|
2006
|
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki,
|
bere
zentzu zabalean hartuta: hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar.
|
|
|
hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar. Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere,
|
bere
historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko.
|
|
|
• Mondragon Unibertsitatean (MU), Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean, Hizkuntzen Departamentua dago eta bertan txertatzen dira soziolinguistikarekin lotzen diren irakasgaiak, berriz ere soziolinguistika
|
bere
zabaltasunean ulertuz:
|
|
|
1) Irakasle Ikasketa gradu mailako titulazioan: Eleaniztasuna eta Hezkuntza, eta Euskara eta
|
bere
Didaktika izeneko bi irakasgai daude, biak derrigorrezkoak diruditenak.
|
|
|
Hauen artean ere ezberdintasun handiak daude: a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik,
|
bertan
aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
1) UPV/EHU ageri da paradoxa handienak dituen unibertsitate arrunt modura: baldintza onenak izanik (publikoa delako, gizartean adostua dagoelako, handiena eta zabalduena delako, eta abar), modu eta neurri kaskarrenean erantzuten dio
|
bere
testuinguru sozialean (euskal testuinguruan) ematen den aztergai berezi handieneko bati: bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz.
|
|
|
6 Hizkuntza Planifikazioa: Hizkuntza Planifikazioa eta
|
bere
aplikazio eremua. Hizkuntza Planifikaziorako Eredu Teorikoak.
|
|
|
Portzentaiek, beste alderditik, euskaldungoa adin taldeka une jakin batean nola banatzen den adierazten digute. Adibidez 1981eko 15 urtetik beherako euskaldunak euskaldungo osoaren% 20’71 ziren, 1986ko euskaldunak adin tarte
|
berean
% 21’76a ziren eta 1991koak, kopuruz aurrekoak baino gehiago izanarren proportzio txikiagokoak ziren,% 21’67a hain zuzen. Hamar urteren buruan, beraz, euskaldungoaren barne egitura adinaren banaketarekiko zertxobait aldatu da:
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era
|
berean
oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek
|
bereari
eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke. Dena den horretarako adin tarteak zabalera
|
berekoak
behar ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
i dagokion adin taldea izendatzen du eta, k dagoen adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez daukagu,
|
beraz
k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake. Indize horiek dira batukarietan erabiltzen ditugunak.
|
|
|
Helduen arteko hazkuntza, (1,2) ekuazioetan behekoak, i= 2 eta k= 11 tarteen arteko kenduren batukaria da. Kenketak burutzerakoan kontutan har multzo
|
bereko
(belaunaldi jakin bateko) taldeen artean egin beharra dagoela. Hortaz i tartea adierazten badu bigarren aldiko tartea i+ 1 da eta, horien artean, kalkulatu behar ditugu diferentziak.
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke. Horiek
|
bere
osotasunean azterturik datozen urteotako aldaketak zein nolakoak izan daitezkeen adieraz diezagukete. Horri heldu nahi izan diogu artikulu honetan.
|
|
|
Hots, a priori ezarritako neurketa prozedurak ondorengo sailkapena zehazten du. Esandako sailkapena alda daiteke neurketa prozedura
|
bera
aldatuz edo datuen lanketan zenbait baldintza ezarriz.
|
|
|
|
Beraz
zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe hori kontutan hartu beharra dago.
|
|
|
Gure ustez kategoria horren esanahia politikoa baino ez da. Zeozer adieraztekotan hizkuntzaren mugimenduak adieraz ditzake baina maila
|
berean
galerak eta irabaziak abadagunearen arabera.
|
|
|
Arestian esan dugunez hizkuntz politikan hau da gehien erabiltzen den tipologia, seguru asko oso malgua delako. Gure ustetan malgua baino kamutsa da; hots ez da batere zorrotza errealitate soziolinguistikoa
|
bere
hartan antzeman ahal izateko. Onartu behar dugu, ostera, oso interesgarria dela metodologiaren ikuspegitik ikusteko nola aldatzen diren pertsonen erantzunak balioztapen inkestak egiten direnean (EUSTATek 1989).
