|
2000
|
|
|
konparazio
|
hitzaren
oihartzunik.
|
|
|
amodiozko
|
hitzen
tximeleta marruma bila.
|
|
|
etor daitezen pasa
|
hitz
aproposak lerrootaraino.
|
|
|
|
Hitzaren
kanoi zaurierrazetan
|
|
|
|
hitz
totelok ere asmatzen dizkidazu
|
|
|
Usoa gosaria eta goizeko lehen
|
hitzak
partitzera
|
|
|
Oraingo honetan ez
|
hitzak
irabazi du:
|
|
|
|
hitzarena
ez bezalako kodea,
|
|
|
Ahoraino heltzen zitzaizkidan, eta sekulako itolarria izaten nuen. Aluzinazioetako batean garagardoa eskuan nuela ikusi nuen neure burua, aurrean neukan txakurrari neure bizitza pribatuaz
|
hitz
egiten... Eta bat batean ohartu nintzen, zerbait bitxia gertatzen zela han, zerbait ematen zidatela urarekin edateko.
|
|
|
Guztira hamahiru edo. Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea,
|
hitz
gutxitan esateko. Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara.
|
|
|
Urru ere nire antzera zegoen; hari bizarrean ibiltzen zitzaizkion saguak, habia egin nahian edo. Egoera horretan, hain ahulduta, mugitzeko ez ezik
|
hitz
egiteko ere ez duzu gogorik eta aldarterik izaten.
|
|
|
Egundo ez diot entzun gazteekiko destainazko
|
hitzik
, inoiz ez" gazte txoro horiek"," oraingo gazte ergelak" eta hain arruntak diren esaldi horietarik. Alderantziz, gaztetasunak bere baitan esperientzia eza eta horren ondorioak izan arren, esango nuke miretsi egiten dituela gazteak, errespetuz begiratzen diela euren ausardiari eta kemenari.
|
|
|
Gosaria, bazkaria... hamar minututan; txaloa jotzen zutenean, dena bertan utzita jaiki. Galerian lagunekin
|
hitz
egitea debekatuta zegoen. Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen hau edo hura.
|
|
|
Ordura arte guztiz debekatuta geneukan leihoetatik elkarrekin berriketan aritzea. Eta gu txaboloetako leihoetatik elkarrekin
|
hitz
egiten hasi ginen, alde batekoak bestekoei deika, txantxetan... Egun osoan txaboloan geunden; ez genuen errebistarik pasatzen, ez ginen jangelan jaikitzen, ez kristorik.
|
|
|
Leihoetatik ikusten genituen autobusetan joandakoak kanpoan, kartzelaren inguruan. Oihuka eta garrasika zerbait
|
hitz
egin ahal izaten genuen eurekin. Kontsignak aldarrikatu, halako edo horrelakorentzat agurrak bota...
|
|
|
Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua. Ez dago
|
hitzekin
esaterik, ez dago ezagutu ez duenari bere osotasunean adierazteko modurik.
|
|
|
Hango eta hemengo zauriak erakusten dizkit, memoriako geografiaren zauriak eta lorategiak.
|
Hitz
jarioaren mapan markatzen dit bidearen ibilia. Arima botatzen du mahai gainera, bere suan eta bere izotzean.
|
|
|
Karlos eta Koldorekin elkartu gara patioan. Berriketarako gogoz dago Antxon,
|
hitz
egiteko eta galdetzeko, heldu berriak beti ohi duen eran. Castellonen zelan zeuden kontatu digu; aspertuta zegoela hainbeste urte baldintza haietan, zulo hartan sartuta, hango kartzeleroen lerdokeriekin.
|
|
|
Cervera zen. Cervera z
|
hitz
egiten zuten behintzat orduan. Badakit España eta Velasco ere ibili zirela han.
|
|
|
Beste espetxe batzuetara sakabanatuak izan aurreko egonaldi laburra izango genuen elkarrekin, lagunarteaz gozatzeko. Presaka
|
hitz
eginez, presaka paseatuz, ekonomatoko arduradunak zeuzkan kafe guztiak presaka hartuz igaro genuen ostiraletik astelehen gauera artekoa. Motz egiten da hiru lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako.
|
|
|
Donostiako gure lagunarteetan etsipen eta autozentsura giroa izan genuen. Ez nuen giro abertzalerik sumatu izan nire inguruan; arazo sozialez edo abertzaletasunaz
|
hitz
egiten hasi orduko gaitzesten zintuen albokoren batek. Edozein gogogabetzekoa zen.
