|
2000
|
|
|
Baiña euskaldunontzat pertsona asko izan ditezke nor ez diranak. Nor
|
bere
buruaren jabe izateari, nor bere eginkizunak betetzeari, emandako itza ez jateari, nor bere lanetik bizitzeari, nor bere bizibidea moldatzeari, aldakorra ez izateari, nor bere iritziak eta jokabideak eukitzeari... nor izatea deitzen dio euskaldunak. Nor ez danari, gixona, gixaxoa, utsa, ezereza... deitzen dio.
|
|
|
Egoskor, berea besterik aditzen ez duanari. Txoropito,
|
bere
buruaren jabe ez danari. Oillo, bere eginkizunak betetzeko kemenik ez duanari.
|
|
|
|
Bere
buruaren jabe ez den herriekin gertatu ohi denez, besteek marraztutakomapen kontsumidore dira euskal komunitateak. Akulturazio geografiko12 13 larriarenlekukoak al gara?
|
|
|
Ez dago munduan,
|
bere
buruaren jabe den edo izan gura duen herririk, bere faktozko edo ametsezko mapa sozializatzen ahalegintzen ez denik. Mapagintza eta kartografia balio estrategiko handikoak dira, eta mapen bidez amets askatzaileak komunikatu ohi diren modu berberean, gezur objektibagarri biribilak ezkutatu gura izan dirasarritan.
|
|
|
Areago, aurrekoa errepikatzera kondenaturik dauden gainerako bizidunak ezbezala, erantzukizuna edukitzeko gaitasuna duen neurrian da jendartea
|
bere
buruaren jabe (P. Bruckner.
|
|
|
Bizitza berri bat, astean behingo parrandak neska desberdinekin errematatzeko, laneko dirutxoak inorekin konpartitu beharrik ez izateko, bere bizitzaren jabe izateko. Eiderrek zioen moduan,
|
bere
buruaren jabe izateko.
|
|
|
" Baina ama ez zen ene erabakiaz ez ene zuhurtasunaz fido, eta etxerat ninderamala, erran zidan: ...asia zara eta andere doña Lidiarenganat igorri zaitut denbora baterako, ea haren irakaspenetarik zentzatzen zaren’ Hatsarrean amaren deliberamenduaren kontra agertu nintzen —ohi bezala, alferrik, nahiz eta onartu behar dudan ezen, deliberamendu hartaz denaz bezainbatean, guztiz asmatu zuela gure amak—, zeren doña Lidia emazteki alargun bihozbera bat baitzen, buruz ongi jantzia eta
|
bere
buruaren jabea, eraman handikoa eta moja batzuekin lan egiten zuena ospitale batean, norat eramaiten baitzituen aurkientza haietariko jende printzipalak bere gaixoak eta eriak, gorputzezkoak nahiz arimazkoak. Eta ospitale hartan doña Lidia arduratzen zen batik bat arimaz eri geundenez —jendearen ustetan burutik gaizki geundenez, alegia— eta, nola bainindoan harenganat beharturik, hala, lehen egunetan, mendeku gisa, hari hitzik ez egitea pentsatu nuen... alferrik, zeren eta doña Lidiak irabazi baininduen apur bana.
|
|
|
Eta piztiarekin zoratzen geunden guztiok, baina ez gure ama, zeinak lehen egunetik beretik erran baitzuen: " Ez naiz piztiaz fidatzen...", eta amaren erranak eta haren segurtasun ezak harritzen ninduten, zeren, bertzenaz, segurtasun handiko emaztekia baitzen, sosegua nekez galtzen zuena,
|
bere
buruaren jabe, anitzetan erran dizudan bezala.
|
|
|
Zeren torturatua dena ez baita
|
bere
buruaren jabe ez bere denboraren, eta zeren, bere baitan dagoela, bere baitarik kanpoan baitago, eta ez dago hori baino desterru handiagorik.
|
|
2001
|
|
|
Herri honek izugarrizko heldutasuna azaldu du, ez da erori komunikabide boteretsuen tranpetan, Hitz egin behar dela, eta horretarako mahai bat osatu behar dela dio herriak.
|
Bere
buruaren jabe izan nahi du. Bake mahaiaren aukera indartu da, ez da kasualitatea Redondo Terrerosek eta Mayor Orejak mahaia osa tzeko eskaera luzatzea.
|
|
|
Herri oso bat itzultzaile bihurtzeak baditu bere arriskuak, ongi agerikoak gainera. Ez da hizkuntza
|
bere
buruaren jabe, besteren mirabe  baizik: besteren hitzak, esaerak eta legeak dauzka beti gogoan haiei nola egokituko zaien asmabeharrez.
|
|
|
Aitzitik, hasieran eta geroago ere bai, bere gisa eta bere kabuz ibili zen luzaroan, giroari entzungor eginik. Bere bidetik abiatu nahi zuen eta
|
bere
buruaren jabe izan, gizona izan daitekeen neurrian, ez inoren esanera egon. Hizkuntzari dagokion aldetik, berriz, ez zen  berrizale âorduko zenbaitek nahi zuketen adina ez, behinik behinâ, zaharzale baizik:
|
|
|
Gero, XIX. mendean guztiz ere, hizkuntzalariak harro harro burua nabarmentzen hasi zirenean, sortu zen gorabehera eta tirabirarik. Baina, hau gogoan eduki behar da, hizkuntzalariak izan ziren, filologo ere gehienbat zirelarik, bere nortasuna ezagutarazi eta
|
bere
buruaren jabe zirela, eta ez inoren mendeko, agertu nahi izan zutenak.
