|
2000
|
|
|
Elkarbizitzarako, bi hizkuntza ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra duenak baino. Besteak beste, nik ezagutzen dudalako halakok eta halakok egiten duen lana, eta hark ezagutzen ez duelako nirea, baldin eta
|
bere
hizkuntzara itzultzen ez badut. Kulpabilizazioetan sartu gabe, hor erantzukizun politikoak daude, nireak hainakoak gutxienez badirenak.
|
|
|
Ildo beretik aritu zen Josemari Carrere Zabala: " Eta antzematen da, bestalde,
|
bere
hizkuntza iturria ez datorrela bakarrik liburuetatik, kontatzeko eran ahotik belarrirako literaturatik ere edan duela frogatzen baitu. Irakurtzen baino istorioa entzuten ari zarela ematen du askotan..." (Gara VI)
|
|
|
Jon Benitoren ustez, zuzentasuna azpimarragarria da: " Nola gorrotoari hala krudeltasunari dagokienean eta bestelako sentimendu edo irudipenak helarazterakoan." (Gara) Gainera, iparraldeko pertsonaia bat kokatu duenez istorioaren ardatzean,
|
bere
hizkuntzari iparraldeko kutsua eransten saiatu da idazlea.
|
|
|
Dagoeneko kontatu dugun bezala (ikus 54 orrialdea, eta bertan aipaturiko Henriette Walter-en liburua), Frantziako Estatuaren barnean XVI. mende hasieran erabaki zen pertsona bakoitza
|
bere
hizkuntzan epaitu beharra. Bazirudien behingoz bide egokia hartu zela, baina ez zuen asko iraun, eta geroztik hango hertsitasuna nabarmenagoa izan da.
|
|
|
Justiziarako ere, bi aldeetariko bati hizkuntza gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea duen hizkuntzan defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu, hizkuntza gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere
|
bere
hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
Gezurra badirudi ere, Frantziako Errege Luis XII.ak, 1510 urteko ekainean, ordenantza bidez agindu zuen epaiketa guztiak biztanle bakoitzari
|
bere
hizkuntzan egiteko. Erabaki hori, haren ondorengo Frantzisko I.ak, 1531 urtean berretsi zuen.
|
|
|
Mendibilek han zioenez,
|
bere
hizkuntza euskara izanik, eskolan gazteleraz egitera beharturik zeuden, eta inor lerratzen bazen euskarazko hitzen bat mintzatzera, nahiz eta bularretik xurgatu zuen. Ama, aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa?
|
|
|
–Euskaldun berri, ekin euskaraz?. Xabier Kintana eta Joseba Tobar en hitzaurrebaten ostean, bertan azaltzen ziren, euskaldun berriak izanik, ordurako nolabaitekoonarpen publikoa bereganaturik zuten pertsonaiak, eta beraiek kontatzen zuten nolahasi ziren euskara ikasten, zein metodorekin, zergatik, zerk bultzatuta, zer nolakohasiera traketsak izan zituzten eta, azkenik, nola heldu ziren hizkuntza arrotz hura (etaaldi
|
berean
hizkuntza berezkoena, maitatuena) bereganatzera.
|
|
|
Horrek ez zuen esan nahi, ordea, eliz jendeak, frankista izanik ere?
|
bere
hizkuntz ohiturak bat batean aldatu behar zituenik (ohitura arauturik ere zegoen toki edo zereginetan behintzat).
|
|
|
643). Bakoitzakzuen Espainiaren ikusmoldea (gutxi asko, berariazkoa), eta bakoitzak aldarrikazezakeen
|
bere
hizkuntz politika.
|
|
|
erdara zekien euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren hizkuntza hori. Halako bat bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari,
|
bere
hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako hizkuntz politika orokorrak(). Hala ustedugu, behintzat, hori baieztatzeko azterlanik ez dagoen arren.
|
|
|
Arestian esan dut euskaldunek laguntza ederra eman dezaketela merkataritzaeuskalduntze bidean. Euskaldunaren eskubidea da salerosketak
|
bere
hizkuntzan eginahal izatea. Saltoki handiek bitarteko indartsuak dituzte beren produktuak saltzeko, etaeuskara salmenta handitzeko tresna garrantzitsua dela nabarituz gero, berehala hartukolituzkete euskararen aldeko neurriak.
|
|
|
...arte izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko herri autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek edo inkek, europar jendeekin harremanik izan baino askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek
|
bere
hizkuntzan adieraziak.
|
|
|
lehenengo eskakizun multzoaren arabera, taldeak, barne desakordioak sor ditzakeen eragin ezegonkortzaileetatik babestu behar dira (esate baterako, arbasoengandik jasotako ohiturak jadanik errespetatzen ez dituzten gizabanakoek erakusten duten heterodoxia). Bigarren eskakizun multzoaren arabera, beste aldetik, gutxiengo kulturalek, kanpotik datozen eraginetatik babestu ahal izateko zenbait neurri hartu behar dituzte (esate baterako, gutxiengo kulturalak hezkuntza sistema
|
bere
hizkuntzan ezin duenean garatu). Babes mota biek helburu bera daukatela dio Kymlickak, komunitate nazionalen egonkortasuna eta izaera defendatzea, hain zuzen ere.
