|
2000
|
|
|
Bermeoko bat Donostiara badator, hirugarren edo laugarren astean ez dut uste arazorik edukiko duenik; alderantziz zerbait gehiago. Bakoitzak
|
berea
hitz egingo du ez delako hain erraza bestearena hartzea. Zera lortu litzateke:
|
|
|
2015\. urtera bitartean, baldin eta datozen hauteskundeetan PSOE, IUren laguntzarekin, irabazle ateratzen bada eta
|
bere
hitza betetzen badu. Hala iragarri dute behinik behin.
|
|
|
" presoen gaiaren giltza Madrilen dago, eta egoera orokorrean aldaketarik ematen ez den bitartean ez dira mugituko". Beraz, Euskal Herria ez da gai
|
bere
hitza eta erabakia errespetatu arazteko. Presoen afera bideratzeko gai ez bagara, edozein aldaketa, baita gatazka orokorrari dagokionez ere, PPren oniritziarekin izan da?
|
|
|
Sarrionandiaren obretako giroari deserrotzearen erbestea eta nostalgiaren lanbroa darie, surrealismoaren, ironiaren eta paradoxa absurduaren herdoila itsatsi zaie
|
bere
hitzei. Lehenengo liburuetatik hona zeregin literarioaren izaera eta funtzioari buruzko etengabeko itaunean, ziurtasuna, zabaltasuna eta irizpide propioa mamitzen joan da berarengan.
|
|
|
narratzaile estradiegetikoak bi maitaleen oraineko harremana narratzen digu; eta narratzaile intradiegetikoak iraganeko gertaeren berri ematen digu. Narratzaile intradiegetiko honek gertaeretan parte hartzen du, Andoni bera da, eta narratario intradiegetikoari zuzentzen dizkio
|
bere
hitzak, hau da, istorioaren protagonista bati: Amaiari.
|
|
|
Egoera berri honen aurreko amaren sentipenak islatu nahi dizkigu idazleak. Idazlearen
|
beraren
hitzetan" emakumearen sentimendu unibertsala nahi izan dut isladatu, ama baten ikuspegitik." (Zabala, Juan Luis: Egunkaria XI) Hortaz, erakunde armatuaren inguruko aipamenak, batez ere, egoera horien aurreko amaren jarrera azaleratzeko baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
Honela, hiriko giro honetan bizitzako hainbat egoera irudikatzen zaizkigu. Bestalde, egilearen
|
beraren
hitzetan," hiriaren interpretazio askotan gauzatzen dira istorioak." (Egunkaria VI) Haatik, Agurtzane Aiestaran ez da iritzi berekoa: " Estilo aldetik loturarik badute ere, ez da elkarren arteko giro komunik sumatzen eta, ondorioz, banaka batzuek baino ez dute irakurlearen arreta bizten." (Habe 295)
|
|
|
Egileak berak bigarren eleberriaz mintzatzean aipatu zuen bezala," pesimismoa gehi ironia berdin optimismoa edo" (Argia 1739) sortzen omen da. Bestalde, jazz musikaren erritmora egokitu ditu
|
bere
hitzak: hau da, eleberri hauetan errepikapenak eta itzulinguruak etengabeak dira:
|
|
|
–Pluralismoa? aldarrikatzen dutenen alderdikoa den Bizkaiko emakume batek esan zuenez, euskara ikastea zaila omen da eta gainera ez omen da hizkuntza erabilgarria(, el euskera, es difícil de aprender y de muy poca utilidad práctica?,
|
bere
hitzetan). Ez da konturatzen edo ezin da konturatu, euskaldunok Frantzia eta Espainiaren arteko muga igarotzeaz bat, anaikiro agertzen garela euskarari esker.
|
|
|
Aurkezleak bere ondoan duen telebista monitorean erakusten da goian aipatutakoirudia, esatariak
|
berak
hitzen bidezko aurkezpenak egiten dituen bitartean.
|
|
|
aipatzen du hiritartasunaeta naziotasunaren arteko loturaz hitz egitean.
|
Bere
hitzetan, Frantzia, Ingalaterraeta Ipar Amerikako tradizio politikoetan uztarketa semantiko hori naziotasunarendefinizio politikoaren adierazlea da horietan estatua, nazioa eta herri burujabeagauza bera baitira (Brubaker, 1992: 50). Argi dago, beraz, eta nabarmen ageri da nazio estatu delakoen bilakaerari erreparatuz gero, estatua izan dela orain arte loturajuridiko honi atxikipen sentimendua bermatzen interesatuena, naziotasuna, nazionalitatea eta hiritartasuna bateratuz eta elkarren pareko egin nahiz.
|
|
|
Baina kultura, fiktio mentis? izanik,
|
berari buruz
hitz egiteko orduankonparazioaren teknikaren laguntza ezinbestekoa zaigu, zer esan nahi dugunadierazteko izadian aurkitzen dugun zerbaitetaz baliatuz.