|
|
|
Etxeparegan, beharbada, neurriak agindu du, baina neurriak ez zukeen jaun eta jabetasun hori erregela haustea bekatu larria izan balitz. Neurria gramatikaren eremuan izan zitekeen
|
bere
buruaren jabe, ez gramatikaren eremutik kanpora eta gramatika legeen kontra.
|
|
|
Bestela esan, guztiok bagara hizkuntzaren jabe, ez da inortxo ere hizkuntzaren jabe. Hizkuntza bera da, soil soilik, bere eskuko eta
|
bere
buruaren jabe; damurik, hizkuntzak ez du ahorik mintzatzeko, ez eskurik deus aldatzeko. Guk gorputzaren alde batera eta bestera dugun bezalako eskurik, diot.
|
|
|
Bigarrengoz, bagenuen besterik 1700ean, hizkuntzaz kanpo: foruak, lege zaharrak edo nahi den gisa izenda daitezkeen hein bateko burujabetasunaren agiriak, eta hein batekoak diot ez delako inor ez ezer, Jainkoaz beheiti,
|
bere
buruaren jabe oso. Legeok tokian tokikoak ziren, hori guretarrei maizegi atzentzen bazaie ere.
|
|
|
Frantziaren peko ziren koloniak, mugitzen hasi ziren Berengaintasuna eskatuz. Ipar Eskual Herrian ere sortu zen nor bera
|
bere
buruaren jabe izaiteko giro berezi bat. Etcheverry Aintchart jauna, deputatu sartu zen Pariseko Deputatuen Ganberan eta liburuxka bat argitaratu zuen, eskatuz Eskual Herria destinkatua izan zadien, Pariseri loturik zaukaten lokarrietarik.
|
|
|
Jainkotasunak gidatzeak ez du hutsune hau zertan ezabatzen. Jakintsu eta zuhurra kulturaz jabetu dena da; bere baitatik at dagoena, ordea,
|
bere
buruaren jabe ez dena, gune sozialetik at dagoena ere bada. Eta Platonek hiritar autonomoa bilatzen du, bere baitan erabakiak hartzen dituena, baina era berean ordena sozialean guztiz integratuta bizi dena, hau da, bere izateko era egitura sozialaren aurka ulertzen ez duena.
|
|
|
Berak osatu behar izango du meta diskurtso edo meta narratiba berria, orori buruz hitz egiteko gaitasuna duen diskurtsoa izango da. Eta filosofoa, gai guztiei buruz trebe eta
|
bere
buruaren jabe izanik, egiazkoa eta faltsua bereizteko gaitasunaren jabe dena izango da. Olerkigintza eta olerkariaren ordez, Platonekin filosofia izango da Heladearen oinarri kulturala; filosofoa da kulturaren oinarri berria, lehen genion moduan, meta narratiba berria. lon elkarrizketaren laburpena
|
|
|
Sakrifizioetan nahiz festetan koloretako arropez eta urrezko koroaz apaindurik, negar egiten duen eta gauza hauetako bat bera ere falta ez duen eta, aurretik inork ezer lapurtu edo minik egin gabe, hogei mila gizonekin baino, adiskide batzuekin egonik beldur handiagoa duen gizona?
|
Bere
buruaren jabe dela esango dugu, fobou kai h kardia Phda. lon.
|
|
|
Baieztapenak, nonbait, arras nahastu zuen neska; begiak kliskatu eta desafiozko behakoa luzatu zidan. Ondoren, eta arnasaldi baten tarte laburraz
|
bere
buruaren jabe eginik berriro, irribarre lasai nabarmena eskaini zidan.
|
|
2002
|
|
|
«Langilea
|
bere
buruaren jabe, bere egitekoaren jabe, bere lan pentsamenduaren jabe» dio kooperatibismoaren esloganak. Ba al du gaurkotasunik egungo ekonomia globalizatuan?
|
|
|
Nor
|
bere
buruaren jabe izatearen garrantziaz dihardu «Autoerrealizazio bidean» bildumak, gazteen artean pentsaera kritikoa eta baloreak garatu ahal izateko Pedro Hernandez Hernandezek eta Ramon Aciego de Mendozak sortu duten ikus entzunezko programak. «Norberaren Koadernoa» eta «Manuala» liburuez eta sei bideoz osaturik dago, eta taldean edo bakarka landu daiteke.
|
|
|
euzkotarrak ostera jagi garela geyago ez jausteko. Bernedo jaunak adirazo euskun euzko abendeak daukozan eskubideak
|
bere
buru jabe ixateko. Jarrayan Amezola gaztiak esan ebazan erderaz, euzko edestiko barri batzuk eta gure errijaren ezaugarri berezijak eta onen ostian Bite" rik adiraldu euskun, gauza txikijetatik asita, zelako garrantziduna dan Aberrijaren askatasuna.
|
|
|
|
Bere
buruaren jabe diren herri guztiak sistema unibertsitario nazional eta berezkoaantolatzen saiatzen dira. Esan daiteke Unibertsitatea funtsezko azpiegitura delaherri baten biziraupenerako.