|
|
|
13 zk. (1960), 14 Arantzazu’tik: YAKIN’larien billera. 13 zk. (1960), 69 Flandes eta
|
bere
hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Loramendi: " Olerki ta idatzi guztiak". 15 zk. (1961), 26 Gazteriak salatzen du. 16 zk. (1964), 3 Asi gaitezen komunismuarekin alkar izketan. 16 zk. (1964), 43 Neskatxak ez dute euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62" H" letrari buruz galdezka. 20 zk. (1965), 25 Jainkoaren billa (leturia ta txillardegi). 20 zk. (1965), 38 10 urte.
|
|
|
Kongreso Internazionalekoeri. 19 zk. (1965), 48 Gorrotoa lege. 21 zk. (1966), 97 Zuzendaritza billa. 22 zk. (1966), 1 Etxaithar’i atsegingarritzat. 22 zk. (1966), 96" Jakin" 5 aldiz urtean. 23 zk. (1966), 1 Juan Antonio Letamendia saritua. 23 zk. (1966), 17 JAKIN’en urteroko billera. 25 zk. (1967), 60 Andima Ibinagabeitia. 26 zk. (1967), 65 Editoriala. 27/ 28 zk. (1967), 1 (Sarrera). 29 zk. (1968), 1 (Sarrera). 30 zk. (1968), 1 98’garren belaunaldiko euskaldunak. 30 zk. (1968), 5 Estremismoen pizkundea (NPD) Alemania-ko politikan. 30 zk. (1968), 46 Batasuna bai ala ez? 31/ 32 zk. (1968), 1 Euskeraren eta literatura euskeraren batasunari buruzko bibliografia. 31/ 32 zk. (1968), 71 Lehen Karlistada. 33 zk. (1968), 1 (Sarrera). 34 zk. (1969), 1 Vietnamdarrak eta
|
beren
hizkuntza. 35 zk. (1969), 66 JAKIN, hogei urte geroago. 1 zk. (1977), 5 Euskal Unibertsitatearen izarra. 1 zk. (1977), 8 Euskal Herriaren unibertsital egoera. 1 zk. (1977), 53 Unibertsitateetako Euskal Kultur Mugimenduak, Bizkaian. 1 zk. (1977), 130 Herrien iraultza. 2 zk. (1977), 5 Damoklesen ezpata. 2 zk. (1977), 9 Nazio ukaturik garrantzizkoenak. 2 zk. (1977), 22 Bibliografia (Nazio ukatuak). ... Europa mendebaldarreko Kolonialismoaren aurkako burrukaren Agiria. 2 zk. (1977), 107 Argel eko Agiria:
|
|
|
AZURMENDI, Joxe Flandes eta
|
bere
hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Irlanderaren paraderoa. 1 zk. (1977), 100
|
|
|
ZUZENDARITZA Vietnamdarrak eta
|
beren
hizkuntza. 35 zk. (1969), 66
|
|
|
Konbentzionalismoaren arabera, esate baterako, gauzei buruz mintzatzeko hizkuntza bat aukeratzen duenarentzat faltsua izan daitekeena, beste batentzat, hizkuntza desberdina duelarik, egia izan daiteke, ordea. Horrela, filosofo batek nahi zuena esan zezakeela zirudien, baldin eta
|
bere
hizkuntza esandakoari egokitzen bazion behintzat. Dena dela, filosofoen artean ohikoa denez, erlatibismora eraman zezakeen ondorio hura onartezina izan zen.
|
|
|
Adibidez, nondik jaio zen Tractatus a (hau, da zientzia eta logikatik) eta nora joan zen (hau da, etika eta estetikara, hots, mistikara). Vienako kulturarekin batera ulertzen da Tractatus aren helburu hori, eta zergatik hasi behar zuen mundua (eta
|
bere
hizkuntza razionala) aztertzen, geroago subjektu transzendental batean bukatzeko, etikaren bila. Hor datza Wittgensteinen originaltasuna.
|
|
2001
|
|
|
|
Bere
hizkuntzarekin kontaktuan dagoen hiztun batek egindako gogoeta batzuk. Eta horregatik diot hiztun adina liburu dagoela liburuan.
|
|
|
Bere ondorengoak zer izango diren galdetzen dute, hemengo heziketa duten musulmanak, edo musulman heziketa duten hemengoak. Kultura transmititzeko lehen pausoa litzateke islamdar eskolak sortzea eta
|
bertan
hizkuntza, historia, eta balore musulmanak lantzea.
|
|
|
Erabiltzaileak autoan duen gailuan,
|
bere
hizkuntzan deskodeturik jasoko ditu mezuok.
|
|
|
Topikoaren eraikuntza eta tratamendurako, debateak
|
bere
hizkuntz ezaugarriak (unitateak, mekanismoak) eta estrategia diskurtsibo bereizgarriakditu, zerbait formala baita. Testuinguru batean erabiltzen da debatea, etaerabiltze horrek eratu du, erabilera?.
|
|
|
b) Sor dakizkiokeen behar komunikatibo berriei eraginkortasunez erantzutea,
|
bere
hizkuntz maila horien neurrira zabaltzeko bideak jorratuz.
