|
2000
|
|
|
Bizkaiko beste berezitasun bat bi edukiontzi mota edukitzea da. Gipuzkoan dauden igluez gain, populazio gutxiko zonetan edukiontzi txikiago batzuk daude, bilketa maiztasun
|
berarekin
egin dadin.
|
|
|
Beste literatura aldizkari batek, urte batzuk beranduago, 1987an, gauza
|
bera
egin zuen. «Literatur Gazeta»ren 4 zenbakiak erotismoa zuen gai nagusi.
|
|
|
estatua, komunikabide batzuk, gure famosoak, gure kirolariak, gure politikoak, gure abeslariak, eta besteek duten guztia. Orduan gure idazleak ere behar ditugu, eta zuri tokatzen zaizu paper hori egitea,
|
beraz
egin egiten duzu, ahal duzun hobetoen. Baina garrantzia gehiegi ematen zaigula sentitzen dut, niri behintzat.
|
|
|
Inork ez du egiten 51 metroko igerilekua 50ekoa baizik. Frontoiak teorian 36 metrokoak dira, baina praktikan bakoitzak
|
berea
egin izan du. Azken urteotan egin direnak arau zehatzen barruan eraiki dira.
|
|
|
Maiatza ekaina bitarte hori da garai aproposa. Hostorriak ihartu ahala bertan uztea da onena, baina itsusi iruditu eta moztuz gero, garaitsu
|
berean
egin.
|
|
|
Orain txapela nork bereganatuko duen jakitea baino ez zaigu falta. Asier Otamendik azkenengo hirurak
|
bere
egin ditu, baina iaz Oihane Perea ezustekoa emateko zorian egon zen. Bestalde, ez dugu ahaztu behar Asier Iriondo puntu gehien lortu duen bertsolaria dela eta Zigor Enbeita puntu bakar batera geratu zaiola; bai batak, bai besteak badakite zer den txapela janztea.
|
|
|
Francisco Gonzalez buru duen Argentaria banku espainiarra mota honetako banku baten sorrera bultzatzen hasia zen. Gauzak horrela, BBVAko arduradunek
|
bere
egin zituzten banku espainiarrean zentzu honetan eginiko urratsak, eta ziberbanku berri honekin negozio arlo berri bat sortzeko erabakia hartu zuten. Honenbestez sortu da bategindako banku berriaren hamargarren negozio arloa.
|
|
|
Dugun gobernua minorian dago eta egonkortasunik gabe oso zaila dauka akordioak lortzea. Gainera, Juan Jose Ibarretxe lehendakariak bere politika okerra zuzendu ordez, bide
|
beretik
egin nahi du aurrera. Zaila du aurrera egitea, hasteko, bere erabakien eta erantzukizunen berri eman behar duelako herritarren aurrean.
|
|
|
Hizkuntza plangintza eskatzeko deiadar kanpaina abiatu du Euskal Konfederazioak. Ipar Euskal Herriko hautetsiekin bilduko da bakoitzak bere egituran euskararen alde har dezakeen konpromisoa
|
bere
egin dezan eskatuz," Estatutik etorri behar duenaren beha egon gabe". Kanpaina ekainaren 10ean amaituko da Baionan egingo den manifestazioarekin.
|
|
|
Gurasoen bultzadak ez du eramango inora, hori alferrik da. Gustura badabil, eta gaitasun minimo bat badu,
|
berari
egingo zaio ilusioa eta bera joango da aurrera. Bertsolaritzarekin gozatzen irakastea, hori da garrantzitsuena".
|
|
|
EHk garai hartan hiru proposamen egin zizkion EAJri: lehenik, Udalbitzako batzarra uztailean
|
bertan
egitea proposatu genien eta beraiek ezezkoa eman ziguten; bigarrenik, trantsizio hau guztia elkarrekin diseinatzeko konpromiso politiko bat egitea, eta ezetz; eta hirugarrenik, jadanik Gasteizko Gobernurako egindako hitzarmena udal eta diputazioetara eramatea, eta horri ere ezetz esan zioten.
|
|
|
Gero eta jende gehiago, gero eta aktibitate gehiago, gatazkak hasi dira. Aralarren ez dute perretxiko biltzaile giputzik nahi, Larraineko alkateak ibiltari eta mendikariei debekatzen die mendia uso sasoian, Urepeleko alkatesak gauza
|
bera
egin nahi du neguan, mendia" garbitzeko" suak nonahi eta nolanahika pizten direnean... Iaz su batek harrapatu du mendizale talde bat Errozaten:
|
|
|
Gertakarien ibilbidea aldatuz historia egitea aukeratzen dutenek abantaila dute aldaketaren emaitzen zain egotea erabaki dutenen aldean" esan zuen Jose Maria Arizmendiarretak egun MCC (Mondragon Korporazio Kooperatiboa) dena eskualdean sortu zuelarik. Nahiz eta MCCren baitan ez dagoen, goiburu hori
|
bere
egin du Goienak, berez, kooperatiba izanik.
|
|
|
Duela gutxi hiru asteburu entzerratuta izateko zigorra jaso zuen polizia batek Iruñean kaleko zabor biltegi bat erretzeagatik. Kale borrokarekin lotutako 18 urtetik beherako gazte batek akaso hilabeteak pasatu ahal izango ditu horixe
|
bera
egin izanagatik.