|
|
|
|
Bere
buruaren jabe diren herri guztiak sistema unibertsitario nazional eta berezkoaantolatzen saiatzen dira. Esan daiteke Unibertsitatea funtsezko azpiegitura delaherri baten biziraupenerako.
|
|
|
Bi burdinen artetik eguzkia jeikitzen eta urrunean desagertzen ikusi arren, izpiak ez ziren haren begietaraino heltzen; ez zituen lau pareta hertsien artean preso zeudenen bihotzak berotzen. Kartzelako ataria iragan zuenean bere izaite eta arima kanpoan gelditu ziren, egun hartatik ez zen gehiago
|
bere
buruaren jabe, agindu edota mehatxu bidez mugiarazten zuten txontxongiloa zeukaten beien menpe. Hitzek nigar egin ahala, malkoak mintzatzen ziren; isiltasunean idortutako malkoak, oihartzunik gabeko hitzak Begiak itxiz gero, segundo batzuez zorigaitzetik at eskapatzen zen, beste mundu batera, bihoztunen mundura.
|
|
|
Hori da PPren kalitate legearekin daukagun beste diferentzia nagusia. Bat euskal nortasuna bermatzearena bada, bestea bertako ikasleak, etorkizuna burua altxaturik,
|
bere
buruaren jabe izaten ikastea da, menpekotasuneko jarrerak baztertuz.
|
|
|
Agian, Manuelengan berarengan islatzen zen hobekien lagunarteko giro laxoa. Pozik ageri zen, pitin bat piztuta beharbada, baina aldi berean
|
bere
buruaren jabe, beti bezala. Josu R k ez zuen gogoratzen inoiz mozkortuta ikusi izan zuenik.
|
|
|
Hotsak identifikatzen iragan zuen tartean bihotz taupaden danbadak motelago sumatu zituen bere baitan. Behin fabrikako sarrera  atzean utzi eta ostera
|
bere
buruaren jabe egin zelarik, berriz, kalea gurutzatu, eta lehengo espaloi bideari lotu zitzaion. Hurrena, kale kantoian, bere espaloia utzi gabe, Ezkurdi Plazaraino luzatzen zen Abenida hartu zuen, eguzkiaren presentzia salatzen zuten argi itzalak gaindituz.
|
|
|
Bazuen begiradan nire  babes ahalmen guztia errenditzen zuen zerbait. Zumea bezain zalua eta ibilera gozokoa, oso
|
bere
buruaren jabe ematen zuen...
|
|
|
Baina paper haiek irakurri ahala, nire beldurra izu bilakatzen joan zen. Dokumentu haien arabera, sinatzaileak zin egiten zuen ingelesa ondo zekiela eta, beraz, han esaten zen guztia ulertzeko gauza zela; aditzera ematen zuen, gainera, bazekiela jaus  gailuz salto egitea kirol arriskutsua zela eta heriotza ere eragin zezakeela, eta, agiriak sinatzeko orduan,
|
bere
buruaren jabe zela adierazten zuen; gero, istripurik gertatzekotan, antolatzaileen kontrako inolako neurri judizialik abian jar  tzeko aukerari uko egiten zion; eta, azkenik, bere heriotzaren berri nori eman behar zitzaion jakin ahal izateko, lagun edo senitarteko baten izen, helbide eta telefonoa jarri behar zuen... " Ez larritu, motel, tramite hutsa baino ez da, legeak hau egitera behartzen gaitu", esan zigun hango arduradunetako batek, baina hitz haiek ez ninduten batere lasaitu.
|
|
|
Printzipio edo oinarri gisa, oso ondo dago autonomiarena. Nork ez du nahi
|
bere
buruaren jabe izan. Baina autonomiaren neurria definitzerakoan, badira bi kontu, gutxienez, aintzat hartu behar direnak, bata printzipioei dagokiena eta pragmatiko hutsa bestea.
|
|
2003
|
|
|
Asmo horretan ez al zaio «arrazoi» inplizitu bat ematen PPri? Alegia, itxi duten «Egunkaria» ez zen
|
bere
buruaren jabe nonbait.
|
|
|
Nik ez dut eztabaidatu nahi
|
bere
buruaren jabe zen edo ez zen, horretaz hitz egin dugu lehenago. «Egunkaria»k ahuldadeak izan ditu eta ahalegina egin dugu berriro ere horrelakorik gerta ez dadin.
|
|
|
Beste euskal lurraldeak baino beranduago sartu zan gure Bizkaia Lore Jokoen giroan: aurton ehun urte ospatu zirala lehenengoak Bilbon; hurrengo urtean hementxe hurrean, Markinan; gerotxuago Durangon, eta, azken baten, larogeta hamaikan, non eta Iurretan, orduan oraindik
|
bere
buruaren jabe zan neure jaioterrian, D" Abbadie bera, emazte ta guzti, bertara etorriaz.
|
|
|
Bat batean Unaxek oso helduta,
|
bere
buruaren jabe ikusi zuen Ainhize. Ez zen galtzen beste galdera inozoetan:
|
|
|
Haurrean supazterrean ikasi genituen kantu horien ondotik, mende osoa iragan zaigu, ezbaian, eta Mendiagak aitzinetik ikusten zuen bezala, zenbat herri ez da jarri geroztik bere lurren nagusi eta
|
bere
buruaren jabe, Ameriketan, Afrikan, Asian, hots, mundu guztian!
