|
2000
|
|
|
Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak
|
berak
ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi dute hizkuntzaren alde.
|
|
|
jo nuen egun hartan, euskal artzainek zerura begira jarririk eta belatzen hegaldia imitatuz ahoz ziztukatzen zituzten doinu librez osatua.
|
Bera
ere artzaina izanik, maiz begiratzen duelako zerura eta han igarritakoa transmititu nahi izan digulako ardiak baino memelagoak garenoi. Disko batzuk eta neuk prestatutako pailazo sudur gorri bat erregalatu nizkion.
|
|
|
«ama, kontatu tornilloarena», eta tornilloarena; edo «kontatu txakurtxoarena, edo arrai txiki gorriarena». Eta ez dut bat
|
bera
ere idatzi. Niretzat esparru desberdinak dira.
|
|
|
Almuniari esango nioke espainol ona dela, eta ez duela Espainiaren interesen aurka doan ezer egingo.
|
Berak
ere gu nazionalistak garela dio; haiek beren nazionalismoa defenditzeko bitarteko militarrak dituztelarik. Hemengo PSOE gainera alderdi espainola da; ez du berezko nortasunik.
|
|
|
Fiskalaren asmoa, Guimmarraren hilketa Filipe Bidarteri leporatzea da. Dosierra osatu zenean, lekukoek ez zuten Bidart ezagutu, ezta gerenteak
|
berak
ere. Alta, bera zen militante bilatuena orduan, Frantziaren lehenengo etsaia.
|
|
|
Eta engainua ere nagusitzen joaten da. Ez al duzu irakurlea
|
bera
ere engainatzen?
|
|
|
Hona hemen bada nire aholkua Iparraldeko ABko Richar Irazustari. Otoi, har itzazu Joseba Egibar, Gorka Knor eta Arnaldo Otegi, eta baita ahal baduzu Mikel Antza
|
bera
ere, eta eraman itzazu Baigorriko Bixentaenera bazkaltzera. Eta Pantzo Hirigarai baldin bada sukaldaria, askoz hobeto.
|
|
|
Hedapen modu hau ezberdina da nolabait. " Helena eta arrastiria" ren azala
|
bera
ere ezohikoa da.
|
|
|
Barbie panpina egiten dutenek ez dituzte bere ezaugarriak kaxa eta etiketetan euskaraz adierazten. Neurri batean, ulergarria da, kanpotik baitator eta izena
|
bera
ere amerikarra baitu ilehoriak. Ingelesez, frantsesez, italieraz, gaztelaniaz, portugesez... azaltzen dira, nagusiki, honelako produktuen osagarri eta argibideak.
|
|
|
Eizagirre, Carrasco, Hurtado, Artola, Belauste, Peña, German, Pagaza, Legarreta, Patricio eta Ramon. Gainera, 1 irabazteaz gain, gero txapelketa
|
bera
ere euskal eskuetan geratu zen.
|
|
|
500 liburu besterik ez dituela salduko? Hemendik kanpora ez da saltzen bat
|
bera
ere. Horregatik, hainbat sektoretan gure literatura osasuntsu dagoela uste dut.
|
|
|
Metro eta erdi eskasean, hiru gorputzek elkarrekin lo egiten ikasi genuen; gure egin beharrak ia edozein lekutan egiten; euskaldunik, bat
|
bera
ere ez genuen ikusi (miraria!) eta herri zoragarri bat genekarren betirako disko gogorrean, diapo nola halako batzuk ordezkari zituela. Abuztuaren hiruan iritsi ginen Euskal Herrira, beltz beltz eginda eta nola ez, euripean
|
|
|
Pilota
|
bera
ere, materiala, asko aldatu da azken urteotan. Zuk beti esan izan duzu indartsuak baina bote handi gabekoak dituzula gustukoen.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, animaziorako interesa txikitatik datorkit. Ez dut Bilboko laburren jaialdi bat
|
bera
ere galdu eta animazioko filmeek zur eta lur uzten ninduten beti. Azkenaldian, asko zabaldu da zine mota hau eta dagoeneko jendeak ezagutzen du.
|
|
|
Hogeita bost urte nituenean, Arte Ederrak amaitu eta gero, aukera gutxi zeuden: bideo artegintza, bideo industriala edota publizitatea, eta hiruretatik bat
|
bera
ere ez nuen gogoko. Orain ez bezala, oso zaila iruditzen zitzaidan animazioa egitea, gainera ez nuen inor ezagutzen.
|
|
|
Egia. Baiña irakur dezagun aipatutako bere azkeneko idaz-lanean De Gaulle
|
berari
ere esan zizkionak, ain zuzen Euskalerriaren arazoa gogoratuaz. Etzan nolanahiko gizona"...