|
|
|
haatik, hizkuntzaren eta naziogintzaren arteko barne loturaz ez lukegauza handirik aldatuko orduko hartatik. Diodan, beraz,
|
bere
hitzez, orain arte neurezari naizena: –Hizkuntza da herri baten sorkaririk funtsezkoena, bere nazio jakintzarenoiñarria.
|
|
|
Colon en
|
beraren
hitzak erabiliz, Bestard ek eta Contreras ek diote:
|
|
|
Robert McLeish ek (1985, 39) dioen bezala, elkarrizketak helburu argia dauka: , elkarrizketatuaren
|
beraren
hitzen bidez gai jakin bati buruzko egintzak, arrazoiak eta iritziak azaltzea, entzuleak elkarrizketatua esaten ari denaz ondorioren bat irits dezan?.
|
|
|
hondartzan geundela gertatu zitzaidan lehenengoz, handik aurrera sarritan errepikatuko zela oraindik ez nekienean. Txemak itsasoa eskaini zidan, eta nire gaztetasunean ilusioz hartu nituen
|
bere
hitzak. Baina gero izarrak etorri ziren, eta zenbait opari are eskuraezinago.
|
|
|
Bere ohean etzanik, Txemaren logelako neskak nabarmen entzun zituen komuneko kexu haiek. Erabaki zuen ez ziola tipo zikin hari aurpegira begiratuko, ezta
|
berarekin
hitzik gurutzatuko ere.
|
|
|
Baina Mattinekin nituen harremanetan, ni nintzen beti galtzeko, zeren, oratoria eserzizio haietan ere, oro har, hura baino trebeagoa nintzen arren, iduriz bainintzen trebeago: izan ere, gero, bizitza errealean, nik erabil nitzakeen mila hitzen aitzinean, Mattinek bakarra edo bakar batzuk erabiltzen zituen, guztiz mintzen nindutenak eta bere mihi ahalkegabeaz jaurtikitzen zizkidanak, ene hitzen kolpatzeko, desegiteko eta xehetzeko, nola okilak enborra, halako suertez, non azkenean
|
bere
hitz edo erran bakar hark ene argumentu guztiek baino gehiago balio izaiten baitzuen, nihaur haserretzen, jauzten eta enkoniatzen nintzelako, finean, ez hura...
|
|
|
...beltz bat azaldu zitzaiola, noiz eta sukaldeko beroan berant arte iruten geratu baitzen; eta, biharamunean, orobat gertatu zitzaion; eta sukaldetik uxatu eta ohildu nahi izan zuen, eta ezin; eta, izuturik, kontatu zion senarrari, eta honek ihardetsi zion ezen jabal zedila eta sosega zedila, zeren biharamunean bera jaitsiko baitzen sukalderat, emaztearen soinekoa jantzirik; eta, bete zuen senarrak
|
bere
hitza, azaldu zitzaion katu beltza, eta galdetu zion honek: " Gizona, eta iruten...?"; eta gizonak erran zion:
|
|
|
Baina aita Bartolomek, bertzeek ez bezala,
|
bere
hitza zuen eta bere predikuak zituen, eta kaperako pulpitutik zabal zitzakeen bere ideiak eta iritziak, baita Urbiaingo elizakotik ere, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, Urbiango apez berria, don Laureano, aita Bartolomeren erranetarat baitzegoen, halako moldez, non honek anitz igandetan emaiten baitzituen, don Laureanoren orde, bere sermoiak, hamarretik bederatzitan bekatuari edo infer... Eta baliatzen zen, hartarakotz, dramatismo handiko hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, zeren eta halakoa baitzen aita jesuitaren trebetasuna ere, historia haien hariak ezin hobeki mugitzen zituenean.
|
|
|
Gonbidatu eginen dut, halarik ere. Zeren eskatu bainion, azken bidaiari ekin baino lehen, ezen ez zedila Maddalenekin ibil, bazterren ez nahasteko eta ez aztoratzeko, ni kanpoan nengoen bitartean, eta, baldin
|
bere
hitza bete badu, hori da inportantena. Eta gehiago erranen dizuet:
|
|
|
Eta zin degiat ezen munduan ez dagoela Fierabrasen baltsamorik, zauri horiek sendatuko dituenik...! —ihardetsi zion ezin seriosago zaldun harroak, zeinak halaxe eman baitzion segida
|
bere
hitz jarioari, irri bat ezpainetan, begi bat Joxe Aberasturiri beha eta bertzea bere lagunei, eskua ezpataren heldu lekurat zeramala—: Baina kontuz ibili nuke, benturaz, zeren eta munduko ezpataririk beldurgarrienaren aitzinean egon bainaiteke, Brandebar barán de Barbaria ren aitzinean, alegia...
