|
2000
|
|
|
Poemaren hasieran F. Holderlinen aipamena egiten da"... baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan" eta poemak hain zuzen ere horren erantzuna bilatzen du, poesia egiten dihardu baina aro gaitz horrekiko kontrajarpena etengabea da, Kandelako komentariogileak dioenez," modu askotan errepikatuko duen kontrakoen binomioa ikusten da: batetik kartzelatik kanpo dagoen orok
|
bere
baitan biltzen duen" agiatasuna" (35 or.). Izan ere, kartzelaz kanpoko guztia erreferentzia oroimena edo suposizioa baita presoarentzat" gaur ere goiz ilunduko du/ zohardian izarrak biztuko (35 or.)" begira ezazu han goian ilargia/ elkarturik omen daude... (36 or.) izarrak suzkoak omen dira. (38 or.)
|
|
|
Jose Jabier Fernandezek dioen bezala," umorez beterik daude baina garratzak dira, gogorrak eta zuzenak. Pasioz eta suz gainezka dauden ipuinak dira, baina era
|
berean
baita hotz eta gupidagabeak ere." (Egunkaria VI) Izan ere, liburu honetan heriotza eta maitasun gorroto artean egiten den hurbilketa azpimarratu behar da. Hartara, errealitatea eta usteak nahasirik ageri dira ipuin hauetan guztietan.
|
|
|
Ingalaterrako erregetzaren inguruan kargu garrantzitsuak eduki zituen Alexander Jardine zeritzanak Bergaran Xabier Munibe, Peñafloridako kondea, bisitatu zuenean, harriturik zegoen Bergarako Seminario hartan ematen zituzten irakaskintza gaiekin, baina harrituago Azkoitiko zaldunok herriarekin maila berdinean bat eginak ikusteaz. Goraipatzen du beren lana, baina aldi
|
berean
baita argi salatu ere horien aurka inkisidore eta gainerako beste askok bekaizkeriaz sortzen zizkieten eragozpen nagusiak.
|
|
|
Adibide soil bat jartzekotan, ni konforme nengokeela gure hizkuntza, Europan diren hizkuntzetarik zaharrena, legez bizirik jarraitzeko neurriak hartuko balira, gainera gogoan izanik Frantzia eta Espainiako hizkuntzarik zaharrena dela euskara. Baina horretarako Frantziak bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu beharra duela eta era beran Espainiakoak bere 3 artikulua, horrela izan ezik gure euskararen ukapena zelako eta aldi
|
berean
baita ONUren adierazpenarena ere.
|
|
|
Psikoanalisia psikoterapiatik kontsideratzen bada, psikoanalisia psikoterapiarekin nahasten da; baina,
|
bere
baitatik kontsideratzen bada, zerikusirik ez dute; agianpsikoanalisia bera da bi aurpegiko Jano.
|
|
|
–Norbere burua etikoki hautatu duenak, eginkizun gisa hautatu dubere burua; ez posibilitate gisa, ez bere apeten jostetarako jostailu gisa?. Aurrenik, bada, bere hautua, hots, bere jomuga, bere balioak, bere obligazioa
|
bere
baitatik ateratzeko, bere burua, ezagutu, egin behar du(, gnothi seauton").
|
|
|
Besteren esanera bizi dena, ez danorbera. Bere helburua, edo zer izan behar duenaren arauak, etab.,
|
bere
baitatik kanpodauzkana, ez da norbera. Gizaki estetikoa, horregatik, inesentziala da, Kierkegaard enhitzetan; gizakiaren imintzio bat.
|
|
|
Gogoetak (filosofiak) bere errealitate minenean atzeman ezin duen existentzia hori. Beraz, ulertzaileak ulertu behar du, egin behar duena ez dela inoren gogoetak ulertzea (existentzialismoa ulertzea, adibidez; edo marxismoa ikastea),
|
bere
baitatik bereexistentziari buruzko erabaki bat hartzea baizik. Aut aut.
|
|
|
da gizakia.Hori egiten ez duen heinean, bere singulartasuna eta unibertsaltasuna konfliktuan ibiliko dira. Aregehiago, bere unibertsaltasuna
|
bere
baitatik garatua ez duen artean, izatea bai, existentziarik ez du zinezbere propioa (ez da nor); bere singulartasun soilean dabilen artean, gizaki estetikoa da (inesentziala); beresingulartasunari forma unibertsal bat landu dionaz bakarrik esan genezake, (nor) bera bezala zinezexistitzen dela, egiaz (nor) bera dela.
|
|
|
Hortaz, gizakia dagoen heinean ageri da soilik errealitate naturaleandenbora, gizakiak sortu eta suntsitzen baitu etorkizunaz duen ideiaren arabera. Etaetorkizunaren ideia orainaldi errealean, beste nahi baterantz zuzenduriko nahi gisaageri da, edo, gauza
|
bera
baita, gizarte ezagutzaren bila dabilen nahi gisa; nahi honekeraginiko ekintzak paratzen du, hain zuzen ere, historia abian. Ondorioz, ez dagoproiektuaren denborarik historiarik gabe.
|
|
|
Honelako egiak ekarri zizkiguten Marx-ek, Nietzsche-k eta Freud-ek: gizahistorian garrantzitsuagoa da ekonomia ideologia baino; giza kontzientziaren sorrerankrudelkeria da gakoa, kanpora ezin eta nork
|
bere
baitara zuzenduriko krudelkeria, ezJainkoaren erabakia edo espezieen eboluzioa; gizakion izaeran eta bizimoduan erabakigarriagoa da txikitan kakarekin izan dugun harremana, berbez irakatsi dizkiguteneskuzabaltasuna eta idealismoa baino.