|
|
|
Izan ere, atzen urteotan ikusi izanak geroz argiagoa utzi baitigu zein den espainiar eta frantses Gobernuen aldetik inposatu nahi diguten eta Ibarretxe aurpegi duela EAJk
|
bere
egiten duen gatazkaren konponbidea: asimilazioa.
|
|
|
Kontutan izan behar da Nafarroan baimenak lehen unetik irregularrak izan direla, esaterako, hauek ezin ziren eskuz aldatu eta horixe
|
bera
egin izan da. Emisora erabat erdaldunek euskara erabiltzeagatik ematen diren puntuak ere eskuratu izan dituzte.
|
|
|
Bai, eta hori ofizioak
|
berak
egiten du, akaso ez da bertsolarien meritua. Gure lana lankidetza da definizioz.
|
|
|
" honekin?". " Honekin ez dut egin nahi, baina
|
berak
egingo lukeena ikusten dut egin behar dela, beraz, neuk sortuko dut paraleloa". Uste dut bide horretan ere eredugarria izan dela bertsolaritza mugimendua.
|
|
|
Oso ondo doaz elkarren arteko harremanak ezagutu eta berehala, gure txepetxa sugearen bizkarrean jarri eta biak poz pozik erreka bazterretik pasiatzen duten bitartean. Ahaztu zaizkio txoriari amaren gomendioak, hau da, sugeari txepetxak ez diola begiratu ere egin behar, bestela
|
bereak
egin duela, eta begi begika ere jolasten du harekin. Baina halako batean, sugea gose da...
|
|
|
Oso ondo doaz elkarren arteko harremanak ezagutu eta berehala, gure txepetxa sugearen bizkarrean jarri eta biak poz pozik erreka bazterretik pasiatzen duten bitartean. Ahaztu zaizkio txoriari amaren gomendioak, hau da, sugeari txepetxak ez diola begiratu ere egin behar, bestela
|
bereak
egin duela, eta begi begika ere jolasten du harekin. Baina halako batean, sugea gose da...
|
|
|
Dena den, argi ikusiko dugun moduan, herri honetako erakarpen turistikorik garrantzitsuena urtegia bera da eta
|
bere inguruan
egin daitezkeen txangoak. Horrela, urtegia Bilborantz inguratuz, lehenbizi Ollerias (Buztingintza Museoa) auzoa pasatu eta ibilbidea Elosu auzunean buka dezakegu.
|
|
|
guztion artean elkartasunez arituz baina bakoitzak berean dituen aukera, ingurune eta baliabideekin ahalik eta urratsik eraginkorrenak ematea. Zeren, latza litzateke gero ondokoaren mixeriari elkartasuna adieraziz bakoitzak
|
berean
egin ahal duen guztia ez egitearen kontzientzia txarra xurituko balu! Horrelakorik ikusi dut ba.
|
|
|
" Arima naufrago bakartiak" eta" Marinel zaharra", itsasoa eszenariotzat duten bi narrazioetan garbiki azaltzen zaigu, haste bereko gaztigutik: deabruarekin itsasoratzen bahaiz,
|
berarekin
egin duk bidaia. Gero, Jainkoen kolera sortarazi zuten marinel akeoei bezala, aski izanen da gure lemazainak, dei misteriotsu bati amore emanaz gure untzia zilar bidera gidatzea, bidaia itzulbiderik ez duen amesgaizto bilakatzeko.
|
|
|
Baina, nahiz eta idazlea amaren barne munduan sakontzen saiatu den, ez du gauza
|
bera
egingo gainerako pertsonaiekin. Ez dira hauen gogoeta eta pentsamenduak azaltzen, ez dakigu egin dutena egitera zein arrazoik bultzatu dituzten.
|
|
|
" gehienak subkonszientetik ateratako sua bezalakoak direla uste dut. Sumendiak barriak jaurtitzen dituen modu
|
berean
egin ditut."
|
|
|
Adibidez, Bizkai Gipuzkoetan Oñaz eta Ganboarren arteko guduketaz baliatu ziren Gaztelakoak, talde baten alde jokatuz eta elkarren arteko zatiketa geroz handiagoak bultzatuz, harik eta lurralde guztiaren jabe egin ziren arte. Geroago, gauza
|
bera
egingo zuten Nafarroan, Agramont eta Beaumont taldeekin.
|
|
|
Hala ere, harrigarria iruditu zait, 2000 urteko martxoaren 10ean jakin dugunez, Madrilgo Epaitegi Gorenak Udalerri Euskaldunen Mankomunitateari (UEMA) hizkuntzaren bizi iraupenerako zituen asmoak bazterrerazi nahi dizkiola, legez kanpo daudela esanez. Formaren aldetik zerbait zuzen ez badago, hori ez da aski debekua jartzeko;
|
bere
egitekoa kontseilu ematea behar luke, nola bideratu behar den esanaz. Baina, horretara, nora goaz Espainiako lehen hizkuntzak naturaz bere baitarik dituen ahalmenak baztertzen badira?