|
|
|
Krashen en, input ulergarriaren? teorian bertan esaten den bezala, ulertze hutsetik ere ikasleakbeti aterako du onuraren bat
|
bere
hizkuntz konpetentziaren garapenerako. Eta, pixka bat harantzago joanda, behin gutxieneko ulermen maila ziurtatuz gero, telebistak aukera zabala eskaintzen du xede berezietara (idazmena lantzea, mintzamena lantzea, etab.) fokalizatutako lan tresna didaktiko gisa.
|
|
|
euskara galtzear zela,, euskarazko irakaskuntza ezberdin eta publikobaten? eta aldi
|
berean
Hizkuntza Batuaren. Lafitteren auhenengatik!, ametsahegaldatzen zen.
|
|
|
Azkenik, zein erabilpen den nahikoa jakiteko, zein motibaziorekin erlazionatuta dagoen jakin behar dugu. Iritsi nahi den hizkuntzarekiko motibazioa mugatuabada, horren erabilpenak ere mugatua behar du izan, eta hiztunak seguru etagustura izan behar du mugatua izango den
|
bere
hizkuntzaren ezagutzarekin ere.Baina motibazioa oso zabala bada, hiztunak ahalik eta gehien hedatu behar duerabilpena, ahalik eta egoera gehienetan moldatzeko erregistroak lortuz.
|
|
|
arbuia ditzagun horrelako erdalkeria zantarrak. Erdararen zerbitzari izatea nork
|
bere
hizkuntza aberasteko eta hornitzeko izango baldin bada, ez deritzat gaizki. Baina erdararen mendean ibili, haren agindupeko izan, gure hizkuntza bakantzeko eta murrizteko...?
|
|
|
Beste hizkuntza batean behintzat ez lirateke literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz
|
berak
hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua. Orain ezagutzen dugun baino liburu eta paper gehiago agertzen ez diren bitartean behintzat, beti izango dira aipatuak bata eta bestea euskal literaturaren historia batean.
|
|
|
ez kolorerik ez usainik ez zuten berrikeriak ipintzen genituela. Beste edozeinek egiten zuena
|
bere
hizkuntzan egingo genuen guk ere gurean, baina ez besteek bezala: guk hori berbera egin genezakeen hankak mozturik, besoak loturik, baita burua txapelarekin batean zoko batean utzirik ere.
|
|
|
Alderantziz, iruditzen zait euskara arrotz begiz  ikusi izan dutenek badutela garaia beren okerraz hausnar egin eta hizkuntz  bizikidetza beren arazoa ere badela onartzeko. " Euskararen izenean egiten diren etengabeko diskriminazioak" salatzeko mozorroan ezkutaturik erraz eta eroso senti daitezke, ikusi nahi izan gabe hemen
|
bere
hizkuntzan bizi izateko arazoak dituen bakarra euskalduna dela.
|
|
|
Duen zabaleraz, denok harritzen gaituen lehen irakaskun  tzatik goi mailakoa ukitzeraino iritsi da arian arian. Ez zait iruditzen axola  gutxiago duenik larrien alfabetatze kanpainetan egiten ari denak, e.a. Egungo egunean, lehen aldikoz gure artean,
|
bere
hizkuntzan analfabeto ez den minoria ugaria dago, eta hauek bidea errazten ari zaizkie hasiberriei, adineko garenoi bezain nekeza gerta ez dakien.
|
|
|
Euskal Herrira erdaldun etorkinak heltzean gure herriak ez zeuzkan ofizial
|
bere
hizkuntza eta kultura, ez eta heldu berriei horiek irakasteko baliabide administratiborik ere. Beraz, integrazioa, ohiko zentzuan bederen, ez zen gertatu.
|
|
|
Espiritu bera agertzen da bere liburutik jaso ditugun ondoko pasarteetan. Normalkuntza hori antidemokratikoa da, hizkuntz zapalkuntza da, espainol askori
|
bere
hizkuntza eta aberria kentzea da.
|
|
|
Bere den gizartean erabateko eskubide obligazioz horniturik ez dagoenean, seinale diglosiazko egoeran dela; harekin batera, gutiz gehienetan, gizartea. Eta ez da gizarterik
|
bere
hizkuntzaren aitzi diharduenik. Menperakuntza egoeran bai; besterentzearen poderioz, ez dira gutxi bere hizkuntzaren kontra altxatzen diren herritarrak. Luze eta sakonago hura, ugariago hizkuntz itzurleak.
|
|
|
Eta ez da gizarterik bere hizkuntzaren aitzi diharduenik. Menperakuntza egoeran bai; besterentzearen poderioz, ez dira gutxi
|
bere
hizkuntzaren kontra altxatzen diren herritarrak. Luze eta sakonago hura, ugariago hizkuntz itzurleak.
|
|
|
Hargatik, kulturak ez du mugarik izan behar, eta gaur egun mugarik gabeko Europa baten alde borrokatzen denean, non
|
bere
hizkuntza guztiak zeharo integratuak eta denak kultura komunitario eta europar ondasunaren parte diren, antzinako gatazka eta aurreiritzi guztien gainetik herriek elkartu egin lukete.