|
|
|
Gazteen artean nabari zen zalaparta, auzoetan... Eta egunkarietan ere bai; gerraosteko" bakea" kraskatzen hasia zen, politikaz ez
|
hitz
egitearen autozentsurazko araua pitzatzen. Aldaketa, alegia.
|
|
|
Hura niretzat zer izan zen, zelako zartada mingarria eta zelako barru urraketa sufritu nuen, ez dago
|
hitzez
adierazterik. Ez naiz horretan alferrik hasiko.
|
|
|
Su etenaren aurretik atergabeko prediku sorgorgarrian aritzen zitzaizkigun denak, esanez: armak utziz gero, su etena emanez gero, dena izango da posible, edozertaz
|
hitz
egin ahal izango da, edozer konpon liteke; beraz... zertarako luzatu! Orain, ETAren su etena eta urtebetera, hurbilketa egin digute preso politikooi.
|
|
|
Lehen kartzela berean zeuden senar emazte edo bikote batzuk bereizi eta leku ezberdinetara hurbildu dituzte. Argi dago zein den hainbeste
|
hitz
eta pitz eta promesa aldarrikapenen ondorioa eta moraleja. Gezurra, faltsukeria eta joko zikina.
|
|
|
|
Hitz
debekatuak
|
|
|
poeta zaharren
|
hitzetan
baino
|
|
|
Egunero esnatzen naute zure
|
hitzek
,
|
|
|
bost duroko
|
hitzekin
.
|
|
|
|
hitz
xumezko trenak,
|
|
|
epaiketetan erabil daitezkeen
|
hitz
delikatuak
|
|
|
|
Hitzak
datoz ate joka zaurituen paradisura
|
|
|
Buruz dakizkigun
|
hitzak
dira
|
|
|
|
Hitzak
heldu dira baina ez ikusiarena eginen dut.
|
|
|
Beste egoera batean bagina, erantzungo ziokeen zerbait Lauaxetak neskatoaren suminaldi absurdu hari, modu arrazoizko batez erantzun ere. Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren
|
hitzek
emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan.
|
|
|
Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren
|
hitzak
poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan. Horregatik, isilik geratu ginen hirurok tarte luze batez, geure bizitzak laburtuko lituzkeen kanta labur eta xume bat entzun bagenu bezala.
|
|
|
Nik bitartean, baxoerdi pare bat hartu eta ostatuko Diario de Navarra ko gurutzegrama egin nuen. Guztia osatzeko hiru
|
hitzen
faltan geratu nintzen.
|
|
|
Baina ez nuen hori guztia Lauaxetari taxuz eta konbentzimenduz azaltzeko gogorik eta kemenik. Nire nagitasuna indartu egin zuen Fernando Pessoak José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan esaten dituen
|
hitz
batzuk oroitzeak: " Hildako bat, definizioz, ultra atzerakoia da, ezin ditu ordenaren aldaketak eraman." Neuk ere ordenaren funtsezko aldaketa sakon bat bene benetan nahiko ote nukeen galdetu nion neure buruari eta ez nuen garbi eta zintzo erantzuten asmatu.
|
|
|
Bere antzezlan irri eragingarri bateko pertsonaia baten
|
hitzak
gogorarazi niezazkiokeen Lauaxetari une hartan, maltzur eta bidegabeki –testuingurutik kanpo, modu teknikoan esateko–, eta galdetu ea zer neurritaraino zegoen egilea pertsonaia harekin ados: " Artatxori batek buru geiago dauko gonadun pilosopa batek baño." Eta, behin hari horretatik tiraka hasiz gero, ez zatekeen nekeza izango beste kontu batzuetara ere jotzea.
|
|
|
Hilerrietako hilkutxen barruan lurperatutako hilotzak ekarri nituen gogora, edozein biziren hezurren ikara eragingo lukeen lur buztintsuaren azpiko hezetasuna gozoro berenganatzen. Lauaxetaren poema bateko
|
hitzak
etorri zitzaizkidan burura –testuingurutik kanpo horiek ere, beste bat baitzen poemaren gai nagusia–, Antton Valverdek jarri zien musikaz lagunduta: " Antxe makur zaite, oi buru neurea,/ geure lur amaren besarte gozoan!".