|
|
|
Gazte uzkur eta izu bat zen, kazetariei elkarrizketarik ematen ez diena. Baina iloba honek poliki poliki autonomia lortuko du,
|
bere
buruaren jabe egiten saiatuko da, bere kontura bizi eta benetako Gary ordezkatzen hasiko da. Hor abiatu zen Garyren drama.
|
|
|
Elite abertzaleen lotsarako, euskarazko prentsa, euskal prentsa azken finean, bere bide propiotik abiatu da: elebitasunaren nahiz diglosiaren kateak hautsi eta
|
bere
buruaren jabe egin da; nahiz eta sarritan ez den ulertua izan etxean bertan.
|
|
2004
|
|
|
X. USABIAGA. Mundu profesionalak
|
bere
buruaren jabe izan behar du. Diru publikoa maila baxuetara bideratu behar da, kirol baldintzak hobetzeko.
|
|
|
Haurra den bezala onartzea, ordea, kosta ahala kosta onartuta ere, semea edo alaba
|
bere
buruaren jabe dela, gu ez bezalakoa dela eta balio handiko gizakia dela onartzea da.
|
|
|
Beno, honekin ere kontsola gaitezke, baina sasi folklorezko Euskal Herri bat egingo dugu eta hori ez da nahikoa. Beraz, benetako Herri bat sortu nahi baldin badugu eta
|
bere
buruaren jabe izan nahi baldin badu oinarri nagusi bat behar dugu eta oinarri hau Euskara da. Hortaz, ez badugu Euskararen gain finkatzen Euskal Herria, ez dugu Euskal Herri bat sortuko?. 44
|
|
|
Etxekaltez josia dago, beraz, balizko abertzale batzuen pentsaera eta praxia. Ez da harritzekoa izango, orduan, herri honek
|
bere
buruaren jabe izateko dituen ezin konta ahala trabari gain hartzeko erakusten duen ezintasuna. Ideologia mota honen ordezkari intelektualik leialena Joseba Arregi denez, ondorengo harribitxi hauek hautatu ditut erakusgarri:
|
|
|
Zergatik, ordea? Antzekorik gertatuko ote litzaioke
|
bere
buruaren jabe den nazio bateko idazleari. Erran nahi baita, ea zalantzan jarriko ote lukeen baten batek halakoaren zer nolakoa?
|
|
|
Kontraesanak ezin gainditurik bizi da, horratik, euskaldun eta erdaldun jendea, koherentzia nazionalean bizitzeko aukera ukatu zaion herri desegin honetan.
|
Bere
buruaz jabe den edozein herrik dauka koherentzia horren kontrola. Ez dauka inork, horrelakoetan, eskizofreniaren orekarik ezean bizi beharrik.
|
|
|
(Anaxagoras, Fr. 12).
|
Bere
buruaren jabe baita adimena:
|
|
|
Adimena amaiezina da eta
|
bere
buruaren jabe; eta gauzekin nahastu gabe dirau bere horretan, bere barrenetik baita, izan (Anaxagoras, Fr. 12).
|
|
|
Hala, giza zientzietako beste definizio askorekin ere gertatzen den moduan, antropologia filosofikoaz zer ulertu behar denebazteko, egokiena bilakabide historikoari jarraitzea dela dirudi, adiera eta mugaketazehatzari hurbilketa bat entseatze aldera.I. ANTZINAROA1. Gizakia zer den? galderari gizaki orok ematen dio nolabait erantzunen bat,
|
bere
buruaren jabe den orduko, jabe izatc hutsaz. (1) Autokontzientzia horretan datza gizon emakumeen handitasun parcgabea, Pascal-en esanean:
|
|
|
XIX gn. mendeko hastapenetan, lehendabiziko suomizale belaun bat agertu zen, Arwidson en inguruan. Politikari dagokionez, lehen belaun honek ez zuen bere burua jotzen ez sueziartzat, ez errusiartzat; eta Suomi
|
bere
buruaren jabe bihurtzea nahi zuen. Hizkuntzari dagokionez, suomieraren alde zeuden, eta sueziera arrotz zitzaien sendimenduz; baina, batetik, suomieraz mintzatzen ez zekiten; eta, bestetik, suezieraz idatzi zuten.
|
|
|
Del Valle
|
bere
buruaren jabe abiatu zen Appellhofplatz euritsuan barrena. Apurka apurka, baina, haren urratsak bizkortu egin ziren.
|
|
|
Horretarako literatura, eta poesia bereziki (hori baita Manexek beti gogoan daukan generoa), tresnatzat edo armatzat hartuko ditu. Gabriel Arestik" poesia mailu bat da" zioen bezala, eta hark baino lehenago Gabriel Celayak" la poesa es un arma cargada de futuro" zioen bezala, Erdozaintziren poesia" borroka baten elea" da,"
|
bere
buruaren jabe izan nahi duen herri langile baten elea" (HH, 16 or.)," xixta zorrotzak" dituena, zorrotza" harri zorroztua bezalakoa" (NPI, 54 or.).
|
|
|
Gure herri langileak emeki emeki sortu ere du bere burruka elea. Poesia burruka bat da,
|
bere
buruaren jabe izan nahi duen herri langile baten elea; bere manifestazioetan, bere teatroetan, bere bertsolari saioetan, bere kantaldietan, bere toberetan, bere ikastoletan, bere alorretan, bere uzinetan, bere portuetan, bere elizetan, bere artista lantegietan, bere karriketan... daraman bere burrukaren neurriko elea. Dudarik gabe, hau ere da, neretzat, lehengo eta betiko poesia (HH, 16 or.).
