ez gustura eta ez nahi  ta, dagoeneko antzemango zenuen bezala.
|
|
|
Nola ekarriak izan ginen, zer jukutria eta azpijoko erabili zituzten, aspaldian utzi nituen esanda. Bere kabuz, diruaren akuiluz, etorriko zenik ere izango zen apika; ez naiz ni horien artean zenbatzekoa, Jainkoak ongi daki hori edo jakingo luke, aspaldian hila ez balitz; era berean, dagoeneko ohartuta egongo da irakurlea Oinazeak orduak luze ditu programa ez zela programa arrunt bat; zerbait izatez gerotan, gehiago zela epai bat, non gonbidatuak eta irakurleak jakin behar luke gonbidatu
|
hitz
horri zein zentzu eman ez baitzuen defentsarako aukerarik txikiena ere, nire aurretik joan ziren gizagaixo guztien paraderoak ezinago argi erakusten duen moduan. Baina epai bat zenik ere ez nuen bete betean uste; beste errezelo batzuk egiteko ere ikusten bainituen han hemenka arrazoiak, oraindik adierazi ezin dizkizudanak bestalde, baina denboraren joanak egia bihurtu zituenak nire begien argitan.
|
|
|
Tira. Honaino azken atalaren atari gisa aurrera ditzakedan
|
hitzak
. Nirekin zer egin zuten, laster batean jakingo duzu.
|
|
|
Esan bezala, Otsotzarmendi jaunaren
|
hitz
luze, zalantzatsu eta zehazgabeen ondoren auskalo eta batek daki hitz makuluak errepikatu zituen etengabe azken aurkezpen hartan ere, ia ia beste gauzarik ez esateraino errepikatu ere, Caterpilarri fortunatu zitzaion txanda. Titiak aurreko egunetan baino nabarmen handiagoak zeuzkan.
|
|
|
Esan bezala, Otsotzarmendi jaunaren hitz luze, zalantzatsu eta zehazgabeen ondoren auskalo eta batek daki
|
hitz
makuluak errepikatu zituen etengabe azken aurkezpen hartan ere, ia ia beste gauzarik ez esateraino errepikatu ere, Caterpilarri fortunatu zitzaion txanda. Titiak aurreko egunetan baino nabarmen handiagoak zeuzkan.
|
|
|
Ezen, ustezko harritzarra tankera hartan erori eta ez zela txikitu ikusirik, ikusle batek eta bik eta hiruk programaren faltsukeria salatu zuten, eta biluzik, larru gorritan, sarreraren dirua itzultzea eskatu zuten. Hiru dohakabe atzipetu haiekin zer egin zuten ez dut dagoeneko oroimen garbirik, baina ez nintzateke oso oker ibiliko baieztatuko banu, hodi zabal ezkutu ba  tzuez baliaturik, halako gas mota hotz hotz bat bideratu zutela protestagileengana lekuko fidel gisa erabil dezaket nire ezker eskuko hatz txiki une harez geroztik izoztua, minutu eskasen buruan seko izozturik utzi zituztelarik,
|
hitza
ahoan dilindan zutela.
|
|
|
Eta dagoena errezeloaren erresuman uzteko zuhurtzia baldin badut, eta era berean, zenduena zeina, gehiegikerietan erori gabe, genozidiotzat kalifikatuko bailuke edozein irrati edo telebistako berri esatarik eta haien salketarena, ez da nahikoa froga eta ebidentzia ez dudalako, baizik eta niretzat ere, Euripides jakintsuak idatzita utzi zuena aintzakotzat hartuz, zuhurtzia delako benetako balorea. Baina nire uste izugarri hauek ez direla eldarnioak erakustearren, eta orain ere beti bidaialagun aldaezin izan dudan zuhurtziari eskua emanik,
|
hitz
bi soil soilik: bazkaritarako haragia saltsan ekarri ziguten halako batean Armando Bonilla eta biok bakarrik gelditu ginen egunean, hain zuzen, bada, ari nintzen platerean zegoena gogo biziz jaten, batere errezelorik gabe, harik eta gogortasun batekin topo egin nuen arte.