|
|
|
Bai, zergatik ez ba? Bestela, mundu hori desberdina balitz, aitatxok eta amatxok esango zidaten, pentsatzen zuen umeak
|
bere
baitarako, posizio fetalean etzanik.
|
|
|
Nola ez zitzaizkion, osaba Joanikot bezalako gizon bati, hitz haiek buru buruan sartuko, eta nola ez zituen, bada, bere bizitzaren ardatz bihurtuko? Eta nola ez zuen amets eginen kartari zerion spiritu franko eta liberal harekin, baita hiru anaiek sinboliza zezaketèn Nafarroa harekin eta aro harekin ere, halako moldez, non azkenean idealizatu eta Nafarroako historiaren urrezko arotzat hartu baitzuen,
|
bere
baitarako bai behintzat...?
|
|
|
Izan ere, zein laster eta zein fite doan denbora, atseginak bere atea zabaltzen digunean, eta zein geldi eta baratx, zorigaitzak eta malurak atrapatzen gaituenean! Zeren, nola aldi batez esklabo izan baitzen, eta bertze aldi batzez libre,
|
bere
baitaren baitarik jakin baitzezakeen Publilio Siriarrak berak ere zertaz ari zen.
|
|
|
Eta, halako batean, geure izenaren hotsak itsutzen gaitu, eta zernahi egiteko prest izaiten gara, baita geure izenaren izenean bertzeena estaltzeko eta zanpatzeko ere. Ordea, izenetarik eta hotsetarik haratago biziko bagina, izenik ez duen Hura edirenen genuke, izenik ez duelako berez dena eta izen guztiak
|
bere
baitan biltzen dituena, eta edirenen genuke, halaber, agian, geure zinezko izana... Horregatik, hartaraz gero, noiz eta neure buruari galdetzen baitiot zer naizen, katoliko edo protestant, ihardespen bera emaiten diot:
|
|
|
Eta isilik geratu zen,
|
bere
baitan bildurik bezala istant batez. Eta orduan erran nion:
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are,
|
bere
baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Eta, nola Eguzkia sistema planetario berriaren zentroa den, hala, adimenduaren bertze argi hori diagu —eta gizona bera, azken finean— mundu berriaren zentro eta erdigune. Eta, gizonak
|
bere
baitarik kanpoan zuèn zentroa bere baitarat ekartzen duela, ikuspuntu berri batez etsamina zezakek bere burua, baita buruz buru duen mundua ere. Eta naturan gertatuaren argibideak naturan aurki zitzakek, eta historiarenak historian.
|
|
|
" Banekien nik ezen Jainkoak azkenean adituko zidala", eta iduritu zitzaidan ezen munduaren perfetasuna eta munduaren akasgabetasuna ukitu nuela, zeren amaren nahi ezkutua eta enea, eta haren otoitza eta ene erabakia, esfera baten bi zatiak bezalakoak baitziren, neurriz eta tamainaz bat zetozenak, haren arima eta ene arima bezalaxe, istant hartan. Eta istant haren istantekotasunak betikotasunerako bidean jarri ninduen, denbora
|
bere
baitarik jalgi izan balitz bezala.
|
|
|
Eta, ohartu zenean ezen ene gogoak baretzerat egin zuela eta nigar purpuilak guztiz agortu zitzaizkidala, don Venanciok kontatu zidan ezen Nenbori pena ezin penagarriago hura sartu zitzaiola bihotzean eta ezin izan zuela pena hura
|
bere
baitarik erauz, ni preso eraman nindutenetik... eta gaixoa apetitua galtzen hasi zela eta egun osoak kantuan emaiten zituela, nitaz oroiturik, halako suertez, non egun batean buru buruan sartu baitzitzaion ezen presondegiaren inguruneraino joan behar zuela, nik kantatzen entzun niezaion... eta hartarakotz lagundu ziola bere neba Gunbek... eta biak joan zirela behin, bi aldiz eta hiru aldiz... bai...
|
|
|
Komentario ugari bezain luzeak egin diezazkizuket, baina bakarra eta laburra eginen dizut, denborari buruzkoa hau ere: nola erran, bada, sentsazio bortitz hura guztia istant ezin laburrago hartan iragan zela, baldin denbora
|
bere
baitarik atera bazen, ene bihotzean lehertu orduko, eta denbora hura bertze denbora bat bazen jada. Zeren ez baitira, zinez, berdinak, guk bizi dugun denbora eta gu bizi gaituena.
|
|
|
Izan ere, haren erretzeko modu hura ez zen soil ke hartze eta ke jaurtikitze bat, mintzatzeko modu bat ere bazen. Zeren, noiz eta haserre baitzegoen, hodei tipi zurrunbilotsu bat egozten baitzuen ahotik, bere nahigabearen adierazteko; edo, aitzinean zuenari aurpegirat xuxen egozten zion, baldin hark haserrarazi bazuen, ke artean estali nahi balu bezala eta
|
bere
baitarik desagerrarazi; aldiz, noiz eta bertzeen arreta piztu nahi baitzuen, kokotsa jaso, ezpainak bildu, eta kezko eraztunak biribiltzen zituen, gero eta zabalago egiten zirenak beren gorako bidean.
|
|
|
Zeren torturatua dena ez baita bere buruaren jabe ez bere denboraren, eta zeren, bere baitan dagoela,
|
bere
baitarik kanpoan baitago, eta ez dago hori baino desterru handiagorik.