|
|
|
hitz bat nola esaten den ez jakitea, ondokoek ulertzen ez duten zerbait esatea, hitz egiten digunari ondo ez ulertzea, desanimatzea.... Eta hori bezain normala izaten da arazotxo horiei buelta ematea; hori, ordea, ez dugu denok modu
|
berean
egiten: nork bere estrategiak izaten baititu.
|
|
|
ETB2ren joera guztiz bestelakoa da,, lidergoan? egotea helburu dutenen artean kokatzen delako eta lehiakortasunarenarauak
|
bere
egin dituelako. Fikzioak eskuratzen duen pisutzarra da horren lekuko.
|
|
|
Garak
|
bere
egiten du zazpiak bat dioeneko leloaren lurraldetasuna. Egunkarihonek Euskal Herri zabala, osoa esan dezagun, eskaintzen du bere azken orrialdeaneguraldiari buruzko mapa argitaratzean.
|
|
|
Euskal Herrian zabaltzeko argitalpenean, Madrilgo egunkari honek
|
bere
egiten duZazpiak bateko leloaren zentralitate grafiko integratzailea. El Mundok, kontuan hartzen du Euskal Herria bere osotasunean, eguraldiari buruzko mapa marraztean, Frantziak eta Espainiak administraturiko euskal lurraldeen arteko estatu muga adierazteko marka berezirik gabe.
|
|
|
Egin ditzagun azken urratsak atal honetan. Nola herri eraikuntzan hala herri ezabakuntzan, giltza politiko handia da, beste giltza garrantzitsu batzuen artean, herrihorren errepresentazio publikoa
|
bere
egiten duen maparen sozializazioa.
|
|
|
La cuestion de laaculturacion en Marruecos?, Sur y Comunicacion, Icaria, Bartzelona. Giza talde batek beste giza taldebateko balore kulturalak
|
bere
egiten dituen prozesua ulertu ohi da akulturaziotzat; eta, hori sarri gertatuohi da, formalki beren buruaren jabe ez diren herrietan.
|
|
|
Terminologiari dagokionez, ikus 36 orrialdeko oin oharra. Dena den, liburuan terminologiahori erabili den arren, artikulu honetan, egileak idatzitako terminoak
|
berak
egindako forman utzi dira, kasu honetan eztabaidarako biderik egokiena, terminologia hori errespetatzea delakoan (zuzentzailearen oharra).
|
|
|
Zeri buruz idatzi?
|
Berak
eginiko lanenbati buruzko iritzia plazaratu?, berak landutako gairen bati buruzko zerbait originalegiten saiatu?... Zer egin nezakeen, ordea, arlo horietan trebatu gabea izanik?
|
|
|
Forma, itxura, planta, eta agerpena sakratuak dira hipokrisia akademikoan, eta horien aurka egindako egintzak larrutik ordaintzen dira eguneroko konbibentziaunibertsitarioan.
|
Berak
egin egin zuen, eta honela lortu zuen beste domina bat berecurriculum kontestatarioan.
|
|
|
Beste aldaketarik ere bada, Kondairarenkronologia itzulikatu izan da: Araneko gizona, tradizioan legez katu etorri eta gizonberbilakatu barik, jende itxuraz joan ohi zen
|
berea
egitera, eta harrapatzen zuteneanbihurtzen zen katu, ihes egiten ahal izateko edo.
|
|
|
Edo luzaz irauten duten tranpaz beterikoafektibitate menpekotasunak egiten ditugu edo beti menpeko diren leialtasunezkoak.Zail egiten bazait ere, ulertu nahi dut, ezin izan naitekeela neure seme alaben adiskide, neure eskarmentua ez dela haiena, neure ikaskuntzak ez diela balio, ikasi egin beharkodutela, nik egindako oker zuzenak neureak direla eta haiek ere, beren aldetik egingodituztela. Maiz askotan esan ohi dugu ez genu keela nahi geure seme alabek geuk eginditugun hutsegite
|
berak
egitea. Eta horri helduz, leherrenak egiten ditugu bizitzakoadin jakin hori erabidetzen, ohartzeke adin horretan inprobisazioa, aurkikuntza, ausardia, nor izatearen eta identifika tzearen abentura direla nagusi.
|
|
|
elkarrekiko dialektikan datza irtenbidearen atea.Euskal nazioa eraikiko bada, laurak dira ezinbesteko. Zein
|
bere
egitekoan, eta guztienarteko hartu eman estuan kateatuak; hemen ez dago tokirik paradigma murriztailearentzat.
|
|
|
(C maila irrazionala). Pasarte hau
|
berea
eginen luke, dudarik gabe, V.Aleixandre batek, gogoan edukirik15 hainbestetan aipatua den bere, tu desnudez comoun rio escapandose?. Irudi honetan A maila, tu desnudez?
|
|
|
Orain dela gutxi arte, ekonomialariek ez zuten lortu moneta definitzea, beraren funtzioen bidez ez bazen. Printzipioz,, moneta,
|
berak
egiten zuena zela, onartu zen.Analisiaren aro horretan, moneta ez zen iritsi zientzia zehatzaren objektu bilakatzera.Gordailu bankuek egindako emisio monetarioen teoriak aro horri amaiera eman dio, ezaguera arlo honetan behar den zehaztasuna hornituz.