|
|
|
Azterketa demolinguistikorako bigarren mailako hiztun tipologia erabiltzen dugu, euskaldunak, ia euskaldunak eta erdaldunak alegia. Gure asmoa, hamar urtetan zehar hiztun talde horiek izandako bilakaera jakitea, eta aldi
|
berean
, adin talde ezberdinetan izandako aldaketak eta hiztun talde bakoitzaren barne egitura aztertzea izan da..
|
|
|
J.I. Ruiz de Olabuenaga soziologoak (1983anMapaSociolingü� stico Vasco), euskara nekazal eta arrantzale giroko gertaera bezala definitu zuen. Harez geroztik, euskararen berreskurapenaren bidez euskara udalerri eta hiri handietara zabaltzen ari da
|
bere
eragina. Haatik ezin esan daiteke euskara egun kaletarren hizkuntza denik.
|
|
|
XX. mendean gure gizarteak aldaketa sakonak ezagutu ditu, hau da, I. Larrañagak aztertu duen moduan aldaketak, bortitzak eta leunak, ez dira gertaera berriak gure artean. Hirurogei hamarkadako industrializazio eta populazio hazkundeak handik hogeiren bat urtera
|
bere
goia jo zuen. Egun krisialdiz krisialdi biztanleriaren hazkundea eten egin da, biziraupen itxaropena luzatu eta berezko hazkundeak sekulan eman ez den proportzioetaraino jaitsiak dira.
|
|
|
Hau guztia, aldaketa demografikoak aztertzeak, euskararen berreskurapenerako funtsezkoa dela soziolinguista guztiek aitortzen dute. Era
|
berean
jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...).
|
|
|
Euskaldunen belaunaldi berriek aurrekoek baino lehenago ikasten dute gaztelera; gizaldi zaharretako euskaldunek haurtzaroa euskara hutsean ematen zuten. Honek, dudarik gabe, badu
|
bere
eragina adin talde bakoitzak erakusten duen hizkuntz portaeran.
|
|
|
Azken buru hazkuntzaren gehikuntza hiru osagaiz azal daiteke, parentesi artean zein
|
bere aldetik
isolatu ditugunak alegia. Aurreko bi ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu.
|
|
|
Informazio osagarririk ezean ez daukagu inolako arrazoirik biztanleria orokorraren hazkuntza tasa eta euskaldungoarena ezberdinak direnik pentsatzeko. Horrexegatik euskaldungoari biztanleriaren hazkuntza tasa
|
bera
ezarri diogu berezko hazkuntza kalkulatzerakoan.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita,
|
bere
kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago
|
bere
kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
" Egungo hezkuntza sistemaren diseinuak
|
berak
urratutako bidea atzera ibiltzeko aukera bere baitan gordea dauka.
|
|
|
" Egungo hezkuntza sistemaren diseinuak berak urratutako bidea atzera ibiltzeko aukera
|
bere baitan
gordea dauka.
|
|
|
Azken buru, egungo hezkuntza sistemaren diseinuak
|
bere baitan
gordea dauka urratutako bidea atzera ibiltzeko aukera.
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi
|
berean
, proportziorik handiena. Hala ere ez dugu uste nahikoa denik.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa adin taldeka aztertzeko, bi eratara irakur dezakegu taula. Ikus daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera
|
berekoak
dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa adin taldeka aztertzeko, bi eratara irakur dezakegu taula. Ikus daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru
|
bera
hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke. Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean.
|
|
|
• Aniztasun kulturala, soziala, eta linguistikoa
|
bere
gizatasun izaeran ulertu. Pertsonen arteko aldeak eta aniztasuna erraztu.