|
|
|
Baina egindakoak ez zuen atzerabiderik. Nire hiztegiak, gainera, ez zuen damu
|
hitza
onartzen: damutu egin behar zen damuaz.
|
|
|
aurreko ahapaldia mikatza egingo zitzaizun agian, baina mikaztasun hori nahitaezkoa zen orain nire kantuaren goxotasuna ahoratu nahi izatera. Zeren, irakurle maite eta ziur nago jaso duzun purrustadatxoa barkatzen jakingo didazula, nola
|
hitz
egin nezakeen neure defentsa moduaz, neure izaeraz eta jokaeraz eta aldarteaz edo niri dagokidan beste ezein alderdiz, neure ezaugarririk behinenaz, neure jatorrizko bekatuaz eta izendapenaz, neure espiritu osoa zizela  tzen duen goi arnasaren ezaguerarik ez baduzu. Esan:
|
|
|
Eta orduko neke fisikoa izugarria bazen, zer esan bestelako akidurez? Nola adierazi
|
hitz
sotilez oinaze psikikoaren zama eramanezina. Nola ahaztu nire programakideen paradero beltza?
|
|
|
Eta diren horretantxe errespetatu ditut nik beti, eman didatena esker onez jasoz, gehiago eskatu gabe, ezer eskatu gabe. Jasoak liburu bihurtu ditut,
|
hitz
egin dira nire esku tximeletatsuetan; eta hi  tzak, musu. Bizitza, ordea, eman duzuna da, ez jaso duzuna; eta hau ez dakite gizasemeek.
|
|
|
Nondik jo ez nekielarik, Ovidioren aipu bat jaulki nuen, eztiki: " Batzuetan, malkoek
|
hitzak
baino zama handiagoa dute". Askotan.
|
|
|
Ez neukan dudarik.
|
Hitz
giltza. Gazte ginelarik asmatu genuen neologismoa.
|
|
|
Gamarruzkatu. Aitak, ihes egiteko eta, eraku  tsi zigun
|
hitz
salbagarria. Edurtxo izan zen lehena mozorroak eta eranzten; gero, Patxi zutitu zen; azkenik, beti bezala, Julen.
|
|
|
Kapitulina, Melezio eta Flumenzio, nire anai arrebak. Eta besarkatu egin ginen laurok, argiak piztu zituzten, eta ipini zuten Albinoniren Adagioa, eta,
|
hitz
larri urreztatuez, Ezustea Ezuste idatzi zuten platoko hormetan, berrogeita lau urtez elkar ikusi gabe, eta negar egin genuen gogotik, mononukleosiak jota, eta estasiatu egin nintzen Kapitulinaren alitosi ahaztezinean, Melezioren alopezia berdingabean, Flumenzioren piorrea maitagarrian.
|
|
|
Noizbait irten ziren, baina, hiru errege magoak, eta Otsotzarmendi jaunak hartu zuen atzera
|
hitza
programaren nondik norakoak eta helburuak eta audientzia maila aipatzeko, eta adierazteko, era berean, etortzear zela oraindik interesgarriena, biziena, hunkigarriena, eta jarraitzeko, beraz, bertan kieto, sekula ikusi gabekoak behingoz, eta ezin hobeto gainera, ikusi nahi izanez gero. Eta, hurrena, Maria Morena aipatu zuen teatralitate handiz, eskuin besoa bere osotasunean luzatuz eta besapeko izerdi orban lotsagarria nabarmen erakutsiz, ene irudikotz, baina ez aurretik han zeuden ikusle ordurako desmadratzen nahiz odolusten hasiei fin portatzeko esateaz ahaztu gabe, isiltasun eta errespetu osoz.