|
|
|
Baina han zegoen Mignon, ene mugen eta ene hasperenen neurtzeko, baita ene urrats dorpe haien zuzentzeko ere, ene indarrak eta kemenak bide erdian gal ez zitezen amoreakatik. Eta, hala, esku batekin gibelatzen ninduela eta
|
bere
baitarik urruntzen, erran zidan: " Eta orain, jaits galtzoinak, mon petit..." Eta goratu zuen hark bere soinekoa... eta ni hari beha geratu nintzen, liluraturik bezala, zangoak dar dar... galtzoinetako zinta laxatu, atorra goratu, eta galtzoinak jaisten hasten nintzen bitartean...
|
|
|
Emakumea, esku bakarra aski ez, biekin ari zitzaidan espantuka; zoli eta kanpora zabalik eskuinekoa, trakets eta
|
bere
baitara bildua ezkerrekoa, barreneko altxorra gerizatzeko bere lanari fidel. Noizbait gertatu behar biek elkarrekin talka egitea.
|
|
|
Ustekabearen ustekabeaz entzungailuak ihes egin zidan eskutik. Pareta jo eta kabletik zintzilik gelditu zen, dilin dalan eroan,
|
bere
baitatik ateratako horma erlojuaren pendulua balitz bezala, konpainia telefonikoaren erantzungailuko ahots nonahikoaren soinupera dantzan.
|
|
|
Orduan, aitzineko hilabete guztietan hainbertze desiratutako istant horretantxe,
|
bere
baitara bildu ninduen oroitzapen alu batek. Lau bat urte lehenago.
|
|
|
—Egun ederraren argi ederrak
|
bere
baitara gaitzan bil! —deklamatu zuen, gar xelebre batek ziztatua.
|
|
|
Eztulen eta imintzio gehiegizkoen artean erre nuen zigarroa. Pentsatu nuen bidaiari haiek guztiek bertan lasai ederrean eserita jarraitzen bazuten, guztiz
|
bere
baitara bilduta eta honi eta hari hortzik gabe irribarre eginez, zinez istripurik izan ez zelako zeudela halaxe; eta, bene benetan zerbait gertatu bazen, ez zela inondik ere istriputzat hartzeko moduko zer bat, are gutxiago oraindik ezbehar lizuntzat edo kontaezintzat, hasiera batean nik egin nuen gauza bestalde, nire irakurketek eraginda eta hiperbolerako eta neurrigabekeriarako dudan erraztasun... Gertakaria, bada, hoztasun gehiagoz gogoratzea erabaki nuen, distantziaren zuhurtasunarekin, eta jarduera haren ondorioz ohartu nintzen urrunegi joan nintzela nire epaietan, ez zela izan halako burrunbarik ez lizunkeriarik, bai noski zimurdura akordeonistiko hura, baina akordeonistikoa hain prezeski, ezen istantean bagoia bere onera etorri baitzen hauspo erraldoi ikusezin batek bultzatuta bezala, eta, beraz, kaskateko edo zauri arinen bat izan ezik, denak bere hartan jarraitu zuen, ezer gertatu izan ez balitz bezala.
|
|
|
Galdera jaulki zuen, arestiko garrasia baino leunago hala ere, eta bakarrik hura ez zitzaion parte onekoa iruditu. " Zergatik aritu galderak egiten, bakar bakarrik baldin banago?", galdetu zuen orain
|
bere
baitarako Brown jaunak, batere ironiarik gabe. Ironia ezaz ere jabetu zen, eta horrek bai benetan sutu zuela.
|
|
|
Jokabide, bizimodu eta gainerako xehetasunekin Brown jaunak ordezkatzen zuen gizaseme berriaren soslaia ehundu zuen,
|
bere
baitarako; gehien harritzen zuena zen, nolanahi ere, ezer itxurazkorik egin gabe eta segur aski ez zuen ezer egiten, ez zekielako ezer egiten, zein maila ekonomiko erakusten zuen: jantziak, erlojua, bazkariak, gau kontuak, eta garajean gordetzen zuen Escort Cosworth urdina!
|
|
|
Liberalismo garaikidearen korronte nagusiaren arabera (Rawls edota Dworkin bezalako filosofo politiko eta moralek ordezkatzen duten korrontea, alegia), gizabanakoek beraien bizimodu onaren ikuspegiaz erabakitzeko askatasuna izan behar dute, kanpotik ezarritako inolako inposaketarik egon behar ez duelarik. Pentsalari hauen ustez, orduan, gizaki baten bizimoduak garapen egokia dauka baldin eta
|
bere
baitatik sorturiko baloreen arabera gidatua bada, inoiz ez kanpotik ezarritakoen arabera. Beste hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere buruari ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik.
|
|
|
Poeta, lurrik ezean,
|
bere
baitan biltzen da, edonongo zuhaitz baten pean, are gehiago, gurea ez den gerizpean. Erbesteratuen artean hain zabaldua zegoen herrimina alboratuz, poesia bortitz bat sortzen du, bulko handikoa, irudimen librekoa, ez inondik ere negartia.
|
|
|
sofismak, kontraesanak, lizunkeria politikoak agerian uztea, bestela esanda. Ikusmolde zientifikoak logika eta kontsistentziaren zentzua darama bere baitan; nazien ideologiak, aldiz, horixe nahi du hain zuzen ere
|
bere
baitatik at eduki. Badakigu, gainera, naziek beren jite antilogikoa diskurtso ugaritan zabaldu zutela.