|
|
|
" Angiozarko hilerrian ere euria ariko dik orain", pentsatu nuen ustekabean. Aste batzuk aurrerago han izandako ondoezaz oroitu nintzen, eta sarrerako bi ate beltzetako
|
hitzez
: " Il nintzan eta bizi naiz."
|
|
|
Horregatik, bezperan Leitzan egin nuen bezala, baxoerdi pare bat lagun, ostatuko Diario de Navarra ko gurutzegramari lotu nintzaion Lauaxeta komunetik itzuli bitartean. Hiru
|
hitzen
faltan geratu nintzen orduko hartan ere.
|
|
|
Goizaldeko hirurak inguruan, despedidako tragoa kalean hartzera jaitsi eta Bodega tabernan sartu ginen. Total eginda nengoen ordurako, ez nintzen lagunekin berriketan jarraitzeko gauza, eta bazter batean eserita geratu nintzen," Ardoa eta gizona" kantatzen;" Ardoa eta gizona" kantatzen ahalegintzen, hobeto esanda, ezin bainituen
|
hitzak
gogoratu. Bazter hartatik Egunkaria ko bi kazetari ikusi nituen barra ondoan.
|
|
|
" Elkarrekin ibiltzeak elkarrengana bildu gaitik, haurridetu", egin nuen neure kautan.
|
Hitz
gozoen tenorea bide zen:
|
|
|
Nora jo? Margaren gutuneko beste
|
hitz
batzuk ekarri nituen gogora. " Utzi eraman zaitzaten zuk hartu nahi ez zenituen bideei", zioen Margaren gutunak.
|
|
|
" Utzi eraman zaitzaten zuk hartu nahi ez zenituen bideei", zioen Margaren gutunak. Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten
|
hitz
haiek. Hitz haiei kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen herri batera joan behar nuen.
|
|
|
Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten hitz haiek.
|
Hitz
haiei kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen herri batera joan behar nuen. Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean.
|
|
|
Frontoitik gertuko baratze batean andre zahar bati laguntzen ari zen mutikoa gu frontoira joan ginenean, baina, pilotazale amorratua izaki nonbait, berehala inguratu zen guregana. Ikusle eta epaile izan genuen gure arteko partidan, baita bataren nahiz bestearen botilero ere, oso herabe eta
|
hitz
gutxikoa izanagatik ere aholkuak eman baitzizkigun, eta amaitu genuenean Lauaxetarekin jokatu nahi izan zuen. Berehala ikusi zen ez zegoela kolorerik, askoz gehiago zela mutikoa Lauaxeta baino, pilotari ematen zizkion zartada ikusgarriekin Lauaxeta batetik bestera ezinean lasterka egitera behartzen baitzuen.
|
|
|
" Hildako bat pertsona serioa da, neurritsua, dagoen egoeraz jabetua", esan zion Fernando Pessoak Ricardo Reisi José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan. Eskarmentua zuen jakituria iturri orduan Pessoak, hil eta gero esan baitzituen
|
hitzok
, Prazeresko hilerritik irtenik adiskide erraietakoari egindako bisitaldi batean. Nik ezagutu nuen Lauaxeta ere, Lauaxeta berpiztua –1905etik 1937ra bitarteko Lauaxeta ez bezala akaso, hori ez dakit–, pertsona serioa zen, neurritsua, zegoen egoeraz jabetua.
|
|
|
– Julen, zurekin
|
hitz
egin nahi duen gizon bat dago hemen –eman zidan enkargua, sarreratik, telefonistak– Ba al duzu etortzerik une bat?
|
|
|
– Nirekin
|
hitz
egin. Orain?
|
|
|
– Guk ezin dugu larrua jo –esan zuen, barreak
|
hitzak
trabatzen zizkiola, Margak.
|
|
|
Bi gizon gazte ikusi genituen alde banatatik heldu eta elkartzen. Besarkatu eta beren artean pixka bat
|
hitz
egin ondoren guri begira geratu ziren tarte batez. Hurreratu egin zitzaizkigun.
|
|
|
– Zu Lauaxeta zara, ezta? –galdetu zion Txiki behar zuenak Lauaxetari, agurrezko
|
hitzen ondoren
.