|
|
|
Euskarak komunikaziorako tresna baliagarria izan behar du. Herritar batek hizkuntza bat ez mantentzea eta hurrengo belaunaldiari ez uztea aukeratzeko arrazoiak izateak, ez du zerikusirik
|
berak
hizkuntza horrekiko duen gutxiespenarekin, baizik eta sentimendu pragmatiko batekin, zeinak hizkuntza honen gaitasuna eta erabilera, nagusitzat hartzen den beste hizkuntza baten erabilerarekin konparatzen duen.
|
|
2002
|
|
|
Hartara, euskaldunengana ez ezik, euskaltzaleengana, euskararekiko zeharkako harremana dutenengana zein hizkuntzarekiko inolako kezka berezirik ez dutenengana zuzentzen da Oinarriak elkargunearen egitasmo berri hau. " Errespetuaren izenean bada ere, guztiok onartu behar dugu edonork
|
bere
hizkuntza eskubideak dituela nahi duen hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko, hizkuntza bat guztion ondarea den heinean", Aldasorok adierazten duenez.
|
|
|
Hizkuntza oso minoritarioa da Aragoien bertan ere. Gaztelera
|
bere
hizkuntza naturala da eta orain arte bere taldean abestu duena beti gazteleraz izan da.
|
|
|
Kutxazain automatikoetako eragiketak euskara hutsean egin ahal izateko, ez dago beste munduko ezer egin beharrik. Izan ere, Euskadiko Kutxan adibidez txartela lehenbiziko aldiz jasotzerakoan kutxazainera jo eta norberak aldatu luke hizkuntza, txartelaren banda magnetikoa gaztelaniazkoa baita, eta beraz euskarara egokitzeko bezeroak
|
berak
hizkuntza erregistroa aldatzeko ardura hartu behar du. Euskadiko Kutxako Euskara Zerbitzuaren arduradun Inaxio Garrok dioenez, aurrezki kutxako arduradunok bezero gazteenentzat hasiera hasieratik euskarara egokitutako txartelak ateratzea aztertzen ari dira.
|
|
|
Hizkuntza hegemoniko bakarra euskara izan da ahozko kulturan. Herri bakoitzak
|
bere
hizkuntza du munduan, neurri batean prozesu natural eta etniko kultural baten ondorioz. Erdarak, ordea, prozesu politiko baten ondorioz bihurtu dira hemengo hizkuntzak, baina ez prozesu demokratiko baten ondorioz.
|
|
|
Lurraldez Euskal Herriaren hiru laurdeneko tamaina duen herri ttiki hau, Kaukaso mendi katearen iparraldean dago.
|
Bere
hizkuntzan Ixkeria (edo Ichkeria izenez deitua) Georgia, Azerbaijan eta Armenia Errusiagandik independizatu ondoren, honek bere mugaldean dituen errepublika autonomo ugarietako bat da Txetxenia, muga Georgia eta Dagestanekin egiten duela.
|
|
|
Azkenean, hor, kontua da kontraesanean jartzea bai Unamuno eta bai Bergamin. Unamunok, azkenean, ez du onartzen bere herria eta
|
bere
hizkuntza, eta Bergaminek aurre egin behar dio aurpegiratu zioten beste gauza bati: ETAren borroka armatuarena ere aurpegiratu baitzioten, hau da, bera hona etorri zela, baina babesa independentista eta borroka armatuaren alde zeudenen eskutik jaso zuela.
|
|
|
Erreal miresgarriaren teknikari uko egin gabe, autoreak nobela testimoniala idatzi nahi izan zuen, aurrekoa baino egitura askoz sinpleagoan oinarritua. Ollaran (autorearen Altza herriaren irudikapena) herriaren inguruan gertatzen da haria; garai batean idilikoa izandako leku horretan zementuzko etxe pila eraiki da eta emigrante uholde batek inbaditu du,
|
bertakoen
hizkuntza, euskara, ia familiaren esparrura soilik mugatzeraino. Francoren garaiko giro politikoaren argazkia zenbait ezaugarriren bidez osatzen du, hala nola protagonistak F. Krutwigen Vasconia irakurtzea eta, bere aberriaren alde borrokatzeko erabakia hartuta, ETAn sartzea.
|
|
|
Euzko Alderdi Jeltzalia" k be,
|
bere
izkuntza" oficial" euzkerea dau. Eta agindu ori egiztautia alderdikide guztijoi dagokigu.
|
|
|
Hona hemen rol honen adierazpideak: elkarrizketan ekimen handiagoa du; jarduera komunikatiboak askotarikoak dira eta
|
bere
hizkuntzaren maila aberatsagoa da lexikoan eta sintaxian. Eta, gainera, malgutasunhandiagoz erabiltzen ditu hizkuntza baliabideak.