|
|
|
Hartan Xan arras itzuli zen eta: " Barkatu", esan zuen; gizonak, ordea, ez zion jaramonik egin; ez zion begiratu, ez zuen, menturaz, ikusi; ile urdinak atzeraka orraztuak, eskuak berokiko poltsikoetan sartuta, arrunt
|
bere
baitara bildua, lurrera begira zegoen; ez zen, ausaz, hura galde egiteko pertsonarik egokiena; alabaina, ez zen besterik inguruan; zer nahi zen ere, bere isilean, bere bilduan, edo agian, bere gorrean, bere despistatuan, hala ere bertakoa behar zuenez, Xanek, harengana urrats bat emanik: " barkatu", berriz esan zuen; gizonak bista jaso zuen; begi argi, lausotuak zituen.
|
|
2001
|
|
|
Aditu gehientsuenen iritziz, hauxe da espazio digitalean dabiltzan guztietatik hoberena, askozaz ere: aurkibideen eta roboten abantailak
|
bere
baitan bildu ditu eta, ondorioz, web mordo galanta eskaintzen dituen sistema osatu du, bereizgarri batengatik nabarmentzeko modukoa: orriak automatikoki hierarkizatzeko sistema darabil metodo honek.
|
|
|
Halako batean, bere oinen azpian lauza bat sentitzen du; lauza bat zeina baita uharte birjin bat, zuria, gauza orotatik bakartua; lauza bat zeinak oinei bertan eusten baitie sekulako indarrez, trebezia izugarriz; lauza bat zeinak, poliki poliki, gupidarik gabe,
|
bere
baitara xurgatzen baitu gorputz triste zamatsua, gezurrezko (ametsezko) ihes baterako ate guztiak itxirik... dagoeneko, inon aterik balego.
|
|
|
Heldutasuneko aztarna eta irudi guztiak ezabatu zitzaizkion hurrena, biharamuneko gertaera hurbil hurbilekoak azkenik. Ibilbide atzeraezin hartan, azken muturreraino eraman nahi izan zuen bere kabuz eta arrazoi ahal  tsu asko zirela medio hartu zuen erabaki irmoa, eta, legearen muga ezinago argi eta zorrotzei muzin eginez eta, ondorioz, lege hausterik nardagarrien eta mingarrienean erorita, guztiz
|
bere
baitara bildu eta ahaztura erabatekoaren azkenbidea aplikatu zion bere buruari, hartara, ez izatera iritsiko zelakoan.
|
|
|
Ba ote zuten zer ikusirik eskuetan zeukan liburukoekin? Haur txikiaren negarrak atera zuen
|
bere
baitatik:
|
|
|
Horiek guztiak plazaratzeko ekin genion Mitxelenaren euskal lanak gaztelaniaz jartzeari, baina euskal hiztunok ezin diogu bizkarra erakutsi geure erantzukizunari, ezin ditugu geure erruak besteenekin zuritu. Egia da, halaber, ulergarria dela halako atakan dagoen herri batek,
|
bere
baitara bildurik, bere bertuteak ederretsiz aurkitzea historiaren bazterño batera zokoratu izanaren ukendua. Koldo Mitxelenak ez zuen horrelakorik atsegin, aukeran nahiago zuen beharrari etekinak ateratzen saiatzea, beharra eragile handia baitute gizakiak eta gizarteak ahuleziazko egoeretatik irteteko.
|
|
|
baserritarrik basatienak ere ez lukeela arroztzat joko Azkoitiko, Bergarako nahiz Tolosako zalduntxoa, hau euskaraz mintzatzen balitzaio. Eta honela darrai
|
bere
baitarik: " Arazo hau, gaur egun, ikaragarri eztabaidatua da.
|
|
|
Plazaren erdian geroago agertu zitzaigun bete betean, Euskaltzaleak sortu zeneko hartan, sortze hori giro berrien aitzindari eta ondore izan baitzen euskal literaturaren alorrean.
|
Bere
baitatik ontzen zituenak aski ez zirela, laster ikusi genuen zenbatetarainokoa izan zen bere eragina eta gidaritza Lizardi bihotzekoaren harrigarrizko loraldi labur hartan. Elkarri  loturik geneuzkan adiskide bion izenak eta, Lizardi behar baino lehenago galdu genuenean, Orixegan landaturik gelditu ziren gure usteak, itxaropenak eta ametsak.
|
|
|
Nabarmenegi ageri da askotan egilearen eskua. Bere gizakiek diotena, honek erakutsi die esaten, ez baitira sarri
|
bere
baitatik mintzatzeko eta mugitzeko gauza. Zein euskal sukaldetan, ez naiz pulpituez ari?
|
|
|
Ez baititu hitz politak apainkiro elkartu nahi belarrien gozorako, hitz horien bidez adierazi baino arimaren zoko ilunetan ezkutatzen diren joera eta burutapen iheskorrak. Ez baita, batez ere, inoren oihar  tzun, ez baita besteren ahoz ari,
|
bere
baitaren baitatik baizik.
|
|
|
Oihenarten egiazko umeei lotu behar, berak sortuei alegia, ez auzoan bilduei. Sortu eta utzi zizkigunak, euskaldunen ondasunari
|
bere
baitatik erantsi zizkion aleak, urri edo ugari, eder edo kaxkar, gero ikusiko, bere neurtitzak dira.