|
|
|
Batetik asko daki, baina bestetik badaki asko jakinda ere erudituegi ez izaten. Aldi berean izkribuetan ikusten da oso apala dela, ez du bakarrik ez dakit nongo kultura ezagutzen, herri kultura ere oso ongi ezagutzen du,
|
bera
ere herrikoia delako. Aparte, kontatzeko modua, duen tonua ere oso bitxia da:
|
|
|
Bat
|
bera
ere ez. Alderdi demokratikoek beren lokarriak hausten dituztenean (Lizarrako Akordioaren medio haustuak, kasurako), funtsean demokrata ez dena ateratzen da irabazle, baita hobekien kokatua geratu ere.
|
|
|
Prisak
|
berak
ere argi ikusi du arlo lokalak ikus entzunezkoan eduki dezakeen garrantzia, bereziki kablearen eta lurrazaleko telebista digitalaren kudeaketa zuzenetik kanpo geratu eta gero (Telefonica, Retevision Euskaltel eta Ono ren eskuetan geratu direnak). Horrela, bestelako estrategiak bideratzen hasi da:
|
|
|
Dantzarako gonbitea izateaz gain, azkeneko lana etxean ere, lasai, entzun daitekeen diskoa dela diote. Diskoaren tituluak
|
berak
ere(" Bizitza triste eta ederra") anbiguotasuna islatzen du. " Woody Allenek txiste bat kontatzen du' Annie Hall' filmaren hasieran:
|
|
|
Pitzadura mentala modernitatearen sintoma bat da. Seguru asko garai batean bertsolari eta entzuleak nahiko mundu ikuskera berdintsu bat eta balio antzekoak zituzten, baina bakoitzak
|
bere baitan
ere nahiko pitzadurarik gabeko ideologia zuen. Oso mentalidade trinkoa zen.
|
|
|
bata lehen esan dudan ideologien elkarbizitza, bestea homologazio eta dikotomia horien gainditzea (lokalista pobre ustekoa, unibertsal aberats ustekoa), eta hirugarrena kulturgintza eredua. Xabierrek esan duen bezala, nahiz eta hau putakume bat izan niretzat eta ni
|
berarentzat
ere bai, hau atera egin behar dugu aurrera, gustagarria egin behar dugu. Hori da eskema nagusia.
|
|
|
Denetan hautsak harrotu dituzte bere adierazpenek, beti modu interesatuan eta bere berbak elkarrizketaren testuingurutik aterata. Baina
|
bera
ere gertatuko denaren jakitun da eta, seguruenik, egin ere asmo zehatzez egingo ditu: EAEko hauteskundeak, Europa mailako oihartzuna, sozialistekiko negoziaziorako lerro gogor bat markatzea...
|
|
|
herriek, nazioek ez dute eskubiderik; ideologia bukatu dela esaten dute, merkatu librearena, liberalismoa eta ideologiaren bukaera
|
bera
ere ideologia bat ez balira bezala.
|
|
|
Alta, hiri eremu batetik bestera alderik ere egon badago jakina. Baiona eta Hendaiako gizarteak ez dira gauza
|
bera
ere. Baserria bizirik dagoen eremuetan, gutxiengo bat izanagatik, euskara babestuago dago, bistan da.
|
|
|
Hamasei gazte euskaldun zeuden garai hartan epaiketa militar baten zain Burgosen. Auziak Euskal Herri osoa astindu zuen eta baita astekaria
|
bera
ere.
|
|
|
Orduan ia dena isuri, erori, galdu egiten da. Adierazgarria da, horretaz, Martin Lezetaren Oroimena eta desira liburuko azken narrazioa hamar ipuineko beste liburu baten komentarioa delarik, aipatzen den azken ipuina
|
bera
ere hamar narraziodun beste liburu baten erreseina izatea..." (Ifarraldeko orduak, 116 117or.)
|
|
|
Ipar Euskal Herrian orain, ONU eta Unescok giza eskubideez eskatzen dutenarekin bakarrik balia gintezke. Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi horiek mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia
|
bera
ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen zaiola erantzun beharra. Eta horretarako, adibidez, Europaren Batasunean bertan ereduak aurkitu ezinik ez dugu, besteak beste Aosta eta Tirol; beharbada Suitza dugu adibide hobea eta lehenagokoa, Helvetiar federakuntzak bertako lau hizkuntzak ofizialak izan zitezen, joan zen mendearen lehen partetik, Konstituzioan jarri zituen arau egokiak direla eta.
|
|
|
Baina ez gaude ziur Gasteizen jaioa ote zen. Bere anaia gazteagoa, Diego, Burgosen jaioa baitzen eta zenbaitek uste dute han jaioko zela Frantzisko
|
bera
ere. Baina ez dugu horren lekukotasun zehatzik.
|
|
|
Lehiakortasun giroa eta komertzialtasuna aldi berean, tresna eta ondorio izandituen telebista eskaintzan kokatzen da Euskal Telebistaren ibilbidea
|
bera
ere.