|
|
|
Jainkoaren hitza zen hura, profezia baten iduria zuena... errebelazione bat!, edo hala sentitu nuen nik bederen. Eta, handik harat, hitz haietan jarri nuen neure fede osoa, halako suertez, non, Felisaren eskuetan uzten zintudala eta nihaurk lehen marratik eta lehen lerrotik bigarrenerat egiten nuela, urrunetik behatzen hasi bainintzaizun, igurikirik ezen Jainkoak egunen batean
|
bere
hitza bete eta dei eginen zizula, eta hala libratuko gintuela biok nik egin bekatutik... Eta, bitartean, ene barrengo hutsa mila arauz eta bertze hainbat ordenantzaz bete nuen, jauregiko kide guztiak eta gauza guztiak zein bere tokian paratzen nituela, gure mundu tipi hura osoki eta konplituki ibil zedin amoreakatik, akatsik gabeko makina bat bezala.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: ...skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela
|
bere
hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
Eta, horrela,
|
bere
hitz haiekin eta bere grazia berezi harekin solastatzen zitzaidala eta bere kontakizunari zetxekiola, erran zidan:
|
|
|
Eta, laborariari adio egin ondoren, pentsatu nuen: don Frantzisko hil zen, orain dela hogeita hamar urte baino gehiago hil zen, baina bizi da, zeren eta, hil zen arren, bertzeen baitan bizi baita,
|
bere
hitz haien bidez, zeinak erran komuna egin baitira. Eta pentsatu nuen:
|
|
|
" Erraiten ditek ezen Indietan dagoela mundu berria, baina bada unibertsoan mundu berri gehiagorik: izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta,
|
bere
hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—: Eta Pierre Gassendiri berari aditu nizkioan, halaber, neure bizitzan peripatetikoen eta eskolastikoen kontra aditu nituen lehen hitzak, zeren eta etsai baitzituen haiek guztiak, Epikuroren miresle zen bezala, edo Kopernikorena eta Ke ple rre na, baina Galileorena bere batez...
|
|
|
Eta, hala, hutsegite haiek burutik kendu ezinik zebilela, handituz eta handituz joan ote zitzaion bere kezka eta bere zalantza hura, eta kezka hark eta antsiak bere buruaren bakartzerat eraman ote zuen, eta kontsideratzerat, halaber, ezen gezur handi hura zela bere hobi eta sepultura, halako tailuz, non deliberatu ere baitzen isilik egoiterat, eta
|
bere
hitzak eta are bizitza ere isiltasun hartan ehorzterat, harik eta egun batean, kezkak kezkaturik eta antsiak antsiaturik, barrena lehertu zitzaion arte, jartzen zelarik katolikoen eta protestanten aurka, eta erraiten zituela birao iduriko hitz haiek: " Katolikoek eta protestantek, guztiek ere ipurdian zuloa...!"?
|
|
|
Zuhaurk ere imajina ditzakezu laudorio haiek, eta, halatan, ez dizkizut orain honat ekarriko, jaun André. Bakarrik erranen dizut ezen, aitaren kortesiazko hitzen ondotik, aita jesuita mintzatu zela koadroaren justifikazino teologikoaren egiteko, eta gero Pedro Huizi bera, zeinak, ene gurasoei eskerrak eman ondoren, erran baitzuen ezen berak ez zekiela hitz egiten, pinturen eta koloreen bidez ez bazen, eta, beraz,
|
bere
hitzak aditu nahi bazituzten, belarria koadrorat hurbiltzea zutela onena, ea zer erraiten zien.
|
|
|
Eta maite dudalako gorrotatzen dut, hain zuzen ere! —eta,
|
bere
hitzetan urrunegi joan balitz bezala, eta arima oharkabean biluztu, noraezean geratu zen, harik eta bertze hitz batzuetarat jo zuen arte, bere arima biluztuaren janzteko eta maskaratzeko, bihotzak hain gordin adierazia adimenduz eta arrazoin hitzez estali nahi balu bezala—: Zeren, ona maitatzeko, gaitza gorrotatu behar baita.
|
|
|
Erran diezazuket, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoaren behakoaz, ikusmoldea aldatu izan dutenak, nahiz eta gero beren izatasuna bertzeei ezkutatzen ibili izan diren, edo oso giro eta gune mugatuetan azaldu behar izan duten: kapitaina izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta
|
bere
hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten baitzuen bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten zuenean ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta...
|
|
|
|
Bere
hitzei irri karkail ozen batzuekin eman zien azken puntua, eta nik ere —gizalege handiko, beti— aurpegiko giharrak behartu nituen, harekin batean barre egin ahal izateko.
|
|
|
Eta guztiz sineskaitza zitzaidan norabide horretan gora egin zuen. Oso ikastaro gogorretan parte hartu zuen, Euskal Herrian eta atzerrian, besteak beste Alemanian eta Israelen, bizkartzain" luxuzko ertzain",
|
beraren
hitzetan izatearren.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak
|
bere
hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia adierazi du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
honaino ekarri gaituen auzi honen jatorrian edozein arrazoi dagoela ere, Lewinsky andereñoak amarru makur bat prestatu zuen gure presidentea harrapatzeko, eta horrek guztiz baliogabetzen ditu bekadunaren amodioaren benetakotasunaz esandako guztiak. Baina berriro ere fiskalaren
|
beraren
hitzen ildotik, gaineratu nahi dut gure presidentea ez dela kale garbitzaile bat, taxi gidari bat edo irakasle bat baino gehiago, eta hori dela-eta harro egon gaitezkeela gure herriaren legediaz: gurean inor ez da beste inor baino gehiago.