|
|
|
Bourdieu k,
|
bere aldetik
, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita hizkuntza egoeren dinamikan dituzten eraginak ere. morfosintaksiak ere ezberdintasunak agertarazten dituelarik.
|
|
|
3 Adina eta adin talde baten kidea izatea ezberdintasun faktore bat da. Izan ere, hizkuntza komunitate baten barruan, adin talde eta
|
beraz
modu ezberdinak une berean baitaude. Gazteen hizkeraz hitz egiten delarik, hirietako eta hauzo zailetako hizkeraz mintzo da.
|
|
|
3 Adina eta adin talde baten kidea izatea ezberdintasun faktore bat da. Izan ere, hizkuntza komunitate baten barruan, adin talde eta beraz modu ezberdinak une
|
berean
baitaude. Gazteen hizkeraz hitz egiten delarik, hirietako eta hauzo zailetako hizkeraz mintzo da.
|
|
|
Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter" edo" être domicilié" hitzak erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan. Era
|
berean
, idatzian ahozkoan baino hiztegi formalagoa baliatzen da zeren, frantsesez esaterako, idatzian" je ne sais pas" erabiltzen den bitartean, ahozkoan" je sais pas" ala" j’sais pas" baliatzen dira.
|
|
|
" Hala ere, aurkatuak diren merkatuak sailkatu daitezke beraien autonomia mailaren arabera, erabat arau nagusiei menpekotuak direnetik, lege horiek gainditzen dituzteneraino. Hizkuntza zilegitasun baten adierazpena eta,
|
bere bidez
, usadioen ezezagupen erabaki batean oinarritutako diskurtsoa eta merkatu nagusiak ezaugarritzen dituen usadioek, ez dute gehiago balio merkatu irikien barruan, proioak zaiokion prezioen formakuntza legeek arauturik baitaude, esan nahi baita klase menderatuei propioak zaiokien guneetan, sinboliko menderatzaileak baztertuak direla".
|
|
|
Bourdieuren aburuz," errealitatean, erralitatearen irudia sartu behar da ala, zehazkiago, irudien gudua buruko irudien baita buruko irudiek erabili nahi dituzten adierazpen sozialak gisa ulertu behar dira". Irudi soziolinguistikoak aldakorrak direla erakusten du,
|
beretzako
, hizkuntza, dialektoa edo akzentua, errealitate soziolinguistikoak izateaz gain, buruko irudien errepresentazioak dira, esan nahi baita ikusmen, estimazio, ezagutza eta ezagupen ekintzak direla. Funtsean, irudi bakoitzak ebaluaketa bat inplikatzen du eta beraz eduki normatibo bat, zeinek irudi baloratzaile baterantz ala besterantz norabidetzen duen.
|
|
|
Irudi soziolinguistikoak aldakorrak direla erakusten du, beretzako, hizkuntza, dialektoa edo akzentua, errealitate soziolinguistikoak izateaz gain, buruko irudien errepresentazioak dira, esan nahi baita ikusmen, estimazio, ezagutza eta ezagupen ekintzak direla. Funtsean, irudi bakoitzak ebaluaketa bat inplikatzen du eta
|
beraz
eduki normatibo bat, zeinek irudi baloratzaile baterantz ala besterantz norabidetzen duen.
|
|
|
3 hizkuntzaren irudi elitista bat non denborarekin frantsesaren erabilera
|
bere
edertasun zein bikaintasunetik urruntzen den. Hortik dator hizkuntza purismoa eta hizkuntzaren erabilera egokiaren itsumena.
|
|
|
Hizkuntza politika konzeptua hizkuntza planifikazio nozioari loturik dago, gertaera
|
bereko
bi aldeak baitira.
|
|
|
Izan ere, mende hasieran, okzitandarra oso estigmatizatua zen eskola munduan eta hainbat neska mutil zauritu eta mindu zituen beraien hizkuntza erabiltzeagatik zigortuak baitziren. Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta
|
bertan
gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez hitz egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
Hizkuntza politika konzeptua hizkuntza planifikazio nozioari loturik dago, gertaera
|
bereko
bi aldeak baitira. Zentzu horretan, hizkuntza planifikazioa, aukera, begiramen eta ikuspegi batzuen gauzapena eta instituzionalizazioa da.