|
|
|
Euskara gutxi gutxi erabiltzen du bere orrialdeetan El Correo egunkariak, euskarak ez du eskuratzen albisteen %1
|
bera
ere. Beraz, datuak oso balio estatistikotxikikoak dira.
|
|
|
Euskal Herriarekin gertatzen ari den lurralde errepresentazio forma anitzareneskutik, bere identitate nazionalari eutsi ez eze identitate hori eraiki gura duen herria, gurea, aurrera egiteko oztopo ugarirekin aurkitzen da, zeren gaur egungo forma aniztasun horrek arriskutan jartzen baitu bihar etzi nazioartean ezagutua izango den euskalmapa politiko bateratua
|
bera
ere.
|
|
|
El Paisek, hurbilekoak izan arren, Euskal AutonomiaErkidegokoak ez diren zenbait herriren eta hiriren berri grafikoa dakar eguraldiarenatal berezitura. Horretara, EAEren mugak
|
berak
ere lausoturik agertzen dira begienaurrean. Grafikoki, EAEren lurraldea irudikatzean, etxekoek bezainbeste garrantziadute kanpokoek; baina kanpoko horien artean, Espainiakoak dira nagusi; toponimobakarra da penintsulatik kanpokoa:
|
|
|
Hala ere, Hegoaldeko lau lurraldeak modu nabarmenean erakusten dituen mapaberezituan, Nafarroa txikiegia ikusten dute askok, ez bakarrik iparraldeko nafar lurrak (Nafarroa Beherea) falta direlako, Espainiako Nafarroa
|
bera
ere grafikoki azpidimentsionaturik agertzen delako baizik. Nafar azaleraren errepresentazio mediatikotrukatuaren aurrean gaude?
|
|
|
Egunkaria elebiduna izan arren, Euskal Herriko toponimoak eskaintzean, Garaeuskara hutsezko izendapenaren alde agertzen da: zazpi hiriburuak agertzen dira, baieta Tutera
|
bera
ere.
|
|
|
Bestalde, EAE eta NFK bentrikulu apartetan erakusten diraTele 5en jardunean. Dena den, bide batez, Espainiako autonomien arteko mugakerakusten ditu mapak, baita iragarpenaren irudikapen infografikoa
|
bera
ere.
|
|
|
Erakusten den mapa geografiko administratiboak ez du onartzen Euskal Herriaren profilik. Ipar Euskal Herria
|
bera
ere ez daexistitzen eta honi legokiokeen lurraldearen errepresentazioak bat egiten du Biarnorekin, lehen aipatutako bost zati nagusietako bat osatzeko.
|
|
|
Erakusten den mapa geografikoak ez du Euskal Herriaren profilik onartzen, ezta Iparraldearena
|
berarena
ere.
|
|
|
Bere aldetik, Nafarroako Diario de Navarra
|
bera
ere autonomiazale agertzenzaigu. Hirugarren honen erreferente grafikoa espainiar Nafarroarena da, bazteruzten dituelarik mendiez bestaldeko lurralde nafarrak oro.
|
|
|
Hirugarren honen erreferente grafikoa espainiar Nafarroarena da, bazteruzten dituelarik mendiez bestaldeko lurralde nafarrak oro. Bazterrean uzten du, baita, Euskal Autonomia Erkidegoa
|
bera
ere, alde batera utzita lurralde historikoguztien artean dauden lotura kultural eta linguistikoak.
|
|
|
Autodeterminazioa aldarrikapen naturala dela esatea, ordea, ez da nahikoa.Aitzitik, autodeterminazioak arrazoiketa eta eztabaida asko egitea merezi du; izanere, demokraziaren gorespen itsuaren garaiotan, autodeterminazioa
|
bera
ere gorespen horrek kutsatuta agertzen baita. –Autodeterminazioa?
|
|
|
–Nahasi egiten dira, (nazionalismoa eta irrazionalismoa lotzean), esentzia eta bitarteak, ezen egia da lotura hori dagoena, baina hortik ez da ondorioztatu behar irrazionaltasuna erabiltzen duen mugimendua
|
bera
ere irrazionala denik. Beuillyk ongi bereizten ditu arlo biak eta, horrela, nazionalismoa helburu politikoak dituen mugimenduarrazionaltzat jotzen du, baina, bere helburuak betetzeko, irrazionaltasuna erabiltzenduela dio?.
|
|
|
Ondorioz, logikasozial eta politiko osoa merkatu mundialak ezarritako logika ekonomikoaren menpejarri da. Errentagarri jotzen ez diren zerbitzu nahiz enpresa publiko eta sozio-kulturalak kentzekoak dira, Lehen Munduan esparru publiko urria desmantelatuz etaHirugarren Munduan esparru publiko minimoa
|
bera
ere sortzea eragotziz.