|
|
|
Hitz egin, idatzi, irakurritakoa eta entzundakoaNORK
|
BERE
HIZKUNTZ ulertu. Ondo, nahiko ondo, gaizki.GAITASUNAREN
|
|
|
ezpatak ondoan beharrezkoa duena, jakina. Erreformaren garai haietan, latina atzean utzi, eta estatu administrazio bakoitzak
|
bere
hizkuntza propioa, bakarra, normalean, aupatu zuen bizitza publikoaren eremu guztietara:
|
|
|
PC KIMMO (Antworth, 1990) liburuaren 5 kapituluan adibide asko ageri dira eta
|
bertan
hizkuntza espektro zabal batean gertatzen diren fenomeno fonologiko anitz deskribatzen dira. Bertako sailkapenaren arabera, fenomeno fonologikoak 4 motatan bereizten dira:
|
|
|
Errespetua zor diogu euskaldunari, euskaraz mintzatu nahi duenari, esaten ari naizen honen guztiaren jakitun ez bada ere. Errespeturik handienetako bat, pertsona batentzat,
|
bere
hizkuntzan egitea da, nahi den txikiena izanik ere bere eskubide oinarrizko bat baitu, berea duen hizkuntzan egitea alegia. Eta hori errespetu handiko kontua da, adiskide.
|
|
|
Irakurleak badakike agian, ipartar germaniko guztiek aisa lortzen dutela elkar ulerkuntza. Hain zuzen," Ipartar Kontseiluko" bilera internazionaletan bakoitzak
|
bere
hizkuntzaz egin ohi du hitz; eta aldibereko itzulpenik ez dago.
|
|
|
Bestetik, aurreko egoerarekiko aurrerapausoa izanik ere, elebitasunaren planteamendu ofizialaren mugak epe ertainera argi dira, ezinezkoa baita gaztelania edo frantsesa bezalako estatus internazionaleko hizkuntzak egoera minorizatuan dagoen euskararekin batera, bata bestearen ondoan egoera orekatuan bizitzea. Euskarak iraungo badu,
|
bere
hizkuntza eremuan hizkuntza nagusi izatera iritsi behar du, baina argi dago era berean euskaldunok euskaraz aparte beste hizkuntzak erabiltzeko gauza izan behar dugula, bestela euskara bera ere arriskuan bailegoke. Lortu nahi duguna, beraz, bi elementu hauek uztartzea da, hots:
|
|
|
Lortu nahi duguna, beraz, bi elementu hauek uztartzea da, hots: alde batetik, euskarak
|
bere
hizkuntza eremuan behar duen garapen osoa lortzeaeta, bestetik, beste hizkuntzen ezagutza eta erabilera beharrezkoak erdiestea. Hori lortzeko era bakarra eleaniztasunaren eskutik dator.
|
|
|
• Baina unibertsitate euskaldun bat eraikitzen badugu, lehiakortasunean
|
bere
hizkuntza batasuna galduko du. Hau da esan nahi dudana:
|
|
|
Eta, hona hemen, irakasle honen liburuakaleratu duen sailaren zuzendariak, Joxerra Garziak, aurkezpen saioan mahaigaineraturikoa: goi mailako guneetan erabiltzen den euskara ulergaitza da, ez da funtzionala,
|
bere
hizkuntz eredua desegokia delako. Areago," [euskara idatzia](...) modu funtzionalean ez bada erabiltzen, luzarora gabe, ez dagoela etorkizunik" ohartarazten zuen Garziak.
|
|
2003
|
|
|
Aurtengoan Korrikak gogora ekarri nahi izan duen ideia honakoa da: Euskal Herriak
|
bere
hizkuntza eta kultura berreskuratzeko egindako lana ez dela gaurkoa. Izan ere, 60ko hamarkadaren bukaeran eta 70eko hamarkadaren hasieran berpizkunde ikaragarria gertatu baitzen arlo guztietan:
|
|
|
Euskara ere Oteizaren kezka nagusietako bat izan da. Gazteleraz halako maila altua zuen pertsonari,
|
bere
hizkuntzan mutu izatea egokitu zitzaion, ordea. «Oteizaren obra bere ariman integratzeko desioa da» dio Urbeltzek, «baina bere hizkuntza ukatzen zitzaiolako, eten handi bat zuen hor Jorgek.
|
|
|
Gazteleraz halako maila altua zuen pertsonari, bere hizkuntzan mutu izatea egokitu zitzaion, ordea. «Oteizaren obra bere ariman integratzeko desioa da» dio Urbeltzek, «baina
|
bere
hizkuntza ukatzen zitzaiolako, eten handi bat zuen hor Jorgek. Horregatik bilatu zituen beste hizkuntza batzuk; burdinaren, harriaren bidez, euskaraz hitz egin nahi zuen».
|
|
|
Filmaren aurkezpenean Medemek gauza bat azpimarratu nahi izan zuen:
|
bere
hizkuntza, hizkuntza propio eta zinematografikoa. Julio Medemek ez digu bere pelikula honen bidez hitz egiten, ez digu hitz egin nahi, zinearen lengoaiaren bidez azaltzen zaigu eta «ikus entzunezko diskurtso» horretan «sartu» nahi gaitu.
|
|
|
Danok dakigunez, Erromako Eleizeak, azken Kontzilioaren aurretik, latina erabili izan dau
|
bere
hizkuntza bakartzat otoitz
|
|
|
Vatikanoko II. Kontzilioak handik urte gitxira emon eban mezea herri bakotxari
|
bere
hizkuntzan esateko baimena. Baina Kontzilio horren aurretik, Euskal Herrian, ez dakit beste inon emon zanik euskeraz mezea, Arrazolan baino lehenago.