|
|
|
Maitagarri beharrean zen oraindik Lizardi hasi berri hartan: laster sortu zuen horratik,
|
bere
baitarik, Xahok eta Arakistainek asma zezaketen baino mitologia jatorragoa eta, bere berea zuelarik, gureagoa. Eta horrenbeste gipuzkoar langile elkarren lehian ari bazaiz  kigu ere, oraingo gisan, mendiak murrizten âedo gehienez pinu beltzez janztenâ, ez dute, eginahalak egin arren, Lizardik utzi zigun baso antzaldatua soilduko, harako leihoak itxitako jauregia dirudien hura, atsedenaren eliza, gau argi izarrez josia goian eta ur berdeak âizar irudiz zirtatuakâ behean dituena.
|
|
|
Holakoak nahiz halakoak, baziren, izan, zein ahulago zein sendoago. Eta gure jendeak, erabat hartzen badugu, gogoko, guztiz gogoko, zituen, eta ez zegoen jende hori bertan behera uzteko prest
|
bere
baitarik. Puntu hau berriz ukitu dut bereziki eta luzaroago.
|
|
|
Ugariak dira horrelakoetan orain arte egindako urratsak gehiegizkoak izan ote diren eta abiadura jaitsi behar ote den," urrutiegi joan nahi izateak sortu duela gaur bizi dugun giroa". Euskalgintza, gizartera lanean ari baino,
|
bere
baitara gehiegi biltzeko tentazioa ere badago.
|
|
|
Alde batetik, ardatz biologikoa dago: denboran zehar irauteko, gizarteari beharrezkoa zaio sexu eta belaunaldi ezberdinen arteko proportzio egokia gordeko duen banako kopuru jakin bat
|
bere
baitan biltzea. Populazio aldaketek, bat batekoak direnean batez ere (epidemiak, boomak), gizartearen gainerako azpisistemengan (erlazio pertsonalak barne) eragin latzak izaten dituzte.
|
|
|
Jainkotasunak gidatzeak ez du hutsune hau zertan ezabatzen. Jakintsu eta zuhurra kulturaz jabetu dena da;
|
bere
baitatik at dagoena, ordea, bere buruaren jabe ez dena, gune sozialetik at dagoena ere bada. Eta Platonek hiritar autonomoa bilatzen du, bere baitan erabakiak hartzen dituena, baina era berean ordena sozialean guztiz integratuta bizi dena, hau da, bere izateko era egitura sozialaren aurka ulertzen ez duena.
|
|
|
Baina munduan guk aurkitu ditzakegun errealitate motak edozein direla ere, errealitate oro bi osagairen ondorio da. Batetik, pentsalari edo gizakiek asmatu ez duten muin jakin bat, itxuragabea, mugagabea, sortzailea, etengabe irakiten egonik
|
bere
baitatik errealitate berriak sortuz gainezka egiteko joera duena; mugagabea da, bai handirantz (infiniturantz) bai txikirantz (infinitesimorantz). Baina honek, beste gabe, ez du mundua den gisakoa azaltzen, ezin izango baititugu udareondo eta sagarrondo bat bereiztu, gizon eta emakumea ezberdindu, edo hegaztia eta narrastia.
|
|
|
Zeren egiazki esaten baitigute olerkariek guri beraien kantuak ekartzen dizkigutela erleen gisara hegan eginez, Musen baso txikietan eztia isurtzen duten iturrietatik hartu ondoren; eta egia diote. Izan ere, olerkaria gauza arin bat da, hegalduna eta sakratua, eta ez da konposatzeko gai jainkoren batek inspiraturik eta
|
bere
baitatik kanpo aurkitu arte.
|
|
|
Zeren egiazki esaten baitigute olerkariek guri beraien kantuak ekartzen dizkigutela erleen gisara hegan eginez, Musen baso txikietan eztia isurtzen duten iturrietatik hartu ondoren; eta egia diote. Izan ere, olerkaria gauza arin bat da, hegalduna eta sakratua, eta ez da konposatzeko gai jainkoren batek inspiraturik eta
|
bere
baitatik kanpo aurkitu arte.
|
|
|
Izate konkretu batek sekula ez ditu bere ahalbide guztiak gauzatuko, eta honegatik da Platon pentsalari paradoxikoa: betiere hobea izan daitekeen munduan bizi denez, existitzen den mundu honen aurrean ezkorra da; baikorra, ordea, bere izaerarekin, mundu honek beti
|
bere
baitatik gehiago eman baitu.
|
|
|
Beraz, autokontzientzia soilak, adigaien bidez norberari buruz egindako gogoeta soilak ez du niari buruzko ezagutzarik ekartzen, eta, ondorioz, psikologia razionalaren porrota erabatekoa da. Nia objektuetara jotzen duenean soilik, norberatik ateratzen denean, beraz, itzul daiteke ondoren
|
bere
baitara bidean zerbait irabaziz.
|
|
|
Kanten arabera, subjektuaren beraren ahalbidea espazioan dauden objektuen esperientzia zuzenaren mende dago. Subjektua jatorriz irteten da
|
bere
baitatik objektuetara, eta bere baitara itzultzean soilik ikasiko du zerbait bere buruaz. Bere barnean isolatuta geratzen bada, bere hustasuna baino ez du aurkituko.
|
|
|
Kanten arabera, subjektuaren beraren ahalbidea espazioan dauden objektuen esperientzia zuzenaren mende dago. Subjektua jatorriz irteten da bere baitatik objektuetara, eta
|
bere
baitara itzultzean soilik ikasiko du zerbait bere buruaz. Bere barnean isolatuta geratzen bada, bere hustasuna baino ez du aurkituko.