|
|
|
datuek prozesu ekonomikoakmantentzeko balio dute (negozioak egiteko, adibidez) eta datuak berak merkantzia dira (saldu egindaitezke). Beste aldetik, konputagailua
|
bera
ere kontsumo objektu bihurtu da.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, juridikoki definizioz desberdinak badira ere, sarritan elkarren sinonimo gisa erabili ohi dira, bai eguneroko jardueran, eta baitatestu akademikoetan ere, frantses eta ingeles testuinguruetan gertatu ohi den bezala, estatu baten kide denaren kualitate legala adierazteko. Brubaker ek
|
berak
ere, auziari beste ñabardura bat gehituz,, hiritartasun nazionala, aipatzen du hiritartasunaeta naziotasunaren arteko loturaz hitz egitean.
|
|
|
Horregatik, indarrez gauzatu nahi den kultur ezabatzearen aurrean, izaera desberdinduaren ukaziori jaurkitzen, kanpotik baldintzaturiko gizabanakoen zeinherrien existentzia askatzen joateko, mota guztietako bideak zilegi bezain etikodira, baita erresistentzia armatua
|
bera
ere.
|
|
|
Ondorioz, gutxiengoek ez dituzte beren eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo bat
|
bera
ere ikusi, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
Hori analisi baten ondorio besterik ezin izan daiteke, eta analisia konfidentziala da. Konfidentzia hau bi eratara bakarrik altxa daiteke: edo psikoanalistak altxatzen du,
|
bera
ere konfidentziala den superbisioaren esparruan, edo bere analisia burututzat ematen duen subjektu batek, bertan ikasitakoapsikoanalistez eta beste psikoanalizatzailez osatutako kolektibo bati helarazten dio.Praktika modura psikoanalisia den horretatik ondorioztatzen da ezen, analista batanalista izatearen bermea, konfidentzia hori ebaluatzeko gune izan daitekeen komunitate batek bakarrik erakar ... Hori da gure aldetik Eskola deritzoguna.Zenbat eta zabalagoak izan bere oinarriak, hainbat eta gehiago onartu nahi zaiogaiari buruzko ezagutza baten ustea, nahiz eta hor ere berme absoluturik egon ez.
|
|
|
ETAren sortzaile guztiok erdaldun ginen, Jose Luis
|
bera
ere barne (Iñaki Larramendi izan ezik, behar bada). Gauza jakina denez, denok euskaldun bilakatu ginen, zein edo zein hobeto edo txartoago?, eta, hortik abiatuz, azkar eta etenik gabe ekingenion erakundearen euskal kultur politikari.
|
|
|
buruz: . Euskal erakaskuntzaren alorrean (etaeuskararenean
|
berarenean
ere bai, hein batez) Buesa edo Recalde bezalako antieuskaldun nabarmenak nagusi, jaun eta jabe, eta gidari ikusteak, uxatu egin ditueuskaltzaleak instituzio ofizialetatik. Hau deplauki aitortu behar lukete denek?
|
|
|
Zailago oraindik neurketa egitea. Bizitzarenneurketa eta azalpena
|
bera
ere zaila izaten zaizkigun bezala. Baina gizatasun graduanegiten ez den beste edozein neurketa motz geratzen zaigu, benetan.
|
|
|
Gizaki estetikoaren alternatiba, Kierkegaard-en kasuan, ez da izango gizaki etikoa?
|
bera
ere, naturala??, erlijiosoa baizik, naturaren zeharoko ukazioa bere formaguztietan. (Gogora Unamuno; Txillardegik puntu honetan ez die bioi guztiz jarraitzen, eta bere soluzio modua asmatu du).
|
|
|
inportantea, razionalismoarena, existentzialismo guztietan funtsezkoa dena. Kritikahonen alderdi bat ezagutza teorikoa da (razionalista
|
bera
ere, hortaz): ezein ezagutzak, ezein ulerpenek ez dauka, azken fundamentu?
|
|
|
Egungo zientzia eremuan ematen diren ezaugarrien edo baldintzen artean, bat bere, egoera dimentsioaniztuna? da, nahiz eta espresio hau
|
bera
ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da. Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako hizkuntzarekin oro har, eta euskararekin bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako.
|
|
|
b) Agindua bete zedin, indar armatuez baliatuko zen Gobernua; espreskia go, Goardia Zibila izendatu zen agindua betearazteaz arduratzeko, premiazkoaizan zitekeen zainketa baten bidez. Bestalde, agindua
|
bera
ere aginte katean zetorrena zen, eta guardia zibil bakoitzaren egitekoazen salaketak egitea.
|
|
|
Mugimendu barruko zalantza haiek gorabehera, frankismoak oro har elebakartasunaren aldeko politika egin zuen, Administrazio guztiz elebakarra ezarriz, gaztelaniaez ziren hizkuntzei eskola eta kulturarako bidea erabat moztuz, eta, praktikan bederen, lotsa handirik gabe behin eta berriz bizitza pribatuan ere sartuz. Hemen orain ikusikodugun kasuak erakutsiko digunez, eliz jende frankistari
|
berari
ere arau berriak paratunahi izan zitzaizkion.