|
|
|
Egun hartan inoiz baino beharrezkoagoa egin zitzaidan Dabiden presentzia, baina orduan bizkartzain" luxuzko ertzain",
|
beraren
hitzetan izateko ikastaro bat egiten ari zen, eta etxera itzuli zen arte ez nuen nire amorrazioa askatzerik izan. Arratsalde beranduan, Dabid heldu, eta dena kontatu nionean, berehala deitu zuen autobus konpainiara (orduan ere, nire ordez berak egin zituen egin beharrekoak).
|
|
|
Nahitarat aukeraturiko apaltasun horri esker eta sentimenduen esate xahu batean sortzen du Jose Luis Otamendik ere giro liriko berezi bat, inguru liluragarri bat, irudien zailean ez baina gardentasunean oinarrituta hunkitzeko ahalmen aparta duen sistema bat. Otamendi lañotasunaren poeta da, poesiari" poetikoa" den oro kenduta gelditzen den kristal garbi horixe eskaintzen digu,
|
bere
hitzak hunkidura aratzetarako gomita dira. Kanpai geldo horiek, agian, malkoak dira, baina gela ketsua zen, beharbada horrek eraginak dira.
|
|
|
Kristoren pasioan oinarritutako iruditeria eta kontzeptuak darabiltza bere herriaren egoera adierazteko (gerraondoan idazten du), baina herri horrek ez du hil nahi, erromes doa salbazioaren bila, horixe baitu esperantza bakarra, Semearen hildura Amak eztituko du. Azurmendiren
|
beraren
hitzetan esatearren," Euskal Herriaren interpretazio teologiko liturgiko bat" egiten du Salbatore Mitxelenak.
|
|
|
Partaide guztiak batzen zituen lokarria, ‘munduaren ikusmolde zientifikoa’ adierazpena lantzeko balio zuten ikuspegi teoriko, interes zehatz eta ideal batzuek osatzen zuten. Adierazpen hark,
|
bere
hitzek erakutsi bezala, zientziaren ingurukoa ez ezik, ezagutza orokorraren arazoen aurrean izan behar dugun jarrerari eta munduko edozein egoeratan har ditzakegun sinesmenei buruzko hausnarketa ere islatzen zuen.
|
|
|
Nire gaiari
|
berari buruz
hitz egin baino lehenago, sarrera ohar gutxi batzuk egiteko baimena eskatzen dizuet. Nire pentsamenduak komunikatzerakoan oztopo handiak edukiko ditudalakoan nago eta uste dut horietako batzuk desagertuko direla aurretiaz aipatzen baldin baditut.
|
|
|
|
Bere
hitzak entzunda, beti bi mundutan zatiturik zebilela ikusten dugu: alde batetik, bere jaioterrian, Vienan, eta bestetik, bere adopzio lurraldean, Ingalaterran (gogora dezagun Wittgensteinen bizitza eta bihotza ere bi mundu gerratan mugitu zirela:
|
|
|
" Gaizki esan al dut?", galdetu zion; Xanek zirkunstantziazko bekain jasotze bat egin zuen;" mutilak konfiantzazkoa zirudin", esan zion amatxi zaharrari Mariak: konfiantza hark
|
bere
hitz, hala ere, ebidentki, ez oso bihotz altxagarriak esplikatuko balitu bezala; eta zuri zuri, berriz ere Xani beha, irribarre dultze antzeko bat eskaini zion. Xanek, solasa beste bidera nahian:
|
|
|
gaztea, hezurtsua, kokots luzeduna, pixka bat ruborizatuta zegoen; beroa zen, agian, edota momentuko kezka; barran abarrotsen bat aditu eta, inkiet hara itzuli zen. Pititak berriz, Xani begiratzen zion; ez oso zuzenean, tentuz, eta halaz ere kuriositate disimulagaitzaz; noski oraintxe Iharrak
|
berataz
hitz egin zion; noski lehenago ere bere berri aditu zuen; noski bazekien zelan heldu zen ihesi. Halako batean:
|
|
|
Iharrari begiratu zion; hau baina, ke laino batean murgilduta, begiak puntu atxikigaitzen batean jarrita, orain perspektiba luzeagoko kalkuluak egiten ari zela zirudien. Xanek gauzak zertan zeuden, su etenaz galde egingo zion, nabari zuen ordea,
|
bere
hitzak laburrak eta ez egokiak izango zirela. Estrainio samar sentitzen zen; lagun haien prestutasuna, haien sua, haien dezisioa; baina bai haien janzkera, haien begiradak, haien umorea, haien keinurik sinpleenak ere... beste denbora batekoak balira bezala zen; hain zuzen, Xanen beraren denborakoak...