|
|
|
titiak agerian zituen neska gazte ilehori baten koloretako argazkiak hartzen zuen oso osorik azal ikusgarri eta aztoragarri hura. Ikuspen bortitz hark eragindako barne asaldura pixka bat baretu zitzaionean egunkarietako
|
hitzak
irakurtzen hasi zen, nahasian, urduritasunak ez baitzion izenburu handietako esaldi nabarmenak ere osorik irakurtzeko betarik eta patxadarik uzten. Nahaste hartan, besteak baino meheago zen egunkari bati erreparatu zion bat batean, harrituta:
|
|
|
Kanpoan egonaldi luzea egin ondoren, asaldura, urduritasun eta ezinegon guztiak mendean hartu eta
|
hitz
egiteko moduan zela iritzi zionean, denda barruan sartzera deliberatu zen azkenean.
|
|
|
Ertzain autoan zein kaleetako plaketan euskarazko
|
hitzak
irakurri berria zen arren, zalantzak izan zituen ertzainarekin zein hizkuntzatan mintzatu. " Tira, ez hadi koldarra izan", esan behar izan zion bere buruari.
|
|
|
Segitu zuten. Lazarok orain tarteka marteka Xanengana itzuli,
|
hitz
erdi bat esan, begiratzen zion halakoxe estimaz. Noski mozkortuta zegoen.
|
|
|
Hala ziren hiriko legeak. Eta hala ere,
|
hitzak
hitz, Xanek Henri auzoan ez zela garbi atera zuen. Edo bazen, guztiarekin, inork ez zekiela, etxe haietako batean?
|
|
|
Hala ziren hiriko legeak. Eta hala ere, hitzak
|
hitz
, Xanek Henri auzoan ez zela garbi atera zuen. Edo bazen, guztiarekin, inork ez zekiela, etxe haietako batean?
|
|
|
" Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bata bat erdi jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez; emakumeak zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: " zer diñozu, emazte?", jaurtiki zion;"
|
hitz
egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile... " Henriren laguna da", esan zuen.
|
|
|
" ez duzu ukatuko". Luzik zerbait marmarkatu zuen; agi denez, beste hizkuntza hartan; tartean baina," kirtena"
|
hitza
aditu zuen Xanek. Lazarok barre karkara egin zuen.
|
|
|
" Zure laguna", esan zion Lazarori," lo dago". Oihartzun gutxi izan zuten
|
hitzok
Lazarorengan; begiak itxita zeuzkala: " Ederki gara", esan zuen;" ezta, Xan?".
|
|
|
" Henrik", esan zuen aitatxik; beraz Lazarok haren bila etorri zela kontatu zien; ez zen komeni, agian, berria hala hala heda zedin; hotsa behar ez ziren belarrietara heldu zitekeen; alta, bazitekeen zaharrak datu berriren bat ematea; bazirudien zerbait esatekoa zuela; izan ere, antiojoak jarri eta, eskuaz apurtxo bat hurbiltzekoa eginez: " ixilpeko obra batzuk egin zituen", esan zuen; sekretuka, hurrean zen etsairen batek adi balezake lez; ordea beraiekin Ivan txikia besterik ez zen; esan zituen
|
hitz
haiek Xanengan sortzen zuten efektua ikustearren pixka batean isilik egon eta gero: " ixilpekoak ziren", esan zuen," baina nik banekien ari zirela"; gero, bekainak jasota, apalkixeago:
|
|
|
Aitatxik protesta egin zuen. " Zergatik narabilkizue horrela?", esan zuen; eta bazen pena, eta bazen mina
|
hitz
haiexetan; gero berriz: " nor zarete zuek?", galdetu zien.
|
|
|
" Badakit zer nahi duzuen", esan zuen aitatxik; ez zuen prezisatu: arrotz baten aurrean (aldika, hala baitzen Xan, nahiz aldika etxekotzat ibili) ezin aipatuzko
|
hitzak
zirela ulertzera emanez. Noski uste zukeen, zor zioten begiruneagatik ez bada beldurragatik bederen, ez zirela ausartuko medikuari deitzen.