|
|
|
Jakina, Descartesen eginahala Ni horren baieztapena baino harantzago doa, eta Ni neu izatearen oinarria zein izango den ondo zehaztera zuzenduko da. Nor
|
bere
buruaren jabe izateko beharrezkoak diren baldintzak mugatu nahiko ditu, ezagutza ahalezkoa egiten duten baldintzak, alegia. Berarentzat oinarri hori ez da aurkituko ez ametsetan nagoela, ez haluzinazioak ditudanean eta ezta fedearen menpe bizi naizenean ere, baina ezta iratzarrita eta erne nagoenean ere.
|
|
|
Aukeraren aukeraz eta hautatzearen hautatzez gizakiak bere burua egiten du. Eta bere burua eginez bere buruaz jabetzen da, hots,
|
bere
buruaren jabe egiten da. Eta jabetze horri errealitate etiko edo morala deritza, Zubirik maisuki irakatsi zigunez.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, ikuspen zabaletik begiratuta, azken urtetan aurrera pausoak eman dira bakea lortzeko. Oraindik borrokan jarraitu dugu estatuek Euskal Herriak
|
bere
buruaren jabe izateko duen eskubidea onartu arte.
|
|
|
Bake baldintzak ez dira berez etorriko, bakeak azterketa sakon politikoa eskatzen du. Euskal Herriaren bakea
|
bere
buruaren jabe izateagatik jasaten duen zapalkuntzan bilatu behar da. Euskal Herriaren bake baldintzak autodeterminazio eskubidea onartzetik etorriko dira.
|
|
|
Euskaltzainburu izanez ere beti erraten nuen «ez da euskaltzainburua mintzo, Jean Haritschelar mintzo da. Bakoitza
|
bere
buruaren jabe da, eta ni frantses herritarra bainaiz, bozkatzen dut, baina Haritschelarrek erraten du zer nahi duen, eta ez euskaltzainburuak». Beraz, nik Mitteranden alde eman dut boza; baina Mitterrandek bere hitza jan zuelarik lehenbiziko itzulian ez zuen ukan ene boza, aldiz Chiracen kontra zelarik hautaketa egin behar zen, eta nik ez dut erran nahi Mitterranden alde bozkatu nuela, baina Chiracen aurka bai.
|
|
|
Ezinegona sortzen diote, ez baitio txotxongiloa sentitzeko bultzadari gailentzen utzi nahi. Sinistu nahi du, buruan sartu diotena gorabehera, bera dela;
|
bere
buruaren jabe.
|
|
|
Baina seguruenik, Naroaren jarrerak baino min handiagoa egin dio berak eskaera hori egin beharrak.
|
Bere
buruaren jabe ez dela aitortu beharrak. Ezin argiago ikusi du hori ordenagailu ondoan berak konektatu aurretik utzitako oharra irakurri duenean.
|
|
|
Beldur handiena ematen ziona onartzeko: ez zen
|
bere
buruaren jabe. Edo ez jabe bakarra, behintzat.
|
|
|
Japoniako bidaia hau uste baino laburragoa izan daiteke, susmatzen duenez, baina hiru egun nahikoa izan dira Ametsen mundua zegoena baino hankaz gorago jartzeko: etxera
|
bere
buruaren jabe itzultzeko bilatzen zuena topatu barik, gogoz kontra utzi behar izan duena topatu du, eta itzuleran seguruenik orain topatu nahi ez duena topatuko du. Agian Ametsek ere berak bezain ahaztuta izan du Ainara.
|
|
|
Futoian etzan, estalki gozoaren azpian, eta eguna birpasatzen hasi da. Ohartu da Japoniara iritsiz geroztik, estreinako zalantzak hasi zirenetik lehen aldiz,
|
bere
buruaren jabe sentitu dela. Aske sentitzen da, ordenagailura konektatu barik egun batzuk eman ondoren inork bereak ez diren pentsamenduak sartu dizkiolako susmo txarrik barik.
|
|
|
Garrasi egin zuen emakumeren batek, emakumezko guztiek egin zuten garrasi Nemesio Arozenaren esku amultsuek Mateo Taboadaren aurpegia azaldu zutenean gatzaren erdian, laurehun tona bakailaoren gainean, bakailaoa eginik bera ere,
|
bere
buruaren jabe zen arrain bakarra: Mateo Taboada, faenako hirurogeita zazpi egunetan eta George’s Bank etik honako beste hamarreko itsasketan gatzatua.
|
|
2006
|
|
|
Ofelia hiltzean bikotekide ohia
|
bere
buruaren jabe zela diote medikuek
|
|
|
Hamalau urtetik gorako pertsona orok egin dezake,
|
bere
buruaren jabe baldin bada, indarreko Legeak dioen arabera.
|
|
|
Baina emakumeak babes hori daukala jakin behar du,
|
bere
buruaren jabe dela jakin behar du eta bere autonomia ekonomikoa bizi printzipiotzat hartu behar du, noski.