|
|
|
Behinola Txillardegik, egiak izan behar du hautuaren gidaria? 1 erabaki zuen, geurean orain ia osotoro galdua dugun baina oraindik guztiz itzali ez den filosofia tradizio beneragarrienaren nahia
|
bere
eginez. Ia aldi berean aholkatzen zuen RikardoArregi k, saia gaitezen apalki egiaren bila joaten?; eta, egiaren bila zihoala, hauxeaurkitu zuen, besteak beste:
|
|
|
Beraz, laburbilduz, Mariano Cebrián ek (1992, 12) ongisko aipatzen duen bezala: , literaturak generoak sustatu ditu eta prentsak informazioaren antolakuntza eta sistematizazioa finkatu ditu, historiak tratamendu desberdinak, haziera adarrak eta generoen zabalkundea
|
bere
egin ditu?.
|
|
|
Hortaz, iturriaren gaiak erlazio zuzena dauka irratilarien langintzarekin, eta informazioa baldintzatzen du era batera edo bestera. David Randall ek (1999, 77) Associated Press agentziako Mort Rosenblum kazetariaren hitzak
|
bere
egiten ditu, langintza horren garrantzia eta, beraz, informazio iturriena, azaltzeko: –suhiltzaileak gauerdian sute abisua jasotzen duenean, prakak janzteko eta sua amatatzeko baino ez du denborarik.
|
|
|
Iturri hau garatzea, azken buruan, irrati libreek
|
bere
egin zuten joerarekin bat egitea da, hau da, informazioa gertakarietan parte hartzen duten pertsonekin berekin batera ematea. Informazio bitartekarien eskusartzeari itzurtzea da kontua, informazioaren kontrola berriemailearengan berarengan edo irratiaz arduratzen den gizataldearen baitan ipiniz.
|
|
|
Sareko irratibideak, ahalmena handitzen duten ezaugarri komunikatiboak
|
bere
egiten ditu, baita Internet bezalako euskarri multimediatikoaren agertze eta garapen fase honetan ere. Lehenbizikoa eta nagusia den berrikuntza, hedapenean datza:
|
|
|
Azken irrati emandegi honetako zuzendari izan zen Frank Conrad-ek ospea erdietsi zuen 1920ko azaroaren 2an presidentetzarako hauteskundeen berri eman zuenean, orduko hartan Warren G. Harding errepublikarrak irabazi zuelarik. Baina Holandak ere
|
bere
egiten du lehenbiziko irrati emandegi erregularra egin izana, 1919ko azaroaren 6an hasi baitzen PCGG izeneko emandegia Haga hiritik emititzen.
|
|
|
1930 urtean, Crosley k. Cooperative Analysis of Broadcasting? (CAB) izeneko elkartea sortu zuen dei telefonikoak eginez entzule indizeei buruzko datuak lortzeko. 1934an, Hooper bigarren metodoa burutzen hasi zen, elkarrizketa telefonikoa baliatuz, irratsaioa antenan ari zen une
|
berean
egindako elkarrizketa telefonikoa preseski. Irratiaren industria berehala konturatu zen analisi horieksalmenta tresna garrantzitsuak zirela, baita entzuleek informatzeko eta dibertitzeko zituzten desira eta interesen alde egiteko mekanismo hobea ere.
|
|
|
TSF. Eta laburkina lexikalizatuz joan zen, harik eta herri xeheak tezef hitza
|
bere
egin zuen arte. Ipar Euskal Herriko lagunek ongisko dakite oraindik zer izkutatzen duen hitz laburtzapen horrek.
|
|
|
1 Irrati musikala: Aldaki guztiak
|
bere
eginez (rocka, popa, klasikoa, etnikoa?), irrati estazio hauek arrakasta handia lortu dute Estatu Batuetan. Bertan, irrati komertzialetan, country formatua da nagusi, entzunena alegia (2.525 estazio); ondoren, bigarrenik, adinekoen musika garaikidea dago rankingan (1.572 estazio); eta hirugarrenik, ostera, hizketa/ albisteak formatuko estazioak doaz, 1.272 izanik (Wall Street Journal, 1996ko urria).
|
|
|
Nabari den oihartzuna da, erreakzioa, aldekoa zein kontrakoa?, komunikazio publikoaren prozesu konbentzionalaren kontrako noranzkoan doana. Erantzuna, medio edo kanal
|
beretik
egin daiteke, edota beste batetik (gutunez, kaleko manifestazio baten bidez?).
|
|
|
1641 urtean, Gordexolak lehenik eta Guenesek ondoren, Enkartazioetatik askatu eta Gernikako Batzarrarekin bat egitea erabaki zuten. Denbora aurrera joan ahala, gainerako errepublikek gauza
|
bera
egin zuten; Karrantzaren kasuan, 1799 urtean gertatu zen bat egitea.
|
|
|
38 Hemen historiaren adibidea erabili badugu ere, curriculumaren barruan aurki daitezkeen beste ikas arloekin ere gauza
|
bera
egin genezake. Esate baterako, geografiarekin:
|
|
|
herritar berriak legeak bete ditu eta Estatuak nazioaren herritarrek, berez nazioarenak direnak? dituzten eskubideak ziurtatuko dizkio, nazioaren hizkuntza eta kultura
|
bereak
egiten baditu, esate baterako?.
|
|
|
izenekoa sortzeko erabakia hartu zela (hemen bigarren irakaskuntzako ikasketa guztiek ere beren lekua izango zuten), baita katedrak lortzeko oposizio sistema ezartzekoarena ere. Edozein eratan, nahiz eta 1823ko erreakzio absolutistak araudi hori benetan indarrean jartzea eta garatzea eragotzi, egituratutako hezkuntza sistema izateak berez izan zuen izugarrizko garrantzia, eta gero Moyano legeak
|
bere
egingo zituen oinarri nagusiak jarri zituela esan daiteke138.