|
|
|
Hizkuntza praktika eta usadioak bultzatzeko ala ez eta eragiteko hartutako erabakiak dira. Hizkuntza baten itxura eta
|
bere
erabileta baita diskurtsoa ere, deliberatuko aldatzeko indarren gehiketa da. Hizkuntza bat bururatzea da berezitasun nazional bat adieraziz.
|
|
|
Hizkuntzen arteko desoreka adierazteko Marcellesi k glottopolitika konzeptua erabiltzen du zeren,
|
bere
aburuz, hizkuntza eta elearen arteko ihardokitzea indargabetzen du. Gizarte batek, konzienteki ala ez, hizkuntzaren gainen duen ekintza ulertzeko dituen teoria ezberdinak adierazten ditu, izan dadila gizarteak frantsesa eta hizkuntza gutxituaren estatusak zehazten dituelarik, elearen erabilera batzuk zigortzen dituelarik ala eskolak ekoizpen batzuk aztertzen dituenean.
|
|
|
Patois izendapenak eta horrek daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz.
|
Bere
eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
– Hizkuntza
|
bere
nortasun egituran hunki dezake. Esku hartze normatibo bat izan daiteke hizkuntza kodifikatu nahiz, izan dadila gramatika, hiztegi ala fonetika mailetan edota forma estandarizatu bat eman guraz, euskara batua adibide dela, nahiz eta ez duen gobernu batek egin.
|
|
|
Esku hartze normatibo bat izan daiteke hizkuntza kodifikatu nahiz, izan dadila gramatika, hiztegi ala fonetika mailetan edota forma estandarizatu bat eman guraz, euskara batua adibide dela, nahiz eta ez duen gobernu batek egin. Era
|
berean
, ahozko hizkuntza bati idatzizko itxura ematen ahal dio eta eskolaren bidez heda dezake.
|
|
|
– Hizkuntza
|
bere
ibilmolde soziokulturaletan zehaz dezake, bere estatusa, lurraldea edota erabilera finkatuz, batez ere lehia eta menderatze egoera baten aurrean bagaude.
|
|
|
– Hizkuntza bere ibilmolde soziokulturaletan zehaz dezake,
|
bere
estatusa, lurraldea edota erabilera finkatuz, batez ere lehia eta menderatze egoera baten aurrean bagaude.
|
|
|
Literatura, corpus planning konzeptua baliatzen du hizkuntza
|
beraren
antolaketaz ari delarik eta status plan nozioa erabiltzen du esku hartzeak hizkuntzaren estatusa hunkitzen duelarik. Bereizketa horretatik habiatuz eta itxura zein eginbeharra zehaztuz, Haugen ek honako modeloa aurkezten du:
|
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza
|
bera
gertatzen frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera hori urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan dadila euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak bezala ikusiak izan baitira, bere garapenerako oztopoak balira gisa.
|
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza bera gertatzen frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera hori urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan dadila euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak bezala ikusiak izan baitira,
|
bere
garapenerako oztopoak balira gisa. Errepublikak Monarkiapean nagusi ziren joerak indartu ditu.
|
|
|
Patois izendapenak eta horrek daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz.
|
Bere
eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe. Abbé Grégoire en helburua, patois deiturikoak suntsitzeaz gain, frantses hizkuntza unibertsalizatzea zen.
|
|
|
Abbé Grégoire en helburua, patois deiturikoak suntsitzeaz gain, frantses hizkuntza unibertsalizatzea zen. Errepublikaren eskolak indar itzelak egin arren, ez da
|
bere
helburua erabat betetzera iritxi zeren eskualde askotan elkarteak eta erakundeak borrokatu dira hizkuntza gutxituak ezagupen ofiziala lortu eta bizirik jarrai dezaten.