|
|
|
Inoiz ikasten ahalegindu nazan hizkuntzarik gatxena da. Gogoko dot eskutitzetan Ani, kari berbaren bat
|
bere
hizkuntzaz zuzentzea, baina ia beti berba berberak. Berak be badaki berbaren bat euskeraz.
|
|
|
Azkenik, batzuetan nork
|
bere
hizkuntzan hobeki ulertaraziko du esan nahi duena, indar handiagoz adieraziko duelako eta, hortaz, komunikazioa eraginkorragoa izango da ingeles eskasean totelduz gero baino; kontuan har dezagun gure solaskideak ere gehienetan ez dakiela asko ingelesez.
|
|
|
Ez da beraz harritzeko Jesusen ondotik etorri diren fededunek ere ez baldin badute beti jakin, nork berea duen hizkuntzaren eta besteenak diren hizkuntzen artean edo, bestela errateko, nork
|
bere
hizkuntzari lehenik zor dion atxikimenduaren eta aldi berean beste hizkuntza orori utzi behar dion begirunearen artean bide zuzena aurkitzen.
|
|
|
Sail beretik, entzunik gaude Taiwaneko uhartean, ez hain aspaldi, euskaldun misiolari zenbait kanporatu zituztela beren buruzagiek, nuntzioaren baimenarekin, gure lagun haiek gaitzesten zutelakotz, Txinako, mandarin? hizkuntzari lehentasuna emaiten eta uharteko
|
bereko
hizkuntza baztertzen zuen hizkuntz politika.
|
|
|
Bizitzeko eskubide horrek baderakar, berez, nazio bakoitzarentzat,
|
bere
Hizkuntza propioa eta bere Kultura berezia begiratzeko eskubidea: horrela baitu populu batek adierazten eta defendatzen bere jatorrizko. Subiranotasun Espirituala?
|
|
|
Elizaren eta erlijio katolikoaren nagusitasuna ere kolokan jarri zen garai horretan. Honen guztiaren ondorioa euskararen eta euskal tradizioen aurkako giroa zabaltzea dugu; izan ere, euskaldun batek moderno izan nahi baldin bazuen,
|
bere
hizkuntza eta ohiturak alde batera utzi eta, frantses bilakatu behar zuen.
|
|
|
Baina euskaraz egiten zuen bere gurasoekin, bere ahizpekin.
|
Bere
hizkuntza zen, eta nik hustasun bat nabaritzen nuen, zerbait kendu balidate bezala, ezagunen batekin topo egin eta euskaraz hasten zen bakoitzean. Ulertzen ez nituen hitz eta hots berri haien falta sentitzen nuen...
|
|
|
Jafeten seme eta Noeren biloba Tubal eta bere ondorengoak izan ziren Espainiako lehenengo bizilagunak, eta batez ere Kantabria Euskal Herrikoak, Jainkoak Babelen hizkuntzak nahasi ondoren, hona etorri baitzen patriarka biblikoa. Berak erakutsi zion bertako jendeari Jainko bakarraren sinesmena eta baita
|
bere
hizkuntza ere: euskara.
|
|
|
Bere bihotzaren bila ari den odola da gurea. Gure herria
|
bere
hizkuntzaren bila dabil, bazeukan eta ez dauka; nahiz ba omen dauzkan: baten faltan, hiru edo lau.
|
|
|
Ez zait iruditzen inor motibatzen denik egunero egunero muturretik pasatzen zaionean
|
bere
hizkuntzak ez diola beti balio, ezta berak ordaintzen dituen erakunde publikoetan ere.
|
|
|
Etxegoienek gogoratzen digunez, ikaragarria da ikustea administrazio langile erdaldunaren eskubide pertsonala euskara komunitateak
|
bere
hizkuntzan bizitzeko duen eskubidearen gainetik zelan ezartzen den, eta zelan babesten den, boteretik nahiz sindikatuetatik.
|
|
|
Baina neurri batean soilik. Euskaltegietako irakasleriaren lan egoera, euren prest akuntza eta motibazioa, helduen euskalduntze alfabetatzearen sakabanaketa eta sustapen murritza, euskaldun ikasien euskarara gizarteratzeko zailtasunak eta laguntza falta, euskara eta
|
bere
hizkuntza komunitatearen kontrako erasoak, jarrera ideologiko hertsiak eta beste zenbait faktore azalgarriak zerrenda daitezke. Iritzia emateko jarritako mugen barruan ezinezkoa da faktore azalgarri horien azalpen xehea egitea.
|
|
|
Eta inor ez da harritzen, edo harritzen bada, inork ez du aurpegi txarrik jartzen. Normalena baita herri batek
|
bere
hizkuntza erabiltzea.
|
|
|
Beste hainbaten iritziz, ordea, telebistak bere estetikapropioa du,
|
bere
hizkuntza bereziaz. Hauen ustez, teknologia bakoitzak bere lengoaia du eta film zuzendariak filmaketan zehar zein muntaketan nahiago dituen planoak eta sekuentziak hautatzerik duen bezala, telebista editoreak ere hainbat kamera edo monitore ren irudien arteko edizioa egin ahal du, nahiz eta aukera hori, zuzenean ari delarik, bat batekoa izan.