|
|
|
" Hirian?", esan zuen Lazarok; harridurazko espresioa ipini zuen;" balitekek hirian egotea", erantsi zuen," hiria handia baita; balitekek beste auzo batean izatea"; ustez, horiek izan ziren Lazaroren hitzak; bazirudien mihia pixka bat trabatu egiten zitzaiola;" nik behintzat ez diat aspaldian ikusi", esan zuen; azken hori, Xanek Lazaroren ahora begira igarri zuen; izan ere, handiak ziren inguruko abarrotsak; bestalde, Lazaro hain altua zen: zuhaitz bat zirudien, tente jarriz gero; alabaina, Xanek ez zion ohartarazi, ez zitzaion gisakoa iruditu, hain zuzen ere zeukan altueragatik
|
bere
hitzak espazioan galdu egiten zirela; alta bada, Lazarok berak konprenitu ote zuen, hurrengo hitzak Xanen gainera areago makurtuz esan zituen-eta;" lehengoan", esan zuen," egundoko mozkorra harrapatu genian". Zertaz ari zen?
|
|
|
June lepotik eskegita zeukan zilarrezko gurutzetxoa ferekatzen ari zen; Kristo txiki txiki bat zegoen bertan iltzatua. " Gogoratzen naiz behin", esan zuen Junek," nik Henri orduan ezagutu bainuen, berak eta beste mutil hark aitarekin mahai honetan bazkaldu zutela"; orain lasai, sekretu gabe ari zen, hartara
|
bere
hitzak, osabak ez noski baina, Lupok eta Belek hain segur adi zitzaketela; ez ote zeuden hain zuzen ere adiketan orduantxe; eta, Xanek begiratu zielarik, ez adituarena egin ote zuten. Lupok zerbait esan zion Beleri; edo, mintzatzen ariko bailitzango aho keinu batzuk egin zituen, haren bozaren hotsa ez baitzen bederen Xanengana heldu.
|
|
2001
|
|
|
Enric Sabater i Bonany Daliren idazkari pertsonala izan zen urte luzez eta Amaricako erakusketa honetako komisarioa ere bada.
|
Bere
hitzetan," Salvador Daliren biografia bere lanetik abiatuta egiteko saiakera da" erakusketa.
|
|
|
Iraultzaileago eta konprometituagoa iruditzen zait musikari bat, nahiz eta
|
bere
hitzetan ezer ez esan, pertsona gisa hartzen duen bideagatik. Jende asko zenbait eslogan abesten aritzen da baina, benetan bere egunerokotasunean ezer ere egiten ez badute, hauen bidea okerragoa da.
|
|
|
Besteak beste, non eta zein ordutegitan eskainiko diren kontuan hartzea ere garrantzitsua dela dio Galarragak.
|
Bere
hitzen arabera, horrek zein gauza egin diren ondo eta zein huts egite egon diren ezagutzea ahalbidetuko du, eta etorkizunera begira eman daitezkeen pausoak errazago finkatu ahal izango dira. Kontuan hartu beharreko arlo bat bikoizketarena omen da.
|
|
|
" Gutartean nabaritzen diren joera eta egokiera batzuk ikuitzeko asmotan bakarrik gatoz gaurkoan". Era xume honetan
|
bere
hitzen irakurlea lasaitu eta gero," ikuitze" horri ekiten zioten bada.
|
|
|
25 urte dira Joan Mari Irigoienek Axular irakurri zuela eta beste horrenbeste Begoña emaztearekin bizi dela. Berari eskaini dio liburua eta hartara justizia egin ere,
|
bere
hitzetan. Hiru aipuren bitartez zabaltzen da obra literario hau.
|
|
|
Horri erantzunez, Inaxio Oliveri Hezkuntzako jarduneko sailburuak hiru ereduen balorazio ona egin zuen eta ezabatzeaz baino, sistema egokitzeaz mintzatu zen.
|
Bere
hitzetan, «euskalduntzen duten A ereduak daude eta batere euskalduntzen ez dutenak ere bai».
|
|
|
Esaterako, ETAk dio: «Herriak
|
bere
hitza eman du baina ez da norabide zuzena». ETAk herriak esan duena mespretxatu egiten du eta, berriz ere, bere estrategia armatua jarraitu egin behar duelakoan, nonbait distentsio egoera bat emango bada, ETA bera indarrean izango den fase batean izango da, ez ahulezian dagoen fase batean, nonbait.
|
|
|
Horri loturik," Proyecto de Organizacion Nacional" izeneko agiri estrategikoa landu zuen. Horren bitartez, eta
|
bere
hitzen arabera," se abarca casi toda la vida economica y administrativa de Euzkadi" eta" estudios sobre limites de la tierra vasca". Hau, halere, ez zen lagun bakarraren saiakera izan, zeren eta erbesteratu anitzen iritzia jaso baitzuen, ikuspegi ezberdinen harien bitartez aberriaren jantzia josiz gero itxaropena errealitate bilakatuko zelakoan:
|
|
|
Barroko garaitik eskulturaren oinarriak ez ziren berrikusi eta artistek estatua hutsak egiten jarraitzen zuten. Eskultura eta estatua esanahi
|
bereko
hitzak ziren haientzat.