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, garai hartako momenturik interesgarriena 1838ko oinarrizko irakaskuntzari buruzko legea dugu159 Aurrekoaren bide berdina jarraitzen zuela eta 1821ko. Reglamento, aren printzipio nagusiak jasotzen zituela esan daiteke (estatalizazioa, zentralizazioa, uniformizazioa mailak, curriculuma, ikuskaritza..., etab.), baina, nahiz eraginkortasunaren aldetik oso arrakastatsua izan ez160, bere garrantzia honetan datza: Espainiako hezkuntza sistema nazionalaren zutabea izango zen Moyano legeak
|
bere
egingo zuen. Bestalde, lege horrek gizartearen modernotze prozesuan hezkuntza sistema eraikitzeko emandako urratsa pixkanaka finkatzen ari zen Estatu burgesaren sendotzean guztiz garrantzitsua izan zela ikusteko adibide aparta eskaintzen digu.
|
|
|
dio Escolanok280) eta, beste batzuen artean, jarrera politikoen berri ematen digutelako281 Kontrol ideologikora zuzenduta dauden praktika politikoek ematen digute honen froga garbia282; zentzu horretan, Moyano legeak aurreneko urteetako testuliburuen inguruko politika sistematizatu zuen, eta 1868ko iraultzak nolabaiteko etena ekarri bazuen ere,. Restauración? delakoak
|
bere
egin zituen 1857ko legearen irizpide nagusiak, mende erdi bat baino luzeago indarrean iraungo zutenak.
|
|
|
Batez ere sentsazio ikaragarri batek egin ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek. Ez dut esan nahi negarrez hasten naizenik holakoetan; alderantziz, irribarretsu hurbiltzen natzaio gidariari, nire bide
|
bera
egingo duen galdezka. Baina segundo frakzio txiki batez iruditzen zait... ez dakit, hor dagoela, gidari horrek erabakiko duela nire bizitzak momentu horretatik aurrera nondik nora jo behar duen, guztia idatzita dagoela, ez dakit, ezin dudala patu horretatik alde egin.
|
|
|
Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen duenean, edo burtsak behera egiten duenean, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten duenean. Zergatik ez zuen Eiderrek gauza
|
bera
egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean. Azken finean, bera ere atentatuaren lekuan egon zen, konplizea zen legearen ikuspegitik.
|
|
|
Berarekin egon nahi nuke noski, baina nahiko susmagarria litzateke inoiz geratu ez eta aste honetan, berriz, gauero hara joatea. Hori bai, arratsalde guztia Ralphekin pasatu dut, eta egunero gauza
|
bera
egiteko asmoa daukat.
|
|
|
Iraultza txikiaren hamargarren urtemugan, UHFko erreportaia baten bidez jakin zuen Paris" Eska ezazu ezinezkoa" zioten muralez bete zutela. Txemak
|
bere
egin zuen lema hori, beharrizanen arabera pixkatxo bat aldatuz: " Eskain ezazu ezinezkoa".
|
|
|
Eta gainera gero, etxera bueltatzean, parejatxoarekin joan behar izaten nuen, nire amorraziorako. Beno, gure amorraziorako, zeren Txemak ere bide
|
bera
egiten baitzuen. Eta hura zen koadrila itxura geneukana:
|
|
|
bata sototzat eta etxeko upelategitzat hartu zuten, berdintsu eta orobatsu utzi zutelarik bertzea, norat igortzen eta zigortzen baitzituen aitak —edo amak, bakanago— egun baterako, bitarako edo berak zuzen irizten zion aldirako, gaizki portatzen ziren sehiak eta zerbitzariak, haien hutsen eta falten arabera, eta gure gurasoen aldartearen. Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean
|
bere
egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino.
|
|
|
Izan ere, huts gara eta deus ere ez gara, baina noiz eta izen bat emaiten baitiogu geure deusezari, honek katoliko, hark protestant, eta noiz eta betetzen baitugu geure hutsa hotsez, obratzen da eta mamitzen da mirakulua, zeren iduritzen baitzaigu ezen, izenaren jabe egin orduko, zerbait eta norbait garela, halako suertez, non bihurtzen baitugu izena izana. Eta nola, alde batetik, ez gauden bakarrik, eta izenak leinu bereko eta talde
|
bereko
egiten gaituen —ahaide, senide eta taldekide—, eta nola, bertzetik, gure izanaren neurria izenaren neurriko bihurtzen dugun, hala hazten eta handitzen zaigu izana —ustezko izana, beti ere—, noiz eta izenaren hotsa berretzen eta emendatzen baita fedekideen bozetan eta hotsetan. Eta, halako batean, geure izenaren hotsak itsutzen gaitu, eta zernahi egiteko prest izaiten gara, baita geure izenaren izenean bertzeena estaltzeko eta zanpatzeko ere.