|
|
|
" Gaizki esan al dut?", galdetu zion; Xanek zirkunstantziazko bekain jasotze bat egin zuen;" mutilak konfiantzazkoa zirudin", esan zion amatxi zaharrari Mariak: konfiantza hark bere
|
hitz
, hala ere, ebidentki, ez oso bihotz altxagarriak esplikatuko balitu bezala; eta zuri zuri, berriz ere Xani beha, irribarre dultze antzeko bat eskaini zion. Xanek, solasa beste bidera nahian:
|
|
|
" Ui", esan zuen amatxi zaharrak," ze kasualitatea". Une batez galtzerdia magalean utzi zuen; berehala jaso, petatxoari ekinez, bazirudien hartaz
|
hitz
egitea ebitatu nahi zuela. Mariak, aldiz:
|
|
|
" Ez ezkutatzeko ezer zuelako", puntualizatu zuen amatxi zaharrak," holakoa zelako baizik.
|
Hitz
gutxikoa, bertakoa. Hemen holakoak gara".
|
|
|
Ez zen, agian, neska guztiz inozentea; bazuen, agian, posizio bat sasipeko borrokan. Ez zuten beste
|
hitzik
esan. Bigarrenez burua aklaratu ziolarik, Elik ileak pixka bat lehortu, salara eraman zuen; korridorean zebilen mutikoari:
|
|
|
Zinta bildu, ez zion eskerrik esan. Zer ari ote zen edo,
|
hitzen
bat esango zion Xanek. Gizonak, ordea, berari bizkar emanda makurtu zen eta, galtzak apur bat bajatuta zeuzkala, ipurdiko erretena erakutsi zion.
|
|
|
Fidatzekoak al ziren? Seguru aski bai, seguru aski estalkirik gabe
|
hitz
egiteko modukoak izango ziren.
|
|
|
Ama alabak beren mahai izkinan,
|
hitz
eten eta iheskorrak erabiliz, solasean ari zirela, mutilek berriz, isil antza jaten zuten, eta elkarri esaten zizkioten hitz bakanak, beragandik gertu izan arren, ahoa ertitxian eta erdibetean esaten zituztenez, Xanek ez zituen ulertzen. Azentuagatik hala ere, baina bai zuten jateko era basa samarragatik ere, mendiko mutilak zirela atera zuen; segurrenik, eguzkiaren aldeko erreka haietako batekoak.
|
|
|
Ama alabak beren mahai izkinan, hitz eten eta iheskorrak erabiliz, solasean ari zirela, mutilek berriz, isil antza jaten zuten, eta elkarri esaten zizkioten
|
hitz
bakanak, beragandik gertu izan arren, ahoa ertitxian eta erdibetean esaten zituztenez, Xanek ez zituen ulertzen. Azentuagatik hala ere, baina bai zuten jateko era basa samarragatik ere, mendiko mutilak zirela atera zuen; segurrenik, eguzkiaren aldeko erreka haietako batekoak.
|
|
|
Bazirudien bi mutilek June halako begirunez, edo lotsaz, behinik behin halako distantziaz zerabilkitela; bazirudien Junek, apika bere gaixoberaz, bere melankolikotasunaz, bi mutilak apaldu, apur bat kuxkurtu egiten zituela. Detaile hark pentsarazi zion Xani ez zirela etxekoak izango; baita, inoiz bizkarrak zelan tentetu, begiak zelan alboratzen zituzten, halaber eta guztiz gain, elkarri ahapeka zeukaten
|
hitz
egiteko moduak, horrek guzti horrek behintzat erakusten zuen beren eremu propioa, beren interes partikularrak zituztela, emakume saldotik aparte. Gaineratikoan, familiakoak zirela pentsa zitekeen:
|
|
|
Alaba burlatiak barre algaraka hartu zuen egintzak Juneren aldetik irribarre soil bat merezi izan zuen; halako sotila, halako ernea... hari egingo zion Henriren galde Xanek. Etxekoandreak beretik, hura zela ta erreprotxezko
|
hitz
batzuk izan zituen Belerentzat: egin zuen haserre figura, esan zuen hitz xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek jende aurrean erabiltzeko manerak.
|
|
|
Etxekoandreak beretik, hura zela ta erreprotxezko hitz batzuk izan zituen Belerentzat: egin zuen haserre figura, esan zuen
|
hitz
xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek jende aurrean erabiltzeko manerak. Bele, ez baitzuen halakorik espero, alaba burlatiaren barreek, etxekoandrearen hitzek, baina, batez ere agian, Juneren begirada lausoak, pixka bat aztoratu zuten, pixka bat gorritu zen, eta Xani istant batez, zeharka, lotsamenez begiratu zion.