|
|
|
mailegu bat behar du izan, inolaz ere ez limosna, eta beraz, hura itzultzeko bidea jarri behar dio. Horrela egingo du ongileak, eta bestea saiatuko da
|
bere
hitza betetzen, baina beti izango du trabaren bat bidean.
|
|
|
Miguel Sanz, aldiz, kexu agertu da Pirinioetako Lan Elkarteak eramandako politikarekin.
|
Bere
hitzetan, trenbidea hobestea Nafarroako interesen aurka jotzea da.
|
|
|
ETAk ez du onartzen herriak aukeratutako poliziak berari aurrea egitea. Ertzaintza ETAren helburu nagusia izatera pasa da; Euskal Herriaren izenean,
|
bere
hitzetan. Oraingoan ETAk beste pauso bat eman du, latza.
|
|
|
Orain artean esandakoaren arabera, liburuaren epilogoan J.J. Lasak egiten duen interpretaziotik aldenduz, nobelan azaltzen zaigun AMA hori beste modu batera ulertu nahi izan dugu. Obsesio bihurtzen den ama horrek,
|
bere
hitzek, protagonista izutu egiten dute. Ama da determinazio guztien batura, eta nolanahi ere, hortik ihes egin nahiak hizkuntzaren mugetatik ihes egin nahia, deserosoa gertatzen zaion hizkuntza tautologiko horretatik ihes egin nahia adierazten du.
|
|
|
Hamaika pauso, gure iritzi apalean, Saizarbitoriak orain artean egin duen ahalegin anbiziosoena gerta daiteke, nobelaren beraren luzeraz haratago, kontaketa biribila, oso" lotua" eskaintzen digulako. Forma eta egitura literario berri bat egiten saiatu da egilea,
|
bere
hitzak erabiliz" abentura literario" berri bat. Ildo honetan, jarraian datozen puntuetan, nobela honek gure baitan sortu duen irakurketa argitzen saiatuko gara, abiapuntua goian esandakoa izango delarik:
|
|
|
Genette k, aipatutako liburuan, ordura artean ikuspuntuaren arazoa aztertzen zuten lanen oinarrian hutsegite nabarmena zegoela salatu zuen: " Nork ikusten du?" eta" nork kontatzen du?" galderen, edo
|
bere
hitzetan esateko, Modu eta Ahotsaren arteko nahasketa. Haren iritziz, kontaketa modu batek edo pertsona gramatikal baten erabilera zehatzak ez du ikuspuntu mota bat baldintzatzen.
|
|
|
Konpromezu politikoa eta etikoa ez da aski, sendimenduak ere aski ez diren bezala, poesia ona egiteko[...]. Poeta ez da bere ideiengatik edo bere portaeragatik, bere sentimenduengatik ere ez den bezala, baizik eta bere poemen balioagatik, bere idazkeragatik,
|
bere
hitzengatik.
|
|
|
Bizitza exilioa bada, ez gaude Joseba Sarrionandiaren exilioaz hitz egiten soilik, harenaz hitz egiten dugun neurri
|
berean
hitz egiten dugu gure exilioaz. Zer da, baina, guztion exilioa?
|
|
|
JESUSek,
|
bere
hitzak indartzeko, marrazki bat erakusten du. Bertan komun bat ikusten da, bi hanka eta bi esku dituena.
|
|
|
Lastima da.
|
Berarekin
hitz egin nahi nuen. Kontu batzuk ditut esateko?
|
|
|
140). Eta halaxe da: isildurik dago Sarrionandiaren abotsa eta, ni, a; bere esperientziez ere isildu egitenda, ez da mintzatzen, adibidez, berak sufritutako torturaz18 zeren,
|
bere
hitzetan, «sofritu ondoren deskribatzen entseiatzen denak sentiberatasun merkea elikatzenari delako zentzazioa du eta isildu egiten da» (M, 28 or.).
|
|
|
Baina, orduan, nola lotu isiltzeko eta aldi
|
berean
hitz egiteko beharra. Bada, hain zuzen, isiltasunaren bidez mintzatuz, ez esatearen bidez esanez, mututasuneanerortzeke.
|
|
|
Hankartean omen du mina. En las patorras,
|
bere
hitzetan. Gerria aztertu dut.
|
|
|
–Bai, bai, baina begiratzearekin hasten duk gauza beti –jarraitu du Unaik serio serio. Jakinduriaren Ahotsa ludian– Gero, aurrean ez dagoenean ere berataz pentsatzen jartzen haiz, obsesionatzen hasiz, burutik kendu ezinik, orduan
|
berarekin
hitz egiteko bidea aurkitzen duk nolabait, edozer gauza esaten diok, txorakeriak, neskak irribarre bat egiten dik, edo hitz goxo bat, eta akabo! Maiteminduta hago!
|
|
|
Mingaina ebakia zuela, baina, ezin ia hitzik egin.
|
Bere
hitzak ezin ziren ondo ulertu. Bi edo hiru aldiz errepikatu behar izan dio nahi zuena Arrillagari beraz, ahaleginarekin jarria genion tapakia odol zipriztinez zikinduz.