|
|
|
Eta, handik gutirat, are gutiago sinetsi nion, zeren eta, anaia errekarat eraman nuenean, zaurien txukuntzeko eta garbitzeko, istantean ohartu bainintzen ezen zauri haiek Mattinek
|
berak
eginak zirela, bere burua azazkalka urratu zuenean, behin eta berriro, desesperatuki.
|
|
|
Baina aita jesuitak ez zuen, artean, etsi nahi, eta erran zion eta eskatu zion, arren eta arren, ezen utz ziezaiola apur bat gehiago
|
bere
egiteko hartan eta bere utziezinezko trabailu hartan, baina aitak ezetz eta ezetz, gaua eta goiz osoa izan zuela hartarakotz, eta aski zela, zeren eta lehenbailehen akabatu nahi baitzuen tigrearen historia harekin... Eta aita Bartolomek orduan erran zion:
|
|
|
Haatik, zein ote zen kontu hartan amaren egitekoa? Amak
|
bere
egiteko hura egin ondoren gertatu ote zen Maddalenen ihesa. Hala zirudien, bertze arrazoinik ezean.
|
|
|
Eta ez zuen gezurrik erraiten, nihaur nauzu lekuko. Zeren, Mattin eta biok aitortzerat gindoazenean, galdera
|
bera
egiten baitzigun: " Zer?
|
|
|
—Biak ere komunionea aurten
|
bertan
egiteko moduan daude...
|
|
|
Eta erretiratu eta baztertu zituzten panpinak, eta Curro Banderas eta bere morroi taldea
|
bere
egitekoan murgildu ziren. Eta, hala, sartu zizkion toreatzaileak zezenari bi burtzi, eta peoi batek hiru hagatxo; jaurtiki zizkion bertze peoi batek lantza batzuk —dozena bat bai—, lizar adarrez eginak; jaitsi zen toreatzailea zalditik, lotu zion zaldiari buztanetik soka bat, egin zuen bertze sokaburuarekin lakio bat, igan zen berriro zaldi gainerat lakioa eskuan zuela, hurbildu zen zezenaganat, ezarri zion lakioa buru adarretan, eta, lakioa hersturik, jira-biraka hasi zen segidan lau hankakoaren inguruan, harik eta hura geldiarazi eta uzkaili zuen arte, haren lau hankak sokaz biribilkatu ondoren.
|
|
|
Bertze nonbait erran dizudan bezala, Frantziako erregeren eta Espainiako infantaren ezkontza sonatu hartarik itzuli zelarik, behin baino gehiagotan aipatu izan zigun aitak nola Villagrandeko dukeak promes egin zion ezen markes tituluarekin sarituko zuela, baldin
|
berarekin
eginikako tratua —ehun kanoi eta bi mila fusil Espainiako armadarentzat— behar bezala konplitzen bazuen, hurrengo lau urteetan. Eta gau hartan, bada, afalorduan, hala mintzatu zitzaion dukea:
|
|
|
Eta egin zuen osabak
|
bere
egitekoa, eman zidan ondotik bere lezionea... eta, aulkitik kakontzia hartu zuen, kanpoan husteko asmoz. Osabarekin nindoan ni, hura bat batean gelditu zenean.
|
|
|
behekoan, sukaldea zegoen eta, sukaldearen ondoan, gela batzuk, norat biltzen baitziren etxeko neskameak, guztiak ezkongai edo alargun, jauregian bizi ziren bertze sehiak oro bezala; beheko solairuan zegoen, halaber, sala luze zabal bat, non egiten baitziren zelebrazione handiak, eta bertze bat tipiagoa, egongelatzat eta bisitagelatzat ere har zitekeena; haiekin baterat, zoko batean, bertze bi gela zeuden: bata biltoki tipi bat zen, eta bertzea logela bat, aitona Nikolasek
|
bere
egin zuena erreumak ezindu zuenean; eta bazen, finean, bertze gela iduriko bat ere, etxeko kotxearen edo karrozaren gordeleku zena eta alboko ateetarik bat sarbidetzat zuena; lehenengo solairuan, berriz, gure logelak zeuden, aitarena mutur ba tean, amarena bertzean, eta, bien artean, aitarenaren ondoan, osaba Joanikotena zegoen, eta, amarenaren ondoan, Mattinena eta biona; eta solairu hartan zeud...
|
|
|
Bazkarian, hatsarrean bederen, honetaz eta hartaz aritu ginen, aitak egin bidaiaz, etxeko tigrearen ihesaldiaz, zeren eta piztiak lehengo urteko uda hondarreko egun batean egin baitzuen ihes oihanerat, eta zeren mila historia entzuten baitziren herritarren ahotan, tigreak Pagabasoko leizea hartu ote zuenetz gordelekutzat, eta handik ateratzen ote zen gauero
|
bere
egitekoen egiteko... gai korapilatsuak alde baterat utzirik, kortesia osoz.