|
|
|
Askoz beranduago, geure egunetan, apaltasun bezala hartu izan du euskaldunak
|
bere
hizkuntza. Altsasuko emakume batek honako hau aitortu zidan bere zahartzaroan:
|
|
|
Hogei urte iraun zuen euskaroen elkargoak eta desagertu zen une berean, 1896an alegia, izan zuen ohorezko lehen goratzarre ofiziala euskarak Nafarroan. Ezusteko bitxi preziatu baten bidez, Nafarroako Diputazioak
|
bere
hizkuntza zaharraren aldeko adierazpen sentibera bidali zion Gipuzkoako Aldundiari, atsegin handiz txalotuz aurrerantzean maisuek euskara jakin behar zutelako erabakia. Jakingarria da benetan adierazpen luzean agertzenduen euskararenganako atxikimendua.
|
|
|
Aldiz, 2000n hiztun kopuruak, beherakada geldiarazi ez ezik, goiti egina zuen; horietarik anitz, gainera, eskolatuak eta
|
bere
hizkuntzan idazteko eta irakurtzeko gai ziren. Euskara sendotzen ari zen hezkuntza sisteman eta esparru berriak irabazten kulturaren alorrean.
|
|
|
Eta Carnap, ‘zuzenean emandakoari’ dagokionean, sentsazioez ari zen. Zientzia baldin bada ezagutza dakarrena, eta ez fenomenoei, sentipen datuei eta abarrei buruz ari diren teoria filosofikoak (metafisika liratekeenak dagoeneko), orduan zientziari eta
|
bere
hizkuntzari begiratu lioke Carnapek. Eta enpirista logikoen ustez, zientzia, esan bezala, fisikaren inguruan dago bateratuta.
|
|
|
Ordezkapenak, izan ere, aldez aurreko gertakarien berbalorazioa dakar, ikertutako esparruaren aldaketa sakona eta orokorra, baita metodoen, aplikazioen eta helburuen eraldaketa ere. Alegia, zientzia berdefinitu egiten da, baita
|
bere
hizkuntza eta, horrekin batera, munduaren mapa guztiak ere. Eta aldaketaren baitan osagai ‘irrazional’ bat aurkitzen dugu, fede dogma bat teoria berriaren gaitasunaz, zientzialariek uste baitute horrek arrakasta izango duela arazo berrien aurrean.
|
|
2004
|
|
|
XIX. mendean hizkuntzak beherakada nabarmena izan zuen Nafarroan.
|
Berak
hizkuntza bizia nahi zuen eta horregatik euskara ikasten saiatu zen. Kezka hori kitatu zuen nolabait eta ahalegindu zen herrikideei begira.
|
|
|
Eta pertsona hizkuntzan bizi da. Errealitatea
|
bera
hizkuntza da.
|
|
|
Egun atsegina igarotzeaz gain, hausnarketarako guneak prestatu dituzte antolatzaileek. 11:00etatik 14:00etara Hizkuntza Eskubideen Aldeko Nazio Bilkura egingo dute eta
|
bertan
Hizkuntza Eskubideen Behatokiaren txostenetatik ondorioak ateratzearekin batera, hizkuntz eskubideen urraketak jasan dituzten hainbat herritarren testigantzak entzun ahal izango dira. EHEk Lesakara gonbidatu ditu talde eta eragileak zein herritarrak.
|
|
|
Euskalduntasunaz ari bagara, bada, nik ez dut ezagutzen herri bat hizkuntzarik gabe. Euskal Herriak
|
bere
hizkuntza galtzen badu, ez da Euskal Herririk izango. Zuek »Iparraldean» honela diozue:
|
|
|
Hizkuntza aniztasunaren krisi global honetan, biltzarrak Europaren gainean itxaropenak eta eszeptizismoa agertu ditu: Pasqual Maragall president ak katalanaren ofizialtasuna Europan hizkuntza gutxitu guztientzat onuragarria izanen zela adierazi zuen »ezin ukatu haien ttipitasunean ere handinahiak izaten badakitela» eta Miquel Siguanek Europako Batasunari
|
bere
hizkuntza politika zein den argi eta garbi zehatz dezala eskatu zion »ezin ukatu katalanaren ofizialtasun europarraren alde, politikari eta intelektual katalanen artean dagoen sintonia ona». Baina Joshua Fishman, aurtengo Linguapax sarietako bat eskuratzean, ezkor eta etsita agertu zitzaigun" mundua gero eta okerrago dago, eta Europan berean, Europaren Batasunaren aldetik, hizkuntza aniztasuna galtzeko arazoaren aintzatespen errealik ere ez dago" esatean.
|
|
|
" Gure azken helburua", azaldu digu Joan Moles OMko kideak," Konstituzioa aldatzen denean hirugarren artikuluak edo dena delakoak katalana, galegoa eta euskara estatuko hizkuntza ofizialak direla aldarrikatzea da, horrek dakartzan ondorio guztiekin". Alegia, estatuko edozein herritarrek estatuko edozein administrazio publikorekiko harremanak
|
bere
hizkuntzaz gauzatzeko aukera edukitzea.