|
|
|
Honatx
|
beraren
hitzok:
|
|
|
|
Bere
hitzen baten, bere esakune edo adierazpenen baten zain nago, baina ez dio ezer. Bere berbazaku hutsetik, antzeman ezindako keinu batzuk dira bere erretolika guztia.
|
|
|
Motorren zarata errimea bihurtu eta urruntzen hasi naizen arren,
|
bere
hitzak entzun ditut:
|
|
|
Emakumearentzat, antzinako grekoentzat teatro tragikoa zen bezala, gizon gehienentzat futbol estadioa den bezala, katarsia egiteko lekua da. Hemen, erneguek, nahikariek, milikeriek, oihartzuna aurkituko dute, emakume bakoitzak besteen hitzetan
|
bere
hitzen oihartzuna topatuko baitu, genial, genial. Begi parean orraziak eta artaziak ikusi ditudanean, begiak zarratu eta ile mozkinak klik klik erortzen zaizkit lepo eta bular gainera.
|
|
|
Imajina ditzaket
|
bere
hitzak, esaterako, bizitza zelula guztien berriztatzez egina da, gorputz osoa aldatzen da etengabe, maitasuna ez da betirako. Edo, are baboago, harrokeria guztiak galdu ditut, itzul zaitez, nahi duzuna egingo dugu elkarrekin.
|
|
|
Ze kolore dute
|
bere
hitzek. Kolore lausoa, antzua, azkeneko ur hondarrarena bezalakoa.
|
|
|
Eritegira eraman dugu ohatila batean, eta
|
bere
hitzak oihartzun moduan geratu zaizkit gogoan, Lekuz kanpo bezala ibiltzen zara, hornidura bat bezala...
|
|
|
Hura palenke bat duk... ’ ‘Guretzat edozein leku dun palenkea! ’ dio Armandok. Batzuetan bai, bestetan ez zaizkit gustatzen bere ironiak,
|
bere
hitz joko zinikoak. Isilik geratu naiz, baina bera ere bai.
|
|
|
Arthur Schnitzler idazle austriarrak zioen moduan, elebidunak aukerakoa du hizkuntza baten zein bestearen erabilera; aitzitik elebakarrak, ez baitu
|
berean
hitz egin beharraz gainera, besteak berera ekartzea beste aukerarik, eta halakoetan elebidunarena, aukera baino, derrigorrezko jokabidea gertatzen da. Halatan, begi bistakoak dira egoera batetik zein bestetik datozen ondorio psikologikoak, komunikatzaileak, administratiboak, politikoak, elkarbizitza justiziazko batekin zerikusia dutenak guztiak ere?, eta nago errealitate horri behar bezalako zentzuz ez begiratzeak kalte asko dakarkiola gure arteko komunikatu ezinari.
|
|
|
U. jaunaren artikulutxoa, orrialde batekoa izanik, mamitsua da eta ez da oraindik agortu. Hauek dira
|
bere
hitzak: " Gatozen arira.
|
|
|
Aita Altuna, besteak beste, sermoigile garaia dela eta izan dela Euskal Herrian. Ez diot deus kenduko
|
bere
hitz etorri eta hitz jarioaren orrazketari, antzinakoen segizioko baita arlo horretan, inor baldin bada: hots, Axular, Larramendi eta gure arteko beste hainbesteren segizioko; eta gidari ere bai, beraz, ez baita egiazko berrikuntzarik zahartzaroaren oinarrian eta ezagueran finkatua gerta dadina baizik.
|
|
|
Zaitegi zalantzan edo, kezkati, aurkitzen dut liburu honetan, ohi ez bezala, honek edo hark dioena dela eta.
|
Bere
hitzez esateko" Bururik ez ta txapela nai, ari omen naiz urliaren iritzian, eta bururik eztuenak txapel bearrik ez omen". Horrexegatik lasaitu nahi nuke, neure burua zuritzeko gogoz bidenabar, ez baitakit neroni ere ez ote naizen arteko, urlia, sandia nahiz berendiaren itxurapean.
|
|
|
Bere gisa idazten baitzuen orduan ere, halako hasierako manierista kutsu haiek galdu zituen orduko batik bat.
|
Bere gisa
hitz neurtuz (gogoan dut oraindik Bladi Oteroren itzulpenak irakurri nituenean hartu nuen zirrara), eta hizkeraz ari naiz bestetaz baino areago, eta are nabarmenago prosaz. Galda daiteke, besteren hitzez balia nadin, zer zuen hor Orixeren kontra:
|
|
|
Baina, aukera dugunez gero, hobe genuke Aresti
|
beraren
hitzak entzun. " Gaurko lau poeta" titulupean argitara ziren Eganen 1960, 113 s.s.:
|
|
|
Hala ere, arrisku galanta dago erredukzionismoa muturreraino eramaten bada. Einstein bera ere arrisku horretan erori zen, erredukzionismoa era erradikal batean muturreraino eraman zuen-eta, ondorengo
|
bere
hitzek agerian erakusten diguten bezala: " Fisikari baten test nagusia, kosmosa, dedukzio purua jarraituz, eraikitzeko bidea emango duen oinarrizko lege unibertsaletara iristea da".