|
|
|
—Zaude trankil, zeren, urbiaindarrak aldi luze batez jauregiari beha izan baziren ere, orain, aldiz, nola ez baitago jauregirik ez jauregiaren aldi bateko aberastasunik, ahantziak edo erdi ahantziak gauzkate... Zeren gizonak jauregia egiten duen neurri
|
berean
egiten baitu jauregiak gizona. Eta ni ere jauregiko andere ezin prestuagoa nintzen eta halakotzat hartu ninduten, jauregia zutik egon zen bitartean; jauregia galduz gero, berriz, zorotzat...
|
|
|
Eta, handik harat, apezak liburu hura
|
bere
egiten zuela, amak iragarri bezala joan ziren gauzak, nik uste baino hagitzez ere trankilago eta ekuruago.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: Zenbatetan iragan ez ote zitzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe,
|
bere
eginen zuenez gero, espedizioneak hura bere egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: ...tzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak hura
|
bere
egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
Eta lekuz aldatu, eta hasten naiz bertze habia batekin, eta berdin. Eta ohartzen naiz, hondarrean, ezen, lekuz aldatu arren, leku
|
berean
egin ditudala habiak, inorantziaren eta ezjakintasunaren zoko berean, guztiak lekuz kanpo, eta frogatzearen frogatzeaz ez dudala deus ere frogatzen.
|
|
|
AITONA Nikolasek buruan sarturik zeukan, bere aita jaun Albert Etxegoienek hala irakatsirik, ezen negozioen munduan ez zegoela geldi egoiterik eta harremanetan jarri beharra zegoela hango eta hemengo jendearekin: pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak
|
berarekin
egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak bere lehen obligazionetzat bazituen ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Eta buruzagia oilarrei buruz ari zen, baina nik gogoan nituen bertze hitz haiek, buruzagiak berak lehenago erranak eta adierazten zidatenak ezen esklabo batek bezala egin nuela lan, zeren esklabo gisa salduko baininduten, segurtki eta gertuki, berant baino lehen. ...kapitain espainiar batek, zeina ekaitzaren ondorez hil baitzen, itsas kolpe batek eramanik, ezen izugarriak zirela bukaneroak, filibusteroak eta suerte hartako jendeak, gehienek ere La Tortugako uhartea gordelekutzat zutenak; halako moldez non erraiten baitzuen ezen bazegoela filibustero bat, Jean David Nau zeritzana, Frantziako Olonnen jaioa eta hargatik L’Olonnais deitua, zeinak egun batean
|
bere
egin baitzuen La Habanako gobernariak haren kontra igorri zuen untzia, baita untzian zihoazen laurogeita hamar gizonak ere; eta, kontu kontari, kontatu zigun ezen, mendeku gisa, guztiei trenkatu ziela burua, lekat haietarik bati, zeina baitzen untziko borreroa eta zeina igorri baitzuen La Habanako gobernariarenganat txalupa batean, non baitzeuden untzikideen buruak; eta kontatu zigun, halaber, ez...
|
|
|
—Gezurra! Zeren Frantziak
|
bere
egin baitzuen eta bere egiten baitu, egunez egun, El Dorado, munduko itsaso guztietan barrena. Izan ere, Le Dragon eta Le Dragon bezalako bertze galeoi batzuk dituk Frantziako El Dorado... eta gu gaituk, beraz, Frantziarentzat El Dorado...!
|
|
|
—Gezurra! Zeren Frantziak bere egin baitzuen eta
|
bere
egiten baitu, egunez egun, El Dorado, munduko itsaso guztietan barrena. Izan ere, Le Dragon eta Le Dragon bezalako bertze galeoi batzuk dituk Frantziako El Dorado... eta gu gaituk, beraz, Frantziarentzat El Dorado...!
|
|
|
Eta beti izan zen horrelakoa, bertzalde, nahiz eta disposizione edo predisposizione hura gero eta errotikoagoa egin zitzaion, batik bat nitaz erditu zenetik, ni Indietarik itzuliz gero amak
|
berak
egin zidan aitorraren arabera, zeina liburuaren hondarrean jakiterat emanen baitizut modu hagitzez ere zehatzago eta zabalagoan.
|
|
|
Zer kontatu zigun, bada, dukeak? Kontatu zigun ezen konde frantses batek kontatu ziola, Frantziako eta Espainiako errege infantak ezkondu ziren egun berean, hain zuzen ere, nola behin batean arrain saltzaile baten saskitik itzuri zen karramarro bat, eta nola senar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen
|
bere
egitekoa egiten... eta bat batean, ai!, oihuka eta oihuka hasi zen emaztea, zeren karramarroak hankaz handik heldu baitzion, beheko ezpainetariko batetik; eta, oi huak entzunik, itzarri zen etxeko jauna, eskatu zion kandela bat bere sehiari, hurbildu zen kandelarekin bere emazteaganat, ikusi zuen ikustekoa, eta erran zion emazteari: " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin, baina orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Baina, halarik ere, ez nuen artean etsi nahi eta, neure sineste itsuari atxikirik, amestu nuen ezen, galtzak goratu orduko, eskuz jaso eta eskuan eramanen zuela dukeak bere eskrementuen fruitua, zeren, soberakinak ere, zilarrezkoak edo urrezkoak direnean, ez baitira izan ohi soberako. Haatik,
|
bere
egitekoa akabatu eta galtzak goratu bezain fite, alde egin zuen. Eta nik ere galtzak lotu nituen, eta dukeak utzi zuen erakusgarriaren etsaminatzerat joan nintzen.