|
|
|
Sudurrak hustu edo hertzeak libratzeko desiotan egoten zen halakoetan, bere barrenera baimenik gabe sartu zirenak nola kanporatzen zituen sentitzeko. Txistuka hasi zen San Pedroko karriketan barna, soinuak laguntzen baitzion
|
bere
baitara sartzen. Polliki polliki kartzelako zubiraino ailegatu eta han pixka bat gelditu zen.
|
|
|
Hain natural eta berezko non batzuen jarreretan halako haserre txiki bezalako bat nabarmentzen baitzen, pixka bat larderiatuko balute bezala, esan nahiko bailuten, garaia zen, edo, berantetsiak ginen, edo, a zenbat arazo konponduko zen mila urte lehenago etorri izan bazina, auskalo zertan ibili zaren orain arte. Gero aitortu behar da B ere, bere aldetik,
|
bere
baitatik jarri zuela zer edo zer, baita ere, agerpena natural natural onar genezan: Arantzazun lurreratu zen, noiz eta frantziskotarrak bertara heldu zirenetik 500 urte betetzen ziren urtean.
|
|
|
Jokinek eta Pablok elkarri begiratu zioten bekozko ilun eta larritasunez. Juliak eskuaz eusten zion buruari bere uzkurrean; itxura batera,
|
bere
baitatik kanpo gerta zitekeen ezerk axola gutxi zion une hartan.
|
|
2002
|
|
|
Eta, beraz, orduan sortu zenuen definitzen zaituen leloa: ekintzak
|
bere
baitan biltzen du filosofia guztia, unibertsoa eta Jainkoa bera ere bai
|
|
|
Egindako proben ondoren, kalitatea eta prezioaren arteko erlaziorik egokiena Philips Satin Ice HP laginak agertzen du,
|
bera
baita akzesorio gehien dauzkana eta, gainera, funtzioa betetzeko egokitasun eta erabilerako probetan kalifikazio onenak jaso dituena, depilazioa burutzeko denbora gehien hartu behar izan dutenetako bat bada ere.
|
|
|
aintzat hartu behar daMartin en lana (Martin, 1994). Gerra garaiari dagokion hezkuntzaz ere, baduguarreta jarri duen lanik, hain zuzen ere, oraintsu aurkeztu den doktorego tesi bat (Rekalde, 2000), eskola eta haurtzaroa
|
bere
baitan biltzen saiatu den lan zabal etaondo dokumentatua. Egindako lan monografiko horiez guztiez gain, ikertzaileentzat garrantzitsuak diren beste tresna baten berri ere eman behar dugu, zeren Bizkaiko eta Arabako kasuan eskuragarri baititugu hezkuntza gaitzat hartuta prentsanargitaraturiko artikuluen bibliografiak13.
|
|
|
Inoiz, kulturarteko harremanean oinarriturik eta sinetsirik, kultura berri bat eraikitzearen aldeko apustua egin da. Kultura berri horrek
|
bere
baitan bilduko lituzke etorritakoen eta bertokoen kulturak. Mestizaje demokratikoa proposatzea polita da, agian; gaur gaurkoz, balizkoa, hala ere.
|
|
|
Sariak jasota, harro zihoazen denak opariekin alde eginez, bekokietan xingola gorriak lotuta, azkenik harkaitz ankerraren atzaparretatik antze bipilez aterata, arraunak galduta, indarrik gabe iritsi zenean Sergesto, arraunlari ilara bat gutxiagorekin, ontzia burla artean gidatuz ohorerik gabe. ...i batean brontzezko gurpil batek maiz ezustean harrapatu eta gorputz gainetik zapaltzen du; edo ibiltariak harri handi batez jo eta erdi hilda lagatzen du, zatituta; alferrik ahalegintzen da ihes egiten, kiribil handietan bihurritzen du bizkarraldea; gorputz erdiak furfurian, begiak txingartuta, tentetu eta aurrera egiten du txistuka; beste erdia banatuta geratzen da atzean, eraztunak uztartuz eta
|
bere
baitan bilduz; halatsu zetozen arraunlariak ontzia astiro bultzatuz.
|
|
|
–Ba al zenekien? –bigarren galdera
|
bere
baitarako egin zuen Mirarik. Hipnotizaturik bezala.
|
|
|
Biztanle bakarregia. Eta
|
bere
baitarekiko arrotz.
|
|
|
Julen
|
bere
baitara bildu zen beste behin. Afariaren kontuak uste baino gehiago eragiten zion, antza.
|
|
|
–Egia esan, hainbestekoa al da? –galdetu zuen Alaznek, gehiago
|
bere
baitarako besteentzat baino, eta berriro eseriz– Berez gauza naturala izan liken.
|
|
|
" Kaka puta", oihukatu zuen
|
bere
baitarako. Ostikoa jo zion hormari.
|
|
|
" Altxa hadi, Joxe Mari", oihukatu zuen Imanolek
|
bere
baitarako, larritzen hasita. Hainbeste urte zain, ezin zion orduantxe huts egin!
|
|
|
–galdetu zuen Julenek.
|
Bere
baitarako ari zen.
|
|
|
Baina, eskubiderik ez zegoen arren, isilik gelditu behar izan zuen, eta horrek bere onetik ateratzen zuen. Esan nahi baita Arantxa ez zegoela, ez, etsitzeko, zeren, doña Remediosek María Aránzzzazzzu deitzen zion bakoitzean, halako ezinegona eta halako asaldura bat pizten zitzaizkiola nabaritzen baitzuen,
|
bere
baitaren baitan. Ezin ohitu inola ere izen hartara!