|
|
|
erabakiaren artean, Espainia horretako espainola ez duzula inola izan nahi, eta abstentzioaren artean, zure jarrera funtsean politikoa baino gehiago beste zerbait delako: ekologia sozial minimo bat gutxiengoen begirune sakratua errebindikatzen duena, protesta etiko bat inperialismo politiko eta genozidio kultural espainolaren aurka, exijentzia politiko bat edozein herri
|
bere
buruaren jabe izateko eskubidearentzat, etab. Azken batean zure zalantzak espainol zaren ala ez, hortik sortzen dira. Ezin duzu baietz esan, eta ezetz nahiago zenuke ez esan.
|
|
|
David Millerrek komunitate klase zehatz horiek (nazioak) onura jakin batzuk eskuratzeko bitartekoak direla defendatzen du, eta fenomeno honen garrantzi etikoa azpimarratzen du (Miller 1995, 1998). Haren ustez, nazio bat politikoki autonomoa denean eta botere politikoa bermatuta duenean (estatu baten bitartez), justiziaren zentzu liberala garatzeko gauza da, kultura komuna babesteko gaitasuna du, eta
|
bere
buruaren jabe da etorkizuna nahi erara antolatzeko. Argudiaketa horren arabera, nazionalitate komunak herritarren arteko konfiantza eta elkarrekiko betebeharra ziurtatzen du, eta horrek komunitateen barruan birbanaketa politikak garatzen laguntzen du (Miller 1995:
|
|
|
Haur besoetakoa nobelan ezaguna genuen Elektra konplexua berragertzen zaigu. Baina Rosak irauli egiten ditu estereotipoak eta aldarrikatzen du ez dela jabea edukitzeko jaioa izan, nagusi gabeko gizakia dela,
|
bere
buruaren jabe," argoi, inoiz ez morroi" (122). Olaziregik (2002:
|
|
|
Friedrich Nietzschek asko estimatu zuen izaera heroiko hura: gizon subiranoa da heroia,
|
bere
buruaren jabe agertzen dena, besteengan berdinik ikusten ez duena, harrotasunezko kontzientzia duena, taupadatsua, botere eta askatasun osoaren jabea; dominatzailea, azken batean10.
|
|
|
Odiseoren bila —heldutasunaren bila— abiarazi duen espediziotik itzultzen denean, ezin ugariagoak dira Telemako nagusitu delako seinaleak: Telemako
|
bere
buruaren jabe bilakatu da, lehen iritzirik gabeko haurra (npioj) zena gai da bere kabuz erabakitzeko zer den ona eta zer gaiztoa (esla te kai ta cereia) 60.
|
|
|
Gorputza azken muturreraino behartuz eta bihurrituz errematatzen saiatu ondoren –gola sartu edo ez berdin dio, hori da gutxienekoa–, inertzia zoragarri batek darabil futbol jokalaria, airean noraezean lehenik, belar gainean kontrolik gabe bueltaka gero. Barruan zuen guztia eman du eta ez da jada
|
bere
buruaren jabe. Une horretan, fisikoki ere, ez da bere baitakoa.
|
|
2007
|
|
|
Kirolarien iritziak eta erabakiak aintzat hartu eta errespetatuz hartutako erabakiak izango dira federazioen apustua. Mikel Laboak abestian dioen bezala" inor ez inoren menpean, nor
|
bere
buruaren jabe".
|
|
|
Ordena berriko Estatu horretan iragan guztiaren helburu eta zentzua konplitzen da: arrazoimena
|
bere
buruaren jabe azkenean. Egia da laster berriro hasi direla matxinadak eta iraultzak (Marx), eta seguruena irakurleak gogoanena hori du XIX. mendetik.
|
|
|
Komunitatearen ideologia norbanakohutsaren irudikapenarekin batera doa, paradoxikoa dirudien arren: nor
|
bere
buruaren jabe, arduradun eta erantzulea bada, inork ez lezake bere menera eta esanetaraeduki, ez balitz bere parekoa, ez balitz, ber bera?. Giza komunitate berezi bateantopatuko da identitate edo bertasun hura:
|
|
|
Euskararen arazoa ez da batez ere arazodemolinguistikoa, inoiz ez da izan gainera: Larramendiren lekukotasunak kontuanhartuta, euskaldungoa gehiengoa zenean ere, ez zen
|
bere
buruaren jabe. Sistemasoziolinguistikoa ez zegoen bere kontrolpean, erdal komunitatearen esanetara baizik.
|
|
|
Biharko Euskal Herria euskalduntzen ez badugu, Euskal Herriaren hizkuntza, mintzaira, hizkera, bene benetan, beheko mailetatik hasi eta goiko mailetaraino egiten ez baldin badugu, esan dezakegu hori ez dela Euskal Herria(?). Beraz, benetako Herri bat sortu nahi baldin badugu eta
|
bere
buruaren jabe izan nahi baldin badu, oinarri nagusi bat behar dugu, eta oinarri hau Euskara da (Odriozola, 2004: 41).