|
|
|
Kazetari gisa aurrenik ARGIAn zazpi urtez, eta euskal teatroaren inguruko izkribuetan »Imanol Muruak xeheki azaldu duenez». Mikel ere ez zen
|
bere
hizkuntzaz eta bere herriaz lotsatu; eta bere gain hartuko zituen arriskuei ez ikusia eginez, konpromisoaren bidetik jo zuen.
|
|
|
Horrek guztiak baieztatu besterik ez du egiten ageri ageriko errealitate bat: Euskal Herriko biztanleak, neurri handi batean, euskaldun elebakarrak ziren eta nekez ezagutzen zuten gaztelania edo bestelako hizkuntzarik; horregatik, herriari testu juridikoak itzuli behar zitzaizkion
|
beraren
hizkuntzara edo hizkuntza horretan egin behar zitzaizkion galdeketak.
|
|
|
Batzuk ez dira oraindik ohartu eta behin eta berriz esan da, herri honetan benetan plural eta tolerante euskaldunak garela, gure hizkuntzaz gain gaztelaniaz edo frantsesez ere hitz egiten dugulako. Erdaldun hutsak singularrak dira alde horretatik, tolerantziaren hondatzaileak eta
|
beren
hizkuntzaren inposatzaileak. Pluraltasunaren sasidiskurtso horrek baditu beste adar arriskutsu batzuk ere; abertzale omen den politiko baten hitzetatik jakin dugu, okerragoa dela egungo statu quo juridikoa zalantzan jartzea, herritar asko gustura dagoenez gero hori elkarbizitzaren eta gizarte kohesioaren kontrakoa bailitzateke.
|
|
|
Oso oker ez banago, Txepetxen jakintza zabalak eta ikuspegi zorrotzak arazoaren muin muina ukitu dute. Ezin dira nahastu, baina nahastu egiten dira gure artean, eta nola gainera, gizabanakoaren hizkuntza aniztasuna eta nazio batek
|
bere
hizkuntzan bizitzeko duen oinarri oinarrizko giza eskubidea. Gezurra badirudi ere, giza eskubideen aldarria lau haizetara zabaltzen duen jende ez gutxi dabil azpijoko ideologiko hori egiten.
|
|
|
Zorionez, noizbehinka, baina nolanahi ere urri eta bakan, bada euskaldunik
|
bere
hizkuntza eskubideak oinperatuak ikusita egoera bidegabeari buru egiten dionik. Umearekin Osakidetzaren erietxe batera joan da Joxerra Garzia, eta hemen hasten da hastekoa:
|
|
|
Gizaki orokorrik ez da. Gizakiak bere jatorria, bere izaera,
|
bere
hizkuntza, bere izen abizenak ditu. Gizonaren alde daudela esaten duten guztiek gizonaren gizakera jakinaren alde jarri behar dute, egiaz gizonaren alde badaude behitzat?. 38
|
|
|
–Gizaki orokorrik ez da. Gizakiak bere jatorria, bere izaera,
|
bere
hizkuntza, bere izen abizenak ditu?. Orain dela hamarkada batzuk, tesi horren hariko iritziak atera zituzten Rikardo Arregik, Txillardegik eta beste batzuek euskalgintzaren plazara.
|
|
|
Ez da beraz harritzekoa izango, idazle donostiarrak aditzera eman diguna horrelaxe gertatu izana: hain zuzen, azkenik izendatu dugun nazionalismo horixe bera baita euskal abertzaletasunari
|
bere
hizkuntzan bizitzeko eskubidea ukatu diona. Maisuarengandik beti ikasten da zer edo zer, batik bat maisu horrek inoren duintasuna eta nortasuna ezerezaren pare jartzeko herra duenean.
|
|
|
Hizkuntza menderatuen ukapena eragin duen nazionalismoa izan dugu hizpide. Bidezkoa iruditzen zait, bidenabar,
|
bere
hizkuntza desideologizatu duen nazionalismo hori hemen berriro harira ekartzea, euskararen erabilera hautakizun librearen esku ikusi nahi duenez gero euskal idazleak. Are gehiago:
|
|
|
–Hizkuntza ideologizatzen dutenak ez dira hizkuntza horretan bizi nahi dutenak, baizik eta berau desagerrarazi nahi duten aurkariak. Hizkuntzen elkarbizitza onartuko balitz, inork ez luke joera politikorik bereganatu behar izango
|
bere
hizkuntzan bizi ahal izateko. Gaur gaurkoz, norberarentzat gune euskalduna aldarrikatzea jarrera politikoa hartzea da.
|
|
|
Alegia: erdaldunek hemen dituzten baliabide eta eskubideak Estatu totalitario baten abaroan eskuratuak izan direnez, zergatik ez dute hauek inolako kontzientzia gaiztorik
|
bere
hizkuntza portaeran. Zergatik sentitzen dira legitimazio guztiaren jabe besteen artean?
|
|
|
Hauteskundeetan edo botazioetan balio du gutxiengo gehiengoen arteko lehiak; baina bere nortasuna duen Herria beste zein Herriren gutxiengoa da? Eta
|
bere
hizkuntza duen komunitatea beste zein hizkuntz komunitateren gutxiengoa da??. 95
|