|
|
|
Manuelen berri zehatzik izan arte, hobe diagu denok batera eta trankil antzera ibil  tzea erantzun zion Josu R k,
|
bere
baitan bildu ahal izan zuen kemen guztia erakutsiz.
|
|
|
Josu R k, lurrera begiratuta, eguzki errai  nu baten erdian atzeman zituen bere oinak, eta
|
bere
baitara bildu zen, mehargune horixka hartan gogoetarako motiboren bat bilatu izan balu bezala. Berak bazekien errainu hark oinetako gainak, praka barrenak eta jakaren beheko aldea nabartzen zizkion errainu hark ez zuela egun osoan bere distira erakutsi ahal izan; eta ezagutzen zuen, halaber, noraino zen urrakaitza, lainoek tartekatutako oztopoaren sendotasuna, distira hura kaleko asfaltoraino irits ez zedin.
|
|
|
Irakasleak,
|
bere
baitara bildurik, fotokopia du esku batean, baina ez dio ia begiratu ere egiten, testua buruz dakiela ematen du. Beste eskuak, berriz, irakurketari laguntzen dio, poemarekin batera hitz egiten ari dela ematen du:
|
|
|
Lur beltzak
|
bere
baitara nakar.
|
|
|
Hau gutarra dok, esan zuen Josek
|
bere
baitarako hitzak entzun eta berehala. Hura ez zen Goicoechea bezain zitala, Murga bezain txepela, Arbex bezain zuria, Wakonigg bezain bihozgabea, Aznar bezain azeria.
|
|
|
Sekula baino gusturago irakurri ahal da Green parkeko belar gainean. Batek baino gehiagok
|
bere
baitarako galdetzen du non ote dauden Farmacia de Guardia Ortega Cano Mar Flores Hierro Luis del Olmo Ansón. Horien hutsa sumatzen dute benetan.
|
|
2003
|
|
|
Emakumea gurina hartzeko zutitu zenean, azpiko gona gardenak eperdia doi doi estaltzen ziola ikusita, txabusina estutu zuen, dena ondo ostentzeko, lehen, ohi bezala, axolagabeki erdi zabalik baitzeraman. Ez zeukan zereginik emakume zardai haren ondoan; bera haur hutsa zen eta haur bezala ikusiko zuen irakasleak, esaten zuen
|
bere
baitarako. Baina buruko kristal guztiak puskatu zituena ez zen izan emakumea ikustea, ezpada bera agurtzeko itzuli zenean haren aurpegia ezagutzea:
|
|
|
Horra zein oinarriren gainean eraiki ohi den geroztik Estatu subiranoa. Estatu subirano horrek erabakiko du gero,
|
bere
baitarik, zer den ongia eta zer gaizkia. Berak du ere, gai orotan, izanen azken hitza.
|
|
|
egin zion dei gogoangarri hura? Gogoetan nengoelarik egun batez, zer perpaus hautatuko nuen gure gazteriari aipatzeko, gogora zitzaitan, haiei gehienik agrada ahal dakioketen gauza dela Gerla; zeren jende gazteak eta bereziki eskualdunak
|
bere
baitarik emanak baitira gudura eta gatazkara. Eta nola gaztei eman behar baitzaie hekien disposizinoari dagokan enplegua; hargatik hautatu dut nik ere hemen aiphatzeko, gerla?.
|
|
|
Michel de Certeau adiskideak zioen bezala, kristauaren, eguneroko? esperientzia laburbildu nahi banu, erran nezake berak proposatzen zuen definizio horrek
|
bere
baitan biltzen zituela Pio XII.aren, eta Vatikanoko II. kontzilioaren irakaspenak, bai eta ere etxetik beretik ikasi eta sinetsi duguna, hots, eliza dela gure. Ama Saindua?.
|
|
|
Behin hori eginda, hurrengo urratsa nazioarteko merkataritza (eta ezberdinen artekoa preseski) abian jartzea izan zen. Prozesu hori iragan mendehasieran bizkortu zen, baina baita 1929ko New Yorkeko burtsaren crash ospetsuharekin eten ere; hondamendi hark eraginda, kapitala nazioarteri mesfidantzazbegiratzen hasi eta
|
bere
baitara, estatuen barne mugetara bildu zen berriro.
|
|
|
Garai horretan ireki zen Nafarroan Arturo Kanpion euskaltegia. 1979ko abuztuan, Alfabetatze batzordeak
|
bere
baitatik erauztea erabaki zuen Euskaltzaindiak eta AEKren bide autonomoari ireki zizkion ateak. Dena den, baziren Euskal Herrian barreiaturik lan bera egiten zuten beste zenbait erakunde.Anaitasuna 263,. Ikastola irakasleen Loiolako lan ekinaldia?. Anaitasuna 264,. Neure lantokitik?. Anaitasuna 310,. Euskal Herrian?.
|
|
|
Jeiki ondoren, segidan gosaria prestatu, jantziak lisatu, bazkaria prestatu, baxerak garbitu, Istanbuleko karriketako jende ikaragarria gainditu erosketen egitera joateko, Derya zaindu... Baina, udako aporren amaiera heldu zenez, eta iduritzen baitzitzaion haren aitak ez zuela batere eskolan pentsatzen, Oya k erabaki zuen
|
bere
baitatik izena emanen zuela Istanbuleko eskola aleman batetan.