|
|
|
Izan ere, diferentzia sozialak handiagotu ahala, eta balio sistema eta gizartearen autoulerkera klase araukoago bilakatu ahala, erregea eta noblezia beretzat bakarrik hurrupatuz joan da gizarte osoaren esanahia: erregea eta noblezia da dena (nazioa), gainerako jendea haiei «gomendaturiko» jendea da, politikosozialki ez du ezer kontatzen, ez da
|
bere
buruaren jabe kontsideratzen, ez da aintzat hartzen (nekazariak, burges edo kaletar langileak). Beraz, Erdi Aro askoz herrikoiagoan San Tomas ek hizkuntza edo nazioa, biak sinonimatuz esaten zituen bezain naturalki, Modernia klase arauz geruzatuan Goethe-k, esate baterako, Werther nobela ezaguneko pasarte batean, nazioa eta noblezia berdintzen dizkizu:
|
|
|
Hegel-ek buka, pentsamendu iraulia, gaurko pentsamendua, andre gizon heldu
|
bere
buruaren jabe librearena, panteismoa da. Berriro, aurreko tradizioko Jainkoa ez da ukatzen, baizik eta gainditzen.
|
|
|
Jada beranduegi da, bide gehienak itxiak izan dira, gertu da eguna non jaiotza heriotzerainoko zubia bihurtuko den, non inor ez den
|
bere
buruaren jabe izango, baina nik ez dut etsiko.
|
|
|
Horren adibidea da Jaurlaritzaren ibilbidea teorizatzeko 1947an Anton Iralak egindako saioa. Iralak"
|
Bere
buruaren jaube" hitza hautatu zuen askatasuna kontzeptuaren gailurra adierazteko. Bere ustez, aske hitza erabiliko bagenu, horrek animalia batek eduki lezakeen egoera azalduko luke.
|
|
|
Bere ustez, aske hitza erabiliko bagenu, horrek animalia batek eduki lezakeen egoera azalduko luke.
|
Bere
buruaren jabe denak, ordea, bere beharrak betetzeko erabiltzen du ahalmen hori, nahiz eta horrek askatasun gehiago ez eman. Izan ere, eta Maritain filosofo frantsesaren lanak jarraituz, Iralak gizarte bizitzaren oinarria" betebeharretan" finkatu zuen eta ez" eskubideetan".
|
|
|
|
Bere
buruaren jabe baita adimena:
|
|
|
Adimena amaiezina (apeirov) da eta
|
bere
buruaren jabe (autokratej); eta gauzekin nahastu gabe dirau bere horretan (memeiktai oudeni crh/ man), bere barrenetik (monoj autoj) baita, izan (Anaxagoras, Fr. 12).
|
|
|
Giza arraza maila gorenean jarriko duen garapena, giza abereak egingo dituen aurkikuntza ugariei esker lortuko da503 —gogoratuko dugunez, jainko andereek ez baitzizkieten arte guztiak hasieratik ezagutarazi504; munduaren ezagutza bera ez baitzieten hasieratik ezagutarazi505— Garapen horren ondorio izango da, halaber, komunitate berri baten sorkuntza506: giza aberea
|
bere
buruaren jabe bilakatuko da kolektiboki; gizartearen antolakuntzak izaera osabeteagoa lortuko du, arrazoimenaren garapenean oinarritzen denean507.
|
|
|
Heladen —mundu garaikidean bezala— errealitatearen desenkantamendua ez zen eragin, absolutuki,
|
bere
buruaren jabe zen arrazoimen baten zabalpenarekin317 Jakin ere badakigu —jakin genuke, honezkero— arrazoimenaren izaera absolutua ilusio bat besterik ez dela318: arrazoimena beti da arrazoimen erreala eta historikoa, alegia, bere azpian dauzkan ekonomiarekin, gizartearekin eta egitura politikoarekin lotuta ulertu behar da319.
|
|
|
Aldi bateko urri gorriak atzendurik, bitan hogei eta hemeretziko urtarrilera, Habanara, egin zuen berehala jauzi. Aginte berriak errotik aldatu omen zuen egoera, eta Kuba
|
bere
buruaren jabe bihurtu zen, baina dena zegoen eginkizun, eta politikak harrapatu zuen bizimodu osoa edo, zehatzago errateko, lana, sormena, maitasuna, giza harremanak eta bizitzaren gainerako osagarriak ez zuten zentzurik politika deitzen zaion sare horretatik kanpo, eta hori, edozein iraultzaileri, Arseniori ere, gauzarik naturalena iruditzen zitzaion garai hartan.... Asmo guziak biltzen zituen motorraren antzeko zerbait bilakatu zen politika handik harat, eta bizitzaren alderdi bakoitzari, atalez atal, ez zegokion hortz bakar bat bertzerik.
|
|
2008
|
|
|
Eta, begiak heze eta lauso bazituen ere, ez zuen malkorik isuri, hartaz ere harro egon zitekeen, zinez! Segundo gutxiren buruan, beraz, garaipen txiki bi lortu zituen, bere buruaren kontra, bai, baina
|
bere
buruaren jabe egin zutenak, antza, amaren aurkako saioan. Eta, bere porrotean garaile sentitzen zela, bularraldea estutzen ziòn korapiloa hautsita, garailearen airearekin zutitu zen, beso zango bizkarren mugimendu dotore bezain airosetan, amari begietara zuzen so eginik; jarraian, bere gelarako bidea hartu zuen.
|
|
|
Baina berak. Nataliak?, beldurraren zaldi hura nekez gobernatzerik zuela zekien arren, eutsi egin nahi zion: eraman zezala, bai, zaldiak noranahi, gabeziaren eta ezerezaren erresumara izan ezik,
|
bere
buruaren jabe nahi baitzuen, Gerardo ikusi arte gutxienez, gero gerokoak. Borroka hartan borondatea zuen baliabide bakar, eta hala, borondatearen mugimendu batez, behin eta berriro ferekatu zuen esku batez bestea, errealitatean kokatua zegoela egiaztatzeko saio bat zirudièn hartan.