|
|
|
– Nortasun oinarriaren arabera, hizkuntzaren aukera, gizabankoaren eskubide indibidualetan sartzen da, zeren herritar bakoitzak Estaduarengandik itxoiten du
|
bere
hizkuntza eta kulturak errespeta ditzan.
|
|
|
Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du. Lurraldetasuna, erroldaren arabera egiten da gizabanako bakoitzak
|
bere
ama hizkuntza zehaztu behar baitu. Datu horien arabera ikusten da zein hizkuntza estatus emango zaion distriktoari:
|
|
|
Ez dago soziolinguistikaren batasunik zeren oso ezberdinak diren lan taldeak, beraien erreferentzia teoriko, objetu eta problematikekin, aurkatzen dira jakingaiaren definizioaren inguruan. Soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, hizkuntzen arteko harremanetara ala nortasun
|
bera
duten giza taldeetara interesatzen da. Bost alor nagusi aipa daitezke:
|
|
|
Aniztasuna da nagusi, are eta gehiago jakitean soziolinguistika albaon dauzkan beste jakingai batzuei loturik dagoela (soziologia, historia, psikologia, linguistika), problematika eta gai berriak sortuz baita ere ikerketak bultzatuz. Labov ek zehazten dituen aztergaiez gain, soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, komunitateen arteko harremasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 141 netara ala nortasun
|
bera
duten giza taldeetara interesatzen da. Bost alor nagusi aipa daitezke:
|
|
|
Horrek ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta hizkuntzaren erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken hauek oso antzekoak bezain egonkorrak baitira. Bourdieu k,
|
bere aldetik
, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita hizkuntza egoeren dinamikan dituzten eraginak ere.
|
|
|
Center for Basque Studies; ikus webgunea) batez ere ikerkuntzan dihardu.
|
Bere
euskal gaiei buruzko liburutegia oso ezaguna da Euskal Herrian eta asko dira Europatik aldi labur batean hainbat dokumentu, artikulu, eta liburu begiratzeko bertaratzen direnak. Euskal Bildumak 50.000 liburu eta 1.500 aldizkari ditu.
|
|
|
antropologia, historia, emakumearen eta kulturaren inguruko ikerketak, literatura, bibliografia eta lexikografia. Soziolinguistika ez da berez Mintegian lantzen den arloa, ez delako hango irakasleren baten intereseko gaia, baina beti daude pozik ikerlari bisitariak hartzeko eta modu horren bidez badago aukera hango liburutegi eta giro akademiko ezin hobeaz aprobetxatu eta
|
bertan
lanak burutzeko.
|
|
|
oso urrun dauden eta inguruan ezin har dezaketen irakasgaia eta tutoretza eskaintzen zaie ikasleei, internet, plataforma eta posta elektronikoari esker. Atzerriko ikasleek Euskal Herriko berri zehatza izan dezakete eta Renoko Mintegiak euskal ikasketetan gai oso ezberdinen gaineko formazioa eskain dezake, modu errazean, eta irakasle guztiak
|
bertan
izateko behar barik. Beraz, abantaila ekonomikoak, bai ikasle bai erakundearentzat, agerikoak dira.
|
|
|
Mintegiak euskal ikasketetan gai oso ezberdinen gaineko formazioa eskain dezake, modu errazean, eta irakasle guztiak
|
bertan
izateko behar barik. zabalkuntza aipatu behar da. Gerora begira, irakasgaia gaurkotzen den heinean azken lanen berri ere emango da eta horiek zabaltzeko ere balioko du.
|
|
|
Gerora begira, soziolinguistika arloa indartu litzateke, bai irakaskuntza presentzialean eta baita, eta batez ere, ikerkuntza eta argitalpen mailan. Bestela, oso azalean gera daiteke arlo hau Mintegiaren izaeran, eta Euskal Ikasketak aztertzea eta zabaltzea helburu duen erakundeak hizkuntzaren eta gizartearen arteko erlazioei
|
bere
garrantzia eman lieke.
|
|
2007
|
|
|
Era
|
berean
, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok.