|
|
|
Nekeagatik edo, ahotsa mehartzen ari zitzaion berriro.
|
Bere
baitarako hitz egiten ari zela ematen zuen. Leihotik sartzen zen eguerdiko argiak areagotu egiten zuen bere aurpegiko zurbiltasuna, begi zuloetan orban bioletak nabarmenduz.
|
|
|
Senarraren galderak atera du
|
bere
baitatik.
|
|
|
Nafarroako Auzitegi Nagusiaren belarrondoko juridikoa jaso zuen UPNko gobernua ren hizkuntza politikak: euskara administrazio publikotik baztertzeko 2000ko abenduko dekretua —eta, ondorioz,
|
bere
baitatik sortutako ekintza eta ebazpen oro—," guztiz eta erabat" baliogabetu zituen.
|
|
|
Baina beraiekin bat ez ezin daitezke gertatu, eta itsusia ez dator bat jainkozko guztiarekin, ederra d bai ordea. Edertasuna da beraz jaiotzearen Moira eta Ilitia24 Horregatik guztiagatik ernari dagoena ederrera hurreratzerakoan alaitzen da eta pozik isurtzen da, umea egin eta erditzen da; itsusira hurreratzerakoan, ordea, ilunduta eta atsekabetuta uzkurtu eta aldentzen da,
|
bere
baitan bildu eta ez da erditzen, aitzitik umekiari sufrimenduz eusten dio. Hortik datorkio ernari eta jada handituta dagoenari ederrarekiko grina e handia, haur min handitik askatzen duelako.
|
|
|
Esan legez, lehorra iritzi zaio, sarri askotan, legearen esparruari. Beharbada, itxiegia edo
|
bere
baitan bilduegia. Horrexegatik aukeratu da, arian arian, halako testu eta autoreak plazaratzea, zuzenbidearen nondik norakoak hobeto ezagutuko direlakoan.
|
|
|
Hori guztia dela bide, kasurako, lehen zatiaren lehen liburuan, hitzarmen desberdinen motak azaldu ostean, salmentaren kontratua kokatu da. Eurotan guztiotan ez dago horren moduko beste legerik,
|
bere
baitara hainbat zehaztasun hartzen duenik; beraren erregelak ere beste batzuentzat dira aplikagarri eta esparru zabaltzaile. Orobat jokatu da guzti guztiok ordenapean jartzean.
|
|
|
Hala ere, amaigabea izango litzateke bakoitza zein ordenan jarri den xehe xehe ematea. Soil soilean esaten da hipoteka bera hitzarmenetan sar badaiteke ere, gehienetan bide horretatik eskuratzen baita, beste leku bat eman zaiola,
|
bere
baitatik ez baita egundo ere lehendaurrezko hitzarmena, ezta betebehar nagusia ere. Aitzitik, beti sartzen da betebehar baten erantsi moduan, eta, noizean behin ere, hitzarmenik gabeko betebeharretan sortzen da, tutore eta kuradorenetan, esaterako, eta beste batzuetan, betebeharra legearen ondorioz eskuratzen denean.
|
|
|
Eta enpirista logikoen ustez, zientzia, esan bezala, fisikaren inguruan dago bateratuta. Garai horretan, beraz, soilik zientziak esaten zuenak, bere esakuneek, edo
|
bere
baitara murriz zitezkeenek izan zezaketen esanahi enpirikoa. Horregatik hain zuzen ez zioten onartu enpiristek metafisikari horrelako esanahirik.
|
|
2004
|
|
|
Harrezkero artea ez da denborarik gabea izango, orokorra, zehazgabea; baizik eta erlijioa izango duena, sexua, koloreaa dena izango du. Emakumeek parte hartze handiagoa dute eta,
|
bere
baitarik mintzo dira, bere istorioak kontatzen dituzte. Feminismoa den?
|
|
|
Inguruabar horretan, euskarari dagokionez, ereduko emaitzak A eredukoak baino hobeak eta ereduan erdietsitakoak are hobeak direla bistan da, alabaina, B zein ereduan ikasten ibilitakoen artean badira euskaraz hitz egiteko zein idazteko zailtasun ugari izaten dituztenak. Bada, B edo ereduan ikasten ibiltze hori ere ez da pagotxa,
|
bere
baitarik, ez datorke, batzuek hala uste izan arren, salbazioa, zerurako bidea!
|
|
|
Eta pertsona horren hoberena
|
bere
baitatik ateratzea esan nahi du.
|
|
|
Nola begiratzen zaio euskaltzaleen esparrutik askotariko izaera duen mundu ñabarra
|
bere
baitara erakarri nahi omen duen fenomeno honi. Hasteko, Paulo Agirrebaltzategik auzi honen inguruan egindako iruzkin bat aurkeztu nahi nioke irakurleari, aipu horretan ageri den xehetasun bat dela kausa.
|
|
|
Estatuaren egitekoa ordezkapen prozesuaren matrizean bertan datza, hots, bere matrize izaerak eragin du euskal izatearen oinarrizko zutabeen eraispena. Ez da beste elementu bat, aitzitik, era guztietako elementuak
|
bere
baitan biltzen dituen sistema da. Hori batetik.
|
|
|
Aldaera horiek guztiak
|
bere
baitan bildu bide dituen ikuspegiari arau soziolinguistikoa deitu zion Imanol Agotek artikulu mamitsu batean. Hizkuntza harremanen arau hori zehazteko asmotan, honako azalpen aipu gihartsua dakargu:
|