|
|
|
Ke laino lodiak ere ezin lor zezakeen haien urduritasuna estaltzerik. Nire azalpenak, noski, ez ziren entzunak izan; horretaz gain, bi aurkezleek gaitsetzi egin zuten nire jarrera, txanda ez zegokidalarik
|
hitz
egin nuelako. " Gainera esan zuen Otso  tzarmendik, puruaren keaz bost aro olinpikoak eginez, funtsezkoena ahaztu duzu, gonbidatu jauna; eta funtsezkoena da hemen dugun hiena nazkagarri hau ez dela hiena bat, hienaz mozorroturiko gizaseme bat baizik.
|
|
|
Ezin konta ahala azafata atera ziren platora, eta aparteko fineziadun emankizuna eskaini ziguten guztioi, pikardia handikoa. Ikusleak hainbestean portatu ziren, txukun antzera, hainbat
|
hitz
zantar entzuteko zorigaitza izan bagenuen ere. Tximinoena, aldiz, hobe dut ez adieraztea.
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. ...ki aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako
|
hitzak
oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta haserrea soilik existitzen baitira. Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
" Paper horiek lau durotan erosten dira merkatu bel  tzean, jaunak! Ez itzazue itsu itsuan sinetsi
|
hitz
dohakabe itxurakook, agian itxura besterik ez dira izango eta!". Eta jarraian, ahotsa nabarmen goratuz:
|
|
|
Oinak alferrik bezela darabiltza, noraezean, bideko hauts eta neke ugariek zentzumenak nahasiko bailizkien. Gau itxia da, desolazioz lurrindua, laiotza; inor ez dabil kalean, inork ez dizkio
|
hitz
politekin belarriak goxatuko. Non dira adiskideak?
|
|
|
Entzuteak ez du kalterik egiten, en  tzuteak
|
hitza
du jomuga eta lekaime. Entzulea errugabe da beti, Henrik, eta ni ez naiz entzuteko jaio.
|
|
|
Errazak izan ziren oso amaren goiz hartako
|
hitzak
: " ongi porta zaitez eskolan".
|
|
|
Ostikoka ibil  tzen ninduen, eta zerbait esan nik aker seme hari? Egunek berrogei ordutik gora luzatu behar zuten nik maisu hari
|
hitz
erdi bat esa  teko. Eta ez da gezurra berdin gertatzen zitzaie  la beste ikasle guztiei ere.
|
|
|
Ezin nituen maisuaren
|
hitzak
ulertu. Zer zen haren esku zegoena?
|
|
|
Egun hartan ez ote nuen nik inoren
|
hitzik
ulertuko?
|
|
|
esan zidan, besterik ez; egia da Frantziskok ongi ezagutzen zuela Kandidoren nireganako grina txarra; bera nuen kasu askotan lekuko; baina zaila zen Frantzisko bezalako batentzat, halako une estu batean norbaitek zume astinduak merezi zituela aitor  tzea. Haren ahotsaren azken dardara nire belarrietan itzali zenean bakarrik estimatu nituen behar bezala Frantziskoren
|
hitzak
. Esker on bihurtu zitzaidan une hartan Frantziskorenganako nuen gupida tamalgarria.
|
|
|
Anton izeneko kankailutako batek goazen esan, eta moila aldera abiatu ginen. Ez genuen
|
hitzik
esan Kandidoren etxe aurrera iritsi ginen arte.
|
|
|
Hirugarrenak ez zuen
|
hitzik
esaten.
|
|
|
Aski nuen bi
|
hitz
horiek esatea, eta Migelek, Antonek eta hirugarren kankailuak etxera alde egingo zuten. Nire espiritu aluak galdu zuen Kandido.
|
|
|
Eta zer erru ote nuen nik, bi
|
hitz
bitxi horiek eztarrian ito bazitzaizkidan?
|
|
|
Argi zegoen maisuak ere bazekiela gertatutakoaren berri, baina ez zuen
|
hitzik
esaten. Egoerak ihes egin zion, eta errudun aurki  tzen zuen bere burua.