|
|
|
Horixe baitzuen Ernestinak, esna zegoenean irudimena bideratzeko gai zela, baina lo zegoenean, baita lorik arinetan ere? ez, hain zuen orduan bizia irudimena eta hain ezereza borondatea; esnatzen zenean, baina, zalantzak etortzen zitzaizkion, bekatu egin ote zuen edo ez, zeren, nola esnatu orduko
|
bere
buruaren jabe baitzen eta nola, halere, irudikatuak segundo luze batzuetan irauten baitzion buruan, zilegi ez zèn zerbait egin zuela bururatzen baitzitzaion, are gehiago irudi eta gertaera haiek, ez bururik ez buztanik ez zutenek, barre egiteko gogoa pizten ziotenean.
|
|
|
Eta berriro kendu zuen eskua, tximistak hartua bezala, baina irri itxurako bat ere egin zuen jarraian. Handik aurrera, ekaitzaren ondoko barealdia bereganatzen zuela, bere buruaz ziur eta
|
bere
buruaren jabe, beste irri bat egin zuen, beste bat eta beste bat, eta, haur bihurri bat bezala sentitzen zela, berriro jo zuen soinua, berriro eta berriro, tuuu, tuuu eta tuuuuuuu!
|
|
|
Sendagileari aldatu egin zitzaion zertxobait aurpegiera, baina laster zen ostera
|
bere
buruaren jabe.
|
|
|
Jakina, hori guztia egiteko, nazio batek
|
bere
buruaren jabe izan behar du, gainerakoan nekez eragin baititzake delako kultura nazional horrek hain botere efektu ahaltsuak. Kultura, zentzu horretan hartuta, botere iturri da, berari dariolako besteak beste gizarte nazional hori kohesionatzeko ahalmena.
|
|
|
Osagarritasunaren auzi hori, ordea, ez da norbanakoen arteko kontu hutsa, herri nazioen arteko botere kontua baizik. Osgarriak izango badira, izan ere, Axularren herriak
|
bere
buruaren jabe izan luke, Cervantesen hizkuntzatik eta kulturatik nahi duena nahi duen moduan beregana dezan. Kulturen arteko harremanak ez dira gizabanakoaren esparruan mugatzen, herrian arteko hartu emanen nolakotasunean baizik.
|
|
|
Ba ote daki zer esaten ari den? Gizarte bat kulturarteko estatus batean biziko bada, gutxienez bi nazio kultura egon behar dute elkarrekikoak egiteko, eta horietako bakoitzak
|
bere
buruaren jabe izan behar du, beregain, inor inoren mendeko eta morroi izango ez bada. Nork bere kultur esparruak eratzeko eskuko, eta dagokion bizitza sozial eta ekonomikoa bere identitate autonomoaren arabera antolatzeko gai.
|
|
|
Beitialarrangoitia eta Marine Pueyok Donostian atzo eginiko prentsaurrekoan adierazitakoaren arabera, «berriro ere» agerian geratu da euskal herritarren hitza eta erabakia ez direla Konstituzioan sartzen eta galarazita dagoela Euskal Herria
|
bere
buruaren jabe izatea, «eta horren aurrean EAJk makurrarazita jarraitzen du; makurtuta eta belauniko, ogi apur batzuen truke».
|
|
|
Maniren kasuak garrantzi handia du, eragina izan dezakeelako inguruko herrialdeetan eta milaka lagunen bizitzan. Esklabotzaren aurkako Anti Slavery International erakundearen arabera, 40.000 bat esklabo daude oraindik Nigerren, eta Afrikako mendebaldeko zenbait herrialdetan, Malin edota Mauritanian esaterako, jende asko bizi da
|
bere
buruaren jabe izan gabe; Mani orain arte bezala.
|
|
|
Eta, begiak heze eta lauso bazituen ere, ez zuen malkorik isuri, hartaz ere harro egon zitekeen, zinez! Segundo gutxiren buruan, beraz, garaipen txiki bi lortu zituen, bere buruaren kontra, bai, baina
|
bere
buruaren jabe egin zutenak, antza, amaren aurkako saioan. Eta, bere porrotean garaile sentitzen zela, bularraldea estutzen ziòn korapiloa hautsita, garailearen airearekin zutitu zen, beso zango bizkarren mugimendu dotore bezain airosetan, amari begietara zuzen so eginik; jarraian, bere gelarako bidea hartu zuen.
|
|
|
Horixe baitzuen Ernestinak, esna zegoenean irudimena bideratzeko gai zela, baina lo zegoenean –baita lorik arinetan ere– ez, hain zuen orduan bizia irudimena eta hain ezereza borondatea; esnatzen zenean, baina, zalantzak etortzen zitzaizkion, bekatu egin ote zuen edo ez, zeren, nola esnatu orduko
|
bere
buruaren jabe baitzen eta nola, halere, irudikatuak segundo luze batzuetan irauten baitzion buruan, zilegi ez zèn zerbait egin zuela bururatzen baitzitzaion... are gehiago irudi eta gertaera haiek, ez bururik ez buztanik ez zutenek, barre egiteko gogoa pizten ziotenean. Harik eta don Ireneok egun batean errieta egin zion arte:
|