|
|
|
eta interes politiko alderdikoirikere ezagutu izan zuela, baina, itxura guztiz, Lauzurikarentzat azaleko eta pasaerakogorrina besterik ez zen hori; euskara bera, ostera, asmaziorik gabeko herritarrenjatorrizko izan modua. Hortaz, behar izanik, Altxamendu Nazionalaren ideia etaasmoak
|
berak
ere zabaltzeko balio zezakeen lanabesa, eta, zer esanik ez, elizkizun etakatekesian erabil zitekeena.
|
|
|
Begira nolazirriborratu digun orduko euskaltzaleen gogo giroa: . Euskaltzale gehiegiri entzutenzaio gaur
|
berean
ere hizkuntzaren kakoa < olerkian> (sic) datzala, eta ez < politikan> (< politika> hitza ematean, mespretxua darie; eta bistan da: Euskadi, ko erresumarenaldeko burrukari deritzate < politika... >).
|
|
|
Eta, teknologia berrien? etorrera
|
bera
ere hainbat eta hainbatezaugarri funtsezkoren apurtzaile masiboa gertatuko zen apurka apurka.
|
|
|
izateko zuten neurria, murrizten ari da geroeta gehiago. Erlazio motari dagokionez, izenak
|
berak
ere?, klase, ustiaketa, alegia, klaseen artekoa dela adierazten digu, ez. Herri, edo. Estatuen?
|
|
|
Horrela, Erromako hiritarrek ogia dohain jatea izaten zuten.Gainera, hiri konkistatuen buruzagitza erromatarra izaten baitzen, bertakoekerromatarren biziera oparoarentzako lanean aritu behar zuten. Bitxikeria bezalaagertuko dut, erromatar jeneralek behin eta berriro Numantziako konkistan porrotajasaten zutela ikusitakoan, Erromako hiritargoa
|
bera
ere Numantziaren konkistarenalde, haserre bizian, azaldu zela. Ez dago esan beharrik konkistatzaile guztiek, garaiguztietan, konkistatuen ustiaketa eragin dutela.
|
|
|
bat. Baldintza horietan, aurreztaileak besteproduktu bat bereganatuko du azkenik; hau da, geroko beste epealdi baten produktua.Eta aurreztaileak iraunarazitako ustezko moneta kopurua,
|
bera
ere, desagertu egitenda, aurrezkia bera eratu deneko epealdian bertan; ustez erreserbaturiko balioa, izatez, produktu berri baten inguruan, kapitala deuseztatuko deneko epealdian eratuko denbalioa besterik ez da izanen, orduan aurreztailea kontsumitzaile edo inbertsiogile bilakatuz. Itxaronez, erreserba monetarioa etorkizuneko gordailu baterako eskubidea da, datamugan gordailu bankuaren galdagarria, eta ez inertzian denboran zehar iraunaraziriko inolako gordailua.
|
|
|
Molde monetarioan produktuaren sarrerahau produktu horren neurri objektiboaren sine qua non motako baldintza da. Horrelainprimatuta dagoen forma monetariotik, hots, x moneta unitatetatik, zeina orduanluzapenik gabe deuseztatua den?, produktua
|
bera
ere erretiratua baldin bada, berarenneurria zehaztasunez eta era itzulezinez determinatua izan dela, horretan ez dagodudarik. Froga ondokoa da, alegia, hiru aste beranduago, kasu, produktu berberasaldua izanen da produktuen merkatuan x moneta unitateko azken gastuaren bidez; produkzio faktoreen merkatuaren gaineko x moneta unitateko emisioak determinatuaizanik, produktu korrontearen balioa produktuen merkatuan identikoki balio berberada, bankuek, produktu berari dagokionez, bigarren biderrez, x moneta unitatekokopurua (hiru aste beranduago) emitituko duen aldiunean:
|
|
|
Ezagutuko ez nuen, ba. Frantsesa irakasten zigun,
|
berak
ere ez zekien askobaina.
|
|
|
Gizalegezko agurrak etorri ziren estreina, gaitzari buruzko galdeak eta osatzeazkarrerako animoak gero.
|
Berak
ere bere aje eta oinazeen inbentarioa egin zigun, etaondoren komentuko gorabeherez jardun zuen Aita Arbizurekin. Zeresana amaituzitzaienean, zerbait esan nuela-eta, halaxe galdetu nion gaixoari:
|
|
|
Kategoria bereko hedabideen arteko lehiakortasunaz gain, sistemen arteko lehia ere gertatu da azken urteotan; hau da, teletestua, bideotestua eta telebista
|
bera
ere lehian dira alor programatikoan. Beraz, irratia eta telebista berrikitan garatu diren hedabideekiko lehian dabiltza, hala nola, sareen sarearekin, eta gorago aipatutakoekin.
|
|
|
Hots eta doinuen alorretik jalgitzen da musika. Gaur egungo gizartean negozio handia bilakatu den elementu hau irratian dago present eta neurri batez
|
berari esker
ere bada gaur egun berez dena.
|
|
|
Abeltzaintza da gaur egun haraneko jarduera nagusia; garai batean nekazaritzak, harrobiek, meatzeek eta industriak (karobiek, errotek, burdinolek...) beren garrantzia izan zuten, baina denborarekin jarduera horiek baztertuz joan dira. Abeltzaintzak
|
berak
ere, aldaketa nabarmenak ezagutu ditu; lehen ardiak baziren nagusi, gaur egun behiak, eta bereziki esne behiak, haraneko ekonomiaren ardatz bilakatu dira. Honekin batera, esnea biltzeko eta saltzeko modua ere erabat aldatu da.
|
|
|
Hainbat harrapari handi ere, larreetara hurbiltzen dira bazkatzera; haranean hain arruntak diren belatz gorria eta zapelatzaz gainera, kontserbazio egoera larrian dagoen mirotz zuria ere ikus daiteke noizean behinka. Belatz handiak
|
berak
ere, habia inguruko harkaitzetan egin arren, gain hauek sarri askotan arakatzen ditu, ehizaki bila.
|
|
|
Kultura ezezik, nazioa
|
bera
ere kinka larrian egongo da aipatutako azpiegiturarik gabe. Jakina, era honetako nazionalismoak ez dira berdinak eta beraien eskabide mailak ezin dira parekatu, baina errekonozimendu soiletik Estatuaren eraikuntzara doan bidearen nolabaiteko eskema egin daitekeelakoan gaude.
|
|
|
Lehenengoen artean hauek aurkituko genituzke: lau fase bereizten dituen eskema kronologikoa (integratzailea, disruptiboa, erasokorra eta garaikidea), guztiz historiaren aurkakoa?; Trevor Rope ren mugimendu historikoak eta bigarren mailako mugimenduak (oso mekanizista eta historia
|
bera
ere ezeztatzen duena); Hayes-en nazionalismoaren sei tipo ideologikoak: humanitarioa, jakobinoa, liberala, tradizionala, babeste ekonomikoduna eta totalitarista (zaila da tipologiak ikuspegi ideologiko hutsetik formulatzea; gainera, sailkapena ingelesa ala frantsesa izan, kutsadura nabarmena erakusten du); Kohn-en mendebaleko eta ekialdeko nazionalismoak (bere hutsuneak begi bistakoak dira).
|
|
|
Eskola erabiliz hauxe lortu nahi da: nazioaren (naturala den ala ez, hori beste kontu bat da) irudia zabaldu, baita bere historia eta tradizioa ere, nazioarenganako zaletasuna eta berarekiko atxikimendua ezartzen saiatuz, horretarako sinboloak eraikiz (bandera nazionala, himno nazionala,?) eta, askotan, nazioaren tradizioa zein historia, edota nazioa
|
bera
ere, asmatuz. Hobsbawn en hitzak erabiliz14, apropos eta jakinaren gainean martxan jartzen den ingeniaritza ideologikoa dugu hau, zeinak herri zehatzarenganako baino, herri horren kontzeptu ideologikoarekiko leialtasuna bilatzen duen; hots, Estatuarekiko abertzaletasuna du helburu.
|
|
|
Bestalde, Biltzar Legegileko Irakaskuntza Publikorako Batzordeak Talleyrand ek Biltzar Nazionalari proposaturiko plana atzera bota ondoren, aparteko garrantzia hartuko zuen Condorcet ek66
|
berak
ere, Estatuak hartu beharreko nagusigoan sinesten zuen: Estatuak izan behar zuen hezkuntza sistema antolatzearen ardura.67 Zentzu horretan, adibidez, irakaslearen aukeraketak izugarrizko garrantzia izango zuen Condorcet en iritziz, ez baitzuen uste, beste arrazoien artean, irizpide, lokalek?
|
|
|
Txema harrerako leihatila txiki hartara abiatu zen, eta neskak galdetu zion ea
|
berak
ere argazki bat nahi zuen horman josteko. Ez, ez, erantzun zion Txemak, neska atseginari begiratu gabe.
|
|
|
|
Berak
ere ez zekien zergatik sartu zuen hainbeste arropa, sukaldeko tresna, eta, batez ere, ze imajinaziok bultzatuta sartu zituen argazki kamera eta bost karrete hogeita hamaseiko. Onartu beharra zuen:
|
|
|
Eldarnioa, hitz batean.
|
Berak
ere inoiz izandako droga. Txemak ezin zuen begirik kendu.
|
|
|
Eta batzuetan hirira joaten naiz eta trapu intimoak erosten ditut, eta dendan esaten dut... zera, nire atsoarentzat direla, ezta? Ba bai,
|
berarentzat
ere badira, noski, baina erosten ditudanean neure gustuz aukeratzen ditut, e. Plazerra ematen didalako, ezta?
|
|
|
Dena, guztia, bere bidaia osoa hantxe, Txemaren eskuetan. Eta
|
bera
ere Eiderrekin bidaiatzen ari zela iruditzen zitzaion, Euskal Herritik irteterakoan baino hurbilago sentitzen baitzuen bere neskaren presentzia. Gero eta hurbilago nabaritzen zituen, era berean, Eiderren keinuak, irriak, hitz egiteko erak. Egunerokoa irakurtzearen esperientzia zoragarria bezain mingarria egiten zitzaion.
|
|
|
Zergatik ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean? Azken finean,
|
bera
ere atentatuaren lekuan egon zen, konplizea zen legearen ikuspegitik. Eta bere bila joan zitezkeen, bai indar polizialak eta bai paramilitar unionistak.
|
|
|
aukeran nahiago nuen bakarrik egon. Baina jakin mina nuen eta, antza,
|
berak
ere igarri zidan.
|
|
|
Jadanik inor ez da oroitzen urtegiaren azpian geratu zen herriaz.
|
Bera
ere ez, akaso. Gerraosteko garai hartan izan zen:
|
|
|
Bi egun behar izan zituen Txemak Killarneyra heltzeko, baina azkenean hantxe zen. Eiderren egunerokoari kasu eginda stoparen aukerari ekin zion
|
berak
ere, ez baita gauza bera –otu zitzaion– autobusean bidaiatzea, ordura arte egiten ibili zen bezala. Batetik, garestiagoa delako, eta bestetik turista mailara makurtarazten duelako horrela bidaiatzen duena.
|
|
|
Larregi pentsatzeak inoiz ez dio onik egin arduratzeko motiboren bat duenari, eta hori ondo baino hobeto zekien
|
berak
ere, baina zer egingo zuen ba. Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen.
|
|
|
Baina ez da horrela, eta Txemaren begiak lurrera zuzenduko balira bertan aurkituko lituzke Eiderrekin trivialean jokatutako orduak, hori bezain oroitzapen txepela baino ez bazen ere. Okerrena zen horrela jarraituz gero zuela inora ere begiratu;
|
berak
ere, bere garaiko beste edozein maiteminduk egingo zuen bezala, gupidarik gabe eskaini baitzizkion zeruko izarrak, itsasoetako sakonerak eta begi bien aurrean agertzen zitzaion guztia. Dudarik gabe 68ko maiatzak bere eragina izan zuen belaunaldi hartako gazteengan, nahiz eta Txema, artean, gertatzen ari zenaz konturatu ere ez zen egiten.
|
|
|
Hori bai, bazegoen zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere
|
berak
ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere bazegoen gela hartan minutu batzuk igaro nahian.
|
|
|
Edo horregatik hain justu, gustuko ez dutelako.
|
Berak
ere bazekien gogoratzera bultzatzen duen edozerk atzeraka botatzeko moduko hatsa zabaltzen zuela, baina dastatu beharra sentitzen zuen.
|
|
|
Eta espaloi bietan gainera. Jabi etorri zitzaion burura,
|
berak
ere mingaina trapututa ote zuen edo, arratsaldeko seietatik gauerdi ingurura arte –edanean lagun eta penak entzuten fidel– bere alboan egon zen adiskidearekin oroiturik. Azkenean zertarako...
|
|
|
Txema hildako bategatik ari zen bidaia egiten, existitzen ez zen norbaitengatik, eta ez dago hori baino lotura absurduagorik.
|
Bera
ere, Txema ere, Eiderren gustura ari zen bidaia egiten. Unibertsoko txotxongilorik patetikoena zela pentsatzen zuen sarritan bere buruaz.
|
|
|
Jakin izan balu,
|
bera
ere joango zen lasai asko, Dublinetik Cashelera eraman zuen autobusean mila pezetatik gora utzita baino hobeto. Zazpi pound eta erdi.
|
|
|
Baina amorioaz izanen dugu, bai, gerorat ere, zer mintza eta zer asma eta, inguru minguruka ibili gabe, derradan ezen festa eguneko bazkari ezin joriagoan, oreinkia zerbitzatu zigutela, eta nik ez nuela dastatu ere egin, zeren oreinaren begi iraungi bi haiek baitzetozkidan gogorat, gogoa
|
bera
ere erroetarik kentzerat.
|
|
|
Baina itzul nadin aitaren erran hartarat: ...egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari buru egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amaiurren eta Noainen ezin balentkiago guduztatu zirenean, aitona Nikolasi behin baino gehiagotan eta aitari
|
berari
ere nehoizka aditu izan nionez. Eta halatan zen gure etxeko ardi beltz hura bi aldiz maradikatua:
|
|
|
Eta jaun Albert Etxegoienen anaia hura egun batean Maulerat ezkondu, eta badirudi ezen bere ondasunen garraioan kutxatxoa gurditik erori zitzaiola, eta halaxe galdu zuela gutuna. Eta Henrikek hartu desgustua izugarria izan zuan, zeren
|
bera
ere protestant baitzen, eta zeren, halatan, biziki estimatzen baitzuen karta hura, halako moldez, non bere morroietarik batekin itzuli eta gibelatu baitzen, haren bila... alferrik. Baina goazen apurka...
|
|
|
" Baina giro hertsi honetan beldur nauk erdirat egin dezanak ere muturrerat eginen ez ote duen...", eta, nahiz eta mementu hartan ez nion ulertu, aitzinago izanen nuen, bai, hitz haien argiak eta itzalak bereizteko parada: edo, ez al da egia ezen mutur batean itsuturik dagoenak halaxe ikusten ohi duela erdigunea
|
bera
ere, bertze muturrarekin bat eginik. Eta haren jarraikian erran zidan:
|
|
|
Baina, gure etxeko ardi beltzarenganat eta haren lagunarenganat itzultzen naizela, jakinik ezen Jacques Lefèvre d’Etaples erreformatzaile ezaguna Parisko unibertsitateko irakaslea izan zela, zuk zeure gutunetarik batean aditzerat eman zenidan bezala; jakinik, halaber, ezen hari esker eta hark bere inguruan bildu zuen taldeari esker hedatu zirela Lutheroren ideiak Frantzian; eta, jakinik, finean, ezen talde hartako kideak izan zirela bai Farel —Kalvinen lagun sonatua— eta bai Margarita Nafarroakoa ere; galdetzen dizut: Jacques Lefèvre d’Etaplesen ikasle izan ote zen Joseph Elizanburu delakoa han Parisko unibertsitatean, eta irakaslearen talderat bildu ote zen geroago han Méaux en, halako suertez, non Nafarroako erregina
|
bera
ere bertatik bertara ezagutzeko parada izan baitzezakeen. Zeren hipotesi honen arabera posible baita...
|
|
|
Bai, badakit ezen aita ere, bere sasoinean, etxeko lehena izan zela bere anaia bakarraren —osaba Joanikoten— aitzinean, eta aitona Nikolasek eurekin egin zuena egiten ari zela
|
bera
ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi zituela gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etx... Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Nire adinekoa edo zelarik, burutsu eta adimendutsu zen Jesus, sinagogako doktoreen doktore eta jakintsuen jakintsu, baina nago ezen
|
berak
ere ez ziola osabari hirugarren lezione hartarik fitsik ere endelegatuko, enekin batean egon izan balitz; baina nola, alde batetik, ekialdeko leihotik ilargi zuria deika ari baitzitzaigun, bere sekeretutxoak erakutsi nahian, nik uste, eta nola, bertzetik, teleskopiotik behatzea zen ene orduko gutizia gutiziatsua, baietz ihardetsi nion, guztiz ulertu niola. Eta hark, orduan:
|
|
|
Izan ere, zein laster eta zein fite doan denbora, atseginak bere atea zabaltzen digunean, eta zein geldi eta baratx, zorigaitzak eta malurak atrapatzen gaituenean! Zeren, nola aldi batez esklabo izan baitzen, eta bertze aldi batzez libre, bere baitaren baitarik jakin baitzezakeen Publilio Siriarrak
|
berak
ere zertaz ari zen.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen
|
berak
ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
Eta neuri, aita Bartolomeren hitzek osaba Joanikoten bertze hitz haiek oroitarazi zizkidaten lehen mementuan, noiz eta lengoiaz eta lengoaien erabilpenaz mintzatu baitzitzaion jaun Marceli: " Eta, azkenean bihurtzen dugu bizitza
|
bera
ere bizitzaren metafora, edo, hobeki, bizitzaren metaforaren metaforaren metafora". Eta eliztarren hasperen eta nigarrak gero eta ugariagoak egin ziren, eta, halako batean, giro arnastezinak kutsaturik eta larriak harturik, bat batean, barrenean boz bat itzarri zitzaidan, halaxe galdetu zidana, osaba Joanikotek irakatsietarik harat:
|
|
|
Halarik ere, erran behar dizut guztiz sinetsia nagoela ezen Nafarroa osoa apurka gaztelaniaren alde jarri genukeela, nola egin baitute jada Nafarroako handikiek eta noble gehienek, guztiek ez erraiteagatik, zeren eta gaztelania baita Espainiako inperioaren hizkuntza, mundu zaharra eta mundu berria uztartzen dituena. Berdinzki erran diezazuket ezen Kristok manatu zigula mundu zabalerat eraman behar genuela haren dotrina, eta, nola gaur egun gaztelaniaz den mundu zabala, eta gaztelania
|
bera
ere den mundu zabala, ez euskara, hala, gaztelaniaren alde egoitea da Jainkoaren alde egoitea, mundu osoaren ebanjelizatzeko.
|