|
|
|
Kalera irten, eta amona hila zela esan zidan Migelek; ez nion sinetsi. " Heriotza"
|
hitzaren
esanahia ezkutuegia zen niretzat; eta harrigarriena, amonarengana iristea" herio  tza" izeneko gaitz hura.
|
|
|
Inork ulertzen ez dituen gauza horiek esa  ten zizkiguten haur garaian, eta
|
hitz
nahasi horietan ezkutatzen zituzten gurasoek nire zalantzen erantzunak. Gaur egun ere, ez dut oso atsegin gurasokerietan jarduten den jendea.
|
|
|
Ni nintzen Edurneren magalekoa, eta ezin nituen jasan gaiztakeriaz jantzitako Migelen
|
hitz
haiek.
|
|
|
Jendea guri begira genuen, Edurnek jo ninduela ikusi ondoren. Baina nekez entzungo zuketen gure
|
hitzik
. Pa!
|
|
|
Eskubide osoa duzu. Baina nik ere
|
hitz
egin nahi nuke.
|
|
|
Malkoak nabaritzen nizkion begi zulo distiratsuetan.
|
Hitzik gabe
jiratu, eta Migelen bila joan zen. Alaitasun guztien ateak itxi zitzaizkidan.
|
|
|
Edurne!, Migel! deiadar egin nuen bigarren aldiz, eta itsasoak olatu bakoitzaren aho luzeetan ekarri zituen atzera nire
|
hitz
izuak.
|
|
|
Ahoan nuen irtenaldi txar bat, baina hobe zela isiltzea, eta Migelen
|
hitzek
ez zuten erantzunik izan. Ez zuen ezeren errurik.
|
|
|
Migelek berehala jan zituen bere ogia eta txokolatea, baina nik txokolatea bakarrik jan nuen. Garai hartan ikusten genituen Kid Carsonen filmetan ikasia nuen" txantaje"
|
hitza
, eta ez nuen txantajerik sofritu nahi. Horregatik, Edurnek goxoki batzuk eskaini zizkidanean, ezetz erantzun nion.
|
|
|
Bien aurretik joan nintzen etxeraino. Migel eta Edurne lagun handiak balira bezala ari ziren
|
hitz
egiten. Nire barneko gorrotoa egunarekin batera itzali zitzaidan.
|
|
|
Etxera iritsi, eta Edurnek
|
hitz
egin zidan. Migel aurrera bidali zuen, eta, une hartan, ikaragarri poztu ninduen Edurneren begi onak.
|
|
|
Ez nintzen neure bekatuak aitortzen hasi, baina hartan ari nintzela zirudien. " Eta zer gehiago?", baina
|
hitzik gabe
gelditu nintzen.
|
|
|
Ez zen
|
hitzik
Migelek bereganatu ezin zezakeenik. Migel guztiahalduna zen.
|
|
|
Amak, ohetik jaiki eta, zertan zarete? galdetu zigunean, Migel ohean sartu zen atzera,
|
hitzik gabe
. Minutuen igarotze azkarra da edozein arazoren irtenbidea.
|
|
|
Ama
|
hitzik gabe
gelditu zen.
|
|
|
Honetaraino iritsi gara, eta zu hor zaude, ama, lehendabiziko aulkian, orain zutik, orain eserita, orain belauniko. Eta nire
|
hitzak
, nirekin batera esaten ari zara, eta zureak zuretzat gordetzen dituzu. Gogoratzen al zara, ama?
|
|
|
Ez zen erantzunaren zain egoten. Nik banekien bazekiela galdetutako gauza guztien erantzuna, baina zer edo zertaz
|
hitz
egin behar zuen gurekin, eta edonori atsegin zaio jakitea bere gainetik dagoen batek bere arazoen berri dakiela eta kezkatu egiten dela. Gaur, egia esan, ezin dut horrelakorik jasan, baina orduan bertute zoragarri, gizon zuzenaren ispilu iruditzen zitzaidan erretorearen galdetu behar etengabea.
|
|
|
Jainkoak ametsetan
|
hitz
egin zion Jakobi
|