|
|
|
egin zuen haserre figura, esan zuen hitz xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek jende aurrean erabiltzeko manerak. Bele, ez baitzuen halakorik espero, alaba burlatiaren barreek, etxekoandrearen
|
hitzek
, baina, batez ere agian, Juneren begirada lausoak, pixka bat aztoratu zuten, pixka bat gorritu zen, eta Xani istant batez, zeharka, lotsamenez begiratu zion.
|
|
|
Etxekoandreak eta Junek komedorea jaso (bazen han oraindik afaltiarren bat, adi zitekeenez), emakume sendoa berriz baxerakoak egiten hasi zen. Ama alabek elkarri
|
hitz
praktiko batzuk esan zizkioten; urrun hala ere, lehenagoko laztan girotik. Oro bat batean zenbait urtez zahartu balira bezala zen; hain juxtu oraintxe, Xanen begi bistan zahartzen ariko balira bezala.
|
|
|
" ez", esan zuen," ridikuloa da". " Ez!", esan zuen Xanek, haren gerria besarkatuz; hura zatekeen Raissak espero zuen
|
hitza
, desio zuen tendresiazko laztana; une hartan, hain bolublea zirudien; Xan sukartuta zegoen;" Raissa...", xuxurlatu zuen; baina ja Raissa apur bat urrundu zen, ja bereizi zen, ja bazihoan bere besoen artetik. " Ez", esan zuen Raissak, irribarre maxkal bat eginez; ja suak utzi zuen, ja baretu zen; aldi berean triste eta alegera zegoen;" ezin dut", esan zuen.
|
|
|
" Gero arte", esan zion.
|
Hitz
haiek zaharra pixka bat hunkitu zuten. Jiratu zen, bere begietatik lanbroak pixka bat airatu ziren, Xani beso bietatik heldu, goitik behera begiratu zion.
|
|
|
" ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken
|
hitzak
berak ere apenas entzun ahal izateraino. Ez zuen behinik behin Bonifazio komentzitu.
|
|
|
Xanek azken
|
hitzak
apenas aditu zituen. Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo...
|
|
|
Ile zuriko gizona konorterik gabe, lurrean tripagora zegoen. Xanek beste
|
hitz
batzuk murduskatu eta, abiatu egin zen...
|
|
|
Presio bat sumatu zuen: baten bat ohe gainean jarri zen, uxumuxuka
|
hitz
batzuk esan zituen, run run bat aditu zuen. Ez ziren, antza, beragatik ari.
|
|
|
halako enpresan lanean ari zela, gero egia zela jakin baikenuen, eta negozio inportante baten zain zegoela. Eta, telefonoz sarritan
|
hitz
egiten zuen. Gu hemen ginela behinik behin, afalondoan hortxe, beti dei bat edo bi izaten zituen; beti kanpotik hots egiten zioten.
|
|
|
Belek kaset bat jarri zuen. Rock musika zen, Xanek ez zuen
|
hitzik
ere aditzen. Isilik joan ziren, autobian sartu ziren arte.
|
|
|
" Ez", esan zuen Xanek," berak ez nau ezagutzen". Atezainak telefonoz
|
hitz
egin zuen; gero: " Ahal baduzu itxoin...
|
|
|
Neskak irribarre samur egin zuen. " Zure lana", esan zuen," (lan bat izatera, garbi
|
hitz
eginda, inprobablea dena), seguru aski, mezuak eramatea izango litzateke". " Mezuak?", galdetu zuen Xanek.
|
|
|
Neuk begiratu eta... inor ez zegoan!". Garik besoei kartsuki eraginez, adorez
|
hitz
egiten zuen;" ez zuan askoz geroago izan", segitu zuen," kontzejal hura pinu kaja batean eraman baitzuten. Orduan badakik:
|
|
|
Orain hik, beharra baduk, hura atzematea behintzat, gatxa ikusten diat... Anaiarekin
|
hitz
eginda, igual... Haren helbidea emango diat...
|
|
|
labadoran momentu batean... ene! zer duzu hori? ’; Henrik gerrian pipa zekarrean eta, amak hura ikusi zuenean
|
hitza
galdu zian; ito larrian jarri zuan; osasunez makal samar zebilean eta, susto hark ez zioan on handirik egingo; boz apal apalarekin: ‘zertarako daramazu hori? ’, galdetu zioan; Henrik hari buruan maite maite eginez, nola hala kontsolatu zian; ‘ze, orain ere joango zara ala? ’, galdetu zioan amak, esperantza poxi batekin.