|
|
|
ENE malenkonia, oroitzen ditudanean neure haurtzaroko egun haiek, zeinetan ezin dohatsuagoa izan bainintzen...! Baina egun haiek ere handik gutira izan zuten, mundu honetan guztiak bezala, fina eta akabantza, eta, horrela, bertze egun hura oroit dezaket, noiz eta zorigaitzak atrapatu eta
|
bere
egin baininduen, berehala ohartuko zaren bezala.
|
|
|
Anitzetan galdetzen diot neure buruari nola atera zitzaizkidan hitz haiek, eta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea... baina bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala, biak ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki bat hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana ezen gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri hura, hark Bolognan ukabila jaso zuenekoa eta nik mehatxu bat bezala sentitu nuena, nik irri egin niolako, lohitan blai ikusi nuenean; izan ere, hargatik atera ote zitzaizkidan hitz haiek, zeren lege naturala baitzen mendekuari mendekuarekin ihardetsi nahi izaitea? Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak
|
berak
egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan. Edo arrazoin haiek guztiak baterat ote zeuden ene ateraldi ausart haren ifrentzuan?
|
|
|
Ez, osabak ez zuen austriarren arrano inperiala akabatu, baina zein arrai eta alegera sentitu nintzen, halarik ere, zeren eta osabak ere, Galileok bezala, gibela egin baitzuen, baina urrats bat aitzina egiteko,
|
bere
egite haren bidez, eta zeren bere urrats hura bertze urrats bat izan baitzitekeen, gizon batek baino gehiagok gerorat gogora zezakeena eta gogoratuko zuena, libertaterako bide luzean...
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu bat bera ere!, zeren neure etxea izan baitut atzerri, neure etxea otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain
|
berean
eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
Bederen, ondorio bat ekarri zuen ona: behin semea
|
bere
egitera makurtuta," Zentroa" eta" Taldea" hartu zituen bere koleraren jomuga. Etxera itzuli ginen egunean, esne maternizatuaren bila igorri ninduen botika batera.
|
|
|
" Anjel Urtxipiaren gorpua agentziako garbitzaileak(" garbitzaileak" ezabatu eta horren ordez" garbiketa lanen arduradunak" idatzi nuen) aurkitu zuen arratsaldeko zazpiak aldera,
|
bere
egitekoa betetzera abiatu zenean. Itxura denez, hainbat oren zituen hilik..."
|
|
|
Erlojuari behatu zion eta nik gauza
|
bera
egin nuen. Hamabiak eta hogeita bortz.
|
|
|
Auzo nekagarria ikasgelan, neskatarako ezgauza, kartetan gorrotagarria... hainbertzenarekin ere, fraideeneko hondar ikasturtea arte ez zuen
|
bereak
egin, gutaz zen bezainbatean. Bi eskolaren arteko atsedenaldian agitu zen.
|
|
|
Deusetarako etorri ez eta gainera lokartu. Agian ez zaik gauza
|
bera
egitea gogoratuko... —haren ezpainak mehatxuz okertu ziren nire aldera— Nik, gutienez ere, hik adina arrazoi zaukaat logalez urratua egoteko, baina hemen nauk, bolantearen aitzinean, bertze ordu erdiz gidatzeko prest, zomorroiek geldiarazi eta alkoholimetroa ahoan sartuko didaten beldurrik gabe.
|
|
|
Gero, pipatzen segitu zuen. Haren bekaitz nintzen, ez bainuen gauza
|
bera
egiten ahal. Ez zitzaigun gelditzen ezta gorri eta apur bat mentolatutik ere.
|
|
|
Haizu zen, gainera, berriz eskatzea, mutur beltzik ikusi gabe, eta, hura bezain muntako, bakea bermatua zegoen: etxe-jabe arraia jan edatekoak ekartzeko baizik ez zen hurbilduko Ximurrak
|
bere
egiten zuen gelara, eta halakoetan ere atean kax kax joko zuen beti, helduendako komikiak eta aldizkari pornografikoak —Charlyren ekarpena gure arratsalde beiletara— kukutzeko denbora eman nahi baligu bezala. Egun, neke zait neure burua hain lasai ikustea bizkarroikeria lotsagarri hartan.
|
|
|
Azken honek erlojuari begiratu zion, ororendako soraio. Nik gauza
|
bera
egin nuen neure grabagailuari buruz. Piztua egonagatik ere, besapean neraman, forentsearen ahora hurbiltzeak haren jarioa agortuko zuela goganbehartuta.
|
|
|
Bazekien zertaz ari zen. Azken hamar urteetan, gutienez ere lau aldiz jarri behar izan zuen telefonoan, Ximurraren andre Josefinari zinez zin egiteko senarrak gaua
|
berarekin
egina zuela burutik buru, laguna goizean, auskalo nondik, atzarri samarrik etxeratutakoan. Ttipiren zaintzapean gure emazteak ez ziren nonbait gu bertze emakumeekin lardaskatuko ginen beldur.
|
|
|
—Horrela behar —irribarre asean— Kanpoan giro ez bada, hobe etxera bildu, egiteko interesgarriagoetara. Hik ere gauza
|
bera
egin behar huke.
|