|
|
|
Ez al gara, bada, arte ezberdinez hitz egiten ari? Beraz, rapsodak ditu gauza guztiak ezagutu, rapsodikaren arteari dagozkion gauzak soilik ezagutu ahal izango dituelako; lon
|
beraren
hitzetan: " Gizonari esatea komeni zaizkion gauzak, nik uste, eta emakumeari komeni zaizkionak, eta esklaboari eta askeari, agindupean dagoenari eta agintariari esatea komeni zaizkionak".
|
|
|
Argi dago niretzat, nire barruan, nik, gogoak, nire adimena norabideratzen dudala; nire nahimenari agintzen diodala; eta nire oroimena gidatzen dudala. Eta baita ere argi dago hori horrela dela
|
bere
hitz, pentsamendu eta ekintzen buru bera dela aitortzen duen gizaki ororentzat.
|
|
|
Ez dizut sinesten, Carbayo, esan nion. Tranpa usaina hartzen ari nintzaien
|
bere
hitzei.
|
|
|
Earrainyú. Baina B ez zen gutaz errukitu; kanona bilatzetik hasi eta gero mintzatuko gara, horiexek izan ziren
|
bere
hitzak.
|
|
|
|
Bere
hitz parrastadak nolabait ere lasaitu egin ninduen. Juliak eta biok genuen harremanaz susmorik baino ez zuen.
|
|
2002
|
|
|
Joseba Azkarragak guk aldarrikatzen ditugun eskubide horiek aipatu ditu, baina bere jarrera anekdotikoa da, Eguberri garaian eginikoa. Senitartekoak
|
bere
hitzak entzutean haserretu egin dira, Eguberri garaiko usaina hartu diote. Alegia, denak oso onak gara garai honetan, gure kontzientzia lasaitzeko beharra dago-eta.
|
|
|
Gizartearen gehiengoak nahi du herri honek
|
bere
hitza izan dezala, baina gaur egun ez dago baldintzarik hori gauzatu ahal izateko. Muturreko posizio politikoek oztopatu egiten dute herri honek hitza izatea, eta herri bezala aurrera jarraitu nahi badugu hori gainditu beharra dago.
|
|
|
Duela hamabi urte etorri zen Maria Dolors Salat i Torres Donostiara hitzaldi bat ematera, eta
|
bere
hitzen baitako sentimenduek guztiz astindu zituzten nire belarriak. Harrezkero, askotan izan gara elkarrekin, aski ongi ezagutzera iritsi arte.
|
|
|
Zuazok ez dio, inondik ere, lekurik eta baliorik kentzen batuari eta banan bana ematen dizkigu euskara batuaren onura guztiak eta, gero, euskalkiaren balioa, lekua eta zeregina zehazten saiatzen da. Nik Koldoren ondorengo ideia hauek azpimarratuko nituzke,
|
bere
hitzetan: " Ahozko jarduna da euskalkiaren berezko esparrua.
|
|
|
Ez dakit inori gogoratuko zaion Humpty Dumpty pertsonaia borobilak Alicerekin izandako eztabaida. Humpty Dumptyk jakinarazi dio Aliceri" bejondeizula" esapideak" konorterik gabe uzteko moduko argumentua" adierazten duela, eta
|
berak
hitz bat erabiltzen duenean," hitz horrek berari gogoak ematen diona esan nahi duela, ez gehiago eta ez gutxiago". " Kontua da", ekiten dio orduan Alicek," hitzei horrenbeste esanahi emateko ahalmenik baduzun".
|
|
|
Erkidego atzeratuena da gurea garapenari dagokionean eta oraintxe inbidia sentitzen dugu baita Fragaren politikagatik ere. Bere presoak izan ginen batzurentzat,
|
bere
hitzak erabiltzeagatik, hau oso harrigarria da.
|
|
|
Eskertzekoak dira
|
bere
hitzak, gainera, liburua saritua izan baino lehenago esandako hitzak dira. Gazte batzuek berak baino hobeto idazten dugula ere esan zuen, nik ez dut sinesten, baina eskertzekoa da.
|
|
|
mendeko pertsonaia aipagarrienetakoa denari, bakearen Nobel sarirako hautagai eta Adiskidetasunaren Asturiasko Printzea saria jaso zuen pertsonari egindako elkarrizketa; baina ez
|
bere
hitzen inpaktua, ezin baitugu irudikatu ere egin zirrara horren eragina non amaituko den.
|
|
|
Haurrak ekolalia (esaten dizkioten hitzak errepikatzea), alilalia(
|
bere
hitzak errepikatzea) edo koprolalia (hitz lizunak esatea) eta antzeko tikak dituenean, Tourette sindromea duela pentsa daiteke.
|
|
|
–izan zen Pertseoren lantua?. Ez naiz
|
bere aurrean
hitz bakar bat esatera ausartuko.
|