|
|
|
Hala bada, hartu egin zuen aparatoa. Hartu eta bertan baina, eten egin zen komunikazioa; eta hala ere, kableaz beste aldean baten bat zegoela aditzeko betarik izan zuen, menturaz
|
hitz
bat esaten hasi zena. Berak eskegi eta oso sarri berriz, atzera jo zuen.
|
|
|
" Ni?", esan zuen Xanek," no... moi...". Xanek ere ez zuen bere izenik esan nahi. Hala ere, arazorik handiena berak frantsesez ez jakitea zuen, hartara ez zituen emakumeak esan zituen beste zenbait
|
hitz
ulertu. Laster ageri zen solasak irtenbide gutxitxo zeukala.
|
|
|
Xanek abisu bat zela konprenitu zuen: iharrak bazekien antza bilera hark zein ondorio ekarriko zituen, eta bazekikeen orduan bere zeregina zein izango zen ere; behintzat,
|
hitz
haien alkantzea arrunt barneratu gabe: " Bai", musukatu zuen Xanek.
|
|
|
gaztea, hezurtsua, kokots luzeduna, pixka bat ruborizatuta zegoen; beroa zen, agian, edota momentuko kezka; barran abarrotsen bat aditu eta, inkiet hara itzuli zen. Pititak berriz, Xani begiratzen zion; ez oso zuzenean, tentuz, eta halaz ere kuriositate disimulagaitzaz; noski oraintxe Iharrak berataz
|
hitz
egin zion; noski lehenago ere bere berri aditu zuen; noski bazekien zelan heldu zen ihesi. Halako batean:
|
|
|
Iharrari begiratu zion; hau baina, ke laino batean murgilduta, begiak puntu atxikigaitzen batean jarrita, orain perspektiba luzeagoko kalkuluak egiten ari zela zirudien. Xanek gauzak zertan zeuden, su etenaz galde egingo zion, nabari zuen ordea, bere
|
hitzak
laburrak eta ez egokiak izango zirela. Estrainio samar sentitzen zen; lagun haien prestutasuna, haien sua, haien dezisioa; baina bai haien janzkera, haien begiradak, haien umorea, haien keinurik sinpleenak ere... beste denbora batekoak balira bezala zen; hain zuzen, Xanen beraren denborakoak...
|
|
|
Gero Pititak Xanek entenditu ez zuen beste zerbait esan zuen. Handik goiti ez zuen beste
|
hitzik
esan: arin arin, ordoki txiki batera heldu zirenean, gero malda behera gozoan, Xanek, mainguka bada ere, lortu zuen hari pixka bat hurbiltzea, Pititak ordea, erritmoa moteldu, edo zeramanari eutsi gabe, biziago ekin ote zion.
|
|
|
Bestalde, aspaldi idatzi gabe zegoen eta, letra eskerga, txit makurra, txit eskasa egiten ari zen. Kableaz bestaldekoari polikiago esateko eskatuko zion, baldin eta hartarako betarik utzi balio; hark esan eta esan, Xanek
|
hitzak
arras osatu gabe,, letraz letra idazten.
|
|
|
" Hirian ote zen", esan zuen Xanek. " Hirian?", esan zuen Lazarok; harridurazko espresioa ipini zuen;" balitekek hirian egotea", erantsi zuen," hiria handia baita; balitekek beste auzo batean izatea"; ustez, horiek izan ziren Lazaroren
|
hitzak
; bazirudien mihia pixka bat trabatu egiten zitzaiola;" nik behintzat ez diat aspaldian ikusi", esan zuen; azken hori, Xanek Lazaroren ahora begira igarri zuen; izan ere, handiak ziren inguruko abarrotsak; bestalde, Lazaro hain altua zen: zuhaitz bat zirudien, tente jarriz gero; alabaina, Xanek ez zion ohartarazi, ez zitzaion gisakoa iruditu, hain zuzen ere zeukan altueragatik bere hitzak espazioan galdu egiten zirela; alta bada, Lazarok berak konprenitu ote zuen, hurrengo hitzak Xanen gainera areago makurtuz esan zituen-eta;" lehengoan", esan zuen," egundoko mozkorra harrapatu genian".
|