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago
|
bere
oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok.
|
|
|
Baina, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan. Gaur, komunikazioa da ardatza eta hori da garrantzitsuena, baina gainera, hizkuntza osotasunean hartuta, ikasleak badu
|
bere
interesguneen arabera, beharren arabera eta norberaren ahalmenen arabera jokatzeko eta erabiltzeko aukera. Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu.
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak
|
berak
, orain arte eduki ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek berak aukera asko eman dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...).
|
|
|
Aipatu beharrekoa da ere, gizarteak berak, orain arte eduki ez ditugun aukera ugari ematen dizkigula, teknologiarekin lotutakoak (Internetek
|
berak
aukera asko eman dizkugu: auto-ikaskuntzarako, norberak ikasteko, datu gehiago edukitzeko...).
|
|
|
Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz hitz egiten duten neurrian, euskalduntzeari,
|
bere
osotasunean lagunduko diogulako. Gure ikasle gehienek eremu erdaldunetan duten arazo handiena, baita euskaldun izatea lortzen dutenean ere, erabilerarako joerarik ez edukitzea da, eta beraz, urte gutxiren buruan ikasitakoa galtzea.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek
|
bere
egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran,
|
bere
antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta
|
bere
izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Ikusten denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta
|
bere
lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena.
|
|
|
Ikusten denez, izen proposamen hutsa baino, definizioa ere bada: batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta
|
bere
lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena. AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera berri baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela,
|
bere
historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Euskaltegiok 1970eko hamarkadan hasitako bidean euskararen ezagutza nahiz erabilera, euskaldunon hizkuntz gaitasuna hobetzea, euskara ikasi eta erabiltzearen aldeko motibazioa izan ditugu jomuga. Honela aitortzen du Eusko Jaurlaritzak
|
berak
Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian, lehentasunezko sektore estrategikoa garela berretsiz.2
|
|
|
Era
|
berean
, gure jarduna araututa dago. Lehenik eta behin, Kultura Sailaren Dekretuak euskaltegi homologatuok bete behar ditugun baldintzak zehazten ditu:
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak berak ere— kontuan hartu behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak
|
bere
estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da; arestian aipatutako egitasmoak bide egokiak izan daitezke ikaslea euskaldunei era ez traumatikoan hurbiltzeko.
|
|
|
Euskaltegi bakoitzak
|
bere
estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko. Ikasleei euskara erabiltzeko aukerak erraztea ere euskaltegiaren funtzioa da.
|
|
|
Giza baliabideen joan etorriarekin amaitu behar da. Behin euskaltegi batean lanean hasita, ibilbide profesionala
|
bertan
garatzeko bideak jarri behar dira. Horretarako lan baldintzak hobetu behar direla oso argi dago, baina horrekin batera formazioan, irakaskuntzako materialetan, baliabide teknologikoetan eta beste arlo batzuetan asko inbertitu behar da.
|
|
|
2 EBPNren VI.2.1 atalak hauxe dio: " Euskararen geroratzea, familiaren, eskolaren eta helduen euskalduntze alfabetatzearen bidez eta hizkuntza
|
bera
osatuz, aberastuz eta hobetuz lortzen da, batez ere."
|
|
|
Dokumentu
|
beraren
IV.3.11 atalean, euskararen indarguneak aztertzen direnean, besteak beste, ondokoak aipatzen dira: " Euskararen berreskurapenean, euskal irakaskuntzarekin batera, helduen euskalduntze alfabetatzea izan da ekinbiderik eta mugimendurik garrantzitsuena".
|
|
|
Alfabetatze Batzordearen sorrera
|
bere
osotasunean ulertzeko, Euskal Herriko orduko politika eta gizarte egoerari buruz aipamen bat egin beharra dago eta uste dut merezi duela batzordearen sorreraren inguruan, sortzaile nagusienetako batek, Rikardo Arregik, euskal gizartearen eta politikaren egoeraz egindako azterketa aipatzea. 60ko hamarkadaren azken urteak dira:
|
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da,
|
bere baitan
zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean dabiltzan ideologiak. Hau da azken urteotako gertakarik bortitzena.
|
|
|
Lehenengo zati honi bukaera emateko, ezin aipatu gabe utzi Alfabetatze Batzorde honek
|
bere
ibilbidean euskararen irakaskuntzan arlo pedagogikoan egindako ekarpena; hor daude besteak beste" Lehen urratsak" liburuxka," Euskalduntzen" metodoa eta Eusebio Osaren" Pedagogia eta Gizartea".
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek
|
bere
egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran,
|
bere
antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta
|
bere
izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Euskaltegien kopurua murriztu izana,
|
bere
onean ulertu ahal izateko, euskaltegiok beren zerbitzua zenbat herritan eskaintzen duten erreparatu besterik ez dago.
|
|
|
Helduen euskalduntze eta alfabetatzea talde irakaskuntzan soilik oinarrituta antolatu eta burutu da (euskaltegien jarduera esparruan) 2003ra bitartean. Urte horretan, autoikaskuntzarako zentroak homologatzeaz gain, zenbait euskaltegi ere, ikasle jakin batzuei, zerbitzu
|
bera
eskaintzen
|
|
|
Helduen euskalduntze eta alfabetatzea taldeirakaskuntzan soilik oinarrituta antolatu eta burutu da (euskaltegien jarduera esparruan) 2003ra bitartean. Urte horretan, autoikaskuntzarako zentroak homologatzeaz gain, zenbait euskaltegi ere, ikasle jakin batzuei, zerbitzu
|
bera
eskaintzen hasten dira. Ikasedo irakas sistema hau ugalduz doa, 2005 ikasturtean jarduera osoaren% 9 inguru izan delarik. hasten dira.
|
|
|
Alde batetik, ikasle eta talde erdiak astean 10 orduko ikastaroetan baziharduten 1995 ikasturtean, ia herenera izatera jaitsi dira 200506an. Eta tarte
|
berean
, astean 10 ordutik beherako jarduera,% 12ra oztaozta heltzen zena,% 33 izatera pasatu da.
|
|
|
Honetarako hainbat arrazoi aipa badaiteke ere (lan egoeraren aldaketa, jendeak geroz eta denbora gutxiago duela zernahitarako,...), bada sektorearen
|
beraren
bilakaeran datu aipagarri bat: euskaltegietan programa orokorrak nagusi (edo ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da.
|
|
|
Beraz, esan daiteke sektoreko irakaslea sasoiko bada ere (batez beste 38 urte), aski eskarmentu baduela, baita formazio akademikoa ere,
|
bere
lana egoki burutu ahal izateko.❚
|
|
|
Beharturik ikusi dugu geure burua zentzu honetan ikastaldeen ratio politika (talde bakoitzeko ikasle kopurua) zorrozki ematera. Ratio politika honek mailakako taldeen osaketa zaildu egiten du, eskualdeetan taldeak osatu ahal izatea ere bai, eta maila
|
bereko
X lagun ordutegi berean eskuratzea magia ezinezko bilakatu da leku askotan.
|
|
|
Beharturik ikusi dugu geure burua zentzu honetan ikastaldeen ratio politika (talde bakoitzeko ikasle kopurua) zorrozki ematera. Ratio politika honek mailakako taldeen osaketa zaildu egiten du, eskualdeetan taldeak osatu ahal izatea ere bai, eta maila bereko X lagun ordutegi
|
berean
eskuratzea magia ezinezko bilakatu da